Spaanschen Brabander door G.A. Bredero

Beschrijvingsopdracht
Titelbeschrijving Jerolimo is de hoofdpersoon in het toneelstuk, hij komt oorspronkelijk uit Brabant, maar doet zich voor als rijke Spanjaard. Net als Jerolimo zijn de meeste Spanjaarden heel arm, maar ze doen zich rijk voor. Samenvatting van de inhoud Het stuk gaat over de Antwerpenaar Jerolimo Rodrigo, die naar Amsterdam is gevlucht om zijn schuldeisers te ontlopen. Hij voelt zich erg verheven boven de Amsterdammers qua taal, beschaving en manieren. Als knecht neemt hij Robbeknol in dienst, een zwerver uit Embden. Robbeknol moet van Jerolimo ook Brabants gaan spreken, zich netjes kleden en zuinig leven. In het huis is er helemaal niets te eten en Robbeknol gaat uit bedelen. Hij geeft ook Jerolimo te eten, omdat hij heeft gezien dat zijn meester aangesproken werd door een paar hoeren en er snel vandoor is gegaan toen ze vroegen om hen te trakteren. In het derde bedrijf komt er een stadsomroeper langs, die verkondigt dat bedelarij door het stadsbestuur verboden is. Als Robbeknol dit hoort is hij erg ontdaan, maar hij vindt toch een andere manier om aan geld te komen. Hij gaat voorlezen uit het Evangelie voor Trijn Snaps, Els Kals en Jut Jans (spinsters), waarvoor ze hem geld geven. Nadat Robbeknol een begrafenisstoet op straat heeft gezien, waarbij een vrouw klaagde, dat haar man naar een huis moest, waar wordt gegeten, noch gedronken, komt hij helemaal overstuur thuis. Robbeknol denkt namelijk dat dit het huis van Jerolimo is. Als Jerolimo echter thuiskomt, lacht hij Robbeknol eerst uit maar kalmeert hem daarna. In het vierde bedrijf houden Byateris, een koppelaarster (het komt in de praktijk meer neer op een bordeelhoudster), en Gierige Geraart, de huiseigenaar een gesprek over allerlei zaken, onder meer over het geld, dat ze nog van Jerolimo te goed hebben. Ze kloppen aan, maar Jerolimo weet hen af te schepen. In het vijfde bedrijf treedt Jerolimo niet meer op, hij is gevlucht naar Vianen. Gierige Geraart die weer om zijn geld komt, pikt dit niet en haalt de schout en de notaris erbij. Er is in het hele huis echter niets meer te vinden dan een bed, dat de schout meeneemt. De schuldeisers waaronder ook een schilder, een goudsmid en een tinnegieter krijgen niets. De schout wil Robbeknol gevangen nemen, maar door smeken van de spinsters wordt hij vrijgelaten. Persoonlijke reactie Ik vond het een moeilijk toneelstuk om te lezen en te begrijpen. Om te begrijpen waar de tekst over ging had ik echt veel uitleg nodig. Dit kwam vooral doordat de tekst van Jerolimo in het oud-Vlaams was geschreven. Er werd ook veel gebruik gemaakt van beeldspraak. Daardoor wist ik vaak niet waar ze het over hadden.
Verdiepingsopdracht De relatie met de politieke achtergronden Het toneelstuk speelt rond 1575, dus tijdens de Tachtigjarige oorlog (1568-1648). In die tijd zijn veel, vooral rijke mensen vanuit Vlaanderen naar Nederland gevlucht. De mensen vluchtten voor de verschrikkingen van Spaanse overheersing. Een groot gedeelte van hen kwam in Amsterdam terecht. Eén van hen was Jerolimo. De relatie met de sociaal-economische achtergronden In die tijd was er een standenmaatschappij met een duidelijke stedelijke gedragscode. Door de toestroom van vreemdelingen uit bijvoorbeeld Brabant, kwam die gedragscode in de verdrukking, want die mensen vonden andere dingen belangrijk. Jerolimo was een voorbeeld van iemand die vond dat bij de hoogste stand hoorde, maar in werkelijkheid hoorde hij gewoon bij de laagste stand. Hij doorbrak daarmee de gedragscode en de standenmaatschappij. De relatie met de culturele achtergronden G.A. Bredero was lid van de Rederijkerskamer d'Eglentiers. Hij was daardoor bij veel stedelijke activiteiten betrokken. Hij wist dus veel over wat er in de stad gebeurde en kon daardoor een gedetailleerde beschrijving geven over het Amsterdamse stadsleven. De toneeltekst heeft volgens mij niks te maken met de Renaissance, het humanisme, het Frans classicisme, het rationalisme, het empirisme, de verlichting en het sentimentalisme. Een groot gedeelte van deze stromingen en begrippen werden pas in de achtiende eeuw belangrijk. De tekst heeft ook niets te maken met het stoïcisme. In tegendeel, Jerolimo hechtte juist heel veel waarde aan materialistische zaken en niet aan geestelijke verrijking. Bredero ziet als maatschappelijke taak voor hem als schrijver, dat hij het publiek, de Amsterdamse stadsmensen, moest opvoeden. Het ging hem om het overbrengen van de juiste normen en waarden. Hij laat aan de hand van het personage Jerolimo zien wat er met je gebeurt als je je niet aan de normen en waarden houdt. Het verhaal is nuttig (utile) omdat het de mensen laat zien hoe ze zich vooral niet moeten gedragen. En het verhaal is aangenaam/leuk (dulci), omdat het op een grappige manier werd gebracht. De relatie met literaire stromingen en genres Het toneelstuk is een blijspel. De mensen die in het stuk worden beschreven en die in het stuk spelen, komen uit de lagere sociale klasse. Er wordt spreektaal gebruikt en het toneelstuk eindigt met een happy end. Er gebeuren ernstige en grappige dingen. Het stuk heeft ook een tragische ondertoon. Dat heeft te maken met ziekte, dood, armoede, honger, prostitutie, bedelen, diefstal, schulden en racisme (de Duitsers worden Moffen genoemd). Ook deze mistanden worden op een grappige manier belachelijk gemaakt. Functies voor het oorspronkelijke publiek Het doel van de tekst was om het publiek te laten zien hoe ze zichzelf gedroegen. Op deze manier wilde Bredero het publiek opvoeden en hen de juiste normen en waarden leren. Om zijn doel te bereiken gebruikte hij maatschappelijke problemen die hij zo beschreef dat het voor de Amsterdamse stadsmensen herkenbaar en begrijpelijk was. Die mensen kwamen voor een groot gedeelte uit de laagste klasse, net als Robbeknol en Jerolimo.
Evaluatie Mijn persoonlijke reactie is na de verdiepingsopdracht in zoverre veranderd dat ik nu beter begrijp wat het doel was van Bredero. Ik snap nog steeds niet echt veel van het verhaal zelf, door het lastige taalgebruik. Zoals hierboven gezegd, vind ik het ouderwetse taalgebruik erg moeilijk. Daardoor snap ik de inhoud van het verhaal niet zo goed. Er zijn niet echt bepaalde elementen in het verhaal die ik totaal niet begrijp, omdat ik in een andere tijd leef. Mijn eindoordeel over dit verhaal is dat ik het wel een grappig toneelstuk vind dat zeker in die tijd leuk en nuttig zal zijn geweest. Ik vind het alleen jammer dat wij het in het oud-Nederlands moesten lezen, omdat je daardoor de echt grappige elementen niet zo goed begrijpt. Ik snap niet waarom het nuttig is om iemand die de technische kant op wil oud-Nederlands te laten lezen. Het lezen van dit toneelstuk heeft mij onnodig veel tijd en energie gekost. Ik ben wel tevreden over het uitvoeren van de beschrijving, omdat het mij heeft gedwongen om toch nog iets van de tekst te snappen. Het lezen van de tekst heeft mij veel moeite gekost, omdat het in oud-Nederlands stond en er erg veel beeldspraak in voorkwam. Het uitwerken van de verdiepingopdracht vond ik niet zo erg moeilijk, omdat het vooral ging over de achterliggende bedoeling van het toneelstuk en niet zozeer over de inhoud. Tijdens het werken aan deze opdracht ben ik erachter gekomen, dat ik de begrippen nog niet goed beheers. Door het maken van de opdracht is dat een beetje beter geworden. Ik ga de volgende keer niets anders doen, want het maken van de opdrachten ging best wel goed.