Gebruikte editie De prachtig gebonden uitgave van "Het huis van de moskee" verscheen in november 2005 bij de uitgeverij De Geus. De roman telt 410 pagina’s. De derde druk verscheen al in januari 2006. Op de kaft staat een afbeelding van een doorkijkje op een zanderig landschap. Genre De roman is een psychologische roman over de islamitische samenleving van Iran. In de roman zijn veel autobiografische elementen uit het leven van de schrijver te halen. Hij heeft die elementen in eerder literair werk ook al opgenomen. Motto en opdracht De roman is opgedragen aan:
Aga Djan om hem te laten gaan. Aga Djan is de centrale figuur in de roman, de pater familias van de moskee. Er is geen motto. Geschikt voor... De roman geeft een beeld van de islam. Verder is het een nogal uitvoerige roman. Dat vraagt wel enig doorzettingsvermogen van de lezer. Je leest het boek bepaald niet in één ruk uit. Ik vind de roman dan ook voornamelijk geschikt voor ervaren lezers van vwo. Leerlingen die interesse hebben voor mondiale geschiedenis en maatschappijleer, (de oorlog Iran-Irak) hebben wellicht een grotere voorkeur voor het boek dan leerlingen uit de exacte hoek. Structuur en verhaalopbouw De geschiedenis in Iran wordt verteld in 40 getitelde hoofdstukken. De hoofdstukken hebben alle een (meestal korte) naam. Soms dragen ze de naam van een dier: zoals De Mieren, De Koe, De Hagedis, Vissen, Vogels. Soms de naam van een personage: Nosrat, Zinat, Galgal. Dan weer de naam van een plaats: Teheran, Parijs. Tenslotte ook vaak de naam van een voorwerp: de cinema, preek, television. Ook staan in de roman prachtige gedichten over liefde, vriendschap en geloof uit de oud-Perzische literatuur vertaald opgenomen. "Het huis van de moskee" is de verbindende draad in het bouwwerk van de islam en het is ook de basis van de bazaar, waarover Aga Djan als tapijthandelaar de scepter zwaait. Maar toch is het boek ook een verzameling Iranese anekdotes over dorpelingen, de imams, de mensen die de moskee bevolken en de mensen van het dorp. De hoofdstukken in het begin van de roman hebben zelfs een enigszins sprookjesachtig karaker die de sfeer ademt van de sprookjes van Duizend-en één-nacht. Daarover heen komt later steeds meer het verhaal over de islamitische samenleving in Iran, wat Kader Abdolah zelf de milde kant van de islam heeft genoemd. Aan het eind gaat de roman meer over de dictatoriale heerschappij van de ayatollah Khomeini en de harde manier waarop zij tegen de afvalligen optreedt. Perspectief Er is een alwetende verteller die impliciet optreedt. Dat wil zeggen, dat je de verteller wel aanwezig voelt, maar dat je hem niet expliciet kunt aanwijzen. Hij spreekt de lezer ook niet rechtstreeks toe. Wel kan hij in alle personages kijken. De alwetende verteller vertelt in de hijvorm. Er ontstaat door deze vertelvorm wel afstand tussen de lezer en de verteller. Op de één of andere manier spreekt de vertelling me daarom minder aan. Titelverklaring Centraal in de roman staat het huis van de moskee. Aan de hand daarvan wordt de geschiedenis van Iran beschreven: de verdwijning van de sjah, de opkomst van de ayatollahs en het verzet tegen de ayatollahs. Het is wel knap om aan de gebeurtenissen in een klein streng islamitisch dorp de ontwikkeling in de samenleving van Iran te illustreren. Abdolah doet dit dus aan de hand van de individuele levensverhalen van de personages.
Tijd en decor Eén van de eerste hoofdstukken in de roman betreft de televisie-uitzending van Neil Armstrong bij de maanlanding. Dat is nauwkeurig te bepalen op 19 juli 1969. Daarna worden de ontwikkelingen voor een groot deel chronologisch gevolgd. De tijd loopt verder en een ander goed te meten tijdpunt is het verdwijnen van de sjah van Perzië en zijn vrouw Farah Diba in 1976. Dat hangt samen met de komst van Khomeini naar Iran. Aan het einde is ook Khomeini dood: we spreken dan al inmiddels van het jaar 1989. Het decor van het eerste deel in de roman is de islamitische gemeenschap Senedjan. Ook in "Spijkerschrift" heeft Abdolah dit dorpje gebruikt voor zijn vertelling. Het is een plaatsje dat in zijn rituele opvattingen tussen het westerse Teheran en het islamitisch radicaliserende Qom zit. Aan het begin van de roman is de sfeer door o.a. de leiding van Aga Djan relaxt, maar naarmate er meer invloed van de islam komt, wordt men steeds intoleranter. Dat roept natuurlijk ook weer verzet op van een links Russische oppositie. De schrijver zelf over zijn boek Bron: Kader Abdolah. "Ik heb dit boek voor Europa geschreven. Het gaat over mensen, over kunst, over religie, over seks, over film, over het belang van radio en televisie. Ik schuif de gordijnen opzij en laat de islam als levenswijze zien. Wat getoond wordt geeft een dieper inzicht. In Het huis van de moskee verwerk ik ook passages uit de Koran. Het gaat me vooral om de geest van de Koran als boek, niet als religieuze leidraad. Ik wil de milde islam laten zien, niet die van het radicalisme. Het huis van de moskee gaat over de islam. De westerse wereld krijgt de laatste jaren een eenzijdig beeld van de islam. Maar het agressieve gezicht van de islam is slechts één kant, een gevaarlijke kant weliswaar, maar een beperkte. Met deze roman wil ik de zachte islam laten zien. Het is een samenleving waarin religie en maatschappelijk leven met elkaar verbonden zijn. Ik gebruik daarvoor de metafoor van een groot huis waarin enkele families wonen. Het huis brengt zowel de economische leider van de stad voort, als de imam van de belangrijkste moskee. Ik laat het dagelijks leven zien. Hoe mensen ondanks verschillen altijd het evenwicht blijven zoeken en vinden. En hoe de veranderende omstandigheden die harmonie aantasten." Thematiek Het is duidelijk dat de auteur met zijn dikke roman een beeld wil schetsen van de betekenis van de islam. Hij zegt dat ook in een interview dat hij de roman voor Europeanen heeft geschreven om te laten zien wat de islam inhoudt. Hij doet dit aan de hand van de ontwikkeling van Iran, waar in de zestiger jaren een modernisering tot stand komt o.a. door de Amerikaanse invloeden en de Amerikaans gezinde sjah van Perzië die met zijn bloedmooie vrouw Farah Diba een belangrijke pr-man voor zijn land is. De ayatollah’s van Iran vinden deze ontwikkeling minder gewenst en beginnen via geheime opdrachten aan hun imams (in deze roman o.a.Galgal) de bevolking te beïnvloeden. Dan komt er een type samenleving die in feite intoleranter is dan de voorgaande. Bloedig worden andersdenkenden geëxecuteerd, waardoor er weer een links georiënteerde oppositie ontstaat. Kader Abdolah schetst die ontwikkeling van een zich modern ontwikkelende staat (Iran onder de sjah) naar een streng gereguleerde maatschappij onder de ayatollah Khomeini. Amerika ziet die ontwikkeling node aan en probeert met hulp van Saddam Hussein de situatie in Iran onder controle te krijgen. De gevolgen zijn mondiaal gezien nog erger. In zijn verantwoording achteraf geeft de schrijver aan dat de feiten in zijn roman op historische gebeurtenissen zijn gebaseerd, maar dat ze toch met de wetten van de literatuur moeten worden gelezen. Motieven die een rol spelen in de roman zijn: - Sprookjesmotieven (o.a. hoofdstuk 1: de mieren) - de positie van de imam in een dorp - de rituelen van de koran (o.a. het toestaan van bijvrouwen) - seksualiteit (de Perzische literatuur weet van wanten) - liefde en verliefdheid - moord en doodslag - dood - de reis naar Mekka als onderdeel van je leven - verraad en corruptie - de oorlog (met Irak-Saddam Hussein) Personages die een rol spelen
Vanwege de lastige namen in de roman is het wellicht verstandig te beginnen met een overzicht van de belangrijkste personages: Het hoofd van de moskee en zijn familie: Aga Djan – het hoofd van het huis van de moskee en de bazaar (tapijthandelaar) Fagri Sadat – de vrouw van Aga Djan
Djawad - de zoon van Aga en Fagri
Nasrin - de dochter van Aga en Fagri
Ensi - de dochter van Aga en Fagri
Nosrat - de broer van Aga Djan (een levensgenieter) Shahbal - de man die later het verhaal van de moskee vertelt en schrijver wordt
Moazen - de vader van Shahbal en de omroeper van de moskee

De imam en zijn familie: Alsaberi - de imam van de moskee
Zinat - de vrouw van Alasberi en de vrouw die verhalen vertelt
Sediq - de dochter van Zinat, getrouwd met Galgal. Ahmad - de zoon van Alsaberi en de nieuwe imam van Senedjan
Galgal - de rebellerende invalimam die later de rechterhand van Khomeini wordt Samenvatting van de inhoud In het eerste hoofdstuk (de mieren) wordt verteld over een wonderbaarlijk aantal mieren dat op een dag naar de moskee trekt. Het onheil wordt bezworen door de imam die uit de koran leest, waarna de mieren rechtsomkeert maken. In het volgende hoofdstuk probeert Shahbal de baas van het huis van de moskee, de machtige tapijthandelaar Aga Djan, die als vorst van zijn huis al 800 jaar lang de imams voor het dorp levert, ervan te overtuigen dat ze naar de maanlanding van de Amerikanen op televisie moeten kijken. Je moet immers van alles op de hoogte blijven. Dat gebeurt dan ook. Er wordt een televisietoestel klaargezet en Shahbal, de imam en Aga Djan kijken naar de wonderbaarlijke gebeurtenis in de ruimtevaart. (19 juli 1969) Het lijkt ook in Iran een grote stap voor de mensheid te worden, maar... In een volgend hoofdstuk wordt verteld hoe de broer van Aga Djan, Nosrat, zijn zeer sexy geklede vrouw aan de familie komt laten zien. Ze is Amerikaans beïnvloed: draagt o.a. nylons, waardoor haar fraaie benen zichtbaar zijn. Terwijl de familie uit de Koran leest, heeft hij stiekem seks met haar in de bibliotheek. De alles controlerende grootmoeders in de moskee zijn er getuige van, schrikken van de beelden, maar besluiten hun mond te houden. In een volgend hoofdstuk komt de rebellerende imam Galgal om de hand van Sediq (de dochter van de imam) vragen. Ze mag volgens de gebruiken in de Koran eigenlijk geen nee zeggen en Aga Djan gaat bij de ayatollah die Galgal heeft opgeleid, verhaal halen. Die geeft zijn zegen aan het huwelijk, maar Aga Djan vertrouwt het toch niet helemaal. Galgal heeft bij de huwelijksvoltrekking geen persoonsbewijs bij zich en Aga Djan laat hem dat helemaal ophalen (een lastige reis van enkele uren) om hem toch een beetje dwars te zitten. Galgal vertelt aan Shahbal, dat er een groep van ayatollahs opkomt, die zich tegen de Amerikaans overheersing en de invloed daarvan op de sjah aan het verzetten is. Shahbal is erg geïnteresseerd in die ontwikkeling. Hij vertelt dat hij schrijver is en hij mag van Galgal een stukje uit een verhaal voorlezen. Kort daarna sterft onverwacht de imam van de moskee in het waterbassin (de hooz). Hij wordt volgens alle rituelen van het geloof begraven. Aga Djan wil dat Galgal tijdelijk de positie van de imam zal innemen en dat doet hij ook. Hij preekt heel goed en actueel, maar keert zich van meet af aan tegen de Amerikaanse invloeden en de sjah. De vrouw van de sjah, de mooie Farah Diba wil de vrouwen in Iran emanciperen en richt in diverse steden een vrouwenkliniek op, ook in het conservatieve Senedjan. Ze komt de kliniek zelf openen, maar tegelijkertijd heeft ze een afspraak met de eigenaar van een moderne cinema om ook dat gebouw op de bewuste dag te openen. Dat houdt de eigenaar echter geheim voor de conservatieve moslims. Op de bewuste dag houdt Galgal een vlammende toespraak over de verderfelijke invloed van de Amerikaanse film en hij krijgt de bezoekers van de moskee zover dat ze van plan zijn de cinema te bezetten. Dan wordt echter duidelijk dat Farah Diba binnen is en het leger en de geheime dienst zullen haar natuurlijk altijd beschermen. Aga Djan weet de situatie nog te keren, omdat hij een machtig man is. Maar de geheime dienst is natuurlijk op zoek naar Galgal die met hulp van Shahbal naar een naburige stad Qom weet te vluchten. Intussen ziet ook Aga Djan dat de invloed van de vrouwen o.a. in de literatuur groter wordt en dat er zeer seksueel getinte gedichten in omloop zijn. Zelf schrikt hij daarvan terug, maar Zinat, de weduwe van de overleden imam, krijgt er wel zin in. Ze heeft haar oog laten vallen op de nieuwe invalimam, die de zaken in de moskee totdat haar zoon afgestudeerd is, zal moeten runnen. Deze imam is wel getrouwd, maar ze laat duidelijk merken dat ze wel wat van hem wil. Op een bepaald moment geeft ook hij weer aanleiding en zij gaat er volgens een oud-islamitisch gebruik op in. Het duurt natuurlijk niet lang of Zinat heeft een seksuele relatie met de invalimam. Die is een beest in bed of liever "op de grafzerk", want hij houdt er nogal bizarre seksuele gewoonten op na. Aga Djan als pater familias grijpt in, wanneer hij ’s nachts Zinat langs zijn kamer hoort lopen op weg naar de dagelijkse portie seks. Hij zegt ook de invalimam de wacht aan en stuurt hem naar zijn dorp terug. Er is ook een anekdote met de beide grootmoeders. Twintig jaar lang hebben ze ’s morgens in het geheim de stoepen geveegd: volgens de overlevering zou dan een profeet komen die een Mekkareis mogelijk zou moeten maken.. Maar na twintig jaar komt de profeet niet en ze beginnen aan de volgende periode van twintig jaar. Door de roddelaarster van het dorp komt Aga Djan erachter: hij krijgt medelijden met de oude dames en regelt een profeet die hen met een ingewikkelde boodschap doorverwijst naar iemand die Mekkareizen organiseert. Ze krijgen een gratis reis naar Mekka aangeboden en ze zijn daarover uiteraard heel erg opgetogen. Maanden later hebben ze hun koffertje gepakt en gezakt staan. Ze gaan naar Mekka, maar op het moment dat ze terug moeten komen, staat er een heel ontvangstcomité voor niets te wachten. Ze komen namelijk helemaal niet mee terug met de trein en Aga Djan vermoedt dat ze hun hoogtepunt in Mekka willen beleven, nl. sterven in de stad van Mohammed. Veel later worden door een koetsier de lijkwaden in doodskisten terugbezorgd, de lichamen ontbreken. Ze zijn op de heiligste plek in Mekka gestorven. Een volgende verhaaldraad is dat Sediq op een dag weer terugkeert naar Senedjan. Ze heeft haar huwelijk met Galgal onderbroken en wil weer in de moskee wonen, maar dan blijkt later dat ze zwanger is. In het volgende hoofdstuk wordt dan de kleine Hagedis geboren, die gehandicapt ter wereld komt met een afwijking in de rug, waardoor hij alleen maar kan kruipen. Hij is wel de echte zoon van Galgal. Intussen is er veel meer opstand tegen de sjah en de Amerikanen in het land gekomen. Er is een linkse oppositie die met Russische invloeden werkt: de geheime dienst zit achter ze aan. Op een bepaald moment is ook Shahbal erbij betrokken, maar door de goede relatie die Aga Djan op dat moment nog heeft met de politie komt hij weer vrij. Ahmad, de zoon van Alsaberi, heeft eindelijk zijn imamopleiding voltooid en hij zal in Senedjan worden aangesteld als de nieuwe imam van de moskee. Hij is een jonge vent die flink in de belangstelling van de vrouwen staat. Zo begint hij natuurlijk ook een seksuele relatie met de dienstbode Zara, maar Aga Djan, als de "Big Brother" van de moskee, steekt hier later een stokje voor. De nieuwe imam kan echter niet zonder opium: wanneer hij een preek moet houden, dan is hij het liefst eerst aan de opiumpijp geweest. Hij is slim in zijn toespraken en heeft kritiek op de sjah en de Amerikanen zonder dat ze hem daadwerkelijk iets kunnen maken. Aga Djan verbiedt de imam opium te roken en met vrouwen lichtzinnig om te gaan, maar Ahmad kan zich daaraan niet houden en rookt op stiekeme adressen opium en bevindt zich in het gezelschap van lichtzinnige vrouwen. Van die uitspattingen maakt de geheime dienst foto’s en daardoor wordt Ahmad chantabel. Aga Djan accepteert het niet dat Ahmad aan opium verslaafd is en hij onderwerpt hem aan strikte regels. De invloed van de sjah en zijn westerse denkbeelden wordt ook op het platteland zichtbaar en de vrouwen gaan zich opvallend vrijer gedragen, wat niet naar de zin van de ayatollahs is. De zoon van Aga Djan komt van zijn studie uit Teheran terug en er is een feest, maar het wordt overschaduwd door een enorme sprinkhanenplaag, die ook symbolisch voor dreiging zorgt. Die dreiging komt er inderdaad, want nadat de baas van de moskee bezocht is door Galgal, die hij de toegang tot het huis weigert, omdat hij zijn vrouw heeft verlaten, ontploft er een bom in de cinema. En er zijn meer plekken in Iran waar ineens bommen ontploffen. Ook het volk wordt opgestookt tegen de Amerikanen. In Parijs zit ayatollah Khomeini in ballingschap en hij bereidt zijn komst naar Iran voor, wat moet samenhangen met het vertrek van de sjah. De revolutie die in het land dreigt, verscheurt ook de eensgezindheid in het huis van de moskee. Zinat, de weduwe van Alsaberi, wordt steeds radicaler in de islam en leidt vrouwengroeperingen tegen de modernisering van de vrouw.. De ooit zo hartstochtelijke vrouw is koel en kil geworden. Shahbal is al aan de studie in Teheran, maar bemoeit zich ook met de linkse oppositie, die aanvankelijk ook tegen de Amerikanen is. Aga Djan mist hem voor zijn filosofische en religieuze gesprekken. Dan gaat het gerucht dat de sjah en zijn vrouw het land verlaten hebben ter wille van hun kinderen, maar eerst blijken het alleen nog zijn ouders te zijn. Toch verschijnen overal de bekende portretten van Khomeini in het straatbeeld van eerst Teheran en in 1976 is dan werkelijk zo ver: Khomeini komt uit Parijs en de sjah vlucht met zijn vrouw uit Iran. Galgal wordt door Khomeini tot "rechter van de islam" aangesteld en zijn schrikbewind is enorm. Zonder een vorm van enig proces doodt hij vele aanhangers van het oude regime. Ook mensen die maar iets met de geheime dienst te maken hebben gehad worden zonder meer standrechtelijk geëxecuteerd. Ahmad, de zoon van Zinat, wordt eveneens opgepakt, omdat hij in de dossiers van de geheime dienst staat en wat de voormalige imam ook beweert, hij is bij voorbaat schuldig. Hij krijgt een gevangenisstraf van tien jaar en wordt vernederend op een ezel rondgereden. Zinat heeft geen enkel begrip van medelijden voor haar zoon getoond, gehersenspoeld als ze is door de opvattingen van de ayatollahs. Nosrat, de broer van Aga Djan en een belangrijke cineast die de komst van Khomeini heeft vastgelegd voor de televisie, wordt bij de ayatollah toegelaten. Hij heeft een briljant idee om de ayatollah die wars is van alle moderne ontwikkelingen, warm te maken voor de cinema. Hij heeft een oud-Perzische film over de Koe bemachtigd en de geestelijk leider is meteen bekeerd. De cinema krijgt vanaf nu een plaats in de samenleving, maar de films zijn natuurlijk niet westers. Een poging van de Amerikanen om de gijzelaars die Khomeini gevangen houdt te bevrijden mislukt door een ongeluk op een foute landingsplaats en dan grijpt Amerika naar een ander wapen. Het bevoorraadt Saddam Hussein en deze gaat de strijd aan met aartsvijand Iran: het mondt uit in een bloedige achtjarige oorlog, (1980-1988) waarbij Saddam Hussein het middel van gifaanvallen op Koerdische dorpen niet schuwt. Miljoenen soldaten komen aan beide kanten om het leven. Er komt opnieuw beroering in de linkse oppositie en Khomeini geeft Galgal opdracht ook hard tegen deze groepering op te treden. Dat is een kolfje naar de hand van de vroegere imam en hij executeert opnieuw een flink aantal Irakezen. Daar is o.a. de zoon van Aga Djan bij. Misschien was er de wil bij Galgal om Djawad te redden, maar deze geeft geen duimbreed toe en hij wordt doodgeschoten. Triest is het gesol met het lijk van de zoon, omdat in de omringende dorpen niemand het aandurft de zoon een graf te geven, omdat hij tot de oppositie hoorde. De macht van Aga Djan lijkt helemaal gebroken te zijn. Wanneer hij zich heeft voorgenomen het lijk op de binnenplaats te begraven, komt er een oude vriend achter hem aan die hem zegt het lijk mee te geven omdat hij het een laatste rustplaats zal bezorgen. Maar het leven is uit de ogen van de leider van de moskee en de bazaar verdwenen en ook bij zijn vrouw is het verdriet binnengeslopen. Ahmad komt wel eerder vrij (met hulp van Galgal) maar hij is snel uit de moskee verdwenen, voordat Aga Djan met hem kan spreken. Ook komt er in Iran een opstand van een fanatieke groepering, de moedjahedien, die ook weer dood en verderf begint te zaaien. Links en rechts vallen er doden door aanslagen en de meeste mensen zijn hun leven niet zeker. Politieke tegenstanders worden ook gemakkelijk uit de weg geruimd. Sjahbal doodt in opdracht van zijn ondergrondse groepering de nieuwe radicale imam van de moskee in Senedjan. De gebeurtenissen volgen elkaar snel op: Zinat wordt gedood, omdat ze te radicale ideeën heeft. Iran en Irak verhevigen de oorlog door olieraffinaderijen te bombarden, Iranese politici die moeten vluchten voor Khomeini, vragen asiel aan in Frankrijk. Nosrat komt in aanraking met de verslaggevers van CNN die zijn reportages over Khomeini hebben gevolgd. Ze vragen hem een documentaire over het dagelijks leven van de ayatollah te maken. Hij krijgt veel geld aangeboden, maar hij doet het eigenlijk om de artistieke prestatie. Hij gaat Khomeini stiekem filmen, maar hij vergeet de geheime dienst van de ayatollah, die hem op het spoor zit. Hij wil zich nog verdedigen, maar als hij ook nog een videoband bezit van de islamitische vrouw van de geestelijke in voor de islam compromitterende houding houdt natuurlijk alles op. Eigenlijk had zij het wel eens leuk gevonden haar prachtige lichaam te laten bewonderen, maar de regels van de islam hadden dat nooit toegelaten. Hij is er gloeiend bij. De geheim agenten slaan de videorecorder op zijn hoofd kapot. Daarna wordt het een tijd stil in het land. Khomeini begint echter dement te worden en andere ayatollahs nemen de macht over. Dat betekent ook het einde aan de macht van Galgal, die de beschermeling van Khomeini was. Maar gelukkig kunnen de nieuwe machthebbers hem slijten aan de Taliban in Afghanistan, waar hij een onopvallend leven gaat lijden in de bibliotheek. Hij trouwt er een Afghaanse vrouw, maar hij wordt later opgezocht door Shahbal die nu eenmaal vastbesloten was om wraak te nemen voor zijn schanddaden. Shahbal gaat naar Kaboel en doodt Galgal min of meer in koelen bloede. Diens vrouw (immers onschuldig aan het verleden) spaart hij. De oorlog tussen Irak en Iran eindigt in 1988 en een jaar later sterft de demente Khomeini. Het verdriet van Aga Djan en zijn vrouw om hun gestorven zoon en hun afvallige dochters is eerst groot, maar het leed wordt wel verzacht als de mannen en vrouwen in hun dorp een soort berouw tonen en hen komen troosten. Aga Djan reist ook nog naar een oude vriend. Deze kan hem iets heel moois laten zien. Er is een waterbron onder diens kasteel, waardoor hij de woestijn kan bevloeien, zodat die "kan bloeien als een roos". Als zijn vriend hem de paradijselijke tuin achter zijn kasteel laat zien, vertelt de oude man hem dat daar achter in de tuin onder een bloemenzee het lijk van zijn zoon ligt. Aga Djan is zielsgelukkig het graf van zijn zoon gevonden te hebben. Bovendien vertelt zijn vriend veel steun te hebben aan iemand die in Parijs gestudeerd heeft. Als de baas van het huis van de moskee goed naar die man kijkt, herkent hij Ahmad, de zoon van Alsaberi. Ter ere van alles opent zijn vriend de beste fles wijn die er is, maar Aga Djan weigert een druppel te drinken, want hij heeft zijn hele leven nooit alcohol gedronken. Dat verdriet de vriend wel, maar Aga Djan laat zich niet overhalen. Hij blijft trouw aan de regels van de islam. In het laatste hoofdstuk ontvangt Aga Djan een brief uit Europa van Shahbal. (De brief heeft een postzegel met tulpen!) Daarin geeft Shahbal aan dat hij schrijver is geworden, maar dat hij zijn verhalen in een andere schrijftaal (Nederlands?) publiceert. Aga Djan neemt de brief en bergt hem op in zijn oude archiefkist in de moskee en zingt tenslotte nog een loflied op Allah. Recensies en waardering Er zijn vrij veel belangrijke recensies gepubliceerd over deze nieuwe roman van Kader Abdolah. De bekende schrijver Geert Mak gaf er zijn mening over: "Het huis van de moskee is honderd jaar eenzaamheid in Senedjan. Het is een bijenkorf vol grootmoeders, kinderen, kooplieden en halve heiligen, een gebouw van vijfendertig kamers waar de flonkerende verhalen voortdurend in- en uitvliegen. Het is zo’n boek dat je niet meer loslaat. Met "Het huis van de moskee" schreef Kader Abdolah een adembenemende familiegeschiedenis, maar dat niet alleen. Hij beschreef ook, van binnenuit, het drama van Iran, van de traditionele islam, van de moderniteit, van het beginnend fundamentalisme, van de verwarring, van de moed en de integriteit daartegenover. Kader Abdolah vertelt over één enkel huis in den vreemde, en tegelijk gaat het over onze hele wereld." Al op 24 november 2005 bespreekt Theo Hakkert in Het Parool onder de titel "Het leven is goed aan de zachte kant van de islam". Hij geeft een uiteenzetting van de Iranese geschiedenis onder de sjah en de ayatollahs. Hij besluit met een wat vrijblijvende conclusie:
"Het is een melancholisch beeld dat Abdolah schetst van een lieflijk, burgerlijk bestaan in het Iran van voor de radicalisering. Hij doet dat in de heldere, klaterende taal die we van hem kennen. Een taal ook die afstandelijk blijft. Hij heeft geen analyse willen geven van de manier waarop de radicale islam zo snel de macht heeft kunnen grijpen; hij is dicht bij de mensen gebleven. Dat heeft, vooral in het begin van de roman, een aantal schitterende, magische episodes opgeleverd met wortels in de cultuur die Duizend-en-één-nacht heeft voortgebracht. In het tonen van hoe de kleine mens in harmonie, tevredenheid en gestolen passie leeft, is Abdolah op z'n best. Maar een verklaring voor de rappe omwenteling geeft hij niet, waardoor de anekdotes de hoofdmoot blijven vormen." Elsbeth Etty, een top recensent van het NRC Handelsblad concludeert op 2 december 2005 het volgende: "Het huis van de moskee" is dan ook niet in de eerste plaats een literaire prestatie, maar een morele. Het is, moet je aannemen, een autobiografische reflectie. Hoewel evident partij in de Iraanse conflicten, neemt Abdolah voldoende afstand om voor alle posities die mensen in snel escalerende situaties kunnen innemen een begin van begrip op te brengen. Zonder zelf een stelling te betrekken, gaat zijn hart duidelijk uit naar de wijsheid van gematigde personen als Aga Djan, die van de traditie het goede willen behouden en veranderingen hun tijd gunnen. Dat is redelijk. Maar die redelijkheid kan de vorm aannemen van een meegaand opportunisme. De fundamentalist, de balling, de redelijke, allen gaan zij ten onder. Tegen het religieus fanatisme lijkt uiteindelijk geen kruid gewassen, het overwoekert alles. Het huis van de moskee is daarmee een aansprekende in fictie verpakte waarschuwing tegen het gif van fundamentalisme dat vreedzame mensen verandert in monsters waartegen geen redelijkheid bestand is." Op vrijdag 16 december 2005 bespreekt Clara Strijbosch in De Volkskrant de roman onder de titel "Vogels vangen op de binnenplaats". Ze is wel redelijk positief: "Gelezen naar de wetten van de literatuur is "Het huis van de moskee" een grootse prestatie met zwakke momenten. Waarom krijgt Abdolah geen intelligente meelezer die navraagt of een vreemdsoortige uitdrukking als 'gewichtige billen' echt is wat de schrijver bedoelt, en die zijn stijl in het Nederlands een beetje oliet? Voor een deel zal de hoekigheid Kader Abolah eigen zijn. Vooral bij het beschrijven van politieke ontwikkelingen gaat hij zijn onderwerp te lijf alsof hij met een bijl op een blok graniet inhakt, maar in andere gedeelten weet hij met mooie beelden het onbegrijpelijke te verwoorden. Aan het einde van zijn omzwervingen mag Aga Djan een dag en een nacht doorbrengen in een aards paradijs bij de kasteelheer Hoeshan, die gemodelleerd is naar de eerste grote Perzische koning die de beschaving in het land bracht en de valse demonen en priesters versloeg. Daarmee wordt voor Iran een ander perspectief geschetst dan het islamitische paradijs met de tweeënzeventig maagden: de toekomst ligt in het rijke Perzische verleden. Voor Shahbal ligt de toekomst in een tulpenland. Dat land mag de schrijvers koesteren die het in de schoot geworpen krijgt." In Boek magazine, jaargang 3, nummer 1, (januari/februari 2006) krijgt het boek van de vaste recensent vier sterren, wat neerkomt op de waardering "aanrader". De recensie wordt besloten met de conclusie: "Abdolah analyseert in dit meesterwerk niet de radicalisering van de islam. Hij vertelt de ingrijpende geschiedenis van een familie. De prachtige anekdotes, gedichten en dialogen kleuren het verhaal. Abdolah laat de islam op zachtere wijze zien en schept daarmee meer sympathie voor deze geloofsovertuiging. Een aantal passages lijkt te verwijzen naar het levensverhaal van de auteur, al is over zijn vertrek uit Iran maar weinig bekend. Een belangrijk persoon in het boek Shabal gaat net als de Abdolah natuurkunde studeren in Teheran, komt terecht in een linkse beweging en moet het land verlaten." Over de schrijver Bron: Kader Abdolah. Hier kun je ook meer informatie over de roman krijgen. Kader Abdolah is het schrijverspseudoniem van de Iraanse balling Hossein Sadjadi Ghaemmaghami Farahani (Iran, 1954). Hij werd geboren in Arak in de streek Farahani, waar de islam streng nagevolgd wordt. Abdolah droomt ervan schrijver te worden, net als zijn betovergrootvader Qhaem Megham Ferahni. Vanaf zijn twaalfde begint hij heimelijk westerse literatuur te lezen en ruikt zo aan de vrijheid die in andere landen heerst. Ook luistert hij in het geheim naar westerse radiostations en clandestiene verzetszenders. Tijdens zijn studie natuurkunde in Teheran sluit hij zich aan bij een ondergrondse linkse partij die tegen de dictatuur van de sjah en later die van de ayatollahs vecht. Hij schrijft voor een illegaal blad en publiceert twee clandestiene verhalenbundels onder de naam Kader Abdolah. Nadat hij moet vluchten uit Iran, belandt hij in 1988 in een asielzoekerscentrum in Apeldoorn en krijgt vervolgens een huis in Zwolle toegewezen. In Zwolle gaat Abdolah werken in een natuurhistorisch museum en een conservenfabriek. Als een bezetene leest hij Nederlands, vooral poëzie. Worstelend met de taal begint hij zijn verhalen in het Nederlands te schrijven. In 1993 debuteert Kader Abdolah met de verhalenbundel De adelaars, die meteen bekroond wordt met de belangrijke debutantenprijs Het Gouden Ezelsoor. Twee jaar later krijgt hij voor de tien verhalen in De meisjes en de partizanen het Charlotte Köhler-stipendium, een aanmoedigingsbeurs voor de meest veelbelovende auteur van het moment. De reis van de lege flessen (1997) is de eerste roman van Kader Abdolah; in het jaar 2000 verschijnt zijn tweede roman Spijkerschrift. Daarnaast schrijft hij sinds 1996 in de Volkskrant wekelijks de column Mirza, dat in het Nederlands kroniekschrijver betekent. Een selectie uit die columns tot 1998 wordt verzameld in de bundel Mirza. Een vervolg hierop komt in het voorjaar van 2001 met de bundel Een tuin in de zee, met columns uit de jaren 1998, 1999 en 2000. Hij ontvangt in januari 2001 de E. du Perronprijs voor zijn roman Spijkerschrift. Ook in het buitenland is het talent van Abdolah niet onopgemerkt gebleven. Vertalingen van zijn werk zijn verschenen in Italië, Frankrijk en Duitsland. Voor zijn letterkundig werk ontving Kader Abdolah de volgende onderscheidingen: 1993 - Het Gouden Ezelsoor voor De adelaars
1995 - Charlotte Köhler-stipendium voor De meisjes en de partizanen

1997 - ASN-ADO-Mediaprijs voor zijn wekelijkse column Mirza in de Volkskrant
1998 - Mundial Award voor zijn landelijke verdiensten op het gebied van internationale samenwerking, vrede en veiligheid
2000 - Koninklijke onderscheiding voor zijn inzet op het gebied van literatuur, internationale samenwerking en vrede
2001 - E. du Perronprijs voor zijn gehele oeuvre
2004 - Onderscheiden met de Franse ridderorde Bibliografie 1993 - De adelaars verhalen
1995 - De meisjes en de partizanen verhalen
1997 - De reis van de lege flessen roman
1998 - Mirza columns
2000 - Spijkerschrift roman
2005 - Het huis van de moskee roman