Zakelijke gegevens
Titel: Het leven op aarde
Schrijver: J. Slauerhoff
Uitgeverij: Querido, Amsterdam
Reeks: Salamander Klassiek
Jaar van verschijnen:1992
Eerste druk: 1934; Nijgh & Van Ditmar, Rotterdam 1. Beschrijvingsopdracht 1.1 Motivatie boekkeuze
Ik heb dit boek gekozen nadat ik de achterkant gelezen had. Het ging over China en dat land spreekt me altijd wel aan. Ik heb er ook ooit een spreekbeurt over gehouden. Het stukje op de achterflap vond ik wel wat vaag dus ben ik het boek gaan lezen om achter de werkelijke inhoud te komen. 1.2 Samenvatting van de inhoud
Deel 1: De marconist Cameron gaat aan de Chinese kust aan land om de Europese beschaving en het verleden achter zich te laten. Hij doolt eerst door de havenstad Tai Hai, rookt een nacht opium bij de maffia-achtige handelaar Hsioe en blijft dan een tijdje wonen bij de typisch Chinese familie van de horlogemaker Tsju. Als hij daar niet langer kan blijven, wil hij het binnenland intrekken. Hij meldt zich bij Hsioe, die hem aanneemt om een wapentransport te begeleiden naar de stad Tsjong King. De reis gaat eerst per jonk naar de stad Nin Yang, waar de andere reisgenoten worden opgehaald: de zwaar aan de opium verslaafde Franse marineofficier Sylvain, de altijd lachende Rus Godonow, Fong Sjen, wiens mooi gelaat ontsierd wordt door een zweer en de oude Op-één-na, die zijn naam te danken heeft aan het feit, dat hij telkens net niet zijn laatste examen haalde. Als de rivier overstroomt, verkopen ze rijst aan de uitgehongerde mensen. Dan begint de echte tocht over land naar Tsjong King. Daar aangekomen worden ze gevangengenomen. Deel 2: Tsjong King is een eeuwenoude stad die, in tegenstelling tot andere Chinese steden, alle Westerse invloeden weert. Toch heeft de Toe Tsjoen besloten westerse wapens te kopen en ze te laten demonstreren door de gevangenen. De Oorlogsgodpriester Kia So is hier sterk tegen. Hij roept per brief de hulp in van de monnik Wan Tsjen om de vreemdelingen te weren, die volgens hem Tsjong King zullen vernietigen. De tochtgenoten worden allemaal bij een ‘gastheer’ ondergebracht, Cameron bij Velho, nazaat van een westerling. Cameron krijgt de opdracht een radio te bouwen, wat hem lukt. Tijdens de demonstratie ervan komt een bode vertellen dat er een gele vloed uit de waterbron spuit, die in opdracht van Cameron was aangeboord. Tsjong King dreigt te overstromen, maar hij weet het tij te keren. Door zijn inzet wordt hij weggeslingerd en als hij weer bij bewustzijn is gekomen wil hij naar Wan Tsjen, naar het Land van de Sneeuw. Epiloog: Na lange tijd bereikt Cameron de hoge bergtop, waar hij vanuit het huis van Velho vaak naar heeft gestaard. Daarachter ligt het Land van de Sneeuw, vanwaar Wan Tsjen hem roept. Cameron aarzelt, valt, en komt en het westelijk paradijs, een rood papavermeer, waar hij opium rookt en een perfecte minnares heeft. Het paradijs wordt verstoord door klokjes, wiens geklingel de stemmen van het Land van de Sneeuw overbrengt. Wan Tsjen laat Cameron de aarde zien. Die begrijpt nu dat hij moet blijven rondtrekken in het Rijk van het Midden. 1.3 Uitgewerkte Reactie
Onderwerp
Het onderwerp van de tekst is het zoeken naar de zin van het leven. Ik vind het onderwerp wel interessant maar niet echt zoals het in dit verhaal is uitgewerkt. Het onderwerp ligt eigenlijk in ieders belevingswereld. In die van de een wat meer dan in die van de ander. Je vraagt jezelf best wel eens ooit af: wat is nou de zin hiervan? En wat is nou de zin van het leven? Maar ik vind dat het in dit verhaal erg langdradig is uitgewerkt. Ook komt hij er niet echt achter maar berust hij op het feit dat hij mag blijven rondzwerven in het Rijk van het Midden. Voordat ik ging lezen wist ik eigenlijk nog niet het onderwerp van het boek. Ik wist eigenlijk alleen dat het over China ging en dat was de aanleiding om het boek te gaan lezen. Ik had dus niet echt een verwachting over het onderwerp. Wel verwachtte ik dat het een boeiend boek over China zou zijn. Dit viel me een beetje tegen omdat het meer over het psychologische, filosofische achter het verhaal ging dan over China zelf. Ik vind wel dat de schrijver het onderwerp goed uitwerkt. Het heeft op zich best diepgang maar die moet je dan ook wel zien. Soms moet je wel tussen de regels door lezen om de diepgang echt te zien. In het boek wordt eigenlijk gezegd dat je nooit echt de zin van je leven kunt vinden, laat staan zelf bepalen. Ik ben het daar wel en niet mee eens. Je kunt de zin in je leven best vinden vind ik, je kunt ergens voor leven en als je dat doel gehaald hebt kun je vinden dat je je leven goed ‘besteed/geleefd’ hebt. Als je van tevoren je zin van je leven bepaald hebt, is het niet echt leuk meer om te leven want dan kijk je niet echt meer om je heen, dan sta je niet echt meer open voor nieuwe dingen of veranderingen. Toch heeft de schrijver wel ergens gelijk omdat je niet weet of de zin van jou leven die jij in gedachte hebt datgene is wat dé zin van het leven is in het algemeen. Gebeurtenissen
Ik vind de gebeurtenis aan het eind van het boek het belangrijkst. Hij heeft volgens hem hier de zin van zijn leven op aarde gevonden. De reis en zijn verblijven in de verschillende dorpen spelen hierbij een rol, namelijk die van de zoektocht náár de zin. De gedachtes en de gevoelens van de personages spelen niet zo’n belangrijke rol als de gebeurtenissen, vind ik. Je komt niet zoveel gedachtes of gevoelens van de personen te weten, de schrijver vertelt uitvoeriger wat er gebeurt. De gebeurtenissen vloeien wel logisch uit elkaar voort. Het is gewoon een reis / zoektocht en een bestemming waar ze uiteindelijk aankomen. Hierbij gebeuren een aantal dingen. De flashbacks, terug- en vooruitwijzingen zijn goed in het verhaal gebracht zodat het verhaal gewoon doorloopt en niet opeens een grote ommezwaai maakt naar een ander onderwerp ofzo. De gebeurtenissen zijn niet echt spannend. Ze zijn wel geloofwaardig en waarschijnlijk omdat het gewoon zo kan gaan als je een reis maakt. Het einde is wel wat onwerkelijk. Het komt een beetje vaag dromerig op mij over. Ik zie het boek eigenlijk meer als een gebeurtenis, er is niet echt een gebeurtenis die echt veel indruk op me gemaakt heeft. Ik vond het zeer langdradig en saai. Ik moest soms wel ‘worstelen’ om verder te komen. De gebeurtenissen worden niet echt uitvoerig verteld, ook niet echt ‘plat’, ze zijn wel duidelijk. Personages
De hoofdpersoon is volgens mij geen held. Hij voert geen heldendaden uit, hij leeft gewoon zijn leven en probeert het verleden achter zich te laten. Hij is meer bang voor zijn verleden en dat is niet echt een kenmerk van een held. De karaktereigenschappen van de hoofdpersoon worden niet echt goed beschreven. Het is een flat-character. Je komt lang niet al zijn karaktereigenschappen te weten. Je leert hem redelijk kennen maar ik kan me niet echt goed (niet goed genoeg naar mijn gevoel) inleven in de persoon. Bij dit boek is dat, vind ik, niet echt belangrijk. Dit boek gaat meer over het algemene zoeken naar de zin van het leven en de hoofdpersoon speelt daar een soort bijrol in. Bij andere boeken vind ik dat wel belangrijk. Ik vind het wel fijn als ik me in kan leven in de hoofdpersoon. Je bent dan veel meer betrokken bij het boek. Dat was bij dit boek ook minder. De personages zijn wel levensecht en ze zijn ook wel herkenbaar. Het zijn wel echte types, ze zijn wat meer overdreven dan dat je ze in het echt zou tegenkomen vind ik. Ik keur het gedrag van de hoofdpersoon wel goed. Hij gedraagt zich zoals ieder mens zich zou gedragen in die situatie denk ik. Hij was heel eenzaam maar je kunt ook niet echt contact maken met die mensen uit die culturen. Jij bent toch totaal anders dan zij. Het gedrag van de andere hoofdpersonen keur ik ook wel goed behalve het gedrag van Hsioe, hij is te doortrapt en daar hou ik niet van. Hij laat de mensen niet in hun waarde door ze dingen te laten doen (opium roken, meedoen aan de wapenhandel, ook in de brief van Wan Tsjen lees je van de tongstrelertjes van Hsioe die hij aan kinderen gaf) die niet goed zijn. Ik denk dat ik in de situatie van Cameron ook zo zou reageren, hij kan niets anders dan zich proberen aan te passen maar als de Chinese bevolking hem dan nog niet accepteert kan hij daar ook niets aan doen. Opbouw
Ik vind het verhaal niet echt ingewikkeld van opbouw. Het is gewoon prozavorm. Er zit een brief in maar dat is wel een goede afwisseling al wordt er in die brief niet veel spannends verteld. Het begint gewoon vooraan, er zijn geen grote, storende flashbacks, terug- of vooruitwijzingen, het verhaal loopt grotendeels chronologisch. Ik vind het verhaal niet spannend. Er zit geen echte spanning in de gebeurtenissen(zoiets als toppen in een spanningsboog) ze gebeuren gewoon. De opbouw van de tekst past wel goed bij het onderwerp. De zin van het leven ontdek je alleen door je leven te leven en zo vindt ook Cameron de zin van zijn leven. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van Cameron. Alleen de brief zie je door de ogen van Kia So. Dit past goed bij het onderwerp en de opbouw van de tekst. Je kunt je zo toch een beetje in de persoon inleven. Je blijft aan het slot alleen met de vraag zitten: hoe gaat het verder met Cameron. Je weet alleen dat hij blijft rondzwerven in het Rijk van het Midden. Je weet niet wat hij daar nog beleeft. Dit past wel bij het verhaal. Je hoeft het ook eigenlijk niet te weten om het verhaal te snappen. Taalgebruik
Ik vind het taalgebruik in dit boek niet moeilijk. Ik had het moeilijker verwacht omdat het boek niet echt nieuw is en ze vroeger toch redelijk ‘plechtig’ boeken schreven. Er is weinig dialoog in de roman. Dit past wel bij het verhaal want Cameron wil niet veel met zijn medemensen te maken hebben. De tekst bevat ook niet echt ingewikkelde beeldspraak of iets dergelijks. Hier heb ik in ieder geval geen problemen mee gehad tijdens het lezen. Het taalgebruik past wel bij de personages. Het is niet echt plechtig want Cameron was ook maar een gewone ‘zeeman’. Het is gewoon taalgebruik voor de mensen uit die tijd. Wij zouden nu bepaalde dingen wel anders geformuleerd hebben. 2. Verdiepingsopdracht 2.1 Titelverklaring
De titel ‘het leven op aarde’ geeft aan dat de roman niet gaat over een leven op aarde gaat - niet specifiek over het leven van Cameron -, maar over het leven op aarde van de mens in het algemeen. Cameron neemt aan het eind van het boek niet meer deel aan het leven op aarde. “Voor hen die dat wel doen kan het maar één zin hebben: andere levens verwekken of voortbrengen, zoveel mogelijk, of andere levens verdelgen bij menigten, toch plaats makend voor nieuwe komenden. […] Ik had de zin, grotendeels ondanks mijzelf, door mijn lotgevallen, volgracht, mij bevrijd uit de samenzwering van afstamming en belagende geesten en verwekt tot de smalle rest van een eigen bestaan. Ik hoefde mij niet voortijdig te verwoesten” (blz. 216) 2.2 Tijd
2.2.1 Vertelde tijd
De vertelde tijd is moeilijk te bepalen. Globaal kan je zeggen dat de vertelde tijd in de delen I en II ligt tussen de anderhalf en de drieëneenhalf jaar. Waren er in de eerste twee delen nog tijdsaanduidingen als “de volgende dag” en “drie volle dagen”, in de epiloog zijn de tijdsaanduidingen heel vaag: “Een oude zomerdag, hoe lang geleden”en “Een andere dag, ik weet niet meer in welk seizoen, welk jaar.” Hierdoor wordt de indruk van de tijdloosheid gewekt.
2.2.2 Verteltijd
De verteltijd is 217 bladzijden. Ik heb er ongeveer 8 uur over gelezen. 2.2.3 Historische tijd
Het verhaal speelt zich af in China rond 1925-1927. Slauerhoff is in die tijd zelf ook in China geweest. Iin die tijd waren er vooral in Sjang Hai felle campagnes van de republikeinen tegen buitenlanders. 2.3 Personages
2.3.1 Hoofdpersonen / andere personen
Cameron
Hij is een Ierse marconist. Hij gaat op zoek naar een beter leven dan zijn verleden in de binnenlanden van China. Tsju
Geeft onderdak aan Cameron voor een tijdje. Hsioe
Een dikke maffiahandelaar. Hij leidt het handelskonvooi van wapens naar Tsjong King. Solange
Zij is de vrouw van Hsioe en vertelt Cameron over Hsioe’s macht. Godet
Is bij Hsioe opium aan het roken. Sylvian, Godonow, Fong Sien en Op-één-na
Gaan mee met het handelskonvooi naar Tsjong King. Toe Tsjoen
De leider van de stad Tsjong King. Hij zegt wat de ‘reizigers’ moeten doen als ze in Tsjong King aankomen. Wan Tsjen
Woont in het land van de sneeuw. Aan hem wordt een brief geschreven in Hoofdstuk X door Kia So. Kia So
Hij is de priester van de oorlogsgod in Tsjong King.
Velho
Geeft onderdak aan Cameron tijdens zijn verblijf in Tsjong King. 2.3.2 Karakterisering van de hoofdpersonen
Cameron
Hij is iemand die het liefst alleen is, hij haat het om onder de mensen te zijn. Hij is neerslachtig. Hij zegt namelijk op bladzijde 20: “En het kostte meer en meer moeite te blijven geloven in een beter lot.” Ook is hij berustend. Hij kan zich aan het eind van het verhaal erbij neerleggen dat hij nooit in het Land van de Sneeuw zal komen. Hsioe
Hij is doortrapt als een maffiahandelaar. In de brief van Kia So aan Wan Tsjen staat namelijk. “een ander maal deelden twee straatmuzikanten overal suikergoed in kleine pakjes uit aan alle kinderen in Tsjong King, waarop gedruktt stond: Hsioe’s tongstrelertjes. 2.3.3 Karakter / type
Cameron is een flat-character. Je komt lang niet al zijn karaktereigenschappen te weten. Hij verandert, ontwikkelt niet tijdens het verhaal. De rest van de personages zijn types. Ze hebben slechts als functie reliëf te geven aan het thema van het boek. 2.4 Structuur
2.4.1 Geleding
Het boek heeft 217 bladzijden. Het is onderverdeeld in 3 delen: deel I, deel II en het Epiloog. Deel I (blz. 7 tot blz. 109) telt 8 hoofdstukken. Deel II (blz. 111 tot blz. 204) telt 8 hoofdstukken (de hoofdstuk telling telt door) In beide hoofdstukken zitten enkele witregels. Het epiloog heeft alleen witregels. De functie van de witregels is het aangeven van wat verloop van tijd. 2.4.2 Belangrijkste flashbacks, terugwijzingen en vooruitwijzingen. Het verhaal wordt vooral chronologisch verteld. Alleen hoofdstukken IX en X gaan over eerdere gebeurtenissen (de geschiedenis van Tsjong King en de brief van Kia So). Ook het begin van hoofdstuk XVI is niet-chronologisch, want hier wordt verteld over gebeurtenissen die een paar dagen eerder hadden plaatsgevonden (het boren op de plaats die Cameron had aangewezen). Er zijn ook enkele vooruitwijzingen. Na de opiumnacht bij Hsioe wordt aan het eind van hoofdstuk III verwezen naar het westelijk paradijs. In zijn brief schrijft Kia So dat hij beangstigd werd door de paarse kleur van het water. Inderdaad gaat Tsjong King, en Kia So zelf ook, ten onder aan de petroleum. De onbewuste gewaarwordingen van Cameron van Wan Tsjen heeft, lopen vooruit op de werkelijke ontmoeting tussen beiden. De brief van Kia So en de verbazing van de Toe Tsjoen van het feit dat Cameron de onzichtbare Wan Tsjen zag zitten, maken dat de lezer nog vóór Cameron weet, dat Wan Tsjen een belangrijke rol zal spelen. 2.4.3 Begin / einde
Het verhaal begint met een informatieve opening. Het is gewoon ab ovo. Het is een open eind. Je weet niet precies wat er nu met Cameron gaat gebeuren, wel weet je dat hij blijft rondzwerven in het rijk van het midden. 2.5 Ruimte
2.5.1 Beschrijving van de ruimte
Het verhaal speelt zich op verschillende plaatsen af. Het is allemaal in de buurt of in China. Het eerste stuk van het verhaal speelt zich af op zee. Daarna speelt het zich af in de havenstad Tai Hai. Na een tijdje trekt Cameron het binnenland in. Naar Tsjong King. Een Chinese stad. Hier leeft Cameron in het huis van Velho en gaat op verkenning uit in de stad en daar rondom. Na de ondergang van Tsjong King gaat het verhaal verder bij de top van de “onbereikbare” berg. Daarna toont Wan Tsjen hem het Land van de Sneeuw. Op het laatst blijft Cameron rondtrekken in het Rijk van het Midden. 2.5.2 Functie van de ruimtebeschrijving
De ruimte speelt een belangrijke rol in deze roman en staat in verband met het thema. De zee is symbool voor Camerons verleden, die hij zo snel mogelijk wil vergeten. Hij vlucht er daarom van weg. In het binnenland probeert hij zijn verleden te vergeten. De ruimte speelt bij dit verhaal een rol op de lezer te laten zit in wat voor omstandigheden Cameron terecht is gekomen. Het wordt met de ruimte verduidelijkt. Het wekt een hele grauwe, grijze sfeer op boven het verhaal. 2.6 Thematiek
2.6.1 Verhaalmotieven
Het motief van Cameron
Cameron heeft op zee gevaren en gaat in het begin van het verhaal aan land. Hier leeft hij een tijdje in een klein dorpje aan de kust, Tai Hai, bij een horlogemaker. Daar gaat hij na enige tijd weer weg en zo komt hij bij Hsioe. Hier wordt hem gezegd dat hij mee moet gaan op een wapenhandelkonvooi naar Tsjong King. Voordat deze reis begint brengt hij 3 maanden door in een verlaten kluizenaarsgrot in het hooggebergte. Daarna gaat hij op reis naar Tsjong King. Hier aangekomen verblijft hij in het huis bij Velho. Op het eind blijft hij rondzwerven in het Rijk van het Midden. 2.6.2 Abstracte motieven
Het motief van de opium
Steeds als Cameron zich niet prettig voelt gaat hij opium roken. Ook Sylvian raakt eraan verslaafd (tijdens de reis) en gaat er op het eind van het verhaal onderdoor. - het staat voor: een paradijs, je ontvlucht de echte wereld, waarin veel ellende is en het staat voor het verderf. Het motief van het water
Cameron probeert het verleden, waarin hij veel op het water (de zee) was, achter zich te laten, maar kan niet zonder. Je hebt water nodig om in leven te blijven. Het blijkt dus dat je geen toekomst hebt zonder verleden. Het motief van de eenzaamheid
Tussen alle mensen in de steden waar Cameron komt voelt hij zich toch eenzaam. Hij kan geen contact met de mensen leggen, omdat ze elkaar op vele fronten niet begrijpen. Het motief van het Land van de Sneeuw
Dit is een geestelijk rijk waar de geestelijken strijden tegen de demonen. Dit rijk wil Cameron graag bereiken, maar door zijn twijfel komt hij er nooit. Dit zie je aan het eind van het boek, als hij er is en toch terug valt, en dan in het Rijk van het Midden blijft rondzwerven.
Het motief van het verleden
Cameron probeert het te ontvluchten maar dat kan geen mens. Het verleden zal er altijd zijn, of je wilt of niet. Je kunt niet leven zonder een verleden. 2.6.3 Thema
Het thema van het boek is de vraag naar de zin van het leven. Dit thema wordt gepersonifieerd in Cameron, die op aarde zoekt naar een onaardse bestemming en gedoemd is te zwerven zonder iets te vinden. Cameron komt wel heel dicht bij zijn onaardse bestemming: het Land der Sneeuw, maar dat blijft toch onbereikbaar voor hem. Hij blijft zwerven in het Rijk van het Midden en berust erin dat hij geen andere zin voor zijn leven op aarde heeft gevonden dan zichzelf. Toch blijft hij hopen dat hij “onderweg” sterft en zo in de vaart toch nog bij Wan Tsjen in het Land der Sneeuw komt “om daar de strijd voort te zetten van hem die niet kan sterven noch delen het kommer- en vormloos bestaan van de ware onsterfelijken” (dit is de slotzin van de roman) Andere thema’s in de roman zijn: - het verleden, dat Cameron probeert te ontvluchten; - het zoeken van het wezenlijke in het onbekende; - tegenstelling tussen Oost-West, China-Europa, statisch-dynamisch, waarbij het tweede lid van de tegenstelling staat voor verderf; - eenzaamheid, het gebrek aan menselijk contact en het onvermogen om contact te leggen; - opium, zowel de gelukzalige (westelijk paradijs) als de verderfelijke (Sylvians dood) kant ervan; - oorlog en vernieling (Bij Tai Hai, bij Tsjong King) 2.7 Relatie met literaire stromingen
2.7.1 Noteer nauwkeurig welke bronnen je geraadpleegd hebt
Lexicon de literaire werken
Het stencil van 1900 – 1940 (interbellum 1918 – 1940) Het Informatieboek
2.7.2 Beschrijf het verband tussen het door jou gelezen boek en de literaire stroming
Het boek ‘het leven op aarde’ komt uit het symbolisme. De betekenis van symbolisme is: De waarneembare werkelijkheid is niet de echte werkelijkheid, het is maar een zwakke afspiegeling van die werkelijkheid, want er bestaat een hogere werkelijkheid (Plato, dus niet echt een vernieuwende stroming) Dit staat in verband met dit boek omdat Cameron verlangt en op zoek gaat naar een hogere werkelijkheid (het Land van de Sneeuw) waar hij zijn verleden achter zich kan laten en een nieuw leven kan beginnen. Deze zal hij nooit kunnen bereiken. Hij wil zijn verleden achter zich laten maar dat zal nooit gaan in de ‘waarneembare werkelijkheid’. In de ‘Lexicon der literaire werken’ staat: “Het leven op aarde kan het best gekarakteriseerd worden als een allegorische ideeënroman. Met uitzondering van Cameron zijn de personages in het boek geen psychologisch gemotiveerde karakters, maar dragers van een levenshouding. Personages als Tsju de stoïcijn, Sylvian de verslaafde en Wan Tsjen de verlichte zijn voor Cameron voorbeelden van neigingen of verlangens die ook in hem bestaan, maar uiteindelijk ontdekt hij dat hij alleen zijn eigen unieke levenslot kan en moet leren kennen en aanvaarden. De roman is dus tevens een moderne ideeënroman, waarin één probleem, namelijk de zin van het leve, hoe ‘zich een bestaan te geven’, van verschillende kanten wordt belicht en waarin uiteindelijk noodgedwongen een keuze voor een bepaald soort leven wordt gemaakt.” 2.8 Evaluatie
2.8.1 Eindoordeel over het boek
Ik vind het een langdradig boek. Doordat het zo langdradig is wordt het op een gegeven moment redelijk saai. Toch blijf je wel doorlezen omdat er wel steeds nieuwe dingen gebeuren maar die zijn niet zodanig spannend dat ze echt weer je hele aandacht erbij halen. Ik heb het boek naar mijn gevoel te globaal gelezen omdat het zo saai werd. Ik vind dat er wat meer spanning in het boek had mogen zitten en dat de personen wat beter uitgewerkt hadden kunnen worden. Ook had ik gewild dat er wat meer over China zelf in het boek stond maar dat was niet van belang bij dit onderwerp. Het onderwerp is wel goed uitgewerkt maar niet naar mijn zin. Mijn oordeel is niet veranderd na het maken van de verdiepingsopdracht. Ik vond het niet zo’n geslaagd boek.
2.8.2 Oordeel over de Verdiepingsopdracht
De verdiepingsopdracht vond ik goed gaan. Om de relatie met literaire stromingen vond ik best lastig te vinden maar hier ben ik toch wel uitgekomen nadat ik het stencil en het boek nog een keer goed doorgenomen had. Ook de Lexicon der literaire werken bevatte wel bruikbare informatie al gebruiken ze daar wel andere termen dan in het stencil of het informatieboek. Verder had ik niet echt problemen met de betekenis van de begrippen die ik moest uitwerken. Ondanks dat ik vind dat ik het boek te globaal heb gelezen is het uitwerken van de verdiepingsopdracht me wel goed gelukt.
Schrijver: J. Slauerhoff
Uitgeverij: Querido, Amsterdam
Reeks: Salamander Klassiek
Jaar van verschijnen:1992
Eerste druk: 1934; Nijgh & Van Ditmar, Rotterdam 1. Beschrijvingsopdracht 1.1 Motivatie boekkeuze
Ik heb dit boek gekozen nadat ik de achterkant gelezen had. Het ging over China en dat land spreekt me altijd wel aan. Ik heb er ook ooit een spreekbeurt over gehouden. Het stukje op de achterflap vond ik wel wat vaag dus ben ik het boek gaan lezen om achter de werkelijke inhoud te komen. 1.2 Samenvatting van de inhoud
Deel 1: De marconist Cameron gaat aan de Chinese kust aan land om de Europese beschaving en het verleden achter zich te laten. Hij doolt eerst door de havenstad Tai Hai, rookt een nacht opium bij de maffia-achtige handelaar Hsioe en blijft dan een tijdje wonen bij de typisch Chinese familie van de horlogemaker Tsju. Als hij daar niet langer kan blijven, wil hij het binnenland intrekken. Hij meldt zich bij Hsioe, die hem aanneemt om een wapentransport te begeleiden naar de stad Tsjong King. De reis gaat eerst per jonk naar de stad Nin Yang, waar de andere reisgenoten worden opgehaald: de zwaar aan de opium verslaafde Franse marineofficier Sylvain, de altijd lachende Rus Godonow, Fong Sjen, wiens mooi gelaat ontsierd wordt door een zweer en de oude Op-één-na, die zijn naam te danken heeft aan het feit, dat hij telkens net niet zijn laatste examen haalde. Als de rivier overstroomt, verkopen ze rijst aan de uitgehongerde mensen. Dan begint de echte tocht over land naar Tsjong King. Daar aangekomen worden ze gevangengenomen. Deel 2: Tsjong King is een eeuwenoude stad die, in tegenstelling tot andere Chinese steden, alle Westerse invloeden weert. Toch heeft de Toe Tsjoen besloten westerse wapens te kopen en ze te laten demonstreren door de gevangenen. De Oorlogsgodpriester Kia So is hier sterk tegen. Hij roept per brief de hulp in van de monnik Wan Tsjen om de vreemdelingen te weren, die volgens hem Tsjong King zullen vernietigen. De tochtgenoten worden allemaal bij een ‘gastheer’ ondergebracht, Cameron bij Velho, nazaat van een westerling. Cameron krijgt de opdracht een radio te bouwen, wat hem lukt. Tijdens de demonstratie ervan komt een bode vertellen dat er een gele vloed uit de waterbron spuit, die in opdracht van Cameron was aangeboord. Tsjong King dreigt te overstromen, maar hij weet het tij te keren. Door zijn inzet wordt hij weggeslingerd en als hij weer bij bewustzijn is gekomen wil hij naar Wan Tsjen, naar het Land van de Sneeuw. Epiloog: Na lange tijd bereikt Cameron de hoge bergtop, waar hij vanuit het huis van Velho vaak naar heeft gestaard. Daarachter ligt het Land van de Sneeuw, vanwaar Wan Tsjen hem roept. Cameron aarzelt, valt, en komt en het westelijk paradijs, een rood papavermeer, waar hij opium rookt en een perfecte minnares heeft. Het paradijs wordt verstoord door klokjes, wiens geklingel de stemmen van het Land van de Sneeuw overbrengt. Wan Tsjen laat Cameron de aarde zien. Die begrijpt nu dat hij moet blijven rondtrekken in het Rijk van het Midden. 1.3 Uitgewerkte Reactie
Het onderwerp van de tekst is het zoeken naar de zin van het leven. Ik vind het onderwerp wel interessant maar niet echt zoals het in dit verhaal is uitgewerkt. Het onderwerp ligt eigenlijk in ieders belevingswereld. In die van de een wat meer dan in die van de ander. Je vraagt jezelf best wel eens ooit af: wat is nou de zin hiervan? En wat is nou de zin van het leven? Maar ik vind dat het in dit verhaal erg langdradig is uitgewerkt. Ook komt hij er niet echt achter maar berust hij op het feit dat hij mag blijven rondzwerven in het Rijk van het Midden. Voordat ik ging lezen wist ik eigenlijk nog niet het onderwerp van het boek. Ik wist eigenlijk alleen dat het over China ging en dat was de aanleiding om het boek te gaan lezen. Ik had dus niet echt een verwachting over het onderwerp. Wel verwachtte ik dat het een boeiend boek over China zou zijn. Dit viel me een beetje tegen omdat het meer over het psychologische, filosofische achter het verhaal ging dan over China zelf. Ik vind wel dat de schrijver het onderwerp goed uitwerkt. Het heeft op zich best diepgang maar die moet je dan ook wel zien. Soms moet je wel tussen de regels door lezen om de diepgang echt te zien. In het boek wordt eigenlijk gezegd dat je nooit echt de zin van je leven kunt vinden, laat staan zelf bepalen. Ik ben het daar wel en niet mee eens. Je kunt de zin in je leven best vinden vind ik, je kunt ergens voor leven en als je dat doel gehaald hebt kun je vinden dat je je leven goed ‘besteed/geleefd’ hebt. Als je van tevoren je zin van je leven bepaald hebt, is het niet echt leuk meer om te leven want dan kijk je niet echt meer om je heen, dan sta je niet echt meer open voor nieuwe dingen of veranderingen. Toch heeft de schrijver wel ergens gelijk omdat je niet weet of de zin van jou leven die jij in gedachte hebt datgene is wat dé zin van het leven is in het algemeen. Gebeurtenissen
Ik vind de gebeurtenis aan het eind van het boek het belangrijkst. Hij heeft volgens hem hier de zin van zijn leven op aarde gevonden. De reis en zijn verblijven in de verschillende dorpen spelen hierbij een rol, namelijk die van de zoektocht náár de zin. De gedachtes en de gevoelens van de personages spelen niet zo’n belangrijke rol als de gebeurtenissen, vind ik. Je komt niet zoveel gedachtes of gevoelens van de personen te weten, de schrijver vertelt uitvoeriger wat er gebeurt. De gebeurtenissen vloeien wel logisch uit elkaar voort. Het is gewoon een reis / zoektocht en een bestemming waar ze uiteindelijk aankomen. Hierbij gebeuren een aantal dingen. De flashbacks, terug- en vooruitwijzingen zijn goed in het verhaal gebracht zodat het verhaal gewoon doorloopt en niet opeens een grote ommezwaai maakt naar een ander onderwerp ofzo. De gebeurtenissen zijn niet echt spannend. Ze zijn wel geloofwaardig en waarschijnlijk omdat het gewoon zo kan gaan als je een reis maakt. Het einde is wel wat onwerkelijk. Het komt een beetje vaag dromerig op mij over. Ik zie het boek eigenlijk meer als een gebeurtenis, er is niet echt een gebeurtenis die echt veel indruk op me gemaakt heeft. Ik vond het zeer langdradig en saai. Ik moest soms wel ‘worstelen’ om verder te komen. De gebeurtenissen worden niet echt uitvoerig verteld, ook niet echt ‘plat’, ze zijn wel duidelijk. Personages
De hoofdpersoon is volgens mij geen held. Hij voert geen heldendaden uit, hij leeft gewoon zijn leven en probeert het verleden achter zich te laten. Hij is meer bang voor zijn verleden en dat is niet echt een kenmerk van een held. De karaktereigenschappen van de hoofdpersoon worden niet echt goed beschreven. Het is een flat-character. Je komt lang niet al zijn karaktereigenschappen te weten. Je leert hem redelijk kennen maar ik kan me niet echt goed (niet goed genoeg naar mijn gevoel) inleven in de persoon. Bij dit boek is dat, vind ik, niet echt belangrijk. Dit boek gaat meer over het algemene zoeken naar de zin van het leven en de hoofdpersoon speelt daar een soort bijrol in. Bij andere boeken vind ik dat wel belangrijk. Ik vind het wel fijn als ik me in kan leven in de hoofdpersoon. Je bent dan veel meer betrokken bij het boek. Dat was bij dit boek ook minder. De personages zijn wel levensecht en ze zijn ook wel herkenbaar. Het zijn wel echte types, ze zijn wat meer overdreven dan dat je ze in het echt zou tegenkomen vind ik. Ik keur het gedrag van de hoofdpersoon wel goed. Hij gedraagt zich zoals ieder mens zich zou gedragen in die situatie denk ik. Hij was heel eenzaam maar je kunt ook niet echt contact maken met die mensen uit die culturen. Jij bent toch totaal anders dan zij. Het gedrag van de andere hoofdpersonen keur ik ook wel goed behalve het gedrag van Hsioe, hij is te doortrapt en daar hou ik niet van. Hij laat de mensen niet in hun waarde door ze dingen te laten doen (opium roken, meedoen aan de wapenhandel, ook in de brief van Wan Tsjen lees je van de tongstrelertjes van Hsioe die hij aan kinderen gaf) die niet goed zijn. Ik denk dat ik in de situatie van Cameron ook zo zou reageren, hij kan niets anders dan zich proberen aan te passen maar als de Chinese bevolking hem dan nog niet accepteert kan hij daar ook niets aan doen. Opbouw
Ik vind het verhaal niet echt ingewikkeld van opbouw. Het is gewoon prozavorm. Er zit een brief in maar dat is wel een goede afwisseling al wordt er in die brief niet veel spannends verteld. Het begint gewoon vooraan, er zijn geen grote, storende flashbacks, terug- of vooruitwijzingen, het verhaal loopt grotendeels chronologisch. Ik vind het verhaal niet spannend. Er zit geen echte spanning in de gebeurtenissen(zoiets als toppen in een spanningsboog) ze gebeuren gewoon. De opbouw van de tekst past wel goed bij het onderwerp. De zin van het leven ontdek je alleen door je leven te leven en zo vindt ook Cameron de zin van zijn leven. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van Cameron. Alleen de brief zie je door de ogen van Kia So. Dit past goed bij het onderwerp en de opbouw van de tekst. Je kunt je zo toch een beetje in de persoon inleven. Je blijft aan het slot alleen met de vraag zitten: hoe gaat het verder met Cameron. Je weet alleen dat hij blijft rondzwerven in het Rijk van het Midden. Je weet niet wat hij daar nog beleeft. Dit past wel bij het verhaal. Je hoeft het ook eigenlijk niet te weten om het verhaal te snappen. Taalgebruik
Ik vind het taalgebruik in dit boek niet moeilijk. Ik had het moeilijker verwacht omdat het boek niet echt nieuw is en ze vroeger toch redelijk ‘plechtig’ boeken schreven. Er is weinig dialoog in de roman. Dit past wel bij het verhaal want Cameron wil niet veel met zijn medemensen te maken hebben. De tekst bevat ook niet echt ingewikkelde beeldspraak of iets dergelijks. Hier heb ik in ieder geval geen problemen mee gehad tijdens het lezen. Het taalgebruik past wel bij de personages. Het is niet echt plechtig want Cameron was ook maar een gewone ‘zeeman’. Het is gewoon taalgebruik voor de mensen uit die tijd. Wij zouden nu bepaalde dingen wel anders geformuleerd hebben. 2. Verdiepingsopdracht 2.1 Titelverklaring
De titel ‘het leven op aarde’ geeft aan dat de roman niet gaat over een leven op aarde gaat - niet specifiek over het leven van Cameron -, maar over het leven op aarde van de mens in het algemeen. Cameron neemt aan het eind van het boek niet meer deel aan het leven op aarde. “Voor hen die dat wel doen kan het maar één zin hebben: andere levens verwekken of voortbrengen, zoveel mogelijk, of andere levens verdelgen bij menigten, toch plaats makend voor nieuwe komenden. […] Ik had de zin, grotendeels ondanks mijzelf, door mijn lotgevallen, volgracht, mij bevrijd uit de samenzwering van afstamming en belagende geesten en verwekt tot de smalle rest van een eigen bestaan. Ik hoefde mij niet voortijdig te verwoesten” (blz. 216) 2.2 Tijd
2.2.1 Vertelde tijd
De verteltijd is 217 bladzijden. Ik heb er ongeveer 8 uur over gelezen. 2.2.3 Historische tijd
Het verhaal speelt zich af in China rond 1925-1927. Slauerhoff is in die tijd zelf ook in China geweest. Iin die tijd waren er vooral in Sjang Hai felle campagnes van de republikeinen tegen buitenlanders. 2.3 Personages
2.3.1 Hoofdpersonen / andere personen
Cameron
Hij is een Ierse marconist. Hij gaat op zoek naar een beter leven dan zijn verleden in de binnenlanden van China. Tsju
Geeft onderdak aan Cameron voor een tijdje. Hsioe
Een dikke maffiahandelaar. Hij leidt het handelskonvooi van wapens naar Tsjong King. Solange
Zij is de vrouw van Hsioe en vertelt Cameron over Hsioe’s macht. Godet
Is bij Hsioe opium aan het roken. Sylvian, Godonow, Fong Sien en Op-één-na
Gaan mee met het handelskonvooi naar Tsjong King. Toe Tsjoen
De leider van de stad Tsjong King. Hij zegt wat de ‘reizigers’ moeten doen als ze in Tsjong King aankomen. Wan Tsjen
Woont in het land van de sneeuw. Aan hem wordt een brief geschreven in Hoofdstuk X door Kia So. Kia So
Geeft onderdak aan Cameron tijdens zijn verblijf in Tsjong King. 2.3.2 Karakterisering van de hoofdpersonen
Cameron
Hij is iemand die het liefst alleen is, hij haat het om onder de mensen te zijn. Hij is neerslachtig. Hij zegt namelijk op bladzijde 20: “En het kostte meer en meer moeite te blijven geloven in een beter lot.” Ook is hij berustend. Hij kan zich aan het eind van het verhaal erbij neerleggen dat hij nooit in het Land van de Sneeuw zal komen. Hsioe
Hij is doortrapt als een maffiahandelaar. In de brief van Kia So aan Wan Tsjen staat namelijk. “een ander maal deelden twee straatmuzikanten overal suikergoed in kleine pakjes uit aan alle kinderen in Tsjong King, waarop gedruktt stond: Hsioe’s tongstrelertjes. 2.3.3 Karakter / type
Cameron is een flat-character. Je komt lang niet al zijn karaktereigenschappen te weten. Hij verandert, ontwikkelt niet tijdens het verhaal. De rest van de personages zijn types. Ze hebben slechts als functie reliëf te geven aan het thema van het boek. 2.4 Structuur
2.4.1 Geleding
Het boek heeft 217 bladzijden. Het is onderverdeeld in 3 delen: deel I, deel II en het Epiloog. Deel I (blz. 7 tot blz. 109) telt 8 hoofdstukken. Deel II (blz. 111 tot blz. 204) telt 8 hoofdstukken (de hoofdstuk telling telt door) In beide hoofdstukken zitten enkele witregels. Het epiloog heeft alleen witregels. De functie van de witregels is het aangeven van wat verloop van tijd. 2.4.2 Belangrijkste flashbacks, terugwijzingen en vooruitwijzingen. Het verhaal wordt vooral chronologisch verteld. Alleen hoofdstukken IX en X gaan over eerdere gebeurtenissen (de geschiedenis van Tsjong King en de brief van Kia So). Ook het begin van hoofdstuk XVI is niet-chronologisch, want hier wordt verteld over gebeurtenissen die een paar dagen eerder hadden plaatsgevonden (het boren op de plaats die Cameron had aangewezen). Er zijn ook enkele vooruitwijzingen. Na de opiumnacht bij Hsioe wordt aan het eind van hoofdstuk III verwezen naar het westelijk paradijs. In zijn brief schrijft Kia So dat hij beangstigd werd door de paarse kleur van het water. Inderdaad gaat Tsjong King, en Kia So zelf ook, ten onder aan de petroleum. De onbewuste gewaarwordingen van Cameron van Wan Tsjen heeft, lopen vooruit op de werkelijke ontmoeting tussen beiden. De brief van Kia So en de verbazing van de Toe Tsjoen van het feit dat Cameron de onzichtbare Wan Tsjen zag zitten, maken dat de lezer nog vóór Cameron weet, dat Wan Tsjen een belangrijke rol zal spelen. 2.4.3 Begin / einde
Het verhaal begint met een informatieve opening. Het is gewoon ab ovo. Het is een open eind. Je weet niet precies wat er nu met Cameron gaat gebeuren, wel weet je dat hij blijft rondzwerven in het rijk van het midden. 2.5 Ruimte
Het verhaal speelt zich op verschillende plaatsen af. Het is allemaal in de buurt of in China. Het eerste stuk van het verhaal speelt zich af op zee. Daarna speelt het zich af in de havenstad Tai Hai. Na een tijdje trekt Cameron het binnenland in. Naar Tsjong King. Een Chinese stad. Hier leeft Cameron in het huis van Velho en gaat op verkenning uit in de stad en daar rondom. Na de ondergang van Tsjong King gaat het verhaal verder bij de top van de “onbereikbare” berg. Daarna toont Wan Tsjen hem het Land van de Sneeuw. Op het laatst blijft Cameron rondtrekken in het Rijk van het Midden. 2.5.2 Functie van de ruimtebeschrijving
De ruimte speelt een belangrijke rol in deze roman en staat in verband met het thema. De zee is symbool voor Camerons verleden, die hij zo snel mogelijk wil vergeten. Hij vlucht er daarom van weg. In het binnenland probeert hij zijn verleden te vergeten. De ruimte speelt bij dit verhaal een rol op de lezer te laten zit in wat voor omstandigheden Cameron terecht is gekomen. Het wordt met de ruimte verduidelijkt. Het wekt een hele grauwe, grijze sfeer op boven het verhaal. 2.6 Thematiek
2.6.1 Verhaalmotieven
Het motief van Cameron
Cameron heeft op zee gevaren en gaat in het begin van het verhaal aan land. Hier leeft hij een tijdje in een klein dorpje aan de kust, Tai Hai, bij een horlogemaker. Daar gaat hij na enige tijd weer weg en zo komt hij bij Hsioe. Hier wordt hem gezegd dat hij mee moet gaan op een wapenhandelkonvooi naar Tsjong King. Voordat deze reis begint brengt hij 3 maanden door in een verlaten kluizenaarsgrot in het hooggebergte. Daarna gaat hij op reis naar Tsjong King. Hier aangekomen verblijft hij in het huis bij Velho. Op het eind blijft hij rondzwerven in het Rijk van het Midden. 2.6.2 Abstracte motieven
Het motief van de opium
Steeds als Cameron zich niet prettig voelt gaat hij opium roken. Ook Sylvian raakt eraan verslaafd (tijdens de reis) en gaat er op het eind van het verhaal onderdoor. - het staat voor: een paradijs, je ontvlucht de echte wereld, waarin veel ellende is en het staat voor het verderf. Het motief van het water
Cameron probeert het verleden, waarin hij veel op het water (de zee) was, achter zich te laten, maar kan niet zonder. Je hebt water nodig om in leven te blijven. Het blijkt dus dat je geen toekomst hebt zonder verleden. Het motief van de eenzaamheid
Tussen alle mensen in de steden waar Cameron komt voelt hij zich toch eenzaam. Hij kan geen contact met de mensen leggen, omdat ze elkaar op vele fronten niet begrijpen. Het motief van het Land van de Sneeuw
Cameron probeert het te ontvluchten maar dat kan geen mens. Het verleden zal er altijd zijn, of je wilt of niet. Je kunt niet leven zonder een verleden. 2.6.3 Thema
Het thema van het boek is de vraag naar de zin van het leven. Dit thema wordt gepersonifieerd in Cameron, die op aarde zoekt naar een onaardse bestemming en gedoemd is te zwerven zonder iets te vinden. Cameron komt wel heel dicht bij zijn onaardse bestemming: het Land der Sneeuw, maar dat blijft toch onbereikbaar voor hem. Hij blijft zwerven in het Rijk van het Midden en berust erin dat hij geen andere zin voor zijn leven op aarde heeft gevonden dan zichzelf. Toch blijft hij hopen dat hij “onderweg” sterft en zo in de vaart toch nog bij Wan Tsjen in het Land der Sneeuw komt “om daar de strijd voort te zetten van hem die niet kan sterven noch delen het kommer- en vormloos bestaan van de ware onsterfelijken” (dit is de slotzin van de roman) Andere thema’s in de roman zijn: - het verleden, dat Cameron probeert te ontvluchten; - het zoeken van het wezenlijke in het onbekende; - tegenstelling tussen Oost-West, China-Europa, statisch-dynamisch, waarbij het tweede lid van de tegenstelling staat voor verderf; - eenzaamheid, het gebrek aan menselijk contact en het onvermogen om contact te leggen; - opium, zowel de gelukzalige (westelijk paradijs) als de verderfelijke (Sylvians dood) kant ervan; - oorlog en vernieling (Bij Tai Hai, bij Tsjong King) 2.7 Relatie met literaire stromingen
2.7.1 Noteer nauwkeurig welke bronnen je geraadpleegd hebt
Lexicon de literaire werken
Het stencil van 1900 – 1940 (interbellum 1918 – 1940) Het Informatieboek
2.7.2 Beschrijf het verband tussen het door jou gelezen boek en de literaire stroming
Het boek ‘het leven op aarde’ komt uit het symbolisme. De betekenis van symbolisme is: De waarneembare werkelijkheid is niet de echte werkelijkheid, het is maar een zwakke afspiegeling van die werkelijkheid, want er bestaat een hogere werkelijkheid (Plato, dus niet echt een vernieuwende stroming) Dit staat in verband met dit boek omdat Cameron verlangt en op zoek gaat naar een hogere werkelijkheid (het Land van de Sneeuw) waar hij zijn verleden achter zich kan laten en een nieuw leven kan beginnen. Deze zal hij nooit kunnen bereiken. Hij wil zijn verleden achter zich laten maar dat zal nooit gaan in de ‘waarneembare werkelijkheid’. In de ‘Lexicon der literaire werken’ staat: “Het leven op aarde kan het best gekarakteriseerd worden als een allegorische ideeënroman. Met uitzondering van Cameron zijn de personages in het boek geen psychologisch gemotiveerde karakters, maar dragers van een levenshouding. Personages als Tsju de stoïcijn, Sylvian de verslaafde en Wan Tsjen de verlichte zijn voor Cameron voorbeelden van neigingen of verlangens die ook in hem bestaan, maar uiteindelijk ontdekt hij dat hij alleen zijn eigen unieke levenslot kan en moet leren kennen en aanvaarden. De roman is dus tevens een moderne ideeënroman, waarin één probleem, namelijk de zin van het leve, hoe ‘zich een bestaan te geven’, van verschillende kanten wordt belicht en waarin uiteindelijk noodgedwongen een keuze voor een bepaald soort leven wordt gemaakt.” 2.8 Evaluatie
2.8.1 Eindoordeel over het boek
De verdiepingsopdracht vond ik goed gaan. Om de relatie met literaire stromingen vond ik best lastig te vinden maar hier ben ik toch wel uitgekomen nadat ik het stencil en het boek nog een keer goed doorgenomen had. Ook de Lexicon der literaire werken bevatte wel bruikbare informatie al gebruiken ze daar wel andere termen dan in het stencil of het informatieboek. Verder had ik niet echt problemen met de betekenis van de begrippen die ik moest uitwerken. Ondanks dat ik vind dat ik het boek te globaal heb gelezen is het uitwerken van de verdiepingsopdracht me wel goed gelukt.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden