Denken aan Bruce Kennedy door Herman Koch

Gebruikte editie De roman "Denken aan Bruce Kennedy" van Herman Koch (bekend van Jiskefet) rolde van de pers bij uitgeverij Augustus te Amsterdam in de maand oktober van 2005. De roman heeft 191 bladzijden. Op de omslag staat een afbeelding van een opname op een filmset, wat heel goed overeenkomt met de inhoud van de roman. Bruce Kennedy is namelijk een gevierd Amerikaans acteur, die in Zuid-Spanje opnamen maakt als de hoofdfiguur Miriam tijdelijk haar gezin ontvlucht is. Genre "Denken aan Bruce Kennedy" is een psychologische roman over een vrouw die teleurgesteld in haar huwelijk is en daaruit wegvlucht. Natuurlijk komt ze dan terecht in de armen van een andere man, de Amerikaanse filmacteur Bruce Kennedy.
Geschikt voor vmbo –TL en havo/vo De roman van Herman Koch is in het geheel niet moeilijk te lezen. Ook al zijn de flashbacks technisch knap in de roman verweven, het kost geen enkele moeite om heden en verleden uit elkaar te halen. Koch schrijft vlotte dialogen en de roman kent enkele cliffhangers (in de wereld van de literatuur en de film: momenten waarop een hoofdstuk of een scène afbreekt om spanning bij lezer en kijker te wekken). Niet al te moeilijk dus en met slechts 200 bladzijden op een ruime bladspiegel afgedrukt, kost het lezen van de roman niet al te veel tijd. Je kunt de roman op je literatuurlijst bovendien goed combineren met andere boeken over midlifecrisissen. De beoordeling op een literatuurlijst krijgt de standaardwaardering van 2 punten. Flaptekst Mirjam Wenger, vrouw van de Nederlandse regisseur Bernhard Wenger, verblijft een week in haar eentje in een hotel in Zuid-Spanje. Daar ontmoet zij Bruce Kennedy, een al wat oudere, maar wereldberoemde Amerikaanse filmster. Mirjams leven met Bernhard en hun twee jonge kinderen vliegt haar aan en ze heeft genoeg van haar woonplaats Amsterdam, waar iedereen kunstenaar is en waar de 'normale' mensen met 'gewoon' werk zijn weggezuiverd en vervangen door anderen met 'interessante' beroepen. Bruce Kennedy belichaamt voor Mirjam het echte leven; ondanks zijn leeftijd en een mogelijk alcoholprobleem voelt zij zich onweerstaanbaar tot hem aangetrokken. Maar tot wat precies? Tot zijn doorleefde stem 'die tussen je schouderbladen gaat zitten'? Of ligt zijn aantrekkingskracht vooral in zijn status van internationaal beroemde filmacteur? Probeert zij hem te verleiden om een mooi verhaal te hebben voor haar vriendinnen thuis? Of zoekt Mirjam Wenger naar een ontsnapping uit de Nederlandse middelmaat? Motto en opdracht De roman heeft een opdracht: voor Lily en Amalia. Met Amalia (een Spaanse) is Koch getrouwd. De roman heeft geen motto. Structuur en verhaalopbouw De roman is opgebouwd uit 18 hoofdstukken. De roman wordt niet-chronologisch aan de lezer gepresenteerd en heeft derhalve een opening in handeling. Er zijn diverse hoofdstukken waarin over het verleden wordt verteld. De meeste gebeurtenissen uit het verleden gaan via flashbacks in de gedachten van Miriam. Op weg naar filmopnamen in een kleine Spaans dorpje aan de Costa de Luz denkt ze na over haar relatie met Ben. Terug en gewond in haar hotel denkt ze aan de filmcarrière van haar man en diens vriend die het in Amerika wel degelijk gemaakt heeft, terwijl haar echtgenoot niet al te succesvolle films in het subsidiecircuit maakt. Natuurlijk keert de protagonist aan het einde van de roman terug naar haar gezin. In die zin is de roman gesloten, maar omdat je niet weet hoe het verder met de relatie tussen Miriam en Ben zal gaan, heeft de roman toch ook weer een open einde. Perspectief Het perspectief is een personaal perspectief dat bij de vrouwelijke protagonist Miriam Wenger (zij-vertelster) berust. We leren haar dus ook van binnenuit (gedachten en gevoelens) kennen. Ze vertelt in de o.v.t. als een achterafvertelster. (= vision par derrière) Ook komen er regelmatig zinnetjes in de tekst voor:
"Ze zou later tegen haar vriendin vertellen…", wat typische zinsneden zijn voor een achterafverteller. Titelverklaring De titel van de roman is te verklaren uit de inhoud van de roman. Miriam in een crisis van haar huwelijk beland, vlucht uit het verstikkende Amsterdam weg en ontmoet in het veel lossere Spanje de bekende acteur Bruce Kennedy. Ze moet voortdurend aan hem denken, vooral aan zijn prachtige rauwe stem, die "tussen haar schouderbladen was gaan zitten". Wanneer hij letterlijk uit haar leven is weggezwommen, moet ze nog steeds aan hem denken en aan wat er met hem gebeurd is. Tijd en decor Het decor van de vertelling is voornamelijk geplaatst in het zuiden van Spanje, waarheen Miriam Wenger is "gevlucht" uit het benauwde Amsterdamse milieu, waarin ze verkeert.. Ze logeert in het dorpje Sanlucar aan de wat minder bekende Costa del Luz (De kust van het Licht). Miriam verblijft in het hotel Reina Christina, waar ook Bruce Kennedy verblijft. In een interview met BOEK vertelt Koch dat hij als voorbereiding op het boek ook vijf dagen naar Spanje geweest is en in hetzelfde hotel heeft gelogeerd als zijn hoofdfiguur. Hij probeerde dan ook onder woorden te brengen, hoe iemand zich voelt die alleen is in een vreemd land. Er is geen echt jaartal in de vertelling te ontdekken, maar uit de omstandigheden en de beschreven feiten kan worden opgemaakt dat de roman in de eerste jaren van de 21e eeuw speelt. Zo is er o.a. de prominente plaats die de mobiele telefoon inneemt en op blz. 186 koopt Miriam voor haar zoontje op het vliegveld een Barcelonashirtje met het rugnummer en de naam van Ronaldinho. Pas in het seizoen 2003-2004 ging de Braziliaan voor Barcelona spelen, wat betekent dat de roman in mei 2004 of mei 2005 moet spelen. (vgl. op blz. 44 voicemailbericht: 13 mei) Thematiek In de roman is sprake van een vrouw die het tijdelijk niet meer ziet zitten in haar huwelijk met een man die onvoldoende aandacht aan haar besteedt. Hij is als regisseur altijd druk bezig met zijn filmscripts of met het aanvragen van subsidie voor zijn films. Op een keer kan ze die onvoldoende aandacht niet meer aan en smijt ze enkele borden pasta tegen de muur. Ze vindt dat ze in een depressie verkeert. Het is te vergelijken met de boeken over de midlifecrisis van de man (Bleekers zomer - Mensje van Keulen; Veertig- Kees van Kooten; Een Winterreis- Willem Brakman; Een zomer apart – Hans Vervoort, De lotgevallen van Sebastiaan Terts - Willem van Toorn etc.) Een persoon ziet het omstreeks het midden van zijn leven niet meer zitten (hij is dan meestal rond het veertigste levensjaar) denkt na over zijn / haar meestal vreugdeloze bestaan en probeert daaraan te ontsnappen (escapisme) Zo gebeurt het ook met Miriam Wenger die haar tienjarige huwelijk met Ben even zat is en de benen en het vliegtuig neemt naar Zuid-Spanje) Natuurlijk loopt iemand in een dergelijke crisis altijd tegen iemand aan van het ander geslacht die welk voldoende aandacht aan haar besteedt. Zo worden de problemen meestal tijdelijk opgelost. Ze valt voor de charmes van Bruce Kennedy, die een gevierd acteur is. Ze weet vrij veel van het filmwereldje, want haar kennissenkring bestaat uit "interessante" personages uit de artistieke hoek. Zo langzamerhand hebben ze in haar milieu de gewone mensen geweerd, iets wat haar broer heeft opgemerkt. Miriam is dus ook een beetje van haar milieu vervreemd geraakt. Ze vindt haar moeder eigenlijk maar een zeurkous en ze kan het het beste vinden met haar vader. Maar als ze in Zuid-Spanje is, gaat het met hem ineens heel wat slechter en hij denkt dat hij het niet meer zo lang zal maken. Ook om die reden gaat ze aan het einde van de roman terug naar huis. Kort daarvoor heeft ze vernomen dat Bruce Kennedy aan kanker lijdt. Hij wil geen tergend langzaam lijden voor zijn kind meemaken en besluit om weg te zwemmen in de dood. Dat is ook een klap voor Miriam. Ze besluit dan definitief terug te gaan naar huis en als haar zoontje op het vliegveld vraagt of ze nu nooit meer weggaat, zegt ze dat ze dat inderdaad nooit meer zal doen. Is daarmee haar depressie overwonnen? In die zin blijft de roman toch open, want het ziet er niet naar uit data haar liefdesrelatie door het vakantie-uitstapje een revival zal ondergaan. Naast het thema van de midlifecrisis (toch wel een beetje clichéachtig door Koch beschreven) komen in deze roman dus nog de motieven voor van - het zich afzetten tegen het milieu van kunstenaars (het Amsterdamse wereldje) waarin het gezin Wenger verkeert - een blik in de vader-dochterrelatie (Miriam en haar vader) - het aangaan van een (zij het korte) overspelige relatie met Bruce Kennedy - het schuldgevoel dat daardoor bij de hoofdfiguur ontstaat - het lijden aan een ernstige ziekte (Bruce) - de zelfmoord van Bruce - de queeste ( op zoek naar het ware geluk en de terugkeer naar de plek waarvan de reis begonnen is) - jaloezie
Samenvatting van de inhoud Miriam Wenger (45 jaar) zit in hotel Reina Christina in het Zuid-Spaanse dorp Sanlucar. Na enkele dagen raakt ze gecharmeerd van een gevierde Amerikaanse filmster Bruce Kennedy, van wie ze wel wat films heeft gezien. Hij heeft een fascinerende stem. Ze hoopt dat hij de volgende dag weer in de eetzaal komt en heeft van een bevriende ober een tafeltje alleen gekregen. Maar hij komt niet opdagen, omdat de opnamen van de speelfilm uitlopen. Miriam zet het dan maar op een zuipen en slaapt de volgende dag een gat in de dag. ’s Avonds heeft ze nog wel Bruce bij het zwembad zien zitten, maar ze weet niet of hij haar naakt met slechts een laken om heeft zien staan gluren op haar balkon. Via een flashback komen we te weten dat haar echtgenoot Ben niet zo’n inspirerende persoonlijkheid is. Zeker de laatste jaren kan hij maar weinig echte aandacht voor haar en haar twee kinderen opbrengen. Hij zit veel achter zijn computer om scripts voor films te bedenken en subsidies voor zijn films aan te vragen. Zowel haar moeder als haar man nemen telefonisch contact op en zonder echt zielig te doen proberen ze haar tot een terugkeer te bewegen. Miriam huurt de volgende dag een Seat Ibiza en gaat naar het dorpje aan de kust omdat ze weet dat daar filmopnamen worden gemaakt. Onderweg vertelt ze in flashbacks over haar huwelijk met Ben. Steeds meer gewone vrienden worden uit hun kringetje weggezuiverd. Zo is ook haar broer Ruud die geld als water verdient met internethandel, niet zo populair bij haar man, die zich steeds meer omringd weet door acteurs, regisseurs, kunstenaars etc. Ze doen zich toch een beetje elitair voor en kijken min of meer neer op Miriam die maar gewoon huisvrouw speelt. Haar broer heeft er onlangs tijdens een feestje een opmerking over gemaakt. Als ze in het dorpje aankomt, parkeert ze haar auto: ze heeft zich met een kort rokje heel sexy gekleed en trekt nogal wat bekijks van de autochtone bevolking . Als ze naar de boulevard loopt, wordt ze getroffen door een enorme golf water. Deze overspoelt haar en werpt haar tegen een trap, waardoor ze een lelijke wond in haar knie oploopt. De parkeerwachter legt een tabakspruim op de wond en het bloeden houdt op. Zonder Bruce te hebben gezien, keert ze terug naar haar hotel, waar ze direct naar haar kamer gaat. Ze heeft weer telefonisch contact met haar moeder (het gaat niet goed met haar vader die ze bewondert) en met Ben die heel erg met zijn première van zijn nieuwe film bezig is. A.s. zondag wanneer Miriam terugkeert, gaat de film in première. Hij deelt haar mee dat zijn vroegere klasgenoot en inmiddels beroemde regisseur Stan Forbes (voorheen Stan Voorthuizen) ook aanwezig zal zijn. Intussen maakt Miriam zich wel een beetje zorgen om haar kinderen, want het lijkt erop dat Ben niet zo serieus op hen past en hen vrij willekeurig onderbrengt bij mensen die op hen moeten passen. Ze is naar Spanje vertrokken omdat ze na een knallende ruzie twee borden met pasta tegen de muur had gekwakt en aan Ben verteld had dat ze in een depressie zat. Daarna had ze alles vrij snel kunnen regelen en binnen een week had ze haar vakantievlucht kunnen boeken. Op aanraden van haar lerares Annabel was ze naar de Costa del Luz gegaan, omdat daar veel minder toeristen kwamen. In een grote flashback denkt Miriam terug aan haar ontmoetingen met Stan. Eerst vond ze hem niet zo leuk, maar naarmate hij in Amerika meer succes met zijn speelfilms boekte, werd hij voor haar steeds sympathieker. Als ze de telefoon neerlegt en weer naar buiten kijkt, ziet ze dat Bruce Lee weer bij het zwembad zit en hij vraagt haar of ze wat wil drinken met hem. De volgende dag doet ze bij de hotelreceptie allerlei pogingen om haar verblijf te rekken (blijkbaar is er iets gebeurd waardoor ze ineens langer in Spanje wil blijven). Ze belt haar broer Ruud om te vragen of hij geld wil overmaken, opdat ze nog enkele dagen een duur appartement kan huren. Ruud vertelt haar dat er misschien toch wel iets heel vervelends met haar vader gebeurd kan zijn. Hij zal poolshoogte gaan nemen en haar weer terugbellen. Het geld wil hij echter wel overmaken. Bovendien vraagt hij haar of Ben nou eindelijk eens een beslissing kan nemen over het maken van een aantal films voor commercials van Burger King. Hij heeft dat voor zijn zwager geregeld. Principieel wil Ben dat niet doen, maar hij kan heel veel geld ermee verdienen en dat kunnen ze best gebruiken. Haar man Ben is heel teleurgesteld als ze hoort dat ze niet op zondag zal terugkeren en de première zal missen (De film heet "Voor altijd een meisje"). Miriam zegt dat haar depressie nog niet over is ("Als een wond die nog niet geheel genezen is") en dat ze dus nog maar beter even kan wegblijven. Heel symbolisch is op dat moment de diepe kniewond weer een klein beetje gaan bloeden. Ben zegt nog dat hij waarschijnlijk in een tv-programma zal optreden bij een presentator die hij vroeger verafschuwde. Nu ziet hij echter mogelijkheden voor een groter publiek. Zo principieel blijkt Ben dus eigenlijk niet te zijn. De volgende dag gaat ze naar het dorpje waar de opnames van Bruces film zijn, omdat ze met Bruce in een restaurant El Gato (de kat) heeft afgesproken. Tijdens het borrelen vooraf gaat haar mobiele telefoon en meldt haar vader dat het inderdaad niet zo goed met hem gaat. Hij heeft geen zin meer om te leven. Miriam belooft dat ze naar huis zal komen. Haar vader vertelt en passant nog even dat hij niet in Ben en diens films gelooft en dat ze vooral aan zichzelf moet denken. Hij ziet dat zijn dochter niet gelukkig met zijn schoonzoon is en hij vindt het zelfs leuk dat hij ziek is, waardoor hij de première misloopt. Bruce vindt even later dat het leuk klinkt, wanneer ze Nederlands praat. Na het eten rijden ze weer naar het plaatsje Sanlucar. Miriam denkt aan wat ze later over Bruce aan haar vriendinnen zal vertellen. Als ze terugkeren bij hun hotel, ziet Bruce zijn producer zitten en hij wil de man aan Miriam voorstellen, maar dat hoeft niet, want het is Stan Forbes. Ze blijft de volgende dagen met Bruce omgaan. In ieder geval wordt één keer beschreven dat ze seks met elkaar hebben. Als ze op een morgen bij elkaar zitten, gaat de telefoon en staat Bruce zijn vijfjarige dochtertje te woord. Miriam voelt zich nu een beetje schuldig. Blijkbaar hoort er ook een jongere vrouw (de moeder van het meisje) bij Bruce die zelf aangeeft 68 jaar te zijn. Wanneer ze erover in gesprek raken, vertelt Bruce dat hij niet meer van plan is om terug naar huis (Amerika) te gaan. Hij lijdt aan een ongeneeslijke vorm van kanker en hij wil zijn laatste uren niet in gezelschap van zijn kind en vrouw doorbrengen, wanneer hij pijn moet lijden. Op de maandag na de première belt Miriams zoontje Alex en hij zegt dat papa nog op bed ligt. Via de telefoon vertelt Miriam hem wat hij allemaal moet doen om naar school te gaan. Daarna ligt ze met Bruce aan het strand: hij vraagt haar of ze wil zwemmen, maar ze wil niet. Dan gaat Bruce wel in zee en dat is de laatste keer dat ze hem ziet: hij zwemt gewoon zijn dood tegemoet. Wanneer Bruce zelfmoord pleegt, gaat de telefoon: het is het dochtertje van Bruce. In het laatste hoofdstuk keert Miriam terug naar huis. Ze vertelt dat Stan Forbes het van Bruce geweten heeft. Kennedy zou de film niet afmaken: in de opnamen had hij er rekening mee gehouden. Ze denkt ook nog terug aan een laatste gesprek met Bruce: zijn nieuwste aanwinst (de moeder van zijn dochtertje) was uit Laos afkomstig. Hij bood in dat gesprek haar nog zijn excuses aan, omdat hij in een eerder gesprek had gezegd dat hij bij het eten in het hotel gezien had dat zij "available" was. Hij wilde haar wel versieren. Al die dingen overdenkt ze in het vliegtuig. Op Schiphol komen Ben en haar twee kinderen haar afhalen. Alex, het zoontje, vraagt of ze nu nooit meer weggaat. "Nee", zegt ze, "nooit meer". Recensies In De Volkskrant van 11 november 2005 verscheen een (overigens vrij negatieve) recensie van Aleid Truijens. Het artikel heet: "Grijnzend boven zijn whisky bij het zwembad". Truijens gaat vooral in op de inhoud van de korte roman. Ze zegt wel dat Herman Koch vlot kan schrijven, maar dat het karakter van Miriam haar toch niet al te lang kan boeien. "Het is een verhaal dat vaardig in elkaar is getimmerd. De dialogen bekken lekker, de cliffhangers hangen waar ze hangen moeten en de flashbacks maken de gebeurtenissen in het heden aannemelijk. Maar al dat technisch kunnen leidt niet tot een verhaal dat de aandacht vasthoudt. 'Denken aan Bruce Kennedy' is niet leuk genoeg voor een comedy en niet scherp genoeg voor een satire. Deernis voor de zielige huisvrouw weet Koch evenmin te wekken. Alleen de uithalen naar de uit de subsidietrog vretende halftalenten zijn geïnspireerd opgeschreven. Maar die komen wel tien jaar te laat." In BOEK jaargang 2, nummer 6 (november/december) staat een interview met de schrijver, onder de titel <"Afgeknapt op Amsterdam", waarin hij zich afzet tegen het Amsterdamse kunstwereldje. Hij is dat wereldje helemaal beu en dat laat hij Miriam in de roman natuurlijk ook onder woorden brengen.
Over de schrijver Herman Koch is een pseudoniem van Menno Voorhof - is geboren in Arnhem in 1953. - op z'n tweede verhuisd naar Amsterdam. - daar van het Montessori Lyceum gestuurd. - begon al heel jong (op zijn zestiende) met schrijven. - studeerde drie maanden Russisch en maakte vele reizen. - heeft een jaar gewerkt op een boerderij in Finland. - heeft enige tijd in Londen gewoond. - is getrouwd met de Spaanse Amalia. - hij en Amalia hebben een zoon, Pablo, geboren in 1994. Zijn verhalenbundels en romans zijn gebaseerd op humor en ironie, waardoor hij ook bekend is geworden bij een breder publiek. Zo pakt Koch in zijn roman, 'Eindelijk oorlog', thema’s aan als eenzaamheid, depressie, de angst dat het leven ongemerkt aan iemand voorbij gaat. Vanwege zijn humoristische acteertalent is Koch ook bekend geworden door de uitzendingen van "Jiskefet" en "Debiteuren Crediteuren". E'n van zijn citaten is: "Mensen die zeggen dat ze zo'n plezier aan schrijven beleven begrijp ik niet. Ik heb alleen lol als ik iets bedenk waar ik nooit opgekomen was met veel zweten en jeuk op m'n hoofd." (5 april 1996, de Volkskrant) Bibliografie 1985 De voorbijganger (verhalen) 1989 Red ons, Maria Montanelli (roman) 1991 Hansaplast voor een opstandige. De beste verhalen van Menno Voorhof
1996 Eindelijk oorlog (roman) 1998 Geen agenda (verhalen) 1999 Het evangelie volgens Jodocus (columns) 2000 Eten met Emma (roman) 2003 Odessa Star (roman) 2005 Denken aan Bruce Kennedy (roman)