Joe Speedboot
Titel: Joe Speedboot
Auteur: Tommy Wieringa
Blz.: 317
Uitgave: Elfde druk, november 2005 Samenvatting PENSEEL: Fransje Hermans (14) ontwaakt uit een coma van 220 dagen. Hij is, op zijn rechter arm na, helemaal verlamd en kan nauwelijks meer praten. Later in het boek wordt duidelijk wat voor ongeluk hij heeft gehad: hij is overreden door een trekker omdat hij in het gras lag toen ze gingen maaien. Hij woont in het kleine Nederlandse dorpje Lomark. Tijdens zijn coma is de jongen Joe Speedboot in Lomark komen wonen, Fransje hoorde zijn familie er rond zijn bed al over praten. Joe zet het hele dorpje op stelten door het overal plaatsen van bommen. De achternaam van Joe is eigenlijk Ratzinger. Tijdens het verhuizen naar Lomark boort de verhuiswagen zich in het huis van de belangrijkste familie van Lomark, de familie Maandag. De vader van Joe komt hierbij om, dus Joe is alleen nog met zijn moeder Regina en zusje India. Fransje ondervindt een hevige aantrekkingskracht tot Joe en ziet hem als een soort verlosser. Hij houdt Joe en zijn vriend Christof Maandag, en later ook Engel Eleveld, dan ook goed in de gaten. Na verloop van tijd hoort ook Fransje bij dit vriendengroepje. Op zijn vijftiende gaat Fransje in het tuinhuis achter zijn huis wonen, hier begint hij met het opschrijven van alles waarvan hij weet dat het gebeurd is. Hier houdt hij een enorme stellage met dagboeken aan over. Na een tijdje komt de Zuid-Afrikaanse Picolien Jane, PJ, samen met haar ouders in Lomark wonen. Fransje is, net als alle andere jongens behalve Joe en Engel, meteen smoorverliefd op haar en zal dit de rest van zijn leven blijven. Fransje is erg geïnteresseerd in samoerai. Hij leest erg veel in Musashi’s boek, dit is een samoerai die in zijn hele leven nog nooit een gevecht heeft verloren en die al zijn bevindingen heeft opgeschreven, Fransje gebruikt dit boek als een soort handleiding. Omdat het gerucht de ronde gaat dat de moeder van PJ een nudist is besluiten de vier jongens een vliegtuig te bouwen, dit is de enige manier om haar naakt te zien. Ze voeren dit plan uit en uiteindelijk doet het vliegtuig het echt. De moeder van Joe gaat op vakantie naar Egypte, hier ontmoet ze Mahfouz Husseini, hij komt naar Nederland en trouwt met Regina Ratzinger. Hiermee wordt hij Joe’s stiefvader, met de bijnaam Papa Afrika. Fransje kan best goed met hem opschieten, Papa Afrika vertelt en hij luistert. De moeder van Joe is weer helemaal gelukkig. Later bouwt Papa Afrika een feloek, een Egyptische boot. Na de tewaterlating zeilt Papa Afrika weg met deze boot, hij komt nooit meer terug omdat hij zo’n heimwee had naar zijn eigen land. Regina is ontroostbaar. Nadat Fransje is geslaagd voor zijn eindexamen wordt hij, op aandringen van zijn vader, brikettenperser. In de achtertuin wordt een werkplaatsje gemaakt en hij wordt door zijn vader, die de briketten verkoopt, betaald. Alle andere kinderen die geslaagd zijn gaan studeren en op kamers wonen in de steden. Fransje blijft alleen achter. Een paar maanden later komt Joe weer terug, de opleiding was niks voor hem. Hij had een tijdje bij PJ, de grote liefde van Fransje, gewoond in Amsterdam. PJ heeft een nieuwe vriend, een schrijver genaamd Arthur Metz. Dat Joe terug is betekent meteen weer een nieuw raar plan. Joe oppert dat Fransje armworstelaar moet worden. Omdat Fransje alles met zijn rechter arm doet, inclusief het voortbewegen van zijn rolstoel, is deze arm enorm groot en sterk geworden. Fransje vindt het idee niks, maar als ze korte tijd later naar de sloop van zijn vader gaan ziet Fransje in zijn kantoor tegen de muur al zijn briketten staan. Het blijkt dus dat deze nooit verkocht werden, maar om Fransje iets te doen te geven en uit medelijden bleef zijn vader dit volhouden. ZWAARD: Omdat Fransje nu geen briketten meer wil persen besluit hij toch maar armworstelaar te worden en begint hij hard te trainen met Joe als zijn trainer. Op het eerste toernooi waar hij aan mee doet wordt hij meteen tweede. Hij heeft talent. PJ komt weer vaker naar Lomark omdat haar vriend haar slaat. Na een tijdje verbreekt ze de relatie met de schrijver en wordt vrienden met Joe en Fransje. Ze gaat mee naar het tweede toernooi waar Fransje eerste wordt. Ze zijn super blij maar die nacht slaapt Joe bij PJ en vanaf nu aan hebben zij een relatie, Fransje is kapot omdat hij nog steeds tot over zijn oren verliefd is op PJ. Joe heeft weer een ander gek plan bedacht: Hij heeft een shovel gekocht en is deze aan het ombouwen om mee te doen aan de Paris-Dakar, een erg lange race door voornamelijk woestijn. Dan overlijdt Engel. Hij kreeg een hond op zijn hoofd die van de 9e verdieping naar beneden viel. De ex van PJ heeft een boek geschreven waar ook PJ in voorkomt maar dan onder een andere naam. Dit boek onthult meerdere geheimen over PJ waaronder dat ze boulimia heeft gehad en dat ze erg vaak vreemdgaat. Hij noemt haar ‘de hoer van de eeuw’. Het volgende armworsteltoernooi is erg belangrijk, de nummer 1 van de wereld (Islam Mansur) zou ook komen en het is het doel van Fransje en Joe om van hem te winnen. PJ gaat weer mee maar het toernooi krijgt een ongelukkig einde. In de finale staat Fransje tegenover Islam maar Fransje breekt tijdens het worstelen zijn arm. Hij is echter wel gelukkig met zijn resultaat. Joe doet in zijn shovel mee met de Paris-Dakar en is elke dag te zien op tv. In de tussentijd mag PJ de dagboeken van Fransje lezen en beginnen zij een seksuele relatie, Fransje is dol gelukkig. Joe verdwijnt tijdens de race maar Fransje weet waar hij is: Hij is Papa Afrika aan het opzoeken. Enkele maanden later duikt hij weer op. EN TOEN: Christof, die ook de hele tijd verliefd was op PJ, krijgt een relatie met PJ. PJ raakt zwanger en ze besluiten te trouwen. Tijdens de receptie van de trouwerij komt er ineens een blauw vliegtuigje (het vliegtuig dat de 4 jongens hadden gebouwd om de moeder van PJ naakt te zien) overvliegen met een banier erachter, hierop stond:”HOER VAN DE EEUW”. Het was Joe die eindelijk het boek van ‘vriend de schrijver’ (de ex van PJ) had gelezen. Fransje stikt bijna van het lachen, het blijft tot het laatste moment spektakel met hem… PJ en Christof gaan samenwonen en krijgen een zoon, Fransje en PJ zijn nooit opgehouden met hun seksuele relatie. Analyse Tijd: Het boek is chronologisch, er zijn wel flashbacks maar het verhaal loopt verder normaal achter elkaar door. De vertelde tijd is heel lang. De eerste 2 delen omvatten ongeveer 10 jaar, maar het laatste deel springt over naar vele jaren later. De roman speelt in de laatste jaren van de vorige eeuw. Er wordt op blz. 50 verteld dat PJ in januari 1993 naar Nederland is gekomen. Het boek begint met Fransje die in coma ligt en eindigt met het feit dat ze nog steeds ergens in een klein dorpje wonen dat niemand kent en niet met de tijd meegaat.
Opbouw Het boek bestaat uit drie delen: Penseel, Zwaard en En toen. Het is duidelijk dat de eerste twee namen verwijzen naar:” Er wordt gezegd dat de samoerai een tweevoudige Weg heeft, van het penseel en het zwaard.” Dit is een uitspraak van Miyamoto Musashi die staat in het boek waar Fransje veel waarde aan hecht. Het deel Penseel is verder onderverdeeld in 32 ongenummerde en ongetitelde hoofdstukken. Het deel Zwaard in onderverdeeld in 10 hoofdstukken. Het laatste deel bestaat uit een hoofdstuk en is het nawoord van het boek. Ruimte Het boek speelt zich voornamelijk af in Lomark. De enige andere plaatsen waar het verhaal zich afspeelt zijn de plaatsen waar de armworsteltoernooien gehouden worden en heel even in Utrecht als Joe, Fransje en PJ de spullen van Joe gaan ophalen bij Engel. Personages Er zijn meerdere hoofdpersonen in het boek: -Fransje Hermans: Dit is een jongen die op vrij vroege leeftijd in coma is geraakt en in een rolstoel komt, hij kan alleen zijn rechter arm gebruiken en nauwelijks praten. Hij kijkt erg op tegen Joe Speedboot. Hij kan niet goed tegen het leven in Lomark omdat het zo uitzichtloos is. Hij vraagt zich om meerdere redenen de hele tijd af: Waarom? Hij is zijn hele leven smoorverliefd op PJ en word op een gegeven moment erg goed in armpje drukken. -Joe Speedboot: Zijn echte naam is Achiel Stephaan Ratzinger alleen weet niemand deze behalve zijn familie en later ook PJ en Fransje. Hij is een beetje gek en doet veel dingen die geen ander in z’n hoofd haalt. Aan het begin van het boek plaatst hij bommen. Hij houdt van wetenschap, dingen bouwen en dingen uitproberen. Zijn instelling is dat het hem helemaal niks kan schelen en hij is niet bang. -Picolien Jane Eilander (PJ): Een meisje dat uit Zuid-Afrika komt. Als ze in Lomark komt wordt elke jongen meteen verliefd op haar en ze maakt hier ook gebruik van. Niemand weet van haar slechte verleden tot het boek van schrijver de vriend uit komt. Hierin staat dat ze bolimia heeft gehad (ze was vroeger dik) en dat ze met zoveel mogelijk mensen naar bed gaat. Hij noemt haar een volmaakt prachtig, gewetenloos monster en de hoer van de eeuw. Ze zorgt goed voor Fransje. Wijze van vertellen Er is sprak van een ik-verhaal, de ik persoon is Fransje Hermans. Hij vertelt over zijn belevingen. Titel, ondertitel, motto De titel, Joe Speedboot, is natuurlijk de Joe Speedboot van het boek. Hij is degene die het leven in Lomark en het leven van Fransje op zijn kop zet. Door Fransje wordt hij gezien als een verlosser zonder belofte. Het motto van het boek is: ‘Er wordt gezegd dat de samoerai een tweevoudige Weg heeft, van het penseel en het zwaard.’ Het motto keert bijvoorbeeld terug in de twee grote delen van het boek: Penseel en Zwaard. Verder is Fransje een enorme bewonderaar van de samoerai en dan vooral van Miyamoto Mushashi (degene die de uitspraak heeft gedaan). Fransje leest zijn boek en haalt hier veel wijsheden uit. In het boek worden deze twee wegen ook bij Fransje toegepast. In het eerste deel kan hij niet veel en is hij vooral iemand die toekijkt. Hij schrijft alles op wat er gebeurt en wil chroniqueur van zijn dorp worden. In het tweede deel slaat hij de tweede weg in: Hij wordt armworstelaar. Dit is zijn manier van vechten, in plaats van een zwaard heeft hij zijn arm. Thema en motieven Joe Speedboot zou je heel goed de “roman van de desillusie” kunnen noemen. Veel personages in de roman hebben een toekomstverwachting die bijna nooit uitkomt. Verhaalmotieven die nauw met het thema van de desillusie zijn verbonden, zijn dan ook: vriendschap en verbroken vriendschap, verraad en bedrog, jaloezie en rivaliteit, het Messiasmotief, de dood, seks, overspel, het avontuur en de burgerlijkheid, boulimie, escapisme (het ontvluchten van de werkelijkheid). En dat allemaal samen gehutseld.
Genre Zowel in de achterflaptekst als in de verschenen recensies wordt Joe Speedboot een ontwikkelingsroman genoemd. In dit soort romans wordt meestal de ontwikkeling van een hoofdfiguur in zijn jeugd of puberteit gevolgd. Ik ben het hier wel mee eens.