Moederkruid

Primaire gegevens
Auteur: Carry Slee
Titel: Moederkruid
Ondertitel: -
Verschenen in: 2001
Aantal blz.: 202
Leestijd: ongeveer 5 uur
Uitgelezen op: 10 mei

Verantwoording van de keuze
Eerlijk gezegd had ik geen boek om te lezen voor het boekverslag. Toen hoorde ik van verschillende kinderen dat dit een leuk boek was en niet te moeilijk om een verslag over te schrijven. Daarom heb ik besloten dit boek te gebruiken. Ik had van anderen ook al gehoord dat het erg indrukwekkend is. Hier ben ik het heel erg mee eens.
Als ik een boek moet kiezen moet de kaft me ook aantrekken. Voor op dit boek stond een schattige foto van twee kleine meisjes. Dat was dus al een pluspunt. Wat ik op achterkant las sprak me ook erg aan. Ook vind ik het altijd leuk om over kinderen te lezen.


Verwachtingen vooraf
Ik verwachtte dat het een simpel boek zou zijn, makkelijk doorheen te komen. Gewoon lekker om lezen dus en geen moeilijke literatuur. Het commentaar dat op de achterkant te lezen is, zegt dat het een ingehouden stijl is, wars van sentimentaliteit en effectbejag. Ik wist niet precies wat dit inhield maar het beloofde veel.

Eerste reactie achteraf
Ik vond het een leuk boek, bijzonder vooral en erg moeilijk weg te leggen ook. Maar ik werd soms een beetje moe van het voortdurende gevit van de moeder op haar kinderen. Ze geeft de schuld altijd aan hen terwijl zij nooit stout doen of iets anders wat de moeder niet goed vindt.
Ik vind het allemaal heel knap en realistisch geschreven, je kunt je goed inleven in het meisje.
Het is ook wel ontroerend want de moeder doet best erge dingen terwijl de twee zusjes altijd lief zijn voor hun moeder. Het is allemaal door de ogen van een kind gezien wat het natuurlijk nog verschrikkelijker maakt. Het boek was dus ook wel eens schokkend. Soms zelfs een beetje belachelijk, zoals hier: ‘Eén keer kwam Ada aan de deur. Ze kwam op ziekenbezoek, maar mama zei dat het te druk voor me was. Ada had een appel en een banaan voor me meegenomen, maar ik kreeg ze niet te zien. Toen mama de krant eromheen zag, wist ze genoeg. Ze wilde niet dat ik ook nog eens voedselvergiftiging opliep, dan werd ze gek. En als ze het fruit op de schaal zou leggen, stak het onze kostbare vruchten maar aan. Ze had het meteen in de vuilnisbak gegooid.’ Dit is een typisch stukje van hoe overdreven de moeder reageert.

Samenvatting van de inhoud
Het meisje en haar zusje proberen de wereld te bekijken door de ogen van hun ouders. Dat is moeilijk, want die wereld is ingewikkeld en onbegrijpelijk. Als de kleermakerij van hun vader failliet gaat, verhuist het gezin naar een andere buurt. Het meisje en haar zusje mogen zich hier met niemand bemoeien, want volgens hun moeder deugt de buurt niet en wonen ze ver beneden hun stand. De relatie tussen de ouders verslechtert, hun moeder wordt steeds gekker en de ruzies worden zo erg dat de zusjes het bijna niet meer aan kunnen.

Verdieping/verhaalanalyse
Tijd en ruimte
Het speelt zich af in 1949, de tijd dat Carry Slee opgroeide. Het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld, maar wel in drie delen met steeds wat tijd ertussen.

In het eerste deel wordt er wat over jeugd van de moeder van het meisje verteld. Hoe zij door haar ouders werd behandeld en hoe ze haar man ontmoette. In het tweede deel wordt het meisje geïntroduceerd en speelt het echte verhaal zich af. Het derde deel is een beetje een afsluiting, hierin word verteld hoe de moeder zelfmoord probeert te plegen en hoe het uiteindelijk afloopt met de kinderen. Het eigenlijke verhaal, het tweede deel dus, beslaat ongeveer 12 jaar.
Het gezin woont in een arme wijk, ergens in Nederland. De meeste gebeurtenissen spelen zich binnen in het huis af, omdat de kinderen niet zo vaak naar buiten mogen vanwege de bacteriën, en omdat de vader binnen werkt en de moeder huisvrouw is.
De gebeurtenissen zijn belangrijk, maar de gedachten zijn belangrijker. Ze geven je een beeld van hoe de hoofdpersoon is en hoe ze denkt. De gebeurtenissen doen dat ook wel maar minder.
De personages worden goed weergegeven. Het wordt duidelijk beschreven hoe ze op dingen reageren door de ogen van het meisje.

Perspectief
Het verhaal is geschreven vanuit de ik-persoon. Ook het eerste deel, dat over de moeder gaat. Dat is wel een beetje gek omdat het meisje toen natuurlijk nog niet geboren was. Ze spreekt dan van ‘mijn moeder’.
De verteltijd was ongeveer een week. Het boek omvat denk ik een jaar of 12, want zo oud is ze ongeveer aan het eind van het boek.
De vertelde tijd is ongeveer een jaar of 20, want het gaat over twee generaties.

Spanning
Er zit geen duidelijke spanningsvraag in het verhaal. Het is ook geen detective ofzo, het gaat gewoon over het leven van een doodnormaal meisje met een beetje een gekke moeder. Het enige waar je misschien achter zou willen komen is hoe het met de kinderen afloopt, maar hier kon je niet echt achter. Ik heb gehoord dat er een vervolg is waarin haar leven verder wordt verteld, misschien moet ik dat ook maar gaan lezen.
De afloop vond ik dus ook een beetje teleurstellend want ik was erg benieuwd hoe het nou verder met de kinderen gaat. Het wordt je wel een beetje duidelijk doordat de moeder op het laatst als ze in de nieuwe buurt zijn, weer zegt: ‘Denk erom, we bemoeien ons met niemand. Met helemaal niemand.’ Hierdoor snap je wel dat het niet echt anders wordt dan het was, dat de kinderen weer altijd binnen moeten blijven en niet bij anderen thuis mogen komen, maar toch is het niet echt een slot vind ik.


Thema en motieven
Het thema is denk ik het beste te omschrijven als een ongelukkige jeugd. De kinderjaren van Carry Slee zijn allesbehalve leuk geweest. Doordat het personage van de moeder van het meisje vol zat met somberheid en verbittering, is de ik-figuur eigenlijk gewoon liefdeloos opgegroeid.
Een terugkerend motief is de smetvrees van de moeder van het meisje. Het meisje mag niet bij andere mensen binnenkomen omdat het daar volgens de moeder niet schoon is. Ze mogen geen spullen kopen bij groentewinkel in de buurt omdat daar het fruit in kranten verpakt wordt, wat volgens de moeder betekent dat het fruit van slechte kwaliteit is en dat het hun eigen kostbare fruit ook zal aantasten.
Dit is een voorbeeld van de smetvrees van de moeder:
‘Ik ging bij Olga spelen, een meisje van de overkant.
‘Denk erom,’ zei mama, ‘je gaat daar niet op de wc-bril zittin. Als er iets gevaarlijk is, is het de wc-bril wel. Het wemelt er van de bacteriën. En die liggen allemaal op de loer. Ze wachten tot je gaat zitten en dan slaan ze toe. Dan kruipen ze bij je naar binnen. Je kunt er de ergste ziektes van krijgen, en daar is geen enkel medicijn tegen bestand. Je spieren kunnen ervan verlammen en dan kom je in een rolstoel terecht, net als die jongen in de straat.’’

Personages
Alle personages kwamen levensecht over waardoor je je goed in kon leven.
De hoofdpersoon is een meisje acht jaar. Haar naam wordt niet gegeven maar dat komt denk ik doordat het een autobiografie is en het vanuit het ik-perspectief wordt verteld.
Het meisje is, doordat ze altijd rekening met haar moeder probeert te houden, erg rustig en bedachtzaam. Ze mag nooit bij andere mensen thuis komen of vriendinnetjes mee naar huis nemen. Dit is omdat haar moeder erg bang is voor bacteriën. Ze mag bijvoorbeeld niet eens bij andere mensen op de wc zitten omdat haar moeder denkt dat ze dan ziek wordt. Ze heeft dan ook niet veel vriendinnen behalve haar zusje.
Zo is ook altijd bezig haar best te doen voor haar moeder zodat die niet ongelukkig wordt. Ondanks dat is haar moeder bijna altijd boos op haar en haar zusje en doen ze bijna nooit iets goed.

Omdat haar vader en moeder bij haar geboorte liever een jongetje dan een meisje wilden, wordt ze door haar vader ook zo beschouwd. Als het gezin naar het badhuis gaat, moet het meisje met haar vader naar de mannenafdeling. Haar vader doet ook anders tegen haar dan tegen haar zusje, omdat hij net doet of ze een jongetje is.
De moeder van het meisje is letterlijk niet helemaal goed bij haar hoofd. Het hele boek door doet ze niets anders dan op iedereen vitten. Ze vernedert en intimideert haar kinderen en doet alsof ze niet echt veel om hen geeft, maar dat ze alleen maar een last voor haar zijn. Als het meisje bijvoorbeeld wat leuk vond, sprak de moeder er zo over dat het in iets naars veranderde.
De moeder zeurt altijd en nooit is iets naar haar zin. Dit alles wordt nog verergerd doordat het gezin genoodzaakt is naar een andere buurt te verhuizen. De moeder vindt het daar beneden hun stand en verbiedt de kinderen iets te kopen uit een winkel in deze buurt.
Met haar gezondheid gaat het steeds slechter en ook haar relatie met haar man moet eraan geloven. Op het einde van het boek probeert ze zelfmoord te plegen door haar polsen door te snijden, wat mislukt doordat haar man haar op tijd vindt. Als ze na het ziekenhuis weer thuis is, is ze erg trots op haar poging en dwingt haar kinderen naar de sneden in haar armen te kijken. Dit laat weer zien dat ze eigenlijk een vreselijke moeder is. Maar de oma van het meisje, de moeder van de moeder heeft hier ook schuld aan. Zij heeft haar dochter vroeger ook niet behandeld zoals een normale moeder dat doet. Bijvoorbeeld; toen haar vader bij haar moeder een abortus moest plegen met een breinaald, gewoon in de slaapkamer, zei haar moeder tegen haar dat ze een doek moest gaan halen om het bloed op te dweilen. Hierdoor is ze natuurlijk getraumatiseerd maar er werd heel gewoon over gesproken. Daarom dacht zij ook dat het normaal was en deed ze later net zo tegen haar kinderen.
De vader van het meisje is een rokkenjager. Hoewel dit in het boek niet echt besproken wordt, merk je het aan de subtiele dingetjes, zoals hoe de vader over de vrouwen in zijn naaiatelier spreekt en ook dat de ouders van het meisje hier vaak ruzie over hebben. De vader gaat heel anders met het meisje om dan haar moeder. Hij is lief voor haar en geeft haar soms ook aandacht, maar hij beschouwt haar wel als een jongetje. Dit vind het meisje een beetje vreemd maar niet erg want soms is haar vader een beetje handtastelijk, zowel bij de vrouwen van zijn atelier als bij zijn andere dochter, Elsje, maar dus niet bij haar.
Het zusje van het meisje, Elsje, is negen jaar. Zij speelt net als de vader niet zo’n grote rol in het boek. Elsje is een rustig meisje dat van piano en fluit spelen houdt. Ze slaapt samen met haar zusje op een kamer en ‘s avonds, als ze in bed liggen proberen ze elkaar vaak te troosten als hun moeder iets naars heeft gezegd. Zij tweeën hebben een goede band met elkaar. Ook Elsje probeert het voor haar moeder zo goed mogelijk te maken maar niet zoals haar zusje, die zich altijd voor haar moeder uitslooft.

Titel
De titel vind ik moeilijk te verklaren, want in het boek word hier niet duidelijk naar verwezen. Toen ik op internet ging zoeken, las ik dat sommige kinderen dachten dat het met onkruid te maken had. Ik kan me wel een beetje voorstellen wat ze bedoelen, namelijk dat onkruid niet vergaat en dat de kinderen dus altijd aan hun moeder vast blijven zitten.

Persoonlijke beoordeling
Ik vond het heel leuk om dit boek te lezen. Het was origineel, maar ook aangrijpend. Zoiets heb ik nog nooit eerder gelezen. Het was ook best makkelijk, er werden geen moeilijke woorden of lange zinnen gebruikt. Dat is denk ik omdat het door een kind wordt verteld. Toch had het best veel diepgang, er werd vaak verteld hoe het meisje de dingen beleefde, maar toch altijd wel vanuit een kinderlijke oppervlakkigheid.
Er kwamen niet speciaal veel dialogen in voor, ongeveer de helft van het boek. De andere helft werd ingevuld door de gedachten en gevoelens.

Af en toe moest ik wel lachen, als het grappig was geschreven, bijvoorbeeld: ‘‘Hij pruimt ook,’ zei papa. ‘Als er geen smaak meer aan zit, dan spuugt hij de pruimtabak uit.’
‘Plus alle bacillen,’ zei mama.’
Hier nog een voorbeeld;
‘Elsje had les op de eerste verdieping, die moest de trap op, maar mijn lokaal was beneden. Ik zat bij juffrouw Steenman. Sommige kinderen zeiden mevrouw Steenman. Maar dat klopte niet, zei mama. Dan had ze jaar moeten trouwen, net als zij, dan had ze zich wel mevrouw mogen noemen. Mama zei dat er waarschijnlijk iets in haar leven was misgegaan, omdat ze geen man had, maar dat was nog geen reden om jezelf mevrouw te noemen.
Papa zei dat er helemaal niks mis was gegaan in het leven van juffrouw Steenman. Ze was gewoon een oude vrijster, maar daar was mama het niet mee eens. Ze had de boot gemist en daarom was het juffrouw Steenman, of gewoon juf.’
Wat de auteur misschien had kunnen doen om het verhaal minder zwaar te maken, was de moeder wat minder alleen maar negatief laten zijn. Ik snap wel dat dit niet altijd gaat omdat er veel autobiografische elementen inzitten, maar het zou het boek wat minder drukkend maken.