Titelbeschrijving Joost van den Vondel, Gijsbreght van Aemstel. Amsterdam 1970(tweede druk). Beschrijving 1) Motivatie boekkeuze Mijn docente Nederlands heeft een paar voorbeelden van Nederlandse, 17e eeuwse boeken gegeven. Ik kon het makkelijkste aan dit boek komen vandaar dat ik dit boek ben gaan lezen. Ik had verder nog niet echt veel verstand van 17e eeuwse Nederlandse boeken dus ik ben op haar voorstel ingegaan. 2) De korte weergave van de inhoud · De hoofdpersoon is Gijsbreght van Aemstel, de man die samen met Geeraert van Velzen en Herman van Woerden betrokken was bij de moord op Floris de vijfde. · Andere belangrijke personages zijn: -Willebord, vader van ‘t Kartuizers Klooster -Badeloch, de vrouw van Gijsbreght -Arend van Aemstel, Gijsbreghts broer -Vosmeer, de spie (spion) -Rafaël, een der zeven engelen · Zie punt twee. · De belangrijkste gebeurtenissen zijn: - Gijsbreght van Aemstel heeft zich ervan overtuigd dat het leger van de Kennemers en Waterlanders het beleg van Amsterdam heeft opgegeven. - Gijsbreght is getroffen door de wraak van Floris' aanhangers, terwijl de graaf zelf de schuldige van alles was: hij had zich vergrepen aan Machteld van Velzen (de nicht van Gijsbreght) - Abt Willebrord komt vertellen dat de vijandelijke aanvoerders, Willem van Egmont en Diederick van Haerlem, hevige ruzie hadden gekregen en dat hij hen er toen van had kunnen overtuigen dat ze het beleg van Amsterdam maar beter konden opbreken. - Arend van Aemstel, de broer van Gijsbreght, heeft met zijn soldaten de vluchtende vijand nagejaagd en een gevangene, krijgsoverste Vosmeer meegebracht. Deze vertelt, dat hij een mooi plan had bedacht: in de kerstnacht zouden ze de gracht met rijshout moeten dempen en een bres in de muur slaan, zodat een groep dappere soldaten de stad binnen kon sluipen. Als bewijs dient het achtergelaten 'zeepaard', een met rijshout geladen schip. Er was echter ruzie onder de aanvoerders ontstaan over Vosmeers plan; hij was gevangen genomen, maar gelukkig door een vriend bevrijd, zodat hij kon vluchten. Arends soldaten hadden hem toen in het moeras ontdekt en gevangen genomen. Gijsbreght gelooft het verhaal, schenkt Vosmeer de vrijheid en geeft hem opdracht het 'zeepaard' binnen de stad te brengen. - In de buurt van het Kartuizerklooster lichten Willem van Egmont en Diederick van Haerlem 's avonds hun hoplieden in over Vosmeers plan. Tot het moment van de grote aanval zullen ze onderdak zoeken in het klooster. Willebrord wil hen eerst niet toelaten, maar zwicht als Diederick dreigt het klooster in brand te steken. - Intussen heeft Willem van Egmont bij de gracht een ontmoeting met Vosmeer, die vertelt dat het schip (dat vol soldaten zit!) de stad is binnengehaald en het rijshout gelost, zonder dat iemand argwaan heeft gekregen. De burgers van Amsterdam zijn naar de kerk gegaan; Vosmeer zal terugzwemmen naar de overkant en het schip in brand steken zodra de soldaten de Haarlemmerpoort geopend hebben. Het brandende schip zal het sein zijn voor Van Egmonts troepen om naar Amsterdam op te rukken. - Gijsbreghts vrouw Badeloch heeft een angstige droom gehad, waarin haar overleden nicht Machteld van Velzen verscheen. Machteld bezwoer Badeloch met haar dierbaren de stad langs de zeekant te verlaten, omdat die brandend ten onder zou gaan. Gijsbreght hecht geen betekenis aan de droom, maar dan stormt de huisgeestelijke, deken Peter, binnen om te melden dat Vosmeer de stad in handen van de vijanden heeft gespeeld. Gijsbreght haast zich naar de Schreierstoren om de toestand te overzien. Als hij terugkomt, staan Arend en de bondgenoten klaar om hem te volgen in de strijd. - Gijsbreght vertelt dat na de Dam ook het Raadhuis door de vijand werd ingenomen. De bode vertelt wat zich in het brandende klooster heeft afgespeeld: Witte van Haemstede (bastaardzoon van Floris V) heeft bisschop Gozewijn neergestoken en Klaeris verkracht en op gruwelijke wijze vermoord. Overal staan gebouwen in brand en het kasteel van Gijsbreght is in groot gevaar. Arend doet met zijn mannen een uitval, maar wordt daarna dodelijk gewond binnengedragen en sterft. Gijsbreght weigert overgave. Hij wil dat Badeloch en hun twee kinderen, Adelgund en Veenerick, aan de IJ-kant het kasteel verlaten. Badelochs verzet hiertegen maakt Gijsbreght radeloos; als hij dreigt zich te zullen doodvechten, geeft ze uiteindelijk toe. Terwijl Peter het afscheidsgebed uitspreekt. - Plotseling verschijnt de aartsengel Rafaël om Gods plan mee te delen: eens zal de stad met grotere glans uit haar as herrijzen; Gijsbreght moet aanvaarden dat Gods daden niet te begrijpen zijn. De engel voorspelt ook dat na drie eeuwen Gijsbreghts daden op het toneel gebracht zullen worden. Hij moet met zijn gezin uitwijken naar het welvarende Pruisen, waar hij de stad Nieuw-Holland zal stichten. Gijsbreght buigt voor Gods wil, hoewel het afscheid van Amsterdam hem zwaar valt, want 'De liefde tot zijn land is yeder aengeboren'. · Het leven van de hoofdpersoon veranderd compleet, van de heerser van een stad verandert hij in een vluchteling, die het lot aanvaardt. · De gebeurtenissen spelen zich af in Amsterdam · De gebeurtenissen spelen zich af rond het jaar 1300, de late middeleeuwen.
3) Persoonlijke reactie Onderwerp · Het onderwerp van de tekst is volgens mij de ondergang van de stad Amsterdam. · Ik had voordat ik het boek had gelezen al bepaalde beelden van hoe het boek zou zijn. Ik wist dat het een treurspel was en dat het onderwerp de ondergang van de stad Amsterdam zou zijn. Ook wist ik dat het boek erg bekend was en een echt hoogtepunt in de Nederlandse literatuur zou worden. · De schrijver werkt, naar mijn mening, het onderwerp veel te ver uit, hoewel dat in de tijd van de rederijkerskamers juist een ‘must’ was. · Ik heb in de Nederlandse les een stukje van de toneelvoorstelling van Gijsbreght van Aemstel gezien. Ik heb verder nog nooit een 20e eeuwse film gezien die ook maar iets leek op dit boek en een ik heb ook nog nooit een ander 17e eeuws boek gelezen dus ik kan dit boek met weinig boeken vergelijken. Gebeurtenissen · Ik vind het einde van het boek het belangrijkst omdat je daarin echt kan zien wat er van Gijsbreght is geworden. · De gedachten en gevoelens van de personages worden door Joost van den Vondel heel erg uitgebreid besproken. Een beetje te uitgebreid naar mijn mening. · De gebeurtenissen zijn veel te langdradig. In de 20e eeuw is het leven heel anders dan in de 17e eeuw vandaar dat ik niet echt iets snap van die hele dichterlijke schrijfstijl. · De gebeurtenis waarin de engel Rafaël verschijnt heeft de meeste indruk op me gemaakt omdat het even een beetje te onrealistisch werd. · Ik moest aardig mijn best doen om het boek me te laten boeien het was zo langdradig en statig geschreven dat de vorm voor mijn gevoel de inhoud niet echt vertegenwoordigde. Als ik dit boek zou lezen en het onderwerp zou door een 20e eeuwse schrijver geschreven zijn zou het sowieso al wat meer naar de normen en waarden in deze maatschappij geschreven zijn. · Ik ken geen boeken of films die hetzelfde onderwerp hebben. Personages · Volgens mij is de hoofdpersoon wel een held. Omdat het verhaal veel verbanden heeft met de Griekse oudheid, kan je uit de schrijfstijl en uit de vorm (treurspel) opmaken dat de hoofdpersoon een held is. · De karaktereigenschappen van Gijsbreght worden erg duidelijk weergegeven. Hij is eigenlijk een goedzak die de dupe wordt van zijn goedheid. · De personages in dit boek vind ik niet levensecht omdat er engelen, graven, maarschalken en veldheren in voorkomen. Dat is niet echt meer iets van deze tijd maar meer van de middeleeuwen. · Ik ben eigenlijk niet of nauwelijks beïnvloed door dit boek, het enige is misschien dat ik nu meer van 17e eeuwse Nederlandse literatuur snap. · Ik vind het personage Badeloch erg sympathiek. Dit is ook het enige (vrouwelijke) personage dat iets tegen Gijsbreght in kan brengen. · Ik keur het gedrag van Gijsbreght goed. Omdat hij het allemaal goed bedoeld en omdat de fouten die hij maakt menselijk zijn. · De personages reageren verre van voorspelbaar, ik had nooit gedacht dat Vosmeer zo’n plan kon bedenken om Gijsbreght te misleiden. Opbouw · Het verhaal is eigenlijk heel overzichtelijk in opbouw, het stuk is een Griekse tragedie · 1. (vers 1-450): 'expositio' of uiteenzetting; 2. (vers 451-744): 'intrige', voorbereiding van de aanslag op Amsterdam; 3. (vers 745-950): 'climax', opvoering van de spanning; 4. (vers 951-1288): 'catastrofe', verlies van de strijd; 5. (vers 1289-1896): 'peripetie' en 'agnitio', lotswisseling en afloop · Er zitten helemaal geen flashbacks in het verhaal, wel wordt er vaak verwezen naar voorafgaande gebeurtenissen. · Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van meerdere personages, je leest ook gesprekken waarbij Gijsbreght niet betrokken is. · Aan het slot zijn alle open plekken opgelost. · Het boek begon me te boeien toen Vosmeer zijn plan bekend had gemaakt. Taalgebruik · Het taalgebruik is erg dichterlijk, wat in de tijd van de rederijkers erg hoog in aanzien stond. Ook is opvallend dat de tekst in het origineel Oudnederlands zijn geschreven, dit maakt het erg moeilijk de goede woord betekenis van een woord af te lijden, bijvoorbeeld: rustig betekent moedig, weiden betekent genieten, god betekent Jezus en gezin betekent bedienden. · Omdat ik dit moet beoordelen als een boek, niet als een script van een toneelstuk, vind ik het jammer dat er zoveel (alleen maar) mono- en dialogen en dialogen zijn. Ik heb geen idee hoe een ander 17e eeuws boek eruit zou zien maar ik denk dat er ook wel boeken zijn die mij zouden bevallen, misschien zou ik het dan meer bij kluchten moeten gaan zoeken. 4) Eindoordeel Ik vond het jammer dat je bij dit boek niet de gedachten gang van de personages kon zien omdat de tekst alleen bestond uit monologen en dialogen. Wel vind ik het heel wat dat ik mijn eerste 17e eeuwse Nederlandse klassieker heb gelezen. Ik denk dat ik de volgende keer aan een klucht ga beginnen.