DE BESCHRIJVING VAN DE LEESERVARING Primaire gegevens Auteur Karel Glastra v. Loon
Titel Lisa’s Adem
Ondertitel - Verschenen in 2001
Aantal bladzijden 236
Leestijd ong. 18 uur
Uitgelezen op 13 December 2003 Verantwoording van de keuze Vorig jaar heb ik “De Passievrucht” (van Karel Glastra v. Loon) gelezen. Ik vond dit een geweldig boek. Een tijdje geleden hoorde ik dat Karel Glastra v. Loon nog een boek had geschreven, namelijk "Lisa's Adem". Ik was erg nieuwsgierig naar dit boek, en wilde het daarom graag lezen. Voor onze presentatie hadden wij het thema incest gekozen, "Lisa's Adem" bleek hier goed bij aan te sluiten. Verwachting vooraf Omdat ik “De Passievrucht” een erg mooi boek vond, verwachtte ik veel van "Lisa's Adem". Ik wist vooraf nog helemaal niet waar het verhaal over zou gaan, alleen dat er incest in voor kwam. Van mensen in mijn omgeving hoorde ik verschillende reacties, de een was er helemaal weg van, een ander vond het helemaal niets.
Eerste reactie achteraf Ik vond dit boek: niet een beetje erg
spannend X
meeslepend X
ontroerend X
grappig X realistisch X
fantasierijk X interessant X
origineel X
goed te begrijpen X · Dit werk heeft mij aan het denken gezet: ja · Ik heb iets aan dit werk gehad: ja Samenvatting van de inhoud De drie hoofdpersonen in het boek hebben één ding met elkaar gemeen: Het gemis van Lisa. Voor haar vriendje was zij zijn eerste grote liefde. Voor haar moeder, die een slachtoffer van de seksuele revolutie was, was zij haar enige kind. En voor Sebastiaan, de stiefvader die voorheen een hoerenloper met ongeoorloofde voorkeuren was, is zij het geheim waaraan hij ten slotte te gronde gaat. Lisa is zeventien als zij tijdens een vakantie in Frankrijk spoorloos verdwijnt. Haar dierbaren stellen zichzelf allerlei vragen over haar verdwijning. Heeft ze zelfmoord gepleegd, is ze weggelopen of is ze ontvoerd? Ze moeten leren leven met vragen waarop ze nooit antwoord zullen krijgen en raken geïsoleerd in hun eigen verdriet. Talm heeft na Lisa’s verdwijning lang naar haar gezocht, tijdens die zoektocht kwamen er veel vragen bij hem naar boven waar hij nooit antwoord op heeft kunnen vinden. Talm beschouwt Sebastiaan als de oorzaak van Lisa’s verdwijning aangezien Lisa hij weet dat Lisa seksueel door hem is misbruikt. Maar zijn beschuldiging blijkt niet helemaal waar te zijn en ligt echter wat gecompliceerder. Dit blijft zeven jaar lang aan hem knagen en dan ziet hij de stiefvader van Lisa in een televisieprogramma over daklozen in Amsterdam, hij besluit ook af te dalen naar de onderbuik van Amsterdam om zo antwoorden te krijgen op zijn uitgestelde vragen. Terwijl Talm als semi-dakloze door het leven gaat, komt hij erachter dat niet al de vragen waar hij mee aan het worstelen is uiteindelijk beantwoord worden. Hij weet de stiefvader op te sporen en voeren interessante discussies over goed en kwaad, over frustraties en woede. Ze draaien om elkaar heen maar de echte confrontatie stellen ze steeds uit. Met de speurtocht van Talm naar aanknopingspunten voor het mysterie snijdt de auteur allerlei interessante en maatschappelijk gevoelige onderwerpen aan. De schuldvraag en vooral de vraag wie bevoegd is beschuldigingen te uiten, geven stof tot nadenken. Tot aan de laatste bladzijde blijft het onduidelijk wat zich precies heeft afgespeeld rondom de verdwijning van Lisa. Bron: http://huiswerk.scholieren.com/uittreksels/verslag.php?verslagid=8632 DE VERDIEPING Tijd en ruimte Er worden verschillende periodes in het boek besproken, al deze ‘tijden’ lopen door elkaar heen. Zo is er een tijd waarin Sophie jong was, een tijd waarin Lisa werd geboren en een tijd waarin ze opgroeide. Dit is dus allemaal voor de verdwijning van Lisa. Van de tijd voor de verdwijning wordt ook het laatste jaar voor de verdwijning uitgebreid besproken, Lisa is dan 17. Er gaan ondertussen zeven jaar voorbij waar je niet zoveel van te weten komt, het wordt alleen na die zeven jaar genoemd hoe lang het geleden was. Verder is er daarna de zoektocht van Talm naar de waarheid en komen de drie personages bij elkaar. De vertelde tijd is dus iets meer dan 24 jaar, ik denk ongeveer 28 jaar. De verteltijd is ongeveer 25 uur, iets langer dan dat je het ‘in je hoofd’ leest. De periodes in het boek lopen door elkaar heen, het boek is dus niet chronologisch. Het boek is verdeeld in drie delen met verschillende hoofdstukken, maar zelfs binnen de hoofdstukken loopt alles door elkaar heen. Elke alinea kan over een andere tijd van het verhaal gaat, waardoor je dus heel goed moet opletten. Er zijn dus ook niet echt flashbacks in het boek, er is namelijk niet echt één gebeurtenis met daarin flashbacks verwerkt. Je weet in het boek niet wanneer het ‘nu’ is, bijna alles is in het verleden. Het boek begint met een in medias res. Er speelt zich een gesprek tussen Talm en Sophie af, dat al lang na Lisa’s verdwijning is. Je zou dan denken dat de rest van het teruggaat in de tijd, maar ook op het gesprek van Sophie en Talm komt een vervolg. Het einde van het boek kun je open of gesloten noemen. Het hangt er namelijk vanaf welke vragen uit het boek je beantwoord wilt krijgen. Als je wilt weten wat er uiteindelijk met Lisa gebeurd is, is het een open einde. Dat blijft tot het einde onbekend. Maar op vragen die betrekking hebben op de drie personages rond Lisa wordt wel antwoord gegeven. Je komt erachter waarom Sebastiaan dood is en hoe dat is gebeurd en ook welk groot geheim er rond Lisa zelf was. Wat dat betreft is het dus een boek met een gesloten einde. Het verhaal speelt zich af in de stad waar Talm, Lisa en haar ouders wonen. Ook speelt het zich een tijd af in Amsterdam, in het zwerversbestaan in die stad. Belangrijkere locaties zijn: het restaurant waar Sophie werkt, de woonboot Moammar Khadafi en het huis van de weduwe. Over de klimatologische omstandigheden wordt niet veel duidelijk gemaakt en deze hebben geen invloed op het verhaal.
Wijze van vertellen Het boek is vanuit de alwetende verteller geschreven. Normaal zou je bij de alwetende verteller het gevoel krijgen dat je zelf al veel weet over het verhaal en de personages zelf niet, maar bij Lisa’s adem is dat juist niet het geval. Dat heeft de auteur heel subtiel gedaan. Waarschijnlijk zouden de drie personages in een ikpersoon ook veel te verwarrend zijn. Spanning De spanning in het boek komt vooral doordat alles door elkaar heen staat. Zo lees je eerst dat Sebastiaan dood is en het een paar hoofdstukken verder is weet waarom hij dood is. Er wordt ook niet altijd precies beschreven over wie er verteld wordt, er wordt alleen gepraat over “hij” en “zij”. Daardoor ben je als lezer heel geconcentreerd en moet je goed letten op en het verhaal, waardoor alles nog boeiender wordt. Ook worden de gedachten van de drie personages –ondanks de alwetende verteller –heel duidelijk en gedetailleerd beschreven. Alles lijkt dan veel echter en komt ook dichter bij je te staan. De vertelwijze wisselt ook. De ene keer wordt de verleden tijd gebruikt, waardoor de gebeurtenis overkomt als een herinnering van het personage en de andere keer wordt de tegenwoordige tijd gebruikt, die zorgt dat het verhaal een onverwachte wending kan krijgen. Het was wel zo dat dialogen tussen Lisa en Talm of Talm en Sebastiaan heel lang werden beschreven. In het begin was dat wel zwaar, maar na een tijdje heb je door dat juist die gesprekken heel belangrijk zijn in het boek. Het gaat uiteindelijk niet om het oplossen van Lisa’s verdwijning, maar om de belevenissen van de drie personages en hoe ze in het leven staan. Dat is onverwacht als je alleen de achterkant van het boek hebt gelezen en dat geeft ook wel een zekere spanning. Spanningscurve: 1 2 3 (deel v.h. boek) Zoals al eerder gezegd is het boek verdeeld in drie delen. Ik vond de spanning niet overal gelijk. Natuurlijk waren er in alle delen wel spannende en minder spannende stukjes, maar over het algemeen vond ik deel 2 veel minder spannend dan de andere twee delen. Deel 2 gaat grotendeels over het zwerven van Sebastiaan en Talm, en dat vond ik persoonlijk niet zo spannend. Het had ook niet zoveel betrekking op Lisa en haar verdwijning. Deel 3 vond ik het spannendst, hier komt de incest naar voren en valt alles een beetje op zijn plaats. Deel 1 was ook redelijk spannend omdat toen heel veel dingen nog onduidelijk zijn, je leert de personages en hun problemen kennen. Thema en motieven Lisa’s moeder Sophie, Lisa’s stiefvader Sebastiaan en Lisa’s eerste liefde Talm verwerken ieder op hun eigen manier de verdwijning van Lisa, wat uiteindelijk leidt tot een ingrijpende samenkomst van gebeurtenissen. De hoofdstukken uit het boek zijn getiteld met onopvallende zinnen daaruit. Er komen zo in het hele boek kleine en aparte verschijnselen voor die door Lisa waren gezegd of Talm in gedachten had. Verder gaat het boek vooral om de eigen verwerking van de drie personages. Ze zoeken alledrie constant naar een antwoord en een schuldige, terwijl ze eigenlijk moeten leren leven met hun eigen problemen. Dat is de hele tijd het geval bij hen hetzelfde, ondanks de verschillende dingen die ze meegemaakt hebben. Er zijn verder geen terugkerende woorden of uitdrukkingen. Personages Sophie is een vrouw die heel veel heeft meegemaakt. Al heel jong kreeg ze Lisa en leefde vanaf dat moment samen met een macho man, die ook nog veel ouder was dan zij. Hij had veel slippertjes en op het moment dat zijn vader, die bij hem in huis zat, Lisa wilde misbruiken, ging ze het huis uit. Daarna heeft ze veel relaties gehad, die dramatisch eindigden. Maar met Sebastiaan werd ze gelukkig en ze leefde goed met hem tot Lisa’s verdwijning. Dat was het moment waarop Sebastiaan en zij uit elkaar groeiden. Ze heeft Lisa’s kamer nooit opgeruimd en Sebastiaans dood valt haar ook erg zwaar. Ze is voor het leven getekend en ze moet al haar problemen een plaats proberen te geven. Sebastiaan is een leraar aan de universiteit en lijkt een heel normale man. Maar hierachter zit een persoon die zijn stiefdochter misbruikte en uit zijn verleden kan worden opgemaakt dat hij een pedofiel is. Niemand weet ervan en zijn incestueuze relatie met Lisa blijft lang geheim. Na haar verdwijning heeft hij lang gezocht, is toen vervallen in het zwerversleven van Amsterdam en daarna ging hij zwaar aan de alcohol. Hij verdwijnt uit het echte leven en drinkt zijn problemen en schuldgevoelens weg. Talm is een stille dromer. Hij was al een half jaar verliefd op Lisa toen zij hem ook zag staan en ze een relatie kregen, hun eerste liefde. Talm zag Lisa als een perfect schepsel, dat in zijn ogen niets fout kon doen. Maar hij zag wel haar dubbele persoonlijkheid en hij wilde erachter komen wat er in haar omging. Na drie maanden van relatie verdwijnt Lisa en het is Talm nooit gelukt om zijn leven daarna nog normaal op te pakken. Hij begint een studie maar maakt deze niet af en na zeven jaar besluit hij te gaan zoeken naar antwoorden. Hij komt terecht in het zwerversbestaan met Sebastiaan en ontmoet daarna Sophie. Maar met de antwoorden die hij van Sebastiaan krijgt kan hij slecht omgaan en dat leidt uiteindelijk tot een dramatische uitbarsting, die aan het einde pas duidelijk wordt… Lisa is de meest mysterieuze persoon in het boek. Ze leeft alleen in de gedachten van de overgeblevenen. De ene keer als nimf in Talms gedachten, de andere keer als onbezorgde kleuter in de herinneringen van haar moeder. Haar pijn van Sebastiaan kun je ook voelen. Ze is dus een figuur dat alleen beschreven wordt vanuit de gedachten van de anderen.
Titel, ondertitel en motto De titel kan letterlijk en figuurlijk op worden gevat. Talm denkt vaak terug aan alle kleine details die hij ontdekte bij Lisa. In het begin wordt ook haar regelmatige adem genoemd, die hij nog steeds in zijn nek kon voelen. Figuurlijk kun je de titel vertalen als de invloed die Lisa nog steeds heeft op de levens van degenen die van haar hielden. Omdat ze alleen verdwenen is, is ze nog steeds bij hen. En dat zonder dat ze een bevestiging hebben van haar dood of leven. Haar adem is er nog steeds. Bron: http://huiswerk.scholieren.com/uittreksels/verslag.php?verslagid=8632
Er is geen ondertitel, maar wel een motto. Dit heeft veel de te maken van de schuld die elk personage zoekt voor de verdwijning. En vooral met de gevolgen ervan: “Guilt is a very destructive notion”, door David Bohm. PERSOONLIJKE BEOORDELING Onderwerp Er is in het boek niet slechts één onderwerp, maar meerdere. De verschillende relaties tussen de personages waren het belangrijkste, en daar komen meerder onderwerpen bij kijken. Bij de relatie tussen Sophie en Lisa komt bijvoorbeeld ‘moeder-dochter-relatie’ kijken, en bij de relatie tussen Lisa en Talm ‘(eerste) liefde’. Bijna alle onderwerpen spraken mij wel aan. Het meest herkenbaar voor mij is toch wel de relatie tussen Lisa en Talm, zij hebben dezelfde leeftijd als ik nu en zijn dus met dezelfde dingen bezig. De relatie die Lisa met haar moeder heeft herken ik daarin tegen weer helemaal niet. Toch is het wel heel interessant om te lezen hoe ‘anders’ dit dus kan zijn. Om iets over incest te lezen vond ik erg interessant. Het is toch niet zo’n hedendaags onderwerp, er wordt weinig over gesproken. Toch denk ik dat het vaker voorkomt dan men denkt, en ik denk dan ook dat zo’n verhaal als "Lisa's Adem" best echt zou kunnen gebeuren, al is het wel wat extreem. Het was ook echt een boek waar ik naderhand nog een paar dagen over na heb gedacht. Het bleef in mijn hoofd hangen, niet op een vervelende manier hoor. Dat vind ik juist goed gelukt van de auteur, want daar is een boek ook voor gemaakt. Het liet op mij een indruk achter en juist daardoor vond ik het heel mooi. Gebeurtenissen De gebeurtenissen en gedachten van de personages stonden in dit boek heel dicht bij elkaar. De gedachten en herinneringen werden heel uitgebreid beschreven, de gebeurtenissen zorgden ervoor dat de confrontatie tussen de drie heel spannend werden. Ik vond niet dat er te veel gebeurtenissen in het boek voorkwamen, wel vond ik ze niet zo goed verdeeld. In sommige stukken gebeurde er weinig en even later werd je als het ware weer overspoelt met gebeurtenissen. Als ik de gebeurtenissen zou benoemen zonder het boek te lezen zouden ze heel bizar klinken, maar doordat je de gedachten kon volgen werd alles veel realistischer. Dat vond ik heel knap gedaan van de auteur. Het einde vond ik wel shockerend. De dood van Sebastiaan was al lang genoemd in het boek en de gesprekken tussen Talm en Sebastiaan leidden nergens heen, tot het einde. En het feit dat Talm Sebastiaan had vermoord kwam heel onverwacht. Maar het werd nog erger toen Sophie Talm vertelde dat Sebastiaan het nooit gedaan kon hebben. Ik vond dat echt geweldig om te lezen, omdat het einde mij de mogelijkheid gaf om er daarna nog lang over na te denken. Personen De vier hoofdpersonen waren heel duidelijk beschreven. Door al hun herinneringen en gedachten kwam ik heel goed te weten hoe de verschillende personages in elkaar zaten. De beschrijvingen vond ik echt heel duidelijk en de auteur heeft zo gezorgd dat alles wat ze deden heel begrijpelijk bleef. Daardoor kon ik me helemaal in personen inleven. Het boek is vanuit drie personen geschreven. Wanneer weer een ander ‘aan het woord kwam’ zat ik als het ware weer in een ander lichaam. Ik kon me vooral goed identificeren met Talm, omdat hij zo hopeloos verliefd was. Hij zag geen enkel minpuntje aan Lisa en dat sprak me wel aan. Ik vond zijn gedachten over de kleine details die bij haar hoorden heel erg mooi. Zoals al eerder gezegd herken ik hem erg in mijn eigen leefwereld. Het personage van Sebastiaan vond ik schokkend. De auteur heeft heel goed beschreven hoe iemand een dubbelleven kan leiden en dat vond ik wel bizar. Voor dat personage kreeg ik een soort van afkeer, maar het was wel heel knap beschreven.
Opbouw Zoals ik al eerder zei is de opbouw van het boek heel afwisselend. Per alinea wisselt de tijd en de gebeurtenis van het verhaal en in het begin vond ik dat vooral heel verwarrend. Ik moest een aantal keren terugkijken naar wie en wat, maar daarna raakte ik er wel aan gewend. Ik merkte dat ik door deze opbouw heel goed oplette bij het lezen en dus meer in het verhaal zat. Door deel 2 van het boek kwam ik moeilijk heen. Ik vond dit deel minder spannend dan de andere twee delen. Er kwamen veel dialogen in voor, en ik vond het nog al langdradig. Maar gelukkig keerde de spanning weer terug! De afloop vond ik heel leuk, omdat ik nog lang nadacht over wat er nu gebeurd kon zijn. Het bevestigde ook mijn gevoel dat het niet om de oplossing van de verdwijning ging, maar om de ontwikkeling met de personages. Ik vond dat heel origineel van de auteur, omdat ik het totaal niet verwachtte. Taalgebruik Het taalgebruik vond ik niet moeilijk. Er kwamen geen moeilijke woorden in voor en de zinnen waren niet te lang. Heel goed te volgen dus. Dat compenseerde de lastige opbouw! Sophie had ooit een Duitse vriend en in het boek kwamen er dan ook Duitse zinnen in voor. Ook gebruikte Sebastiaan vaak Engelse zinnen. Ik vond dat niet zo prettig, het voegde voor mij ook niets toe. Sommige gedachten omschreef de auteur heel ‘zweverig’. Dat was mooi, en ‘weer eens wat anders’. Al met al heb ik toch een goed gevoel aan het boek over gehouden. Dat kwam vooral door het einde, dat was spannend en mooi. En dat blijf je toch onthouden. Daarvoor vond ik het saaie middenstuk toch wel de moeite waard.