Sleuteloog door Hella S. Haasse

• Titelbeschrijving Hella Haasse, sleuteloog, Querido, Amsterdam 2002 (2e druk). • motivatie van je boekkeuze Ik heb dit boek gekozen omdat ik moest kiezen van een lijst van school. De lerares vertelde wat over de boeken en deze leek me nog het leukst ervan. Zo heb ik deze gekozen. • korte samenvatting van het boek De journalist Bart Moorland vraag de kunsthistorica Herma Warner of ze informatie kan geven over Mila Wychinska. Hij heeft haar naam in een dossier gevonden over mensen in Zuidoost-Azië. Dit dwingt haar, na te denken over haar verleden, wat ze achter haar had gelaten. Als ze een foto ziet van Mila, ziet ze in haar haar vriendinnetje van vroeger: Dee Mijers. Ze heeft een kist met foto’s en documenten uit haar jeugd, die haar goed kunnen helpen dingen van vroeger te herinneren. Maar ze kan de koffer niet openen omdat ze de sleutel al lang kwijt is. Ze probeerd ter aanleiding van de feiten die bekend zijn over Dee Mijers en Mila dingen te herinneren maar door de herinneren uit haar jeugd in Nederlands-Indië lukt dit echter niet goed. Ze herinnert de duistere kanten van haar vriendschap met Dee en haar band met Non, de tante van Dee. Ook met haar verhouding tot Taco Tadema. Er blijven wel dingen raadselachtig. Welke omstandigheden hebben haar leven met Taco beïnvloed en beschadigd? En wat zou er met dee en Non nu zijn? Waarom ze weg is gegaan van Dee? Een deel ervan heeft ze gehoord van Non, maar lang niet alles. En hoe is Non plotseling verdwenen? Als Herma eindelijk bericht krijgt van Het Hoge bos, dat is een rustoord waar ze al lang op de wachtlijst staat, vind ze tijdens het verhuizen de sleutel. Ze krijgt het slot niet open. Ze geeft hem samen de kist aan Bart Moorman, zodat hij iemand kan vinden die het slot kan openen, maar ook goed met de inhoud kan om gaan. Bart schrijft een laatste brief aan Herma, dat er helemaal niets in de koffer zat. Maar er stond een tekst boven het sleutelgat, wat een vriend van Bart heeft kunnen vertalen: “Al wat je ooit zag of hoorde, al wat je dacht te weten, is niet meer dat, maar anders.” • Eerste persoonlijke reactie Toen de lerares er over vertelde leek het me wel leuk. Ook toen ik de achterkant las leek het me nog wel aantrekkelijk. Maar toen ik aan het boek was begonnen, veranderde mijn mening meteen. Het was echt een tekst die me koud liet. Het was een saai boek, er gebeurde weinig in. Er staat alleen maar hoe die vrouw haar herinneringen ophaalt. Ik vond het een lastig boek omdat er allemaal rare woorden instonden, waarschijnlijke Indisch en het was niet aantrekkelijk, ik moest me echt door het boek heen slepen, ik snapte er weinig van.
• romananalyse 1. noteer de belangrijkste open pekken. De belangrijkste open plekken zijn natuurlijk wat er in de kist zou zitten, en of ze de sleutel terug vind. Wat is er gebeurd met Dee en de andere mensen uit Herma’s verleden. 2. bepreek de personages De hoofdpersoon is Herma Warner. Dat is de ik-persoon van het boek. Zij wordt gevraagd om iets op te zoeken over Mila. Herma was een vriendin van Dee. Bart Moorland: Je komt hem niet vaak tegen in het verhaal, hij is de man die de brief schrijft naar Herma over Mila. Hij is de aanleiding tot Herma’s gedachtes over vroeger. De mensen uit haar jeugd: Adèle Meijers (Dee/Mila Wychinska) – Om haar gaat het allemaal. Bart zoekt contract met Herma om meer informatie over haar te vinden. Ze is een jeugdvriendin van Herma. Aimée (Non) – Dit is de tante van Dee. Ze had een sterke band met Herma, ze hadden beide liefde voor bloemen. Non kon dingen zien die andere mensen niet konden zien. Louis Lamornie de Pourthié – Hij is de vader van Dee, maar is echter bijna nooit thuis. Adèle Lamornie de Pourthié (Mevrouw Meijers) – Zij is de oma van Dee, de moeder van Louis en Non. Taco Tadema – De echtgenoot van Herma en in hun jeugd hadden ze verkering dit is uitgelopen op een huwelijk. Hij is intussen overleden. Er zijn niet echt helpers of tegenstanders in het verhaal. Er is niemand die haar helpt of juist niet met het zoeken in haar verleden. 3. bepreek de verhouding fabel en sujet, de functie ervan en het effect op mij als lezer. Het verhaal wordt verteld in het heden. Daar denkt de vrouw na over haar verleden en gaat erin terug. Daar worden ook weer verhalen verteld. Die verhalen in het verleden worden wel fabel verteld, in chronologische volgorde. Maar vervolgens gaan we ook weer terug naar het heden. 4. Bespreek het perspectief en de (on)betrouwbaarheid. Het is geschreven in de ik-vorm, Herma Warner. Zij schrijft haar herinneringen op voor Bart. Het is wel onbetrouwbaar, omdat ze niet alles meer weet van haar verleden. 5. Bespreek de thematiek De thema’s zijn vriendschap en Herinneringen. Vriendschap omdat alles gaat over Dee, de jeugdvriendin van Herma. En over vriendschap met Non. Herinneringen omdat Herma allemaal herinneringen ophaalt uit haar verleden. Een ander thema in dit boek is herinneringen. Herma haalt allerlei herinneringen uit haar verleden op omdat Bart Moorland hier om gevraagd heeft. Daar gaat om, en over de dichte ebbenhouten kist. Daar zitten spullen in die haar geheugen kunnen opfrissen. Motief Dat is duidelijk. De ebbenhouten kist. Daar in zit alles wat haar verleden te maken heeft. Hij kon niet open, de sleutel was kwijt. Later blijkt dat er niets in zat.
Mijn beargumenteerde eindoordeel over de roman. Ik vond dit boek lastig om te lezen, er werd niet in chronologische volgorde verteld en dat maakte het boek ingewikkeld. Ook hoe de familie in elkaar zat vond ik lastig, maar dat kwam waarschijnlijk ook door de moeilijke lange namen, en het feit dat er meerdere namen voor een persoon bestonden. Het boek en de manier van schrijven maakte me niet nieuwsgierig, ook al was de sleutel kwijt de inhoud van de kist werd toch wel verteld. Ik zag ook geen duidelijke verhaallijn, het sprong van gebeurtenis naar gebeurtenis, die van verleden naar heden gingen enz. Ik vond het verhaal dus ook een beetje onsamenhangend omdat je elke keer andere stukjes ziet. Dat moet je zelf maar tot een verhaallijn maken en dat vind ik lastig. Het verhaal zet me niet aan het denken. Ik lees het boek, maar verdiep me er verder niet in of leef niet mee met een van de personen. Ik kon niet echt in het verhaal komen en dat was moeilijk lezen, ik was snel afgeleid en kon m’n gedachten en moeilijk bijhouden. Ik vond het dus niet echt een heel leuk boek. Informatie over de auteur Hélène Serafia Haasse werd op 2 februari 1918 geboren in Batavia (het toenmalige Nederlands-Indië). Haar moeder, Katherina Diehm-Winzenhöhler, was pianiste en haar vader, Willem Hendrik Haasse, inspecteur van financiën bij het Gouvernement. Als ze een jaar oud is gaat het gezin voor een twee jaar durend verlof naar Nederland. Hella verblijft bij haar grootmoeder in Heemstede en vervolgens in een kinderpension in Baam. In 1928 gaan ze weer terug naar Batavia. Hella bezoekt het lyceum en maakt kennis met de Nederlandse literatuur. Ze bracht veel tijd door met het lezen van historische romans en het schrijven en opvoeren van toneelstukken. Na haar eindexamen (1938) besluit ze naar Amsterdam te gaan en studeert ze Scandinavische Taal- en Letterkunde. Toen bleek dat ze haar belangstelling voor Scandinavische en Germaanse heldensagen deelde met de bezetter, brak ze deze studie af. In 1941 geeft ze haar studie op om naar de Amsterdamse Toneelschool te gaan waarvoor ze in 1943 examen deed. In 1944 beëindigde ze haar toneelloopbaan en wijdde ze zich bijna volledig aan het schrijven. In datzelfde jaar trouwde ze met Jan van Lelyveld, bij wie ze twee dochters zou krijgen. Hella debuteert in 1945 met de gedichtenbundel ‘stroomversnelling’. Naast poëzie en romans schrijft Hella novellen, toneelstukken en reisbeschrijvingen. De novelle ‘Oeroeg’ was haar grote doorbraak. Hella Haasse won hiermee de novelle-prijsvraag die de CPNB in 1948 uitschreef. Hierna zouden nog veel literaire prijzen volgen, zoals de Constantijn Huygensprijs in 1981 en de P.C. Hooftprijs in 1984 vijf jaar later gevolgd door het Eredoctoraat in de Letteren. Van 1981 tot 1990 woonde Haasse met haar man in Frankrijk. Daar schreef ze de
documentair-historische romans. (bijvoorbeeld de roman ‘Heren van de thee’, die haar wereldwijde bekendheid zouden geven. Met name door de klassieke historische roman ‘Het woud der verwachting’ (1949), over het leven van Charles d’Orléans, verwierf ze in 1989 internationale bekendheid. Transit, de in 1994 verschenen jeugdroman, schreef Haasse oorspronkelijke ter gelegenheid van de Boekenweek.) Plaats in de literatuurgeschiedenis
Het werk is voor het eerst gepubliceerd in 2002, dus in de tijd waarin wij leven. Dit werk is typerend voor de schrijfster, want het gaat over Nederlands-Indië, waar ze al eerder boeken over heeft geschreven, waaronder Oeroeg. Hélèna Serafia van Lelyveld-Haasse wordt op 2 februari 1918 geboren in Batavia. Als ze een jaar oud is gaat het gezin voor een twee jaar durend verlof naar Nederland. Hella verblijft bij haar grootmoeder in Heemstede en vervolgens in een kinderpension in Baam. In 1928 gaan ze weer terug naar Batavia. Hella bezoekt het lyceum en maakt kennis met de Nederlandse literatuur. Na haar eindexamen besluit ze naar Amsterdam te gaan en studeert ze Scandinavische Taal- en Letterkunde. In 1941 geeft ze haar studie op om naar de Amsterdamse Toneelschool te gaan. In 1944 trouwt ze met Jan van Leliënveld. Hella debuteert in 1945 met de gedichtenbundel stroomversnelling. Naast poëzie en romans schrijft Hella novellen, toneelstukken en reisbeschrijvingen. In 1981 ontvangt ze de Constantijn Huygensprijs. In datzelfde jaar gaat Hella met haar man in Frankrijk wonen. Twee jaar later ontvangt ze de P.C. Hoofdprijs, vijf jaar later gevolgd door het Eredoctoraat in de Letteren. nrc handelsblad, 08-11-2002, janet luis, hella haasse schreef een roman waar alles in zit. Kalm en weloverwogen: die indruk weet Hella Haasse nu al bijna zestig jaar lang te wekken. Achter die evenwichtige facade verbergt zich vermoedelijk een rusteloze geest, die altijd op zoek is en steeds opnieuw terug wil kijken, om te zien of er iets veranderd is en of het beeld liet bijgesteld moet worden. Er moet iets zijn, iets overkoepe-lends, dat zin kan geven aan dat leven. En omdat zij niet in een god kan geloven, is zij, in haar boeken, al vroeg haar eigen god geworden: alleen in een roman lijkt de wereld nog enigszins kloppend gemaakt te kunnen worden.. Ze werpt een hoop verhaalstof op dat tegen het eind in min of meer regelmatige patronen weer neerdwarrelt, maar ze laat ook de nodige pluizen en draadjes liggen. Rusteloos en relativerend. Met de ene hand laait zij iets overhoop dat huiver en nieuwsgierigheid wekt, met de andere lekt zij de zo ontstane mols- of puinhopen weer quasi-geruststellend toe. Indië is voorgoed geschiedenis geworden, een voorbije periode, die aan het onderzoekende Haasse-oog onderworpen kan worden. Het gevolg daarvan is een onthullend en wonderlijk goed geslaagd verhaal. Sleuteloog is een verhaal waar alles in zit: drama, spanning, intrige, huwelijksbedrog, verbroken vriendschap en veel botsingen tussen Indië en Holland. Droogkomisch is het verhaal soms ook, bijvoorbeeld wanneer het gaat om zoiets als stille kracht. vrij nederland, 30-11-2002, jeroen vullings, ebbenhouten kist zonder inhoud In aanleg zit er een groot menselijk drama in 'Sleuteloog'. Maar Hella S. Haasse heeft haar best gedaan dat naar de achtergrond te redeneren. De vragen, zoals tot wie richt ik me dan? zullen bedoeld zijn om spanning op te voeren. Om het verhaal waarin het geheim rond Dee Mijers geleidelijk onthuld wordt tergend te onderbreken en te vertragen. Die verteltruc dient hetzelfde, suspensegenererende doel als het gedoe met die terug te vinden sleutel en met de te openen kist. Maar op identieke wijze schieten beide kunstgrepen hun doel voorbij: wat doet het ertoe of die kist open of dicht blijft als we tóch te horen krijgen wat erin zit? En de gedateerde problematiek rond Dee en Herma verkrijgt niet opeensurgentie of een contemporain belang doordat zij broksgewijs opgedist wordt. Hoogstens vestigt het de aandacht op het harde, gewetensvolle zwoegen dat Haasses proza zo merkbaar aankleeft. Maar dat ze er niet in slaagt om haar in het nabije verleden verkerende personages binnen de lezersbeleving naar het levende heden over te hevelen, stemt moedeloos. Sleuteloog bezit menselijk drama genoeg: Herma verried de rebel Dee aan de Indonesische autoriteiten, omdat ze de minnares van Herma's man was. Een verhaal over verraad en liefde met Casablanca-potentieel en met The English Patient-tragiek. Maar doordat Haasse in haar roman constant op de waarde van de herinnering hamert blijft dat grote menselijke verhaal in een literair onaantrekkelijk clair-obscur. ook toont Sleuteloog Indië als een multiculturele samenleving, met bijbehorende problemen. maar dat valt wel mee. Ook Haasses stijl werkt niet mee om de lezer in vuur en vlam te zettenHaar met omhaal van woorden en galmende adjectieven gepresenteerde geduldige proza komt daarmee niet in een ander licht te staan. En dat, met alle respect, riekt naar literaire bezigheidstherapie