Energie door Gerrit Achterberg

Inleiding: Wij behandelen twee gedichten van Gerrit Achterberg namelijk 13 en punt uit de bundel Energie (verzamelde gedichten). Energie is verschenen in 1946 bij uitgeverij C.A.J.van Dis-hoeck te Bussum, en opgedragen aan Jan Vermeulen. Van deze twee gedichten geven wij onze eigen interpretatie. Verder behandelen we de over Gerrit Achterberg zijn leven, werk en waardering. Biografie: Gerrit Achterberg werd geboren op 20 mei 1905 in Nederlangbroek (Utrecht). Hij was de der-de zoon van Hendrik Achterberg en Pietje van de Meent. Na volgde nog een zoon en vijf dochters. In April 1911 ging hij naar de christelijke lagere school in Nederlangbroek. Daarna ging hij naar de openbare normaalschool in Wijk bij Duurstede om verder te leren voor on-derwijzer. Na opheffing van die school vervolgde hij zijn opleiding op de christelijke Jan van Nassaukweekschool. Hij haalde goede cijfers maar het schortte aan goed gedrag en vlijt. In die tijd woonde hij bij zijn oom en tante. In 1924 haalde hij zijn onderwijzersexamen. Hij ging werken op de bijzondere lagere school voor hervormd christelijk onderwijs te Opheus-den in de vierde klas. De mensen in het dorp vonden hem een eigenaardige, en in zichzelf gekeerde man. Hij leerde aldaar Arie Jacobus Dekker kennen die hem tot het schrijven bracht. Samen met hem schreef hij de bundel De zangen van twee twintigers (1924). In 1924 ontmoette hij ook Catharina van Baak waarmee hij een verhouding kreeg. Hij droeg meerde gedichten aan haar op. Na zijn dreiging met zelfmoord kan hij haar niet meer ontmoe-ten. Vanaf 1925 stuurde hij zijn gedichten naar Roel Houwink, die een belangrijke persoon in zijn leven zou worden. Hij kreeg een relatie met Bep van Zalingen. Zijn gedichten werden gepu-bliceerd in verschillende tijdschriften, waaronder: De Gids. In 1930 ging hij werken op de Paul Krugerschool te Den Haag. Hij debuteerde in 1931 officieel met de bundel Afvaart. In 1932 deed hij belijdenis in het geloof in de Nederlandsche hervormde kerk. Hij raakte in een crisis door tegenvallende verkoopcijfers en verbrak ook zijn relatie met Bep. Hij mishandelde haar toen ze zei zwager te zijn, wat ze later niet was. Hij beland in een psychiatrisch-neurologische inrichting nadat hij gearresteerd wordt met een pistool op zak, op weg naar Bep. Houwink haalt hem eruit en hij verlooft zich met Annie Kuiper. Hij schrijft een nieuwe bundel: Eiland der ziel en krijgt weer een baan. Hij schoot Roel van Es neer, en verwonde haar dochter waarmee hij een affaire had. Hij wordt opgenomen in het Rijksasyl voor psygo-pathen. Er verschijnt weer een bundel genaamd: Dead end. Na diverse overplaatsingen komt hij in 1943 weer vrij. In dat jaar ontmoette hij Catharina van Baak weer, waarmee hij weer een relatie begint en in 1946 mee trouwt. Hij krijgt een kind dat maar een paar uur leeft. Hij schrijft hier het gedicht Kindergraf over. Hij heeft het er zijn hele leven moeilijk mee dat hij geen kinderen heeft. Op zeventien januari 1962 sterft hij aan een hartaanval. Hij wordt vijf dagen later begraven in Leusden. Werk in het algemeen: In het begin was het thema van zijn gedichten vaak seksualiteit, maar na het eindigen van zijn relatie met Catharina wordt het thema de verloren of (ge)dode liefde. Hij draagt verscheidene gedichten op aan Catharina en een aan zijn kind. De structuur van de gedichten is bijna altijd te herleiden tot ik-schrijf-u. Er is een ikpersoon die op zoek is naar een ‘u’ of ‘gij’ persoon. Achterberg was Nederlands hervormd: En Jezus schreef in 't zand (1947) en hij was psy-chisch gestoord: Dead end (1940). Genres: voor zover wij weten heeft Gerrit Achterberg alleen poëziebundels geschreven. Dat blijkt ook uit zijn bibliografie. Soorten gedichten: wiskundige poëzie, liefdespoëzie en zedenpoëzie.
Waarderingsgeschiedenis: Zijn debuut Afvaart werd door de critici afgeschilderd als vaag, eigenaardig maar ook zeer dichterlijk. Ze zagen een gelijkenis met A. Roland Holst en Leopold. Zijn tweede bundel Eiland der ziel kreeg duidelijk minder goede kritieken. Prijzen: - 1946 Pinksterprijs van Amsterdamse poëzieminnaars voor Radar. - 1949 P.C. Hooftprijs voor Jezus schreef in ’t zand. - 1949 Literatuurprijs der gemeente Amsterdam voor Afreis uit Hoonte. - 1954 Poëzieprijs der gemeente Amsterdam voor Ballade van de gasfitter. - 1959 Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre. Stroming: Over de stroming valt weinig te zeggen, we hebben er nergens iets bruikbaars over kunnen vinden. Dat zal wel te maken hebben met het feit dat hij moeilijk te plaatsen is. Interpretatie van het gedicht: 13: tot de derde maakt dat het een kubus wordt maar de 1 zorgt ervoor dat de uitkomst deson-danks gelijk blijft. Ontdaan van aanvang en vergaan, Ontdaan kan betekenen: geheel van streek of vrijgemaakt, ontlast.Dus: geheel van streek door het begin en het eind. Of; Ontlast van een begin en een eind. Moet gij mij tegenwoordig zijn; Gij is een persoon waar hij naar op zoek is.Tegenwoordig: aanwezig, van deze tijdHij wil graag dat die ‘gij’ aanwezig is want hij naar die ‘gij’ op zoek. Val ik tezamen met uw lijn: De levenspaden kruisen elkaar (ze beginnen een relatie). Wij hebben twee punten gemeen: Ze hebben twee keer een relatie gehad (Catha-rina?). Geboorte en kennismaking. De geboorte van een relatie en met elkaar kennismaken.Deze woorden zijn omgedraaid omwille van het rijm. Bij de derde aanraking, De derde aanraking (ontmoeting)… Die in het lichaam zich voltrok, Is in het lichaam geweest (ze hebben seks gehad) Lig ik met u in hetzelfde vlak. Drie punten liggen altijd in een vlakZe liggen in hetzelfde bed. De vierde keer dat ik u vind Vier punten hoeven niet in een vlak te zijn, dus zijn ze niet meer samen.Ze ontmoeten een vierde keer… Is bij mijn dood, dan zijn wij in ‘t Als ze niet meer samen zijnHij kan niet leven zonder haar dus hij is dood. Kubiek bijeen en nergens is Kubiek: in de vorm van een kubusDe 13 uit de titel vormt een kubus
De een den ander een gemis. Gemis: het niet meer hebben van wat men nodig heeft of gaarne heeft.Ze zijn niet meer samen maar de relatie is nog niet over dus ze missen elkaar niet.
Punt: Het raam is dood aan deze kant. Het raam is een spiegel, en aan deze kant ge-beurt er niets. Het heeft geen andere kant. Het lijkt of er iets aan de andere kant is, maar dat is niet echt, het is een weerspiegeling. De wereld werd een wand, Het spiegelbeeld wordt geprojecteerd op een plat vlak bij een spiegel. Waartegen ik beweeg, Hij loopt heen en weer voor de spiegel. Een vlieg, een dunne veeg. Hij heeft een vlieg doodgeslagen, dat is op de spiegel een dunne vieze streep geworden De muren komen op mij toe; Hij zit in een kamer opgesloten (gesticht?) en hij is een beetje claustrofobisch, het lijkt of de muren op hem af komen. De zolder en de vloer: De zolder komt omlaag, en de vloer omhoog. Op hem toe. Plat parallelopipedum, Een parellelopipedum is een prisma met een parallellogram als grondvlak.Alle vlakken gaan daarin naar elkaar toe tot een punt. Als je een prisma tekent als een plat vlak, zoals op de spiegel, wordt het vierkante grondvlak een parallellogram. Vertrapt lucifersdoosje en Bij het vertrappen van een lucifersdoosje ko-men de wanden naar elkaar toe. De put van Edgar Allan Poe. Als je in de put van Edgar Allan Poe valt, lijkt het ook of de wanden op elkaar toekomen, omdat die de vorm heeft van een omgekeerde piramide. Gij nam dimensie uit mij mee Als je alle dimensies wegneemt blijft er een punt over. (titel) Uit mijn bestaan. Ik ben alleen Zij nam alles uit zijn leven mee, en hij blijft over als punt. Hij heeft niets meer, hij is al-leen. Bij beide gedichten is er sprake van een vrije rijmvorm, sommige regels rijmen wel op elkaar, maar niet volgens een vast patroon. Verder is het ook geen dichtvorm die wij hebben geleerd. Het is ook niet te zeggen of dit een traditioneel of een modern gedicht is. Het eerste gedicht is niet verdeeld in strofen, en bij het tweede is de lengte wisselend. (Modern) De regellengte is wel ongeveer gelijk. (Traditioneel) Er is geen sprake van eindrijm volgens een rijmschema. (Modern) Er is een normaal gebruik van leestekens. (Traditioneel) Bibliografie: De titels staan dikgedrukt met daarachter het jaar van publicatie, de eventuele medeschrijver, de uitgever en aan wie het is opgedragen. - De zangen van twee twintigers (1924) (samen met Arie Jacobus Dekker) Fa. J. van Slooten, Wageningen - Afvaart (1931) C.A.J.van Dishoeck N.V., Bussum - Eiland der ziel (1939) A.A.M.Stols, Maastricht - Aan Roel (van Es) - Dead end (1940) A.A.M.Stols, Rijswijk - Aan Ed. Hoornik - Osmose (1941) A.A.M.Stols, Rijswijk - Aan Gerrit Kamphuis - Thebe (1941) A.A.M.Stols, Rijswijk - Aan Dr. A.L.C.Palies - Huis (1943) Mansarde Pers - Aan Gisela (Persijn) - Meisje (1944) In agris occupatis - Aan 'de stralende' - Sintels (1944) Bayard Pers, Bussum - A.Marja - Morendo (1944) De Molenpers, Leiden - Aan 'de zuivere' (Catharina) - Eurydice (1944) Het Spectrum, Utrecht - Aan Bertus Aafjes - Limiet (1945) C.A.J.van Dishoeck, Bussum - Aan Mr. Jan Thomassen - Stof (1946) A.A.M.Stols, 's-Gravenhage - Aan S. Vestdijk - Radar (1946) A.A.Balkema, Amsterdam - Aan Anthonie Donker - Sphinx (1946) A.A.M.Stols, 's-Gravenhage - Aan Bert Bakker - Energie (1946) C.A.J.van Dishoeck, Bussum - Aan Jan Vermeulen - Existentie (1946) A.A.M.Stols, 's-Gravenhage - Aan A. Roland Holst - Cryptogamen (1946) (verzameling bundels; Eiland der ziel, Dead end, Osmose, Thebe) A.A.M.Stols, 's-Gravenhage - En Jezus schreef in 't zand (1947) D.A.Daamen, 's-Gravenhage - Aan Dr. G.W.Oberman - Doornroosje (1947) F.G. koonder, Bussum - Aan Sneeuwitje - Afreis uit Hoonte (1949) G.W.Breughel, Amsterdam - Sneeuwwitje (1949) Em. Querido, Amsterdam - Mascotte (1950) Em. Querido, Amsterdam - Oude cryptogamen (1951) (verzameling bundels; Afvaart, Morendo, Inertie, Sintels, Radar, Stof, Sphinx) Em. Querido, Amsterdam - Cenotaaf (1953) Em. Querido, Amsterdam - Ode aan Den Haag (1953) Bert Bakker/Daamen, 's-Gravenhage - Ballade van de gasfitter (1953) Bert Bakker/Daamen, 's-Gravenhage - Autodroom (1954) Em. Querido, Amsterdam - Aan Eddy Hoornik - Cryptogamen III (1954) (verzameling bundels; Eurydice, Limiet, Energie, Existentie, Zestien, Hoonte, En Jezus schreef in 't zand, Doornroosje) Em. Querido, Amsterdam - Voorbij de laatste stad (1955) (Bloemlezing) Bert Bakker, Den Haag - Spel van de wilde jacht (1957) Em. Querido, Amsterdam - Aan Dolf Verspoor, woudlo-per in de taal - Cryptogamen IV (1961) (verzameling bundels; Sneeuwwitje, Mascotte, Cenotaaf, Ode aan Den Haag, Ballade van de gasfitter, Autodroom, Spel van de wilde jacht) Em. Queri-do, Amsterdam - Vergeetboek (1961) Em. Querido, Amsterdam - Verzamelde gedichten (1963) Em. Querido, Amsterdam - Het weerlicht op de kimmen (1965) (Bloemlezing) Bert Bakker, Den Haag - Dertig verzen van Gerrit Achterberg (1968) (Bloemlezing) - Blauwzuur (1969) - Zeven gedichten (1979) Zondagsdrukker, Amstelveen - Acht kwatrijnen (1980) Avelon Pers - Achtergebleven gedichten (1980) Em. Querido, Amsterdam Bronvermelding: - http://rechten.kub.nl/koops/achtwis.htm - http://www.cpedu.rug.nl/S1003224/achterberg/ - Eldorado - Nederlandse literatuur Geschiedenis, Bloemlezing en Theorie. Door J.A. Dautzenberg - Kritisch lexicon van literaire werken