Zwarte bevrijding door Jan Wolkers

Waarom ik dit boek heb gekozen Ik houdt niet zo van lezen en dit boek had maar 56 pagina’s dus dat was de eerste aanleiding. En anderen zeiden dat het maar een erg vaag boek was en dat geloofde ik niet. Dus toen heb ik het gelezen om te kijken of dat echt zo was. Wat ik van het boek verwachtte Ik verwachtte dat het een makkelijk boek was vanwege het vrij grote lettertype en het kleine aantal pagina`s. Ook dacht ik dat het wel een mooi boek is omdat het over de Tweede Wereldoorlog gaat en dat vind ik altijd een mooi onderwerp. Zijn de verwachtingen uitgekomen Mijn verwachtingen zijn gedeeltelijk uitgekomen want aangezien het aantal pagina’s en het grote lettertype was het niet zo`n makkelijk boek want het was af en toe een beetje vaag en onduidelijk. Dat was vanwege de vele tijdverplaatsingen. En het een heel ander soort verhaal was dan gebruikelijke verhalen. Maar ik vond het wel een mooi verhaal vanwege het mooie onderwerp.
Eerste reactie Mijn eerste reactie op het boek was dat het een beetje ongebruikelijk verhaal was omdat het niet echt zoiets van ze volgen iemand in zijn levensverhaal was. Het wordt verteld in de ikvorm en dat is natuurlijk al niet bij elk boek zo. Maar ik vond het ook wel een beetje een vaag boek omdat het zoveel tijdverplaatsingen heeft. Samenvatting In de samenvatting heb ik als hoofdpersoon de schrijver gebruikt, omdat dat mij het meest waarschijnlijk lijkt. Dat wordt verder in het verslag toegelicht. De hoofdpersoon, Jan Wolkers (de schrijver zelf), woont op het eiland Rottumerplaat. Het is 1995, vooravond van de 50 jaar bevrijding. Het hele verhaal door verteld hij over eigen meegemaakte gebeurtenissen ten tijde van de 2e WO. Hij begint te vertellen over dat hij de dodenherdenking, met als kernpunt de twee minuten stilte, volkomen vergeet. Vroeger toen hij in Amsterdam in een beeldhouweratelier woonde, had hij het nooit vergeten. Hij vertelt over gebeurtenissen die hij in de 2e WO heeft meegemaakt en over de bevrijdingsdag. Toen Nederland bevrijdt was, waren er nog Duitsers die bleven volhouden. Zo was er een die riep ‘Wir kommen wieder mit Stalin!’ Hij vertelt over de typische prachtige bollenvelden van Nederland die ten tijde van de 2e WO een laatste redding waren als voedsel. Hij heeft het over de bevrijders, o.a. de Royal Canadian Army, en ook de voedselhulp van andere landen. De vele bevrijdings-verhoudingen tussen de bevrijders en Nederlandse meisjes. Ook zijn drie zusjes hadden alle drie gerommeld met geallieerde soldaten. Overal verschenen monumenten ter nagedachtenis van slachtoffers en de oorlog. Toen hij weer in Nederland was, ging hij beeldhouwkunst studeren aan de Rijksacademie in Amsterdam. Ten tijde van de bevrijding vroeg hij zich dikwijls af hoe het komt dat zo veel van zijn tijdgenoten aan de tijd van de bevrijdingsroes terugdenken, toen de wereld een groot dansfeest leek. Misschien omdat de hongersnood wegviel? Je kreeg de indruk dat het vrouwelijk deel van de bevolking zich in laaiende wellust overgaf aan de bevrijders. Je bestond niet meer. Je kon in je wankele broosheid slechts toeschouwer zijn van die liederlijke honger naar lust. … Wij, de naoorlogse generatie, die gedacht hadden dat we de Indonesiërs zouden gaan bevrijden van het Japanse juk werden meegesleept in een smerige oorlog tegen een volk dat voor zijn vrijheid vocht. Operatie Vrijheid werd Operatie Product. Dr. Hodgson, de Australische afgevaardigde bij de Veiligheidsraad, noemde het militaire optreden van de Nederland tijdens de tweede zogenaamde politionele actie, ‘worse than even Hitler did to the Netherlands in 1940’ en Amerika dreigde met het stopzetten van de Marshall-hulp… Het had de hele sfeer verpest in het zogenaamd Herrijzend Nederland. Op 4 mei in 1956 werd op de halfronde muur achter de pyloon van het Nationaal Monument op de Dam de volgende tekst gebeiteld van A. Roland Holst: NIMMER, VAN ERTS TOT AREND, WAS ENIG SCHEPSEL VRIJ ONDER DE ZON, NOCH DE ZON ZELVE, NOCH DE GESTERNTEN. MAAR GEEST BRAK WET… Over die tekst is toen nogal wat ontroering ontstaan. Op de academie werd na de onthulling van het monument nogal stevig gediscussieerd. Jan Wolkers zelf vond indertijd en nog altijd de pyloon te wollig. Als ze hem als beeldhouwer hadden gevraagd wat er anders had moeten gebeuren in de ruimte tegenover de schepping van Jacob van Campen, dan is hij nog steeds van mening dat men daar op een drie meter hoge granieten zuil het indrukwekkende beeld van Liposchits ‘Prometheus overwint de Adelaar’ dat hij in de oorlog min New York maakte, had moeten plaatsen. Dan was er een wervelende ruimte ontstaan waarin, in een heroïsch gevecht, het kwaad ten onder gaat. Maar Jan wolkers geeft toe, sommige beelden zijn te groots om er plechtstatigheid omheen te bedrijven. Jan Wolkers geeft het voorbeeld dat als je een man met één been (op 17-jarige leeftijd als soldaat kwijtgeraakt in het Duitse leger in het Ardennenoffensief ) tegenkomt vraagt om samen de doden te herdenken op 4 mei. Dan zou hij je niet begrijpen. Hij wil gewoon fatsoenlijk behandeld worden. Hij zal niks begrijpen van de anti-Duitse scheldpartijen op voetbalvelden en elders, door jongelieden van wie zelfs de vaders de oorlog niet hebben gemaakt. Die er geen weet van hebben hoeveel Duitsers zelf door de nazi’s vermoord, gemarteld en in concentratiekampen gesmeten zijn voor ze aan de rest van Europa begonnen. Jan wolkers vindt: Laten we er in Gottes Namen geen emotionele stamppot van maken. Laat iedereen waardig en in afzondering zijn eigen tranen eten. Als vervolg op wat Jan wolkers zich afvroeg over hoe het komt dat zo veel van zijn tijdgenoten aan de tijd van de bevrijdingsroes terugdenken ten tijde van de bevrijding verteld hij het volgende: Een ezel stoot zich niet twee keer tegen dezelfde steen, behalve als het Nederlandse politici zijn. Het NieuwGuinea-geschil met Indonesië dachten ze weer met militair geweld te kunnen oplossen. Weer moest de Nederlandse regering bij Amerika op het matje komen. Was er nog wel zoveel redenen om te herdenken en bevrijdingsfeesten te vieren? Werd er niet over de hele wereld weer naar hartelust gemarteld en gemoord? Bij het monument op de Dam heb ik geen enkele gedachte aan verzet en bevrijding. Het is meer een obstakel in de heksenketel van het stadsleven waar de jachtige stroom mensen aan voorbijraast. Toen Jan Wolkers met zijn vrouw enkele jaren geleden door het zuidwesten van Engeland reisde en de berm in reed om een eindje door het landschap te slenteren, stopte even verderop een Engelse auto. Het echtpaar had hetzelfde idee. Tijdens een gesprek vertelde ze dat zijn broer als parachutist bij Arnhem was omgekomen. De tranen kwamen in zijn ogen en toen stonden we ineens samen te janken om die jongens die uit de lucht kwamen vallen en nog voor ze de grond bereidt hadden gemitrailleerd werden. Een paar jaar later kwam hij in een coffeebar in New York een ouder echtpaar tegen. De man vertelde dat zijn broer was gesneuveld als parachutist. Misschien was hij wel de rotzak die jongeman in burger heeft neergeschoten die daar bij de Haagse Schouw over een landweggetje liep. Voor dit alles heeft Jan Wolkers geen vier mei nodig om die tijden te herbeleven en veel meer dan twee minuten stilte. Wat Jan Wolkers zelf gaat doen op de vooravond van de vijftig jaar bevrijding, tijdens de dodenherdenking? Als ik in de buurt van Amsterdam mocht zijn, zal ik zeker tussen de mensen staan die in de bocht van de Amstel, bij de fusilladeplaats Rozenoor, de doden herdenken en luisteren naar de ‘Last Post’ die daar zo zuiver wordt geblazen over het water van de rivier. En ik zal weer denken, ‘Blow the horn, Stan! Blow the horn!’ En ik zal de soldaat voor me zien, een van de eersten die gevallen zijn op die stralende ochtend van de tiende mei 1940, en hoe zijn zwarte krullen, toen hij uit een vrachtwagen langs een brede plank naar de duisternis van de rouwkapel van het pathologisch labaratorium werd getrokken, langs het ruwe hout omhooggestoken werden alsof de wind erdoorheen blies. Verwerkingsopdracht Opdracht 8: Auteur Wolkers werd op 26 oktober 1925 in Oegstgeest geboren als 3e van de 11 kinderen. Hij komt uit een gereformeerd gezin en is jaar in jaar uit met de Statenbijbel opgevoed. Vanaf 1943 tekende en schilderde hij op de Leidse schilderacademie, na de oorlog ging hij verder als beeldend kunstenaar aan de academie voor Beeldende kunsten in Den Haag. Van 1949 tot 1953 schilderde hij aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. Op 30 augustus 1944 overleed zijn oudere broer aan difterie. Deze gebeurtenis vormt een belangrijk gegeven in zijn literaire werk. In 1957 heeft Wolkers een jaar lang bij Zadkine in Parijs gewerkt. Tijdens dit jaar begon hij ook te schrijven. In november 1958 debuteerde hij met een verhaal in het tijdschrift Podium: De verschrikkelijke sneeuwman. Zijn eerste boek Serpetina's Petticoat kreeg weinig aandacht, in tegenstelling tot Wolkers eerste roman Kort Amerikaans. In 1963 werd Wolkers voor het eerst een Literaire prijs toegekend: De novelleprijs van de gemeente Amsterdam. In 1966 zond hij de prozaprijs van Amsterdam terug. Hij vond het politieoptreden tijdens de rellen in Amsterdam niet juist. In 1971 verbleef Wolkers een week lang alleen op het eiland Rottermerplaat. Van dit avontuur deed hij een verslag in "Groeten van Rottumerplaat" (Boekje laten zien). Wolkers is in 1980 verhuisd van Amsterdam naar Texel waar hij nog steeds woont met zijn vrouw Karina en de tweeling Bob en Tom. Ook in 1982 deed hij dit toen hem de Constantijn Huygensprijs werd toegekend. De prijs van 25.000 gulden weigerde hij in ontvangst te nemen. Hij vindt dat de jury leden hun taak niet ernstig genoeg opvatten en dat niet de juiste mensen worden bekroond. Hij zegt geschoffeerd te zijn, doordat ze hem nu pas de prijs toekennen, terwijl hij al 20 jaar meester werken schrijft. In 1988 wordt hem de P.C. hoofdprijs toegekend, die hij naar gewoonte weigerde. Misschien voelt hij zich te grootwoordelijk voor dit land, hij is tenslotte vertaald en verfilmd. Trots speelt misschien ook en rol. Hij is altijd allergisch geweest voor welke vorm van gezag ook. In 1995 schreef Wolkers het essay Zwarte Bevrijding, dat ter gelegenheid van de boekenweek (met het thema bevrijding) werd uitgegeven. In 1996 wijdde het Letterkundig Museum in Den Haag een grote tentoonstelling: "Tijd bestaat niet", aan het literair en beeldend werk van Wolkers. Vooral de laatste jaren was Wolkers vaak in het nieuws vanwege zijn werk als kunstenaar. Bekende werken als kunstenaar zijn: - Het monument in Kruningen ter nagedachtenis aan de Watersnoodramp, - Het Den Uyl- monument in Zaandam, - Het beeld van de Tachtigers in Amsterdam, - Het Vredesmonument in Doesburg, - Het Auschwitz-monument in Amsterdam, In wolkers eigen woorden zijn de voornaamste thema's in zijn werk: Dood, hel, verrotting en seks. Zijn stijl is beeldend en gaat vaak samen met humor. Steeds terugkerende motieven zijn: dood, seksualiteit en de gedachte over dieren. Het verzet van de hoofdfiguren tegen ouders, de dood, schuld en boete. Het thema lesbische liefde komt ook vaak voor in zijn werk. Het geloof speelt een belangrijke rol in zijn werk. Soms blijkt dit uit bijbelcitaten, soms uit verzet tegen de benauwde sfeer en soms uit grove spot: Als Christus onbevlekt ontvangen is, is Maria bij zijn geboorte door hem ontmaagd. Zijn eerste werken staan in het teken met de dominerende vaderfiguur uit zijn jeugd en de onredelijkheid van God en de dood. Belangrijk is de onrechtvaardig ervaren dood van zijn bewonderde oudere broer. In veel van zijn boeken komt zijn vaderhaat naar voren. Hij is negatief over zijn vader omdat hij zo weinig oog heeft gehad voor zijn speciale talenten. De romans van wolkers zijn vaak autobiografisch. Er zijn vele verwijzingen naar elementen die in het werkelijke leven van de auteur een rol hebben gespeeld. Kenmerken van de inhoud van zijn boeken zijn: grote contrasten, zeer sprekende voorbeelden en vergelijkingen. De zinsbouw is meestal kort, de beschrijvingen zijn raak en vaak beeldend. Bij heftige gevoelens kan de beeldspraak heftig zijn. VB: Een vrouw is een vleesetende plant, die man is een riool. De korte zinsbouw en zijn stotende manier van schrijven zijn volgens hem het gevolg van de astma waar hij aan lijdt. De critici ontvingen de verhalenbundel nogal verbaasd. Dit kwam doordat Wolkers onverbloemd schreef over ziekte en dood en liefde. Ze zaten vol met beschrijvingen van open en bloot seksualiteit, vol gruwelijke passages over lichamelijke aftakeling. Hij zegt wat hem voor de mond komt. De boeken van Wolkers doorbraken taboes. Niemand had daar ooit zo openlijk over geschreven en zeker niet met zulke grove termen. Het was een hele bevrijding. Wolkers is de meest omstreden auteur. Hij is de schrijver die het meest emoties heeft ontketend. Zijn eerste verhalen en romans waren een slag in het gezicht van de lezers en de collega-schrijvers. Ze sloegen onbetwist aan, omdat ze vol primair gevoel waren: Dat was nieuw in Nederland. Hij kreeg het meeste commentaar over zijn behandeling van de seksualiteit en geloof. Critici oordeelden sterk wisselend over zijn roman. De kritiek is hem niet gespaard. Jan Wolkers trekt zich van al het commentaar niets aan. Hij zegt dat hij zoveel kennis heeft, ook van zijn boeken, dat hij wat dat betreft onaantastbaar is. Toch is Wolkers het nooit met de Nederlandse kritiek eens geweest. Hij vindt dat de critici niet proberen de lezer te informeren, hij zegt ook dat ze jaloers zijn. Door de vele negatieve publiciteit die hij kreeg, werden zijn boeken nog veel beter verkocht. Hij stond in de jaren 70 aan de top en hij had het helemaal zelf gedaan. Toen de boeken goed verkocht werden, reageerden de critici meteen een stuk terughoudender. Hij bereikte een groot publiek. Door de romans die hierop volgden werd hij een van de meest gelezen Nederlandse auteurs. Wolkers stond op het toppunt in de tweede helft van de jaren 70. De boeken van Jan Wolkers werden in miljoenen exemplaren verkocht. Zijn werk is in minstens 12 landen vertaald. Door de beeldende manier van schrijven, wilde veel filmmakers zijn boeken verfilmen. Vier van zijn boeken zijn verfilmd. Turks Fruit zorgde in de bioscoop voor het meeste succes en tevens voor de meeste opschudding. Hierin zijn Wolkers belangrijkste thema's indrukwekkend verwerkt. Bederf, ontbinding, gruwelheden en seksuele handelingen
Vaak is aan Wolkers gevraagd door welke schrijvers hij beïnvloed is. Hij verwijst dan steeds weer naar bijbel. Hij vindt de bijbel de grootste avonturenroman ter wereld. Wolkers zegt nooit van enig iemand hulp gehad te hebben. Hij heeft alles zelf gedaan. Tijdens een boekenweek heeft hij eens voor een rel gezorgd. De schrijver gebruikte tijdens zijn toespraak een woordgebruik dat van zodanige aard was, dat talrijke aanwezigen de zaal verlieten. In Bergen heeft Jan Wolkers eens uit zijn werk voorgelezen in een kunstcentrum. Ook hierbij verlieten mensen de zaal. Sommige bibliotheken weigerden werk van Wolkers aan te schaffen, zijn werken waren gewoon te vies. Een pastoor uit Echt vindt het boek Turks Fruit ongeschikt voor ongetrouwde lezers. Hij heeft het uit de parochiebibliotheek verwijderd. Jan Wolkers is een keer een recensent in de haren gevlogen. Hij was het absoluut niet met hem eens en heeft hem tot bloedens toe geslagen. In Nederland keerde de rust terug, nadat Wolkers naar Texel verhuisde. Maar door de vertalingen begint alles elders weer opnieuw. In Polen zijn 7 exemplaren van Turks Fruit uit de handel denomen. De politie vond het boek te pornografisch. Het verhaal wordt in de ikvorm vertelt. En het is ook echt Jan Wolkers zelf. Hij heeft het zelf meegemaakt. Dus eigenlijk is het boek een grote overeenkomst met het leven van Jan Wolkers. Je herkent bijvoorbeeld duidelijk in het verhaal de koppigheid die Jan Wolkers in het echt ook een beetje heeft. Eindoordeel over het boek Personages: Er is een duidelijk persoon in het verhaal die het hele verhaal vertelt. Zijn naam kom je in hele het verhaal niet tegen. Zeer waarschijnlijk is dat Jan Wolkers zelf. Dat heb ik afgeleid uit de volgende feiten: Ø Vooral zijn vroegste werk heeft een sterk autobiografische inslag. Het is zeker niet zijn vroegste werk, maar hieruit blijkt wel dat hij vaak over zichzelf heeft geschreven en het zou kunnen dat het boek dus over hem gaat. Ø In de Tweede Wereldoorlog moest hij onderduiken. Hij heeft de Tweede Wereldoorlog bewust mee gemaakt. Idem. Ø - Na de Tweede Wereldoorlog studeert Jan Wolkers beeldhouwkunst in Amsterdam (1949-1953), Den Haag en Straatsburg. In 1956 krijgt hij voor zijn beeld 'Jongen met haan' de Sint-Lucas medaille. Ook in 1956 krijgt hij zijn eerste belangrijke opdracht: het watersnoodmonument in Kruiningen. - Ook als beeldend kunstenaar is Jan Wolkers succesvol. Bekend is zijn Auschwitzmonument in Amsterdam. Bij de urn met as van slachtoffers uit Auschwitz heeft Wolkers gebroken spiegels neergelegd: 'Voorgoed kan op die plaats de hemel niet meer ongeschonden weerspiegeld worden'. In 1993 en in 1997 werd dit monument vernield. De man in het boek was ook beeldhouwer, dus weer een overeenkomst. Ø Van 17 tot 24 juli 1971 zit hij, op uitnodiging van de VARA, op Rottumerplaat. Er is via Willem Ruis dagelijks radiocontact. De week voor hem zat Godfried Bomans op Rottumerplaat. Dit komt heel duidelijk overeen met het boek: In de eerste zin van het boek zegt hij dat hij op een eiland is. Voorin het boek staat een vaag verhaaltje met daarin: Groeten van Rottumerplaat. Hieruit blijkt dus heel duidelijk dat het boek over de schrijver zelf gaat.
Gebeurtenissen: De belangrijkste gebeurtenis die er in het hele verhaal afspeelt is de bevrijding, hierbij een stukje uit het boek over de bevrijding. ‘Op de avond van de vierde mei 1945 ontstond er ineens een feestelijk sfeer in onze straat. Of er nou een bericht over Radio Oranje was of een gerucht dat het Duitse leger gecapituleerd had, overal werden, uit ramen van de bovenste verdiepingen vlaggen uitgestoken die, omdat ze vijf jaar in een plooi hadden gezeten in de koele meiavondbries tot wapperen kwamen. En sommige hadden zo stevig weggestopt gezeten dat ze even als Mondriaans bleven hangen tot ze uitzakten tot de horizontale driekleur. Opbouw: Hij vertelt het verhaal chronologisch met soms terugverwijzingen, jaren nadat alles gebeurd is (1995). Eigenlijk is het hele verhaal een teruggedachte. De schrijver heeft gebruik gemaakt van tijdverdichtingen enkele dagen en soms van enkele jaren. De vertelde tijd is 50 jaar, van de bevrijdingsdag tot de vooravond van de 50 jaar bevrijding. Het wordt goed opgebouwd. Het begint even met een korte inleiding over hoe lang hij al op het eiland woont. En dan in hoofdstuk twee begint het eigenlijk vanaf net voor de bevrijding tot 50 jaar erna. Het is fijn dat hij even een inleiding heeft gegeven omdat dan alles even duidelijk te maken anders zou je zo maar midden in een verhaal terecht komen. Dit boek lijkt mij een realistisch fictie boek. Taalgebruik: Het taalgebruik van Jan Wolkers was niet moeilijk. De zinnen waren af en toe wel erg lang en daardoor ook verwarrend. Het is geschreven in de verleden tijd. Tekstjes in het verhaal staan soms in het Frans, evenals het motto voorin het boek. Dit komt omdat hij met de bevrijding van Nederland naar Parijs was vertrokken en sommige stukjes tekst in het Frans schrijft, omdat die tijd voor hem waarschijnlijk erg veel betekent heeft. Ik vind het wel een beetje raar die Franse stukjes ertussen want er zijn genoeg Nederlanders die geen Frans spreken en die deze stukjes dus niet snappen. Maar hij heeft dus denk ik gedaan wat hij het beste vond. Evaluatie leeservaring Ik vind Zwarte Bevrijding een apart boek. Waarschijnlijk Jan Wolkers vertelt over de gebeurtenissen rond de 2e Wereldoorlog. Omdat het soort verhaal afwijkt van het gebruikelijke, was het wel leuk om te lezen. Maar het boek kon af en toe wel voor wat verwarring zorgen. Van het taalgebruik heb ik al duidelijk gemaakt wat ik daarvan vond. Mijn eindoordeel is: Interessant vooral door de opbouw van het verhaal en de gedachte van de tekst. Evaluatie verwerkingsopdracht De verwerkingsopdracht vond ik geen moeilijke opdracht om te maken. Ik was er vrij snel mee klaar want ik heb gewoon allerlei gegevens opgezocht op internet over Jan Wolkers en verwerkt in een biografie. Ik vind zo`n opdracht ertussen op zich wel leuk want dan kun je tenminste nog even wat opzoeken op internet, dat geeft wel een beetje afwisseling.