Gebruikte editie In mei 2005 verscheen dit debuut van Tineke Beishuizen bij uitgeverij De Arbeiderspers. Er verscheen al snel een tweede druk in dezelfde maand. Hiervan is voor deze samenvatting gebruik gemaakt. De roman telt 190 pagina’s. Op de voorkant staat een afbeelding van een vrouw in vertwijfeling: die zal ongetwijfeld Emma van der Merwe moeten verbeelden. Genre De roman wordt gerekend tot het genre van de literaire thrillers. (Saskia Noort, Simone van der Vlugt, René Appel, Nicci French) Het genre is in de laatste jaren erg populair geworden mede door de verkoopsuccessen van wellicht de Da Vinci Code. Uitgevers spelen daar meestal handig op in. Aanrader /afrader Voor een literaire thriller is de roman te weinig spannend. Halverwege het boek weet een geroutineerde lezer wie de dader is en er blijkt inderdaad geen verrassing meer in het tweede deel voor te komen. Het literaire aspect is ook maar matig vertegenwoordigd. De moord draait om een liefdesrelatie. Ook andere liefderelaties worden clichématig uitgewerkt: alle mannen gaan vreemd. De moeder-dochterverhouding die eveneens in de roman wordt genoemd, wordt ook matig uitgewerkt. Kortom, ik vind het geen spannende roman. Moeilijk is het geheel niet te noemen en een eindexamenkandidaat van het vmbo (TL) kan de roman misschien op de lijst zetten. Maar voor het vwo is het als nummer zeker op de literatuurlijst zeker te licht. Bij havo-kandidaten hangt het m.i. af van de toestemming van de docent. Het boek is m.i. gewoon te oppervlakkig en mist daadwerkelijke spanning. Het boek is zeker niet literair, daarvoor is het taalgebruik en de opbouw (nota bene zonder hoofdstukken) te eenvoudig. De correctoren hebben bij de interpunctie nogal wat steekjes laten vallen en soms sluipen er lelijke zinnen tussen door zoals
‘Het bemoedigde mij dat ik zomaar dacht, dat ik er automatisch van uitging dat ze wel weer op zou komen dagen, maar elk uur dat voorbijging zonder bericht van haar, was ik er minder zeker van dat het goed zou aflopen.’. Bij een literair boek mag je toch mooie zinnen en nieuwe, verrassende vergelijkingen verwachten. Maar nee, hoor. Misschien dat de roman bij de traditionele lezers van Beishuizen (nl. die van de Libelle) in de smaak valt, maar de aankondiging van de uitgever op de voorkant “literaire thriller” is toch een ietsje te veel van het goede. Niettemin stond de roman in de maand juni in diverse top-tien noteringen in de boekhandel. Opdracht De roman wordt opgedragen aan “Jeroen en Martijn”. Opbouw van de roman De roman wordt niet onderverdeeld in delen en/of hoofdstukken. Er zijn alleen witregels om de verdeling in fragmenten weer te geven. Meestal geven de witregels tijdverdichting aan en verandering van plaats en tijd. De roman heeft een opening in handeling (Emma bezoekt haar zus voor haar 40e verjaardag) en een gesloten einde (het is duidelijk wat er met haar zus Floor gebeurd is) . Tijd en decor De roman speelt in de 21 eeuw, maar in welk jaar kan niet uit de gegevens worden opgemaakt. Ook is een grote Nederlandse stad de ruimte waarin de gebeurtenissen zich afspelen, maar er zijn slechts enkele bijzonderheden in de roman te vinden waaruit een definitieve plaats kan worden bepaald. Op de laatste pagina wordt de rivier de IJssel genoemd. We moeten derhalve denken aan een plaats in de provincie Overijssel. De roman begint in juni en eindigt in de herfst. Titelverklaring “Als zand door mijn vingers” kan in verband worden gebracht met drie dingen die gebeuren in het leven van de hoofdfiguur Emma van der Merwe. Het zijn gebeurtenissen waarover ze langzaam maar zeker de grip verliest. In de eerste plaats is dat de verdwijning van haar zusje Floor. Zonder een spoor achter te laten is zij op een dag verdwenen. In de tweede plaats is het haar relatie met Frank. Al vanaf het begin in de roman lijkt het geen heftige liefdesrelatie, die ze heeft, nadat ze door haar man Bob in de steek gelaten is voor een jonger model. Frank glipt als het ware uit haar vingers: hij blijkt een verhouding te hebben met een werkneemster Marianne op zijn architectenbureau. Aan het einde van de roman gaat ze Frank opzoeken als ze weet dat hij bij Marianne is en geeft hem de bons. De derde relatie die tussen haar vinger weg glipt is die met haar moeder. Haar moeder kon altijd al beter met haar zusje Floor opschieten. Noodgedwongen gaat ze haar moeder als Floor verdwenen is, een aantal keer opzoeken, maar het blijkt duidelijk dat haar moeder meer op heeft met haar zusje. Op een dag krijgt haar moeder een hartstilstand en overlijdt korte tijd daarna. Drie personages uit haar leven zijn als zand door haar vingers geglipt. Het is de ontluistering van zekerheden die het verhaal een extra dimensie geeft. Veel, zo is de conclusie, berust op drijfzand. De essentie verdwijnt als zand door je vingers.
Perspectief De roman heeft een ik-verteller. Het is de ruime veertiger Emma van der Merwe, die in de o.t.t. vertelt wat er gebeurt nadat ze haar zusje niet heeft aangetroffen op haar 40e verjaardag. Door de gebruikte o.t.t ontstaat een vision-avec-structuur, die voor de spanning natuurlijk wel goed is. Een achteraf-verteller in de o.v.t. is voor een thriller minder gewenst. Thema van de roman In deze thriller verdwijnt er een vrouw: een bekend gegeven in de misdaadliteratuur. Het is de vraag of ze vermoord is of gewoon verdwenen. Natuurlijk is dan het “whodunit”-motief van belang. Er zijn enkele mogelijke daders (Peter, Cas of Chris) van wie de eerste al snel afvalt als verdachte en ook de tweede man van het verdachtenlijstje kan worden afgevoerd. Dan blijft er maar één verdachte over en dat vind ik toch meteen de zwakte van deze literaire thriller. Die blijkt het dan ook nog gedaan te hebben: hij is tuinman en hij heeft het lijk in de tuin laten verdwijnen. Ook dat is niet zo’n verrassende ontknoping. De moord is gepleegd omdat Chris erachter was gekomen dat Floor een ander vriendje had. Jaloezie was dus het motief voor de moord. Een tweede thema in de roman is dat van de onderlinge liefdesrelaties. Zowel Floor als Emma zijn door hun respectievelijke echtgenoten Jaap en Bob verlaten. Jaap krijgt een vliegtuigongeluk met zijn minnares en Bob beeft Emma ingeruild voor een jonger model. Ook haar tweede vriend is geen sprankelende minnaar. Hij is eigenlijk saai, besteedt weinig aandacht aan Emma, is niet erg bezorgd om de verdwijning van haar zus, waardoor hij nog even een mogelijke verdachte is (voor de lezer althans). Bob heeft als ex-geliefde nog meer aandacht voor Emma dan Frank. Als ze ziek thuis is, komt Emma erachter dat hij een verhouding heeft met zijn medewerkster Marianne. Ze leest namelijk door een toeval zijn e-mail. Aan het einde van de roman maakt ze een resoluut einde aan de relatie met Frank door de sleutels van haar huis op te eisen, wanneer hij thuis bij zijn vriendin vreemd gaat. Het derde thema is de moeder-dochterverhouding. Emma kan niet zo goed opschieten met haar moeder. Haar zusje Floor kan dat veel beter. Als ze op bezoek komt, laat haar moeder merken dat ze eigenlijk veel liever Floor heeft. Ook haar laatste woorden zijn Floor, terwijl Emma naast haar ziekbed zit. Voor alle relaties geldt dat personages in de nabijheid van Emma van der Merwe haar verlaten als “zand door haar vingers.” Motieven in deze roman zijn verder: - jaloezie ( Chris is jaloers op Cas) - overspel (zie hierboven) - wraak ( Floor is vermoord uit wraak door Chris; de honden van de buurvrouw worden vermoord omdat ze tuin hebben omgewoeld ) Samenvatting In juni op de 40e verjaardag van haar zusje Floor begeeft de hoofdfiguur Emma van der Merwe zich naar het huis van haar zusje om haar te feliciteren. Haar zusje is sinds enige tijd weduwe, omdat haar man Jaap bij een vliegtuigongeluk om het leven is gekomen. Hierbij is ook zijn secretaresse omgekomen die ingecheckt stond als zijn vrouw. Hij was dus een vreemdganger. Vreemd genoeg doet er niemand open. De buurvrouw Francien bemoeit zich ermee, maar omdat deze tien dagen op vakantie is geweest, weet ze ook niet waar Floor is. Als Emma met behulp van de sleutel die Francien bewaart, de woning binnengaat, merkt ze een geweldige stank op die veroorzaakt wordt door een dode poes. Vol walging ruimt ze de resten van de poes op. Er ligt een stapel kranten en er is nogal wat post in de gang te vinden, dus het lijkt er op dat ze al een paar dagen er vandoor is. Het is niets voor Floor om zomaar spoorloos te verdwijnen. Wanneer ze haar vriend Frank (een architect) erover vertelt, is die niet meteen verontrust. Dat lijkt voorlopig niemand te zijn. Ze gaat aangifte doen bij d e politie, maar de betrokken rechercheur Erik Verheul kan voorlopig weinig voor haar doen. Er zijn namelijk geen strafbare feiten te constateren. Ze wordt min of meer met een kluitje in het riet gestuurd. Enkele dagen later gaat Emma papieren bekijken in het bureau van haar zus Floor. Ze ziet een agenda waarin wat afspraken met mannen staan. Gek, want ze wist niet dat Floor er een nieuwe relatie op na hield. De eerste naam Peter blijkt echter de naam van een kapper te zijn en Floor blijkt op de laatste afspraak bij hem niet verschenen te zijn. De tweede naam is die van ene Cas. Voorlopig is dat een onbekende, maar er staat wel de naam van een restaurant bij vermeld. Emma gaat de rol van rechercheur spoelen en bezoekt het restaurant. Het blijkt dat op de avond van haar verdwijning Floor ook niet komen opdagen is bij een etentje met Cas. De serveerster had het nog heel vervelend gevonden. Maar wie Cas is blijft op dat moment onduidelijk. Emma belt ook nog meer vriendinnen van Floor, maar niemand weet waar ze is. Ook bezoekt ze haar moeder in een verpleeghuis, maar het is duidelijk dat haar moeder een betere verhouding met Floor heeft dan met haar zelf. Het is geen al te enthousiast bezoek derhalve. Ook haar vriend Frank is niet al te bezorgd. In een korte flash back beschrijft Emma hoe ze Frank heeft leren kennen, nadat ze in de steek was gelaten door haar eigen Bob, die haar had ingeruild voor een jonger model. Ze gaat voor hem wel naar een receptie, waar ze ook zijn secretaresse Marianne ontmoet, die nogal om hem heen draait. Haar eigen relatie is er niet één waarvan de spetters af vliegen. Haar zoon Thijs heeft wel een goede verhouding met zijn moeder, maar zijn kamer wordt gebruikt voor studeerkamer van Frank. Thijs heeft toch vanwege zijn studie het huis verlaten. Haar ex-man Bob neemt contact op met haar en tijdens een etentje blijkt dat hij meer bezorgd om haar is dan om Frank. Hij vertelt zelfs dat hij op bezoek is gegaan bij haar moeder, met wie hij altijd goed heeft kunnen opschieten. Emma doorzoekt opnieuw het huis van Emma, ziet haar lingerie, wat ook al een verrassing voor haar is. Ze verwachtte geen strings in de laden van Floors bureau te vinden. Net zo min als ze van de vriendjes van Floor wist. Met buurvrouw Francien gaat ze een keer hardlopen, omdat Floor dat ook wel eens deed. Die vertelt dat Floor wel een hekel aan haar grote honden had. Later ontdekt Emma een rekening van de tuinman op de deurmat: die heeft een aantal veranderingen in de tuin van Floor aangebracht en wacht op een opdracht om wat definitieve veranderingen aan te brengen. Die had Floor voor haar verdwijning met hem doorgesproken, beweert hij. Hij komt op verzoek van Emma de plannen bespreken en hij vertelt dat hij wel eens een auto voor het huis van Floor heeft zien staan. Ze had een vriendje, is zijn boodschap. Ook buurvrouw Francien vertelt tijdens een van haar bezoeken dat Floor wel twee vriendjes had. Emma gaat een paar dagen later weer hardlopen. Onderweg ziet ze dat ze gevolgd wordt en het blijkt dat Cas haar achternaloopt in de veronderstelling dat ze Floor is. Ze lijken namelijk heel veel op elkaar. Emma valt en verstuikt haar enkel. Cas schrikt dat het Emma is en vraagt of zij weet waar Floor gebleven is. Emma geeft aan de rechercheur door dat ze weet wie Cas is . Hij ondervraagt Cas en deze reageert woedend op Emma: waarom heeft ze zijn gegevens doorgespeeld? Hij weet toch ook niet waar Floor is. Intussen bezoekt ze opnieuw haar moeder en weer blijkt dat haar moeder liever Floor had gezien. Voor Frank zijn verjaardag loopt Emma uren te bedenken wat ze voor hem zal kopen en tenslotte koopt ze een paar schoenen voor hem. Weken later komt er nieuws over Floors auto. De politierechercheur Erik Verheul belt haar op om haar te vertellen dat de auto is opgedregd uit een binnenhaven, maar dat de deuren waren gesloten. Floor kan er dus niet in hebben gezeten. Hij wordt eerst onderzocht, maar er zijn geen sporen te vinden en de auto wordt vrij gegeven. Hoewel het haar afgeraden wordt, wil ze de auto zien. Die ziet er verschrikkelijk uit. Hij is total loss. Ze heeft heel weinig meer gehoord van de vriendinnen van Floor en dat beweegt er haar toe om weer contact op te nemen met haar eigen vriendin Maud. Ze praten met elkaar over de verdwijning van Floor. Cas belt opnieuw: zijn boosheid is wat gezakt en ook de politie heeft hem afgevoerd van de lijst van verdachten. Hij komt nog een keer meekijken in haar huis en maakt een opmerking dat Floor eigenlijk nooit de kookboeken inkeek, maar wel de tuinboeken. Dat doet Emma besluiten in de tuinboeken te kijken en ze ziet dat er een aantal tekeningen in zit om de tuin van Floor op te knappen. Maar de tuin is niet opgeknapt volgens de laatste tekening. Er is namelijk een vijvertje aangelegd door tuinman Chris. De buurvrouw Francien belt op een dag plots op om te vertellen dat haar honden de grond in de tuin van Floor hebben omgewoeld, maar ze heeft het zo goed mogelijk hersteld. Er is weinig van te zien. Korte tijd later zijn de beide honden van Francien vergiftigd. Emma onderzoekt opnieuw de kwestie en de dader moet via de tuin van Floor zijn gekomen. Wanneer ze weggaat, vertelt Francien nog dat ze een keer getuige is geweest van een ruzie tussen Floor en Chris de tuinman. Als ze thuiskomt en in slaap valt, belt haar zoon Thijs op. Hij is in het ziekenhuis bij Emma’s moeder die een hartstilstand heeft gehad. Enkele dagen later sterft ze. In een van haar laatste ogenblikken ziet ze Emma voor Floor aan. Het is een pijnlijke gewaarwording voor Emma. In een soort roes begraaft ze haar moeder, maar wordt daarna getroffen door een griepaanval. Als ze weer opgeknapt is en haar computer wil bedienen, is deze gecrasht. Ze gebruikt daarom de pc van Frank en leest zijn email. Het blijkt dat hij een verhouding heeft met Marianne. Ze is nu door drie personen in de steek gelaten. Chris is weer bezig met werkzaamheden in de tuin: hij legt wel steeds de rekening ervan neer. Dan ineens wordt er veel duidelijk voor Emma. In een moment van helderheid begrijpt ze wat er in de tuin gebeurd is. Floor is onder de vijver begraven. Dan moet Chris de dader zijn. Die komt terug in het huis en bedreigt haar. Ze heeft op haar mobiel Cas gewaarschuwd, maar die komt laat. Met een glasscherf probeert ze zich te verdedigen; ze verwondt zichzelf, maar weet ook de glasscherf te plaatsen in het oog van Chris. Die schreeuwt het uit van de pijn en dan komt Cas te hulp. Tenslotte komt ook nog de politie ter plaatse en is de verdwijning min of meer opgelost. Alle drie liggen ze in het ziekenhuis. Verheul ontdekt dat Floor inderdaad in de tuin begraven ligt en daarna wordt ze opnieuw begraven. In het laatste deel gaat Emma naar het huis van Marianne, omdat ze weet dat Frank bij haar is. Ze vertelt Marianne dat ze Frank mag houden. Die wil dat eigenlijk niet. Ze wil wel een verhouding, maar geen man over de vloer. Emma gaat naar de rivier die langs haar stad stroomt ( De IJssel) en ziet langzaam een boot voorbij varen. Recensie Op de website van Crimezone.nl wordt de roman op 26 juni 2005 redelijk positief besproken. “In “Als zand door mijn vingers” wordt de hoofdrol vertolkt door Emma van der Merwe. Ze gaat op bezoek bij haar zus want die is jarig. Dan blijkt dat Floor niet thuis is. Haar zus woonde alleen en is al een tijdje niet meer gesignaleerd. Vanaf het begin heeft Emma het gevoel dat er iets niet klopt. Het gevolg is dat ze verwoede pogingen doet om haar vermiste zus Floor op te sporen. “Als zand door mijn vingers” is het thrillerdebuut van Tineke Beishuizen. Het is een geslaagd debuut. De schrijfster heeft een krachtige schrijfstijl die zich kenmerkt door vaart, duidelijkheid en rake typeringen. De hoofdpersoon Emma heeft 'body'. Ze heeft een relatie met Frank. Hij is niet bepaald de ridder op het witte paard. De scherpe observaties van Emma zijn soms komisch en verfrissend. Hierdoor wordt Frank een echt mens. Het boek leest lekker weg, is onderhoudend en zwaardere onderwerpen worden niet geschuwd. Gelukkig maar. Dat geeft een boek meer diepte. En het misdaadverhaal? 'Vermissing’ speelt de centrale rol. Tineke Beishuizen besteedt aandacht aan de gevolgen hiervan voor de achterblijvers. Dat doet ze overtuigend en via een zeer toegankelijk format. Hierdoor krijgt ‘Als zand door mijn vingers’ een serieuze ondertoon. De schrijfster is een scherp observator en hoofdpersoon Emma moppert soms over rariteiten in het hedendaagse Nederland. Regelmatig komen gevatte uitspraken en herkenbare situaties voorbij. De plot vond ik iets tegenvallen. Hij kwam voor mij niet als verrassing. Dit lijkt me een prima vakantieboek. Toegankelijk, lekker leesbaar en het gaat ook nog ergens over” In de grote landelijke dagbladen is een maand na de verschijning nog geen recensie verschenen.
Over de schrijfster Tineke Beishuizen is journaliste en columniste ( Libelle) “Als zand door mijn vingers” is haar eerste roman.