Zwarte bevrijding door Jan Wolkers

Jan Wolkers vertelt over de oorlog toen was hij 14 tot 19 jaar, de bevrijding, de herdenking, de periode erna en de nu-situatie Hoofdstuk 1 (Nu)Ik woon op een eiland. Het is er stil. Zo stil, dat ik zelfs op 4 mei wel eens vergeet te herdenken. Vroeger woonde ik in Amsterdam, in het huis van verzetsheld Gerrit van der Veen, toen vergat ik het niet. Hier is de stilte natuurlijk, daar klinkt het op 4 mei als genot. Hoofdstuk 2 (Avond 4 mei 1945) Nederland is bevrijdt. De vlaggen werden gehangen, er heerste vreugde. Net op tijd, we waren bijna gestorven van de honger. Sommige buurtbewoners durfden een praatje te maken met de Duitsers in de garage tegenover onze wijk. Er heerste een gemoedelijk sfeer. Ik stond er ook bij. Plotseling staat er een SS'er met een machinegeweer. Hij beveelde dat de vlaggen naar binnen moesten. Vlaggen weg, de buurtbewoners weg. Ik bleef in de garage staan. Één van de soldaten pakte ook zijn geweer. De SS'er ging weg. Ik wilde weglopen. De Duitser met geweer hield me tegen. Hij gaf me een duur vergrootglas.
Hoofdstuk 3 (Ochtend 5 mei 1945) Feest, vlaggen, kleuren. Het leek op het schilderij van Van Gogh. "Parijs 14 juli 1886". Bij de kapper werden 4 Duitse vrouwen geschoren. De soldaten uit de garage wilden "het laffe tafereel" niet zien en reden weg met hun auto. Voor ze de hoek om zijn riep één van hen "Wir kommen zurück mit Stalin!" Hoofdstuk 4 (Nu over toen) Die mooie bloembollen. Ze hebben ons gered in de winter. Hoofdstuk 5 (Eerste weken na de bevrijding) De mensen uit het kamp kwamen terug. Het was feest, maar niemand had er kracht voor. Mijn broer heeft de oorlog niet overleefd, mijn drie zussen waren erg verdrietig. Ik ging bij de meelfabriek werken. In het meel gingen we vrijen. Daarom worden we ontslagen. Hoe kon iedereen zo blij zijn; we waren immers uitgeput. Ik moest naar Parijs, ik moest weg hier. Hoofdstuk 6 (Nu) Ik ga liever naar een kleine gedenkplaats op 4 mei. Dan moet ik denken aan de jongetjes op de Amsterdamse grachten, die op vlotten van biscuit-blikjes varen. Hoofdstuk 7 (Een paar dagen na de bevrijding) Onze bevrijders hielden een optocht, de Canadezen. De bevolking werd door de regering gevraagd de tuinen mooi te maken. Ze waren heel lelijk geworden, want in de winter hadden we al het hout begruikt om warm te blijven. Hoe meer meiden je in huis had, hoe meer eten je kreeg, de Canadezen zaten ahter de dames aan en ik had drie zussen. Hoofdstuk 8 (Zomer na de bevrijding) Overla in Frankrijk waren monumenten voor de eerste wereldoorlog. Ik wist dat die ook overal zouden komenvan de tweede wereldoorlog. In 1940 studeerde in aan de Rijksacedemie in Amsterdam Beeldhouwkunde. In 1940 waren veel kunststukken vernietigd door de Duitsers, bij wijze van straf. Nederland probeerde het kunst te verstoppen.
Hoofdstuk 9 (Nog geen twee maanden na de bevrijding) 27 juni 1945, bij het lesgeven over handgranaten draaide de 23jarige Pieter van Maanen per ongeluk de dop van een granaat af. In enkele seconden stuurde hij zijn leerlingen de klas uit en boog zichzelf over de ontploffende granaat. Een heldendaad. Hoofdstuk 10 (Nu) Waarom denken generatiegenoten alleen aan de bevrijding? En niet aan de honger een half jaar daarvoor? (Na de bevrijding) Ik zag een mager, witte vrouw vrijen met een stevige soldaat. Hoofdstuk 11 (Na de oorlog) Overal doken weer regenten op. Nederland wilde Insulinde weer overnemen, maar was bang voor de USA. Wij (de na-oorlogse generatie) dachten dat we Indonesië zouden bevrijden van Japan. Maar we werden meegesleept in een oorlog om de vrijheid van Indonesië. Hoofdstuk 12 (Nu) Op 4 mei 1956 werd op de acedemie het monument onthuld. Iedereen discuseerde erover. Ik vond en vindt het nog steeds een plomp monument. Hoofdstuk 13 (Nu) Ook de Duitsers hebben verdriet. Laat iedereen zijn verdriet hebben. Hoofdstuk 14 (Eind jaren veertig) Toen hadden de mensen veel respect voor de dodenherdenking (Nu) We deden mee aan oorlogen, kregenonze bevrijders als vijand. Andere landen maakten ook oorlog. Hebben we dan niks geleerd? Hoofdstuk 15 (Nu) Altijd als ik langs het Noord-Holland kanaal rijd, moet ik denken aan de terechtstelling van de mannen. Ik heb daar geen 4 mei voor nodig.
Hoofdstuk 16 (Een paar jaar geleden) Mijn vrouw en ik waren in Engeland aan het wandelen. Daar kwamen we een echtpaar tegen met dezelfde plannen. De man kwam er om zijn broer te herdenken. Die was50 jaar geleden met de rest van zijn groep met de parachute gesprongen, maar nog voordat hij de grond raakte, was hij met zijn kameraden al doodgeschoten. (Een paar jaar later) Ik ben in New York. Een Duitse man verteld over dat hj vlak bij mij, vliegveld valkenburg, samem met zijn broer met zijn parachute was geland. Ik was boos, misschien had hij die jongen wel neergeschoten. Hoofdstuk 17 (1945-1960) Deze periode was precies als voor de oorlog. Men had niks geleerd. De wederopbouw van Nedrland ging langzaam, omdat 150 000 mannen naar de tropen gestuurd waren. Later uit een enquete blijkt dat de jeugd redeloos en verwilderd is door de oorlog. (Nu) Het kwaad neemt altijd de overhand. Nederland verpest zichzelf. Hoofdstuk 18 (Nu, maar het moet nog gebeuren) Ik denk dat ik op 4 mei 1994, mocht ik in Amsterdam zijn, maar de trompetist ga. Dan zal ik denken aan de soldaat met zwarte krullen die de rouwkapel in werd gesleept. Een van de eerste gevallenen.