Esmoreit door Onbekend

Titelbeschrijving: Esmoreit,
H. Adema, 2de druk Leeuwarden taal en teken, 1988. ( 1ste druk 1983).

Motivatie
Ik heb van vorig jaar van mijn leraar Nederlands zo vaak het verhaal van Beatrijs moeten aanhoren dat ik het verhaal al wist zonder het te hebben gelezen. In het boek waren er ook stukjes te lezen van Beatrijs. Daarin werd de bijna de hele tijd om God geroepen, daar heb ik geen zin in. Dus alle godsdienstige verhalen vielen af.
Het ophemelen van een historisch figuur was ook geen opties want, dat lijkt me vervelend, want niemand is perfect. Dus de literatuur in de stad bleef over. Esmoreit met de koningin en koningen, de prins en prinses en een slechterik had iets weg van een sprookje. Dat is de reden waarom ik dit verhaal heb gekozen.


Samenvatting
De koning en de koningin van Sicilië kregen na vele jaren een kind (Esmoreit). Maar een iemand was daar niet blij mee, namelijk Robbrecht, de zoon van zijn jongere broer. Hij zou namelijk koning zijn geworden als zijn oom geen erfgename kreeg. Wanneer Robbrecht het kind probeert te vermoorden, komt de adviseur en astroloog (Platus) van de koning van Damascus langs, hij biedt Robbrecht geld aan voor Esmoreit. Robbrecht verkoopt Esmoreit aan Platus. Platus neemt Esmoreit naar het hof van de heidense koning. De koning plaats Esmoreit onder de zorgen van zijn dochter Damiët. Robbrecht maakt de koningin zwart bij de koning door te zeggen dat de koningin zijn zoon heeft vermoord en dat ze hem ook wil vermoorden. De koning laat zijn vrouw op sluiten in een kerker.

Dan is er een tijdsprong van 18 jaar. Damiët wordt verliefd op Esmoreit. Zij vertelt hem dat hij niet haar broer is maar een vondeling is. Esmoreit gaat op zoek naar zijn afkomst. Als hij op Sicilië komt, wordt hij aangesproken door zijn moeder. Als hij de doek laat zien waarin hij is gevonden, herkent zijn moeder hem als haar zoon. Zijn vader is blij hem te zien en hij beveelt Robbrecht zijn vrouw uit de kerker te halen. De koning vraag zijn vrouw om vergeving, wat de koningin hem geeft.
Damiët gaat op zoek naar Esmoreit. Ze neemt Platus mee op haar zoektocht. Als ze Esmoreit vinden, herkent Platus Robbrecht. Robbrecht word opgehangen. Esmoreit en Damiët trouwen en worden koning en koningin

Korte persoonlijke reactie:
Toen ik las dat de koningin haar man vergaf, terwijl hij verantwoordelijk is voor het feit dat ze 18 jaar onterecht in een kerker heeft gezeten, had ik zo iets van; heeft die vrouw geen enkel zelfrespect? Als dat mijn man was geweest had ik hem alle hoeken van de kamer laten zien.

Verdiepingsopdracht

Achtergronden

Relatie met de politieke achtergrond:
Er wordt geen kruistocht vermeld in het boekje, maar er zijn wel sporen te vinden, die laten zien, dat het Christendom tegen de Islam strijdt. De koning van Sicilië is een christen en de koning van Damascus is een moslim. (dat geeft volgens mij de tegenstelling van Christendom – Islam aan.) Wanneer Esmoreit zijn ouders vindt, zegt zijn vader (koning van Sicilië) dat hij Mohammed en Apolijn moet afzweren en in Maria en in God, de opperste vader moet gaan geloven.

Relatie met sociaal-economische achtergrond:
De enige kenmerk die ik vond in het verhaaltje van het feodale stelsel is consilium et auxilium. Een vazal moet zijn leenheer met raad en daad bijstaan. Robbrecht, de neef van Esmoreit, wil eerst zijn neef vermoorden, zodat hij de kroon van zijn oom zal erven. Maar hij komt Platus tegen, en verkoopt zijn neef aan hem. Wanneer de koning advies vraagt over hoe hij het verdriet van zijn vrouw kan verlichte, (de leenheer vraagt om raad), beschuldigd Robbrecht de koningin ervan dat zij hun kind heeft vermoord en dat ze de koning ook wil vermoorden. Robbrecht liegt de koning voor, en verzaakt daarom zijn plicht. (Hij houdt zich niet aan consilium et auxilium.) Hij verloor zijn eer daardoor. Hij was niet trouw aan zijn leenheer, en werd daarvoor gestraft met de doodstraf (ophanging).

De middeleeuwers zijn niet echt vrouwvriendelijk. Er staan opmerkingen zoals: ‘vrouwen zijn immers wispelturig’ waar dat uit blijkt.

Relatie met de culturele achtergrond:
De oorspronkelijke tekst van mijn vertaling is met de hand geschreven, en is dus een handschrift.
Met een verhaal wilde auteurs/vertellers iets leren aan hun publiek. In dit verhaal zit de boodschap: al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel. Robbrecht liegt, maar 18 jaar later komt de waarheid boven tafel.
In de Middeleeuwen werden verhalen voorgelezen. Mensen lazen de verhalen niet individueel, de meeste mensen (boeren en vissers) konden niet eens lezen. In het verhaal kom je dat ook te tegen. ‘Stil nu, en let op hoe het stuk begint’, ‘Luister nu, gij wijzen en verstandingen’ of ‘Luister wat die ellendeling deed’.

Literatuur in de stad.
► Esmoreit is een abele spel. Omdat de hoofdpersonen tot de adelstand behoren (prins en koningen, enz.). De hoofdpersonages in een abele spelen zijn voorname personen. Maar het zijn ook verwerkingen van hoofse literatuur in de stad die zijn aangepast zijn aan stedelijke belangen. Deze teksten verheerlijken het burgerbestaan, maar in het verhaal komen burgers helemaal niet voor. Het bevat wel lessen voor gewenst gedrag. Er zijn sporen van burgerideologie in te vinden. Het christelijke geloof is de enige juiste: Esmoreit moet Mohammed afzweren en in Jezus gaan geloven.

Annexatie: afkomst speelt nog steeds een rol: iemand die zijn afkomst niet weet, heeft eigenlijk geen eer. Als je trouwt met iemand die zijn afkomst niet weet is dat een vernedering. Esmoreit wil daarom niet met Damiët trouwen, zolang hij zijn afkomst niet weet.

Adaptie: het eerbare liefde binnen in het huwelijk was positief, buiten het huwelijk negatief: Esmoreit zegt dat ‘zijn zuster’ Damiët edel karakter heeft, omdat ze zo kuis leeft en dat ze voor geen enkele man genegenheid toont. Het leert de stedelingen dat wellust wordt veroordeelt. Dat seks alleen binnen het huwelijk mag.

Een andere les is dat het als je liegt, je leugen toch ooit zal uitkomen. Robbrecht leugens, komen na 18 jaar uit.

► Rederijkers hielden zich bezig met toneel en gedichten. Esmoreit is een gedicht, de laatste woord van de versregel, rijmt met het laatste woord van de volgende versregel. Voor de rest is er geen verband tussen Esmoreit en de rederijkers. De strofen zijn niet even lang. De strofen hebben geen vaste einde (stok). Het is ook geen acrostichons (naamgedicht: gedichten waar de eerste letter van de versregels of strofen een naam vormen) of retrograden (waar de zinnen ook van achteren naar voren kunnen worden gelezen).

Evaluatie
Mijn persoonlijke reactie is niet veranderd, maar ik weet dat vrouwen in de Middeleeuwen ondergeschikt waren aan mannen. En dat maakt het feit dat de koningin haar man vergeeft begrijpelijker. Ik vind het nog steeds een sprookje, maar in sprookjes zitten wijze lessen, dus het heeft wel is gemeenschappelijk met de abele spelen.
Er waren geen dingen die ik niet begreep in de tekst. Sommige onderdelen van de verdiepingsopdracht vond ik moeilijk, want ik wist niet goed waar ik op moest letten. Vooral het onderdeel: literatuur in de stad. Ik weet niet zeker af ik alles eruit heb gehaald, maar ik weet wel dat er meer in een middeleeuws verhaal zit dan je denkt.
Ik ben tevreden met de beschrijvingsopdracht, dit is de vierde keer dat ik dit moet doen en het gaat me steeds makkelijkere af. Ik heb het in een uurtje geschreven, daarna heb ik maar kleine dingen veranderd. Ik had genoeg vaardigheden en kennis. Alleen bij verdiepingsopdracht had ik niet genoeg kennis en vaardigheden. Wanneer ik iets had gevonden, vond ik het moeilijk om op een goede manier op te schrijven.

In het begin keek ik er tegen op om de een middeleeuws boek te lezen. Maar toen ik bezig was met lezen, viel het mee. Ik vond het raar dat het verhaal zo kort was. Ik lees boeken die zo’n 600 à 700 bladzijden hebben. Pas toen ik in het informatieboek las, dat in de middeleeuwen een voorleescultuur heerste, begreep ik waarom het zo kort was. Je kunt niet van mensen verwachten dat ze 600 bladzijden uit hun hoofd, zonder hulpmiddelen kunnen vertellen.
Ik denk dat ik de volgende keer wat eerder begin met uitwerken van het verslag.