De Coolsingel bleef leeg door Hugo Borst

Gebruikte editie Eerste druk: 1996
Gebruikte druk: 5e, uitgebreide druk, 2006
Aantal bladzijden: 284 bladzijden
Uitgever: Nieuw Amsterdam te Amsterdam Gegevens voorkant Op de roodwitte omslag staat een ouderwetse foto van de Coolsingel. Voor niet-Rotterdammers en Niet-Monopolyspelers: dit is één van de belangrijkste straten in het centrum van de stad. Het stadhuis is hier gevestigd en in 1969 toen Feyenoord als eerste Nederlandse club de Europa Cup I won, liep de Coolsingel vol. Huldigingen van Feyenoord gebeuren altijd vanaf het bordes van het stadhuis. Aanrader voor…… scholieren die van voetbal in het algemeen en Feyenoord in het bijzonder houden. Een boeiend geschreven verslag van een verloren voetbaljaar. Het boek heeft duidelijke literaire kwaliteiten door de fraaie, maar soms cynische verteltrant van Borst. Het boek is doorspekt met treffende beeldspraken en geeft met een fijn fileermes weer waarom het jaar 1995-1996 een troosteloos resultaat voor Feyenoord heeft opgeleverd. Hoe verdrietig het resultaat van de supporters ook is geweest, het boek is een must voor de fan van de club uit Rotterdam-Zuid. Probeer je docent Nederlands op school te overtuigen dat het geen schande is dit boek op je literatuurlijst te plaatsen. Hij zou het juist moeten waarderen dat je zo’n dikke pil goed geschreven Nederlands wilt lezen. De waardering van scholieren.com voor vmbo en havo is gesteld op twee punten. Maar wellicht kan de roman ook voor de vwo-lijst worden gelezen. Ik zou er als leraar Nederlands geen moeite mee hebben. Wat is het verschil namelijk met andere non fictie boeken als die van Geert Mak en Annet van der Zijl (Sonny Boy)? Omdat het over voetbal gaat? Nou, en.
Genre De ondertitel van het boek luidt : “Het klassieke boek over Feyenoord” Het boek behoort tot de non-fictieliteratuur. Het is eigenlijk een documentaire over het rampzalige seizoen 1995-1996. Opgetekend in de vorm van een dagboek door de columnist Hugo Borst. De flaptekst Bijna tien jaar geleden verscheen “De Coolsingel bleef leeg” in een Hard gras-special. Het werd genomineerd voor De Gouden Uil, een literatuurprijs – een unicum voor een boek over voetbal. Een seizoen lang volgde Hugo Borst Feyenoord op de voet, zoals in Nederland niet eerder was vertoond. Minutieus beschrijft hij wat er allemaal in en om De Kuip gebeurt. Het blijkt een bizar, tumultueus jaar, met als dieptepunt het ontslag van trainer Wim van Hanegem door voorzitter Jorien van den Herik. “De Coolsingel bleef leeg “ is te lezen als een spannend verslag van een willekeurige club in een willekeurig voetbalseizoen. Maar het is meer. Het toont hoe meedogenloos de mensen in ‘het voetbalwereldje’ met elkaar omgaan, met alle spanningen, frustraties en intriges van dien. En dan de supporters! Voor hen is een leven zonder Feyenoord ondenkbaar; voetbal is hun religie, ze geloven en zingen en hopen op een wonder. Destijds beleefde De Coolsingel bleef leeg drie drukken. Toen die uitverkocht waren, kreeg het boek de cultstatus en dat heeft het tot op de dag van vandaag. Volgens Henk Spaan en Matthijs van Nieuwkerk evenaarde Hugo Borst de Amerikaanse auteur Sam Smith, schrijver van de sportklassieker The Jordan Rules. Alle reden dus voor een heruitgave, voorzien van een nieuw voor- en nawoord. Motto en opdracht Het boek is opgedragen: “Voor Laurens, grote broer.” Het boek heeft een motto van Godfried Bomans uit 1969: Feyenoord is een zeer zwakke club. De bestuursleden zijn omkoopbaar, de velden slecht, de tribunes wrak en de spelers stuk voor stuk door drank ondermijnd. U niet zonder aarzeling een goed seizoen toegewenst. Bomans zal indertijd dit motto wel ironisch bedoeld hebben, omdat in 1969 de club de Europa Cup I won. Maar het motto geldt in zekere zin wel voor het seizoen 1995-1996. Structuur en verhaalopbouw Het boek heeft de vorm van een dagboek, alles opgetekend door Hugo Borst. Het dagboek (uiteraard in de ikvorm geschreven) begint op vrijdag 14 juli 1995 en eindigt op dinsdag 7 mei 1996. De datum van de beschreven dagen staat altijd boven een hoofdstuk. De dag heeft ook steeds een titel meegekregen: enkele voorbeelden: SCF, Trustfull, Persbericht Keepersgeluk, Het nut van persconferenties, Op de Coolsingel (het laatste hoofdstuk) Borst heeft bij zijn herziene druk een voor- en nawoord geschreven. In het voorwoord geeft hij een anekdote weer waarin Orlando Trustfull hem weigert een hand te geven. Het is voor Borst aanleiding om een verhandeling over de kwaliteit van de Nederlandse sportjournalistiek te schrijven. Die is zo slecht nog niet en houdt zich meestal niet bezig met privé-levens van de spelers in tegenstelling tot de buitenlandse sportjournalistiek. In het nawoord komt Borst terug op zijn anekdote met Trustfull die hij in 2000 toch nog eens de hand schudt. Daarna vertelt hij wat er van zijn figuren uit het boek geworden is. Hij doet dat vanuit het perspectief van februari 2006. Aangezien het een dagboek is, wordt het boek chronologisch verteld. Toch last Borst ook episodes uit het verleden in, als hij zijn personages laat terugvertellen over roemrijke daden uit het verleden. Die stukken krijgen dan eigenlijk de functie van flashbacks uit een roman. Een belangrijk terugkerend personage is op die wijze Wytze Alers geworden, een biologieleraar, die verslaafd is aan Feyenoord. Hij neemt zijn zoontje mee naar de Open Dag van de club en later ook naar een wedstrijd. Dit geeft aan op welke wijze de supporters van Feyenoord achter de club staan. Deze passages naderen het niveau van de literatuur en eigenlijk ook weer iets van de fictie. Perspectief Eigenlijk minder van toepassing op dit boek, omdat het non-fictie betreft. Maar het is een dagboek, dus is het boek in de ikvorm geschreven.
Titelverklaring Het hoogtepunt van Feyenoords historie lag op 7 mei 1969. Een dag ervoor was de Europa Cup 1 binnengehaald in een heroïsche strijd tegen Celtic. De dag na die wedstrijd (7 mei, het is Hemelvaartsdag 1969) werd de club gehuldigd op het stadhuis aan de Coolsingel. Duizenden mensen zorgden voor een volle Coolsingel en een vol Stadhuisplein. Hoogtepunten van Feyenoord werden daarna altijd op het stadhuis gevierd, maar tot 1995 waren er niet meer zo veel hoogtepunten te vieren. In het rampzalig verlopen seizoen 1995-1996, waarover het boek gaat, bleef de Coolsingel op 7 mei 1996 dan ook leeg. De titel is dus eigenlijk een metafoor voor een slecht voetbalseizoen van de club uit Rotterdam-Zuid. Tijd en decor Het dagboek verhaalt de tijd die tussen 14 juli 1995 en 7 mei 1996 verstrijkt. Zoals hierboven gezegd, worden er passages en anekdotes opgetekend uit de mond van personages die nauw bij Feyenoord betrokken zijn. Daardoor wordt de chronologie enigszins doorbroken. Het decor is natuurlijk de Kuip in Rotterdam-Zuid. Vrijwel alle informatie die verstrekt wordt, komt hiervandaan. Een enkele keer bezoek Borst iemand buiten Rotterdam, bijvoorbeeld Van Hanegem na diens ontslag thuis in Haarlem en hij gaat op bezoek bij keeper Ed de Goey in Gouda. Thematiek Het boek gaat er al vooral over om een inzicht te geven hoe de gebeurtenissen bij Feyenoord in het jaar 1995-1996 hebben geleid tot het uitblijven van succes (een lege Coolsingel). Borst geeft inside- informatie over de relaties tussen spelers en trainers, de bemoeienissen van spelersmakelaars, de invloed van de voorzitter. Kortom, alle problemen die Feyenoord in het bewuste seizoen heeft meegemaakt worden breed uitgemeten. Het boek krijgt echter hier en daar het niveau van literatuur door de fraaie opzet van het boek dat de betrokkenheid van de schrijver laat zien, terwijl hij toch als een (meestal) objectieve toeschouwer aan de kant blijft staan. Bovendien is hij sinds zijn geboorte Sparta-aanhanger. Samenvatting van de inhoud Het is bijna onmogelijk om een samenvatting te geven van de inhoud van de documentaire. In dit boekverslag is er gekozen voor de belangrijkste gebeurtenissen in het voetbaljaar 1995-1996, dat voornamelijk bestond uit dieptepunten in de onderlinge relaties tussen bestuur, (lees de voorzitter Jorien van der Herik) de trainers en de spelers. Een overzicht in vogelvlucht: Juli 1995: voorzitter Jorien van der Herik vindt dat er een streep onder het verleden moet worden gezet en dat ze met zijn allen weer op nul moeten beginnen. Er zijn goede aankopen gedaan om de achterstand op Ajax in te halen: o.a. Ronald Koeman, Iwan (een Pool) en Vidmar. Hoofdtrainer is op dat moment Willem van Hanegem. Hij kent het praatje van de voorzitter intussen wel. Van Hanegem is een trainer die veel verantwoording legt bij zijn spelers zelf, omdat hij niet als een boeman wil optreden. Maar vrijwel direct in het begin van het seizoen komt het tot een conflict in de spelersgroep. Er zijn enkele incidenten: zo gaat een grote groep spelers onder aanvoering van Peter Bosz (in het komende seizoen 2006-2007 nota bene technisch directeur van Feyenoord !) tijdens een toernooi in Barcelona na afloop van een wedstrijd stappen en komt heel vroeg ’s morgens thuis. Voor Van Hanegem is zoiets onbegrijpelijk. In de wedstrijd om de Supercup krijgt Feyenoord ondanks goed spel weer klop van aartsrivaal Ajax.(net in bezit van de Champions League) Het is lang geleden dat de Rotterdammers van Ajax hebben gewonnen. De supporters balen, de hatelijke verhouding die de supporters van Feyenoord met Ajax onderhouden, wordt duidelijk uit het taalgebruik van de supporters. Van Hanegem krijgt een conflict met Orlando Trustfull. Deze speler heeft achter elkaar enkele goede wedstrijden gespeeld, wordt geselecteerd voor het Nederlands elftal door Hiddink, maar heeft geen vechtermentaliteit. Hij wordt een aantal wedstrijden door Van Hanegem op de bank en zelfs op de tribune geplaatst. Trustfull begint zijn onvrede in kranten te spuien en dat was aan het begin van het seizoen nou net niet afgesproken. Hierdoor komt er onrust in de spelersgroep en die kan door Van Hanegem niet worden weggenomen. Het lijkt erop dat zijn spelers saboteren en expres de wedstrijd tegen PSV met 3-0 verliezen. Ze doen er helemaal niets aan. De volgende dag is het over en uit met Van Hanegem. (maandag 2 oktober 1995: hoofdstuk : “Het einde van de kromme”) Hij wordt bij Van de Herik geroepen en ontslagen. Borst en zijn vriend Leo Verheul gaan ’s avonds naar Van Hanegem toe om over de kwestie te praten. Van Hanegem is wel teleurgesteld maar niet gebroken. Slechts enkele spelers (o.a. Van Gobbel en Fräser) nemen de moeite om afscheid te nemen van de trainer. De anderen hebben er door hun slechte spel tegen PSV toe bijgedragen dat hij ontslagen is. Eigenlijk was Van Hanegem te soft voor de groep die te recalcitrant was. Daarbij worden steeds spelers als Bosz, Trustfull, Witschge, Blinker genoemd. De columnist van radio Rijnmond neemt het voor Van Hanegem op en beticht de spelers van onprofessioneel handelen: ze stappen te veel (Baja Beach Club- Boateng) drinken te veel en er zijn teveel vrouwen om hen heen. Ook Ronald Koeman constateert dat spelers niet allemaal even professioneel zijn. Maar openlijk uit hij toch te weinig kritiek op zijn medespelers. Van der Herik moet op zoek naar een nieuwe trainer. Hij kiest voor Arie Haan en moet hem via een rechtszaak lospeuteren bij een Griekse club. Haan is een andere trainer dan zijn voorganger: hij eist strakke discipline en heeft veel theoretische babbels. Hij laat (zoals Van Hanegem wel deed) geen verslaggevers als Borst na de training toe in de kleedkamer. Het duurt enige tijd voordat hij de spelers in het gareel heeft. Niettemin gaat de eerste Ajax-Feyenoord weer verloren. De frustratie van de Feyenoordsupporters is groot. “Het roodwitte mannendiner.” Hugo Borst is eigenlijk een Sparta-fan: de oudste club van Rotterdam waar hij als jongetje met zijn vader heenging. Elk jaar is er het roodwitte mannendiner: alleen Sparta-mannen en coryfeeën komen er. De anti-gevoelens van Spartanen voor Feyenoorders komen er duidelijk naar voren. Over Van der Herik wordt negatief gesproken in verband met zijn praktijken in het bedrijfsleven. Vrijwel direct daarna wint Sparta in de competitie van Feyenoord. De Spartasupporters gaan uit hun dak. Een van de grote fouten bij die laatste wedstrijd is dat Feyenoord geen minuut stilte houdt vanwege de dood van één van de belangrijkste Feyenoord coryfeeën Jan Linssen. Linssen was een beroemde voorhoedespeler en daarna altijd fan in hart en nieren gebleven”een soort mister Feyenoord.” Borst spreekt er schande van. Later die week wordt Linssen nog wel toegesproken tijdens zijn crematie. Op de Nieuwjaarsreceptie geeft Van der Herik later toe dat het achterwege blijven van de minuut stilte een enorme blunder was. Het Home of History wordt geopend (het Feyenoord- museum in de gerenoveerde Kuip) Koeman mag het doen. Borst vindt het alweer een fout: waarom niet bijvoorbeeld Coen Moulijn? Dat is immers een echte Feyenoorder. Intussen wint Feyenoord een flink aantal wedstrijden achter elkaar: de invloed van Haan is zichtbaar en Feyenoord klimt op naar de derde plaats (Ajax en PSV zijn inmiddels al onbereikbaar geworden) Intussen is er een nieuwe rel met enkele spelers uitgebroken. Regi Blinker en Rob Witschge hebben hun basisplaats verloren en hebben daarna te kennen gegeven de club te willen verlaten. Haan laat ze daarom niet meer meetrainen met de groep. De andere spelers verzoeken via Bosz om hen toch terug te zetten in de A-selectie, maar Haan is hard en de voorzitter steunt hem. Intussen verliezen Peter Bosz en consorten hun eigen geloofwaardigheid, want tijdens het trainingskamp in Casablanca (Marokko, januari 1996) gaat de spelersgroep op initiatief van Bosz natuurlijk weer stappen. Er komt een geheim rapport uit van Arie Haan en Van der Herik, waarin staat welke spelers aan het einde van het seizoen het veld moeten ruimen. Geheime rapporten bij Feyenoord lekken altijd uit. Eigenlijk krijgt Van Hanegem gelijk, die ooit een lijstje met namen van spelers aan Van der Herik heeft gegeven. Dat waren de rotte appels en die moesten verdwijnen. Van der Herik koos toen voor de spelers en nu moeten ze er uiteindelijk toch uit ( o.a. Bosz, Blinker, Heus, Maas) Ajax speelt de finale voor de Wereldcup. Ze winnen met strafschoppen: diverse spelers van Feyenoord die na de training televisie kijken, maken een vreugdedans. Onbegrijpelijk voor ras-Feyenoorders. De rel met Witschge leidt tot een rechtzaak: hij wil zijn plaats terug in de selectie. Blinker heeft zich uit die procedure bij de KNVB teruggetrokken na een gesprek met Haan. De juriste van Feyenoord Nicole Edelenbosch, gaat tijdens de zaak op een onbehoorlijke manier tekeer tegen Witschge: ze geeft ook onjuiste argumenten. Zo was hij er bij het “stapincident” in Barcelona niet eens bij, omdat hij geblesseerd in Nederland was achtergebleven. De speler is woedend, maar wint enkele dagen later wel de zaak; Feyenoord moet hem terugnemen in de A-selectie. Het is bovendien een van de eerste conflicten tussen Van der Herik en Nicole Edelenbosch. De voorzitter laat haar publiekelijk vallen. Haan moet toezien dat Blinker en Witschge weer meetrainen. Van der Herik geeft aan dat Feyenoord zelf zal zorgen voor transfers van Blinker en Wischge , omdat hun zaakwaarnemer Rob Jansen een vuil spelletje met de club speelt. Inderdaad lukt het later Blinker naar een Engelse club te verkopen. Ed de Goey is in dat jaar keeper van Feyenoord. Borst wijdt een heel hoofdstuk aan hem. Volgens keepertrainer Pim Doesburg is De Goey te lui. Borst bezoekt hem thuis: hij gaat namelijk altijd direct na de training weg. Hij ziet hoe De Goey gelukkig is met zijn gezin. Dat is zijn “keepersgeluk” (titel hoofdstuk) Na zijn blunder in de halve finale van het WK’94 (tegen Brazilië, vrij tap Branco) heeft Van der Sar zijn plaats in het doel van het Nederlands elftal overgenomen. De Goey vindt zelf ook dat Van der Sar een fractie beter is. In “Open dag op Varkenoord” vertelt Borst van een aanmeldingsdag van jong talent. Die jonge spelers melden zich aan op Varkenoord. Het talent breekt bij Feyenoord zelden of nooit door naar het eerste elftal. Hij noemt dat de leugen van de Kuip. Op Varkenoord kun je de Kuip zien liggen, maar het talent zal nauwelijks de kans krijgen er te voetballen. In de laatste jaren is alleen Giovanni van Bronckhorst doorgebroken. Dat komt voornamelijk vanwege zijn goede mentaliteit. Wonder boven wonder gaat Feyenoord wel ver door in Europacup II (voor bekerwinnaars) Ze verslaan in de kwartfinale Borussia Dortmund: vele supporters gaan mee, maar een groep hooligans misdraagt zich: Feyenoord krijgt weer eens een boete. Met slecht spel wordt de halve finale bereikt en het relatief zwakke Rapid Wien is daarin de tegenstander. Zowel thuis als uit laten de Feyenoorders niet hun tanden zien. Ze worden beschamend weggetikt in Wenen: 3-0. Geen droomfinale meer. Het gebeurt nota bene in het Ernst Happel stadion. Dat geeft Borst de gelegenheid om een hoofdstuk te wijden aan deze legendarische trainer ( “Kein Gelul”) van de Rotterdammers. Hij is inmiddels aan kanker gestorven. Borst heeft hem nog eens ontmoet toen hij al ziek was. De finale om de Nederlandse beker is na de al even troosteloze halve finale wedstrijd tegen Sparta ook niet meer te halen. De gebroeders De Nooijer van Sparta halen hun gram: ze maken het doelpunt dat Zuid de das omdoet. Ze doen het uit wraak voor hun afgebroken contractbesprekingen met de club. Van der Herik had deze nederlaag kunnen voorkomen door ze beiden te contracteren. Intussen komen er al weer geruchten over de nieuwe spelers op gang: Van Hooijdonk zou wel willen overkomen van Celtic en ook Michel Kreek wordt genoemd. Natuurlijk alles weer om het volgend seizoen Ajax moeilijk te maken. Maar het is begin mei 1996 een troosteloos seizoen gebleken. Op 7 mei (!) 1996 blijft de Coolsingel leeg. Met zijn oud-biologieleraar Wytze Alers loopt Borst de Coolsingel af: er staan geen mensen te kijken: de straat blijft leeg. De dag erna had Feyenoord de finale voor de Europacup II kunnen spelen, wanneer ze gewonnen hadden van Rapid Wien. Borst besluit zijn boek met een geluidsopname van Theo Komen uit het Home of History. Het betreft de overwinning tegen Celtic in 1969: de winst van de Europa Cup I . Dat zal waarschijnlijk nooit meer gebeuren. Maar het optimisme van de supporters blijft. Ze denken al 25 jaar lang: volgende week of ….. het volgend seizoen wordt beter. Recensies en waardering Na het verschijnen van de eerste druk in het voetbalmagazine “Hard Gras” waren ook de landelijke dagbladen als Trouw, De Volkskrant en het NRC enthousiast over de kwaliteit van het boek. Uit de Volkskrant van 1996: “
En toen iedereen snakte naar vakantie, om aan deze stinkende poel van ellende te ontsnappen, verscheen “Hard gras” met tal van onthullingen en bleek dat het allemaal nog veel erger was geweest dan we dachten. “ Trouw: “ Een prachtig boek {…] Een drama van hoge verwachtingen en rauwe werkelijkheid, op de voet gevolgd, zonder één moment in zelfs maar één van alle valkuilen van het sportboek te stappen. Het boek werd in 1996 zelfs voorgedragen voor De Gouden Uil, een literatuurprijs. Dat was een unicum voor een boek over voetbal. Er werden 15.000 drukken van het boek verkocht. Daarna kreeg het een cultstatus en was het alleen via Internet tweedehands verkrijgbaar. Na het succes van “Vaders en zonen “ (de prachtige verhalenbundel van Borst uit 2005) en de publiciteit rondom het WK- in Duitsland werd het boek opnieuw uitgegeven in 2006. Het beleefde al snel een herdruk. Over de schrijver Hugo Borst (Rotterdam, 15 juni 1962) is een Nederlands schrijver, redacteur, televisiepersoonlijkheid en (voetbal)criticus. Borst is een fan van Sparta Rotterdam en heeft een zoontje, Charlie. De carrière van Borst kenmerkt zich door losse projecten. Borst begon zijn carrière op 18-jarige leeftijd bij Voetbal International. Na meer dan tien jaar vertrok hij, maar bleef actief in de voetbalwereld. Anno 2006 is Borst de voetbalcolumnist en stadschroniqueur van het Algemeen Dagblad. Voor Esquire schrijft hij columns over seks en liefde, en de misverstanden tussen mannen en vrouwen. Ook is hij vaste gast in het NOS-voetbalpraatprogramma Studio Voetbal, en was hij in 2004 jurylid van het BNN-programma Komt dat schot. Sinds 1994 is Borst verbonden aan het voetbaltijdschrift Hard Gras. Sinds 2004 vervult Borst de rol van hoofdredacteur. Bibliografie De Coolsingel bleef leeg (dagboek, 1996) Alle ballen op Heintje (2005) Vaders en zonen (verhalen, 2005)