Toendra door Willem Thies

Gebruikte editie Eerste druk: voorjaar 2006
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 47
Uitgever: Uitgeverij 521, Amsterdam Gegevens voorkant De voorkant is grijs –wit verticaal gestreept. Genre “Toendra”is een bundeltje moderne gedichten Geschikt voor … Havo en vwo bovenbouw. De gedichten zijn heel herkenbaar geschreven in een soort parlandostijl. Soms graven de beelden wat dieper dan op het eerste gezicht lijkt. Er is vrij veel associatie. De bundel geeft een goed beeld van moderne poëzie. Hij past daarom op een literatuurlijst van havo of vwo-bovenbouw. Wel is de thematiek van de bundel erg somber en negatief: veel dood, bloed. Het punkverleden van de dichter zal daarmee wel te maken hebben. C.Buddingh’prijs 2006 Thies veroverde met zijn bundeltje de poëzieprijs van C.Buddingh’ In het juryrapport stond o.a :
Willem Thies studeerde geschiedenis in een stad waar zich al een onredelijk groot aantal dichters ophoudt, Groningen. Hij was oprichter van het literaire punkrockmagazine Zeroxat. In zijn debuut “Toendra” gaat het er, zoals de titel al suggereert, bar en onherbergzaam aan toe. Zijn gedichten zijn niet gezellig. In het eerste worden runderhersenen, grote en kleine, verwijderd, in het laatste klopt een hart in een karkas. Hier is iemand aan het woord die het leven niet bevalt maar die tegelijk huivert bij de gedachte aan een warm huis. Zo komt het nooit goed natuurlijk, maar dat maakt zijn poëzie zo boeiend. Soapseries botsen bij deze destructieve, vooral ook zelfdestructieve, dichter op Einsatzgruppe, babyschedels hebben grijs haar en ‘we boren ademgaten in een doodskist en noemen het vrijheid’. Het leven is een hardvochtig krijgstoneel en Willem Thies brengt daar parlando en staccato, expressief en in paradoxen, in litanieën en in laconieke versjes, verslag van uit. Hij doet dat op een manier die aantoont dat er van dik hout mooie, memorabele planken kunnen worden gezaagd. De jury heeft, na het gebruikelijke gewik en geweeg, besloten om de
C. Buddingh’-prijs 2006 toe te kennen aan Willem Thies voor zijn bij Uitgeverij 521 verschenen bundel Toendra. De flaptekst Het bundeltje verscheen in de Sandwichreeks van Gerrit Komrij : nr. 11. De uitgeverij beoogde met de Sandwichreeks het volgende: Gerrit Komrij startte in 2002 in samenwerking met Uitgeverij 521 een nieuwe poëziereeks. In deze zogeheten Sandwich-reeks manifesteert Komrij zich als ontdekker van talenten en vergeten of verwaarloosde dichters. De komende vijf jaar verschijnen twintig genummerde, gebonden delen. De Sandwich-reeks is bedoeld voor poëzieliefhebbers die zich willen laten verrassen in de keuze van Komrij en die graag auteurs willen leren kennen waar zij zelf geen toegang toe hebben. Werk dat voor velen onbereikbaar is (de zgn. vergeten dichters) wordt nu weer voor een groot publiek beschikbaar gemaakt. Daarnaast is het plaatsen van een debutant in een reeks als De Sandwich-reeks een manier om aan een groot publiek te laten zien welk talent er in het Nederlands taalgebied rondloopt. Na zijn poëziebloemlezing van de zestiende tot en met de twintigste eeuw, die direct als standaardwerk werd gezien, en de veel geprezen boeken In Liefde Bloeyende en Trou Moet Blycken presenteert de Gerrit Komrij opnieuw een fascinerende reeks Nederlandstalige poëzie. De tomeloze leesdrift van Komrij, zijn even beroemde als beruchte vermogen tot oordelen en bovenal zijn ondoofbare passie voor poëzie staan ook deze keer garant voor allerlei opzienbarende verrassingen. Komrij: ‘Ik wil een reeks opzetten voor een jaar of vijf. Het gaat me niet om gevestigde dichters, maar om onbekende. Voor de ene helft zijn dat vergeten of verwaarloosde dichters, voor de andere helft debutanten. Bij mijn werk aan de bloemlezingen ben ik wel eens dichters tegengekomen die niet worden opgepikt, daar hoor je nooit meer iets over. Ik kan me dus best voorstellen dat ik een keer het werk van een dichter uit de achttiende of negentiende eeuw extra uitlicht. Daarnaast zijn er voldoende dichters die een uitgebreider presentatie en aanwezigheid verdienen dan een bloemlezing kan bieden. De reeks is dus een heel persoonlijke hobby.’ Structuur en verhaalopbouw De bundel is verdeeld in drie delen. I Duizend pauwenogen van hoogmoed staren mij aan maar ik blijf de zwarte kraai trouw. Dit deel telt 9 gedichten
II Ik kras letters op huiddun hout Dit deel telt 17 gedichten
III Wapenstilstand Dit deel telt 7 gedichten
In de gehele bundel zijn dus 33 gedichten opgenomen. Titelverklaring Een toendra is een gebied zonder bomen aan de rand van het poolgebied. De begroeiing bestaat uit grassen, mossen en dwergstruiken. Het woord komt van het Kildin Sami tū̄ndra, de genitief van tundar, "boomloze steppe". De titel van de bundel suggereert op die manier een geestelijke woestenij. Er spreekt een modern gevoel van existentiële eenzaamheid en een onbewoonbare wereld uit die verstikkend werkt. Kenmerken van de gedichten Thies schrijft alleen moderne gedichten. Ze worden gekenmerkt door : - onregelmatige strofenbouw - onregelmatige versregels - het ontbreken van eindrijm - het ontbreken van interpunctie - de parlandostijl - veel enjambementen (versregels die in elkaar overlopen) Al deze kenmerken zijn van moderne poëzie.
Thematiek aan de hand van de samenvatting van de inhoud Een van de meest aansprekende gedichten uit de bundel is “Sparagmos” dat gaat over de situatie in een slachthuis waar de ikfiguur vijf dagen werkt. Hij werkt samen met een Turkse man aan wie hij vraagt waarom de gedode dieren zo sidderen. De Turk antwoordt : “Wat zou jij doen als ze een stalen pin door je hoofd zouden schieten.” Sparagmos verwijst naar het Griekse woord dat het ritueel in stukken scheuren van dieren inhoudt. Het is dus niet zo gek om het gedicht deze titel mee te geven, want ons moderne slachthuis is de plek waar dieren liefdeloos om het leven worden gebracht. Een echte Toendraplek vol liefdeloosheid. De ikfiguur knikt en gaat verder met het verwijderen van de hersenen, de grote en de kleine. Zonder gevoel verwijdert hij de ratio. Het gaat natuurlijk hierbij ook om zijn eigen hersenen. Je moet in het slachthuis je verstand uitschakelen. Een ander opvallend gedicht is “In de trein.” Een man in de trein vertelt dat hij alle antwoorden op triviantvragen kent, zijn vriendin kent alle personages uit soapseries en weet ook wat er van hen gaat worden. De ikfiguur onderbreekt de man in de trein door te stellen dat hij precies weet hoeveel joden in de oorlog zijn omgebracht in Auschwitz, Bergen-Belsen, Treblinka, Birkenau, Sobibor. Ook van dit sombere gedicht op de samenleving heeft een duidelijk idee: er zijn mensen trots op hun kennis van triviale feiten , maar daar draait het in de wereld niet om. Het is de holocaust die van belang is voor de dichter. Dat heeft zijn levensvisie mede bepaald. De dood als thema komt ook voor in het gedicht In weerwil van een zeker einde Men pekelt het lichaam van de dichter en legt het te drogen, strooit zaagsel, aarde en kruiden in zijn buik. Men doet er alles aan om het zo min mogelijk te laten lijken op een lijk. Maar men heeft niet kunnen voorkomen dat hij bijzonder dankbaar of verwonderd lijkt. Men probeert het leven of de dood zo mooi mogelijk voor te stellen, maar wat men ook probeert het zal de kijk van de dichter op het leven niet veranderen. Hij ziet het nu eenmaal somber in. De thema’s vernietigingsdrang en dood worden gecombineerd in het gedicht Iets Thies gebruikt daarbij de stijlfiguur van de retorische vraag. IETS
heb je ook wel eens plotseling de aandrang om iets
niet iets van persoonlijke waarde bedoel ik
een boek een brief een foto van een dierbare
maar iets
onpersoonlijks
zoals een prullenbak een bureaulamp een boekenplank
zomaar ineens
kapot te maken
gewoon omdat het je anders
misschien zou kunnen overleven? Een van de langste gedichten in de bundel is Autobiografie In de kantlijn staat steeds vermeld hoe oud de dichter is: hij schrijft beelden op van 7 tot 27 jaar. Hij houdt op zijn 7e van vogels en miniatuursoldaatjes. Op zijn 14e was hij misdienaar. Op zijn 17e deed hij verboden dingen; op zijn 23e was hij dronken ; een jaar later had hij seks zonder liefde en liefde zonder seks . Op zijn 27e vindt hij dat dit het einde moet zijn. Een belangrijk motief is derhalve het voorbijgaan van je leven en een doodsverlangen. Het tweede deel begint met het gedicht: ‘Ik wil het geluid van brekend glas zonder schade. Hij wil de dingen zonder betekenis, maar dat is als “een roos zonder dorens, berlijn zonder muur, New York zonder torens en een pyromaan zonder vuur.” Maar wat stelt het leven dan nog voor? In een flink aantal gedichten blijft het doodsverlangen doorklinken. In Confessie (-= geloofsbelijdenis) zegt Thies waar hij allemaal niet in gelooft, ik wil geen kaarsen, kerkkoor, kruisen, rozenkransen
ik wil geen altaar, offerlam., tweesnijdend mes
ik wil geen Christusbeeld, aartsengel , cherubijn
ik wil geen broden, honing , vissen , rode wijn
ik wil geen brandend braambos, geen ambrozijn
ik wil geen predikant, priester of profeet
ik wil geen monnik, maagd of martelaar
ik wil geen zalvend, zegenend gebaar
ik wil geen misdienaar in rood en wit
ik wil geen wierookwalm , geen wijwater
ik wil geen bijbel, biechtstoel, Babylon
ik wil geen wonden in handen en voeten
ik wil geen lansen in flanken gestoken
ik wil geen mantel der liefde In dit gedicht zit heel veel christelijke en zelfs katholieke symboliek. Vrijwel alle beelden komen uit de religie en/of de Bijbel. Thies is dus heel goed op de hoogte van de betekenis van de religie, maar zijn credo is nu juist dat hij er niets van wil weten. Opvallend is in dit gedicht zijn ook de veelvuldige alliteratie: - kaarsen, kerkkoor, kruisen - predikant, priester, profeet - monnik, maagd , martelaar - zalvend zegenend - wierookwalm, wijwater - bijbel, biechtstoel , Babylon - broden, brandend braambos, ambrozijn
Daardoor krijgt het gedicht iets gewichtigs, dat ook al door de titel wordt uitgedrukt. In
De vuurvogelvanger” wordt de eigentijdse dichter Ilja Pfeiffer op de hak genomen door één van diens stijlkenmerken van woorden aaneenrijgen te parodiëren. Het mondt uit in een woord als “meccanowoordenbouwwerken.” Zo zal hij de gedichten van Ilja P. beschouwen. De dood en wapens blijven ook hun rol in dit tweede deel spelen. Zoals in De A en de O Een kort gedicht over iemand die zijn polsen in bad doorsnijdt, waaruit opnieuw het doodsverlangen spreekt. De dood is op die manier nog niet zo erg: het voelt aan als een warm bad. een badkuip vol bloed lacht
hij naar de hemel
scheermes in de zeepbak
het is geen schande zo te sterven: warm
water, lichte handen, naaktheid, marmer. Of in het gedicht Elegie (= klaaglied) Ik ga lichtgewapend en in zomeruniform
Ik proef hitte en hechtdraad en bloed
Het verdriet is donker op mijn gezicht geschminkt
Drinkend verworden mijn lippen
Tot litteken
Ik wil van glas zijn en breken. In het derde deel “Wapenstilstand” lijken de gedichten positiever van inhoud: er wordt meer gesproken over de liefde en een al of niet aanwezige (ex-)geliefde. Een onbewaakt ogenblik Ze was blond
Maar voor het overige
volmaakt
ik herinner me haar
zoals een dier de smaak van water
opwinding of geluk
Een resonantie in zenuwen of spieren
Een licht natrillen van een draad
Een afdruk van een hand op een lichaam. Blijkbaar kun je in een onbewaakt ogenblik de liefde tegenkomen die iets met je doet: een herinnering bij je achterlaat. Ook in de twee andere gedichten in dit deel “Kat uit de boom” en “Zoals ik jou” ontmoet de dichter de liefde en de geliefde. Hij wordt overgeleverd aan de liefde. Maar ik heb mij aan jou overgeleverd
In het volste vertrouwen: Als een krijgsgevangene aan de vijand, Wapens op de grond. In dit deel staat ook m.i. het beste gedicht uit de bundel:
De onmacht van Michelangelo De wind neemt happen van het gras. Iemand legt bloemen op een onbemand graf. Een wit kind wuift met een wijde arm
en begint stil te zingen. Een reepje stof hangt omlaag
van de stomp van een tak. De wind haalt zijn hand door het gras. Tandeloze kam. Een bij harpoeneert mijn arm
en verliest lijf en leven. Zoals een ieder die tot in de kern
tracht door te dringen, in de huid steken blijft. Er is een steen die men niet vormen kan naar zijn hand. In de onderstaande Trouwrecensie van Peter de Boer geeft hij een mooie analyse van het gedicht. Fascinerend daarentegen is 'De onmacht van Michelangelo' . Het decor is nog wel gothic, een kerkhof immers, maar de sfeer is rustiek en dreigend tegelijk. Het gedicht roept allerlei vragen op. Waarom is er sprake van een 'onbemand' graf? En wie legt daar bloemen neer om vervolgens spoorloos uit het gedicht te verdwijnen? Waarom komt de wind zo krachtig binnen, als een soort grazend oerrund, terwijl dit aldus verbeelde wuiven van het gras in strofe 4 enigszins dubieus wordt? Als 'tandeloze kam' krijgt de beroering van het gras iets onmachtigs. Net als bij Michelangelo, die álles kon met een blok marmer, maar met de steen in de slotregel ook niets zou kunnen. En wie is dat kind, dat klankmatig op de wind is betrokken en wiens wuiven een visuele echo van het waaien is. Leeft het eigenlijk wel? Dat witte gezicht en stille zingen doen anders vermoeden. Misschien heeft hij dat reepje stof wel opgehangen voor wie hem later zullen gaan zoeken. Bij de onmacht van de wind en Michelangelo voegt zich die van de dichter en de lezer. Allen scheren zij voorbij aan hun eigen essentie en dat van het gedicht. De dood waart hier rond, maar hoe? Het gedicht boeit vanwege de ijzersterke sfeer en de glasheldere wijze waarmee het zijn geheim openbaart zonder het prijs te geven. Daarnaast zou je in dit 14-regelig gedicht een modern sonnet kunnen zien. Het octaaf bestaat uit 4 x 2 regels en geeft een natuurbeschrijving. Na de volta keert de dood terug: de bij die zijn leven verliest, zoals iedereen eigenlijk blijft steken in zijn eigen huid, in zijn eigen bestaan.Iedereenb loopt vast als hij d ekern van het leven probeert te doorgronden. Er is materie die we niet naar onze hand kunnen zetten. Ook Michelangelo kon dat niet. Kortom, de bundel van Thies begint dus in zekere zin “gothic” en somber met een zware doodsthematiek en een beschrijving van de menselijke leegte. In het tweede deel wordt dat nog versterkt en geeft Thies zijn geloofsbelijdenis dat hij nergens in gelooft dan in de dood (het warme water van de zelfmoordenaar) In het derde deel komt de liefde echter in het spel. Die heeft toch haar waarde. Hereniging In een stad ons beider vreemd
kwam ik na jaren niet gezien
mijn ex weer tegen
Het ging onverwacht goed, Ze lachte veel, een hand kroop
Langzaam door het gras
Het mes leek vergeten- Ik begroef mijn gezicht
In haar helblonde haar
Dat geurde naar warme tarwe
Transparant als een ader lag ze in mijn armen Recensies In Trouw van 25 maart 2006 is Peter de Boer nogal sceptisch in zijn commentaar: Het rauwe element in deze heavy metal poëzie lijkt in werkelijkheid een in geweldsmetaforen verpakte schreeuw om bevrijding uit de geestelijke toendra en onze door 'pillen & capsules' in stand gehouden inertie daartegenover. Al met al toch een erg ongelijke bundel, vol pose en bombast ('de rots van mijn borst'), maar op andere momenten op hoop van zegen het mes zettend in wat de mens onderhuids beknelt. Dat we wel goed willen bijvoorbeeld, maar in onze onbehouwenheid en onnozelheid vaak kwaad doen: ,,en zo staan wij tenslotte met in onze armen / een doodgedrukte baby, een engel in scherven''. Over de dichter WIllem Thies (1973) woont en werkt in Amsterdam. Hij was medeoprichter van het literair punkrocktijdschrift "Zeroxat" en redacteur van en schrijver voor cultureel jongerenmagazine Simpel. Een groot aantal gedichten verscheen eerder in: Passionate, De Tweede Ronde, De Brakke Hond, Nymph, De Academische Boekengids, Krakatau en The Polranny Times.