Titel: Oorlog zonder vrienden Auteur: Evert Hartman Uitgeverij: Lemniscaat Jaar van uitgave: 2003 Druk: 26e druk Genre: Oorlog, liefdesverhaal Informatie over de auteur: Evert Hartman
Geboortedatum: 12 juli 1937
Geboorteplaats: Dedemsvaart, Nederland
Overleden: 7 april 1994 Biografie: Toen Evert Hartman 10 was verhuisde zijn familie naar Kampen. Na de HBS en militaire dienst ging hij sociale geografie studeren aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij sloot deze studie in 1965 af, maar was toen al begonnen met lesgeven. Hij was docent aardrijkskunde op een middelbare school in Hoogeveen. Hij bleef daar lesgeven tot 1992, toen hij zich helemaal op het schrijven toelegde. Hij was in 1973 gedebuteerd met een roman voor volwassenen. Na nog drie romans verscheen in 1979 zijn eerste jeugdboek. Evert Hartman was getrouwd en had twee zoons. Profiel: De boeken van Evert Hartman zijn spannend en zitten vol actie. Zijn (soms controversiële) onderwerpen sluiten aan bij de belevingswereld van jongeren. Veel van zijn boeken draaien om een gevecht voor vrijheid. De hoofdpersonen raken betrokken in een conflict waarin ze moeten kiezen: blijven ze trouw aan het gezag (van de regering, van hun ouders, van de medische wereld), of volgen ze hun geweten en gaan ze tegen dat gezag in? Door hun keuze komen ze in een positie waarin het soms lijkt of de hele wereld tegen hen is, maar ten slotte vinden ze toch een oplossing. Evert Hartman laat de twee kanten van het conflict zien, maar vaak is het wel duidelijk aan welke kant hij zelf staat. Hij vertelde ook een aantal oude verhalen (van Homerus en uit de Bijbel) na in zijn meeslepende stijl.
Boeken: 1979 Oorlog zonder vrienden (Lemniscaat / 26e druk 2003) 1980 Vechten voor overmorgen (Lemniscaat / 13e druk 1997) 1982 Het onzichtbare licht (Lemniscaat / 15e druk 1998) 1984 Gegijzeld (Lemniscaat / 14e druk 1999) 1986 Buitenspel (Lemniscaat / 7e druk 2000) 1987 Morgen ben ik beter (Lemniscaat / 13e druk 1998) 1988 Het bedreigde land (Lemniscaat / 7e druk 1997) 1989 De droom in de woestijn (Lemniscaat / 4e druk 1990) 1991 Niemand houdt mij tegen : een avontuur in de 22ste eeuw (Lemniscaat / 8e druk 2000) 1993 De voorspelling (Lemniscaat / 8e druk 2000) 1994 De vloek van Polyfemos (Lemniscaat / 7e druk 2000) Bekroningen: 1988 Prijs van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor Morgen ben ik beter
1989 Tip van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor Het bedreigde land
1990 Tip van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor De droom in de woestijn
1992 Prijs van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor Niemand houdt mij tegen : een avontuur in de 22ste eeuw
1994 Prijs van de Kinder- en Jeugdjury Limburg 14 t/m 16 jaar voor De voorspelling
1994 Prijs van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor De voorspelling
1995 Prijs van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor De vloek van Polyfemos Heeft de schrijver je aan het denken gezet? Evert Hartman heeft me wel aan het denken gezet, want ik dacht dat de NSB’ers nooit christelijk probeerden te zijn. Maar in dit boek zijn het juist wél christenen en toch zijn het NSB’ers. Maar nu heeft Evert Hartman me dus van gedachten veranderd, want nu geloof ik dat NSB’ers ook christenen konden zijn. Welke bedoeling heeft de schrijver met dit boek? Zijn doel van het boek is denk ik dat niet alle NSB’ers verkeerd waren, hij wil je laten zien hoe het leven van een NSB’er was. Want NSB’ers hadden ook geen makkelijk leven, en de zoon in dit geval Arnold had zeker geen makkelijk leven. Hij vond het later ook niet leuk om een NSB zoon te zijn. Hij baalde er denk ik goed van. Hij was gek van Marloes, maar die was juist ook bang voor hem. Eerst wist hij dat niet maar hij kwam daar snel genoeg achter. Het leven zat hem dus alleen maar tegen omdat hij NSB was. Iemand anders zou nooit geweten hebben dan dat een NSB’er een heel goed leven had.
Leg uit waarom het boek zo heet: Het boek heet Oorlog zonder vrienden, want het was dus oorlog (de Tweede Wereldoolog) maar de hoofdpersoon had geen vrienden omdat hij NSB’er is. Dus in de oorlog had hij geen vrienden. Schrijf in maximaal 5 regels een minisamenvatting van het boek: Arnold is een NSB zoon. Hij is helemaal voor de Duitsers. Hij geeft klasgenoten aan, wat ze hem niet in dank afnemen. Arnold wordt vaak afgetuigd. Arnolds ideeen veranderen als hij een illegaal krantje leest. Op een dag wordt Arnold in elkaar geslagen en belandt hij in het ziekenhuis. Daar helpt hij Jeroen, een verzetsstrijder, ontsnappen. Arnold is nu helemaal tegen de Duitsers. Als zijn ouders vluchten, blijft Arnold stiekem achter. Thema van het boek: Oorlog. Het boek speelt zich af in de Tweede Wereldoorlog. Tijd en ruimte: Het verhaal speelt zich af om precies te zijn tussen 30 april 1942 tot 5 september 1944, dus in de 2e wereldoorlog. (2 jaar en 4 maanden en 6 dagen) Voorbeeld van flashback/vooruitwijzing: Wel herinneringen aan andere onderdelen van het boek, (Kleine flasbacks) bijvoorbeeld als Arnold in zijn gezicht geslagen wordt door Marloes, wordt hij verder getreiterd, dan komt de bovenmeester en die zegt dat Arnold straks even naar zijn kamertje moet gaan. Arnold denkt dan terug aan toen hij de keer daarvoor in elkaar geslagen word( begin van het boek) en zegt dat die kerel de pot op kan. (in zekere zin) Waar speelt het verhaal zich hoofdzakelijk af? In de buurt van Utrecht, want er wordt gezegd dat hij met de Jeugdstorm in een half uurtje met de bus in Utrecht is.
Is het verhaal chronologisch verteld of niet? Verklaar waarom. Het verhaal wordt in de logisch-chronologische volgorde verteld. Ze vertellen alles van begin tot eind. En het verhaal begint midden in een gebeurtenis. Wie is / zijn de hoofdperso(o)n(en)? Arnold Westervoort, want je ziet ongeveer alles uit zijn ogen gebeuren. Hij is eenzaam en komt erg teruggetrokken over (hij is namelijk het buitenbeentje in de klas). Hij is vaak met zijn gedachte ergens anders. Wie is / zijn de bijperso(o)n(en)? Meneer Westervoort (Koos): Hij is de vader van Arnold. Het is een rasechte NSB-er. Hij dwingt Arnold min of meer om ook NSB-er te zijn. Hij heeft het altijd erg druk met z’n werk en heeft nauwelijks aandacht voor z’n gezin. Mevrouw Westervoort (Gea): Zij is de moeder van Arnold. Ze is een rustige, zorgzame vrouw, die zich neer legt bij de situatie. Ze is het niet altijd eens is met haar man over zijn gedachtes over de NSB. Ook moet hij wat minder hard werken. Rita Westervoort: Ze is de zus van Arnold. Ze is een vreselijke bemoeial en ze is super bijdehand. Ze is bijna altijd van huis weg met Duitse vrienden.
Jeroen Rainders: Arnold leert hem kennen in het ziekenhuis. Jeroen is door de Duitsers in zijn kont geschoten omdat hij in het verzet zit. Hij is een vrolijk persoon die altijd grapjes maakt, maar ook serieus kan zijn. Ze worden vrienden, en Arnold helpt Jeroen zelfs ontsnappen, want als hij weer beter werd, zou hij door de Duitsers vermoordt worden. Piet Bergman: Hij is een klasgenoot van Arnold. Hij is trots op het feit dat hij een NSB-er is. Hij is zeker geen bangerik. Hij wil als hij oud genoeg is bij de SS. Marloes ter Winkel: Klasgenote van Arnold. Hij wordt verliefd op haar. Maar het probleem is dat zij in het verzet zit. Ze heeft te maken met de overval op het distributiekantoor. Martin Jonkers: Hij vindt Arnold maar een vuile verrader en wil hem het liefst voorgoed uit de weg ruimen. Karel Rot: Hij denkt er net zo over als Martin Beschrijf 1 persoon uit het boek (niet de hoofdpersoon): Koos Westervoort: Hij is een NSB’er in hart en nieren en is erg streng. Arnold moet alles zeggen wat er op school gebeurt wat Arnold niet altijd wil en natuurlijk niet altijd doet. Verhaal / vertelperspectief / werkelijkheid: Ik of hij/zij verhaal? Het is een hij/zij verhaal. Er staat steeds Arnold deed... of Marloes deed... Maar je ziet wel alles alsof je Arnold bent.
Het was stil in het bos. Alleen bladeren ritselden in de zachte wind. En in de verte zongen de vogels. Maar dat waren geluiden die niet tot Arnold doordrongen. Verbijsterd staarde hij naar de uitgestrooide papieren. Hij stamelde: ‘Hoe… hoe kom je daaraan?’ Zou je er een film van kunnen maken? Geef een voorbeeld uit het boek. Natuurlijk kan dat. “Zeg dat nog eens!” De stem was van de middelste, een jongen met slordige blonde haren, was hees van woede. Arnold was niet bang uitgevallen; hij begreep echter dat het weinig zin had een bij voorbaat verloren vechtpartij uit te lokken. De rector greep hem bij zijn arm. “Ik heb je gezegd hier te blijven. Ik wil precies weten wat er gebeurd is.” Het kostte Arnold nog een paar rode striemen om zich los te rukken. De tranen in zjin ogen waren echter niet het gevolg van de pijn. “U gelooft me toch niet!” schreeuwde hij. U kunt barsten! Ik ga naar huis!” Het volgende moment was hij bij het fietsenrek, pakte zijn karretje en vloog het schoolplein af. De rector keek hem na, roerloos, zijn vingers ineengestrengeld. Daarna keerde hij zich bedaard om en stapte de school binnen. Zo zijn er nog meer voorbeelden. Maar daar kan je dus een film van maken Is het boek realistisch of fantasie vol? Ja. Dit alles had makkelijk in het echt gebeurd kunnen zijn. Samenvatting: Arnold (hoofdpersoon) wordt veel gepest op school omdat zijn vader bij de NSB zit. Martijn pest Arnold het meest. Als Arnold van school naar huis loopt ziet hij een verlaten woonboot in het water liggen, in de woonboot liggen veel dure spullen. Arnold weet dat de spullen gestolen zijn. Arnold schrijft daarom brieven naar de eigenaar van de woonboot. Daarin schrijft hij dat hij naar de politie zal gaan als ze hem geen geld geven. Wanneer hij weer een brief in de boot wil leggen wordt hij gepakt door de eigenaar. De eigenaar van de boot is Martijn. Martijn bedreigt Arnold met een mes zodat hij niet naar de politie gaat. Arnold vertelt het toch aan de politie. Martijn steekt dan de woonboot in de brand zodat alle sporen worden uitgewist. Dan krijgen Arnold en zijn ouders steeds dreigbrieven. Als Arnold niet op de dreigbrieven reageert houdt Martijn op met dreigbrieven te versturen. Na de zomervakantie komt Piet (zijn vader is ook NSB’er) in de klas. Hij wordt snel een vriend van Arnold waardoor het gepest ophoudt. Dan gaan Piet en zijn ouders naar Duitsland waar ze lid worden van de SS. Later sterft Piet ook bij de SS. Arnold wordt dan in elkaar geslagen door Martijn waardoor hij in het ziekenhuis komt. Daar leert hij Jeroen(verzetsstrijder) kennen.Arnold geeft Jeroen later een pistool van zijn vader om te ontsnappen uit het ziekenhuis. Arnold wil dan ook in het verzet, maar hij durft het niet tegen zijn vader te vertellen. Dan willen zijn ouders met Rita(zusje van Anold) en Arnold vluchten naar Duitsland. Arnold heeft hier geen zin in, want hij wil bij Jeroen blijven. Als de familie dan op het perron staat te wachten op de trein gaat Arnold naar de W.C. Arnold vlucht dan weg als zijn ouders in de trein vertrekken. Kun je de schrijver een christelijke auteur noemen, waarom wel/niet? Ja, het boek is een christelijk boek. Er wordt ook over God gepraat in het boek, en andere boeken van deze schrijver zijn ook christelijk.
Voorbeelden of de personen rekeningen houden met de Bijbel? Koos Westervoort gaat naar de kerk. Uit de kerk zegt hij dat zijn gezin geen stap meer in de kerk zetten (zie blz. 92) bijv. “Jullie zetten vanaf vandaag geen stap meer in de kerk! Ik heb altijd gedacht dat in een kerk de mensen gelijk waren. Dat voor God alle mensen gelijk waren. Maar ik heb me zeker vergist. Ik ben waarschijnlijk te naïef geweest. NSB’ers tellen niet meer mee.” Wat is de sfeer van het boek? In het hele boek heerst een beetje een droevige sfeer. Dat komt omdat Arnold voortdurend gepest wordt. Ook omdat het over de oorlog gaat. Arnold heeft er genoeg van om de hele tijd gepest te worden. Wat heeft mij het meest getroffen? Arnolds vader is dus voluit NSB’er. Maar omdat zijn vader het is schijnt het dat de zoon het ook direct is. Arnold wordt door iedereen omzeilt, terwijl hij later ook niet denkt dat NSB’er zijn goed is. Hij wil het laten zien maar het mislukt omdat de ouders van Marloes opgepakt worden door de Duitse politie. Het heeft mij dus aangesproken dat Arnold dus uit onmacht gewoon NSB’er schijnt te zijn, terwijl hij het zelf heel niet wil. Het boek geeft mij het gevoel van: Angst, Arnold zit heel de tijd in angst omdat hij de ene keer wat voor zijn vader moet verzwijgen en de andere keer voor iets anders, wat gewoon met zijn (oorlogs)leven te maken heeft. En als hij dus iets zegt, zit hij in de penarie omdat hij iets overtreden heeft bij zijn vader, waar die ook wel wat bang voor is.