De adelaars door Kader Abdolah

Kader Abdolah De Adelaars
Uitgeverij De Geus, Breda
1996 (eerste druk) Beschrijvingsopdracht Samenvatting Het boek bevat negen verhalen, die min of meer met elkaar te maken hebben. Ze gaan allemaal over de ikfiguur, maar er is niet een duidelijke lijn, de verhalen lopen niet in elkaar over. Omdat er niet een groot, ingewikkeld, plot is, maar meerdere kleine en simpelere, geef ik van elk verhaal een korte samenvatting. 1 Een onbekende trekvogel
Kader heeft een ontmoeting met Gerrit waar hij samen mee in het Natuurmuseum werkt. Hij is heel blij met dit baantje, omdat het voor een vluchteling moeilijk is werk te krijgen. Gerrit zet dode vogels op en de hoofdpersoon helpt hem daarmee. Op een dag vindt de hoofdpersoon een dode vogel; Gerrit weet niet wat voor een soort vogel dit is. 2 Het Amerikaanse bedrijf

Kader werkt in dit verhaal in een Amerikaans bedrijf. De chef van de afdeling, Koos, wantrouwt hem de hele tijd. Hoezeer hij ook zijn best doet, zijn baas vindt altijd een foutje en geeft commentaar. Het verhaal speelt zich af in de tijd dat de Golfoorlog op het punt staat te beginnen, Koos luistert daarom constant naar de radio. Saddam heeft opgeroepen alle Amerikaanse eigendommen aan te vallen, Koos vreest dat Kader zijn Amerikaanse auto zal slopen. Als er Amerikanen op inspectie komen, (Kader mocht eigenlijk niet daarbij zijn van Koos, maar ze kwamen onverwacht op een andere dag) begint een van de Amerikanen met Kader over de oorlog te praten. Opeens staat de auto van Koos in brand. 3 Een nacht
Dit hoofdstuk gaat over een nacht in het opvangcentrum, waar hij Bert en Jolanda ontmoet. Hij slaapt bij Bert op de kamer, maar dan komt Jolanda, zij wil namelijk een nacht doorbrengen bij Bert. Omdat hij zelf ook in Iran hoopte op één nacht met een meisje, en weet hoe moeilijk dat te realiseren valt, ruilt hij met haar van kamer. 4 Nachtmerrie
Dit verhaal gaat over een collega bij het natuurmuseum, Pieter. Pieter houdt van slangen. Kader krijgt juist nachtmerries van slangen, omdat toen hij klein was hij in een gebied woonde waar veel slangen waren. Er werden toen enge verhalen verteld over slangen. Pieter nodigt hem uit voor zijn verjaardag. Hij blijkt de enige te zijn. Als hij iets ziet bewegen onder een doek, merkt hij dat het een slang is en rent weg. 5 Zij moest haar verhaal nog vertellen
In een opvangcentrum ontmoet Kader Maria, een meisje uit Iran. Zij woont eerst in het opvangcentrum, maar moet later verhuizen. Ze wil eigenlijk niet weg en een paar weken later staat ze weer in het opvangcentrum. Ze duwt het meisje dat in ‘haar’ kamer zit eruit, en wil daarna uit het raam springen. Een paar mensen houden haar tegen, daarna wordt ze in een dwangbuis gestopt en afgevoerd. 6 Een ochtend in het opvangcentrum
Er is een man met zijn dochtertje in het opvangcentrum. De vader voelt zich bedreigd door andere asielzoekers. Opeens komen er mannen die de vader een verrader noemen, en ze slaan hem in elkaar. Een tolk probeert hen uit te leggen dat dat zo niet gaat in dit land, maar het helpt niet. De politie moet er aan te pas komen om een eind aan het geweld te maken. Iedereen gaat naar andere ruimtes, en de vader en zijn dochtertje vertrekken. In dit verhaal staat niet een keer ‘ik’. Het is geschreven in een soort ‘Camera Obscura’ stijl: een koele observatie (maar dan wel zonder commentaar). 7 De rode wijn
Op een dag gaat Kader een café binnen, bang, want in Iran mag dat niet. Hij wordt door de serveerster aan een tafeltje bij een man gezet, en bestelt voor zichzelf en de man een glas wijn. De man, Thomas, wordt onrustig. Als hij de wijn krijgt wil hij weggaan, maar Kader vraagt hem te blijven. Hij is bang dat hij iets verkeerd heeft gedaan. Thomas stelt hem gerust, geeft hem zijn adres, maar verteld hem niet waarom hij weg wil. Hij gaat daarna weg. Op een avond gaat hij bij hem langs met een fles rode wijn. Het blijkt een ex-priester te zijn. Thomas schrikt erg van de wijn. Niet omdat hij niet mag drinken, maar het is toevallig dezelfde rode wijn als dat zijn vrouw hem gaf, op een avond om het samen op te gaan drinken. Dat kwam er niet van, ze gingen slapen en de volgende ochtend was zijn vrouw overleden. 8 De adelaars
De adelaars gaat over de broer van Kader. Het speelt zich af in de tijd dat hij nog in Iran zat, in de hoofdstad. Op een dag belt zijn vader hem op dat er iets ergs is gebeurd met zijn broer. Hij gaat naar zijn vader toe, die hem vertelt dat zijn broer is geëxecuteerd. Ze moeten hem begraven, maar een officiële begraafplaats kan niet omdat het lichaam (volgens Iraanse begrippen) onrein is. Toch proberen ze het, maar bij de eerste stad worden ze weggejaagd. Bij de tweede stad worden ze vriendelijker weggestuurd. Ze krijgen de tip naar Rahmanali te gaan, een heilige. Die helpt hen het lichaam in de bergen te begraven. 9 De witte schepen
De witte schepen gaat over de vader van Kader, die hem opzoekt in Nederland. Ze bekijken het Nederlandse landschap. Aan een boer waar ze in de schuur naar de koeien mogen kijken belooft de vader een tapijt te knopen. Kader weet zeker dat hij het ook nog zal doen. ‘s Avonds gaan ze naar het carnaval kijken, maar ze worden lastig gevallen door mensen in kraaienpakken. Kader’s vader gaat voor het eerst naar een café, een literair café waar Kader een lezing geeft. Dit is een grote stap voor hen, zijn vader zit voor het eerst in een café waar hij normaal met een grote boog omheen loopt. Kader geeft voor het eerst een lezing. Er staan tranen in zijn vader’s ogen, hij weet niet waarom. Uitgewerkte persoonlijke reactie Onderwerp Het onderwerp van dit boek is het vluchtelingenleven. Kader Abdolah vertelt over de moeilijkheden van het vluchtelingenleven: het leven tussen twee culturen, de vooroordelen, het aanpassen enz. en het effect daarvan op de mensen. Hij probeert een beeld te geven van een vluchteling en (gewild of ongewild) begrip te vragen voor de vluchtelingen.
Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenissen zitten in het titelverhaal en het laatste verhaal. Het titelverhaal kan gezien worden als een voorbeeld van de onhoudbare situatie in zijn land en het laatste verhaal geeft de typische Nederlandse dingen weer (die hij aan zijn vader laat zien) en hoe verschillend dat is met de Iraanse dingen. In het laatste verhaal komen alle onderwerpen van het boek aan bod: het aanpassen (Kader is al wat gewend, zijn vader niet), het verschil tussen de culturen (zijn vaders reactie op bv. een cafebezoek), de argwaan van de Nederlanders (de boer die ze bezoeken). De gebeurtenissen in de verschillende verhalen hebben weinig samenhang. Alleen de laatste twee en de twee verhalen van het natuurmuseum lopen redelijk in elkaar over. Personages Kader Abdolah is het belangrijkst, als ikfiguur. Zijn gedachtes en belevenissen worden verteld. Daarnaast komt zijn vader vaak voor. Door de realistische manier van vertellen en doordat je door de ogen van de ikfiguur alles ziet ga je met hem meeleven. Dat is een sterk punt van dit boek, dat je als het ware meegezogen wordt, dat je (bijna) in de schoenen van een asielzoeker staat. Opbouw Het boek bestaat uit 9 delen/hoofdstukken. Ze hebben niet en ook weer wel met elkaar te maken. Ik vind het in dit boek niet belangrijk om een aaneensluitend verhaal te hebben, de verhalen apart geven een goed totaalbeeld van de situatie. Zo wordt de boodschap op een andere, maar goede manier gebracht. Taalgebruik Het taalgebruik is opvallend helder. Korte, duidelijke zinnen, die de boodschap duidelijk brengen. In het begin van het boek zijn de zinnen (maar ook de verhalen zelf) kort, bijna poëtisch, zodat je er een betekenis achter moet zoeken, maar later geven de verhalen meer een sfeer, een gevoel. Verdiepingsopdracht Ruimte Het verhaal speelt zich op verschillende plekken af. In het algemeen is te zeggen dat de omgevingen weinig gedetailleerd vermeld worden. In de opvangcentra wordt de ruimte niet, zoals ik had verwacht, beklemmend beschreven. De nare omstandigheden worden uitgelegd d.m.v. menselijk leed. De functie van de (summiere) beschrijvingen is een beetje concretiserend, maar alleen om de lezer even een idee te geven, niet om alles totaal te beschrijven. In het natuurmuseum wordt even gesproken van een kleine werkruimte. Dat versterkt het gevoel van het beklemmende van de baan. De kleine ruimte werkt wat de functie betreft samen met Gerrit, zijn rare collega. In Iran wordt de omgeving niet erg duidelijk beschreven. Er is sprake van een berg en dorpjes, maar veel meer wordt niet gezegd. De functie is dus concretiserend, maar net als bij de opvangcentra niet uitvoerig beschreven. Thematiek Het thema van dit boek is ‘vlucht’. In het eerste verhaal blijkt dat uit het ‘lage’ werk dat hij doet: als natuurkundige als museumhulpje werken. In het tweede en vierde verhaal is dat hetzelfde, behalve dat er nog wat bijkomt: het verband met het vaderland (golfoorlog, slangen). In de opvangcentra (in verhaal drie, vijf en zes) is het verband met vlucht nog duidelijker: de verstikkende regels die je als vluchteling opgelegd krijgt. In verhaal zeven is hij zelfs niet de enige die vlucht: Thomas vlucht ook voor de drank. Ook zijn ‘vlucht’ heeft hem geestelijk aangetast, zoals sommige asielzoekers. Verhaal acht legt de onhoudbare situatie uit, en de reden waarom hij vlucht. Het laatste verhaal geeft het verlangen aan naar (de goede dingen) van het thuisland (familie, zijn achtergelaten boeken). De bovenlaag is in dit verhaal gevormd door de gebeurtenissen, zoals het leven in opvangcentra, als asielzoeker werk zoeken (en hebben), een ontmoeting met zijn vader. De onderlaag (de betekenislaag) wordt gevormd door de diepere gedachte hier achter: het wantrouwen van Nederlanders tegenover asielzoekers, het verlangen naar huis, de leegte die asielzoekers soms in hun bestaan hebben. Verschillende motieven in dit boek zijn: het vluchtelingenleven, angst (voor drank, voor ‘foute’ Iraanse mensen in Nederland), leegte (gemis familie, niet weten wat te doen). Deze onderwerpen maken deel uit van het thema ‘vlucht’. De motieven maken deel uit van de thematiek of zijn er voorbeelden van.
Verband schrijver – tekst (secundaire literatuur: http://www.ongebonden.nl/auteur/abdolah/mainw.html
http://www.biblioweb.nl/auteurs/abdolah.htm http://www.geocities.com/Athens/Ithaca/2249/abdolahkader.html ) Het verband tussen de schrijver en de tekst is niet moeilijk te vinden. Hij beschrijft het vluchtelingenleven, en is zelf een vluchteling. Ik kan nu lappen tekst uit internet knippen, maar het lijkt me genoeg dat ik het gelezen heb. De auteur Biografie Kader Abdolah, pseudoniem van Hossein Sadgadi Ghaemuraghami Frahani (aangenomen om veiligheidsredenen), is geboren in 1954. Aan de universiteit van Teheran studeerde hij natuurkunde. Later werkte hij als directeur van een emballagefabriek en was hij tegelijk op het literaire front actief. Hij had al twee verhalenbundels gepubliceerd toen hij in 1985 uit het land moest vluchten, nadat de overheid had ontdekt dat hij actief was in de oppositie. Op uitnodiging van de Verenigde Naties kwam hij als politiek vluchteling naar Nederland. Andere titels De adelaars is zijn debuutroman

De meisjes en de partizanen: Opnieuw staat de vluchteling centraal. De vluchteling die situaties in de voor hem nieuwe en onbekende cultuur vergelijkt
met die van de oude cultuur. Zoals hier de positie van vrouwen in Iran en Nederland. Spijkerschrift: Het verhaal van Spijkerschrift gaat over de immigrant Ismaiel. Na de dood van zijn vader, Aga Akbar, krijgt Ismaiel een geheimzinnig dagboek opgestuurd (een pakket, verwezen wordt naar het ‘pak van Sjaalman’) De reis met de lege flessen: Bolfazl, verbannen uit Iran, aardt niet makkelijk in de nieuwbouwwijk in Nederland, maar sluit wel vriendschap met zijn homoseksuele buurman, René. Eigenlijk is René ook een buitenstaander in Nederland. Thematiek Alle boeken van Kader Abdolah gaan over het vluchtelingschap.