1 boekbeschrijving auteur; Harry Mulisch
titel; De procedure 2 samenvatting Akte A ‘Het Spreken’ We maken kennis met de hoofdpersoon als hij zijn visie over het ontstaan van de mens. Hij ziet de schepping als toen JHVH van kleiaarde een mens een bezield wezen maakte. Vervolgens verteld de hoofdpersoon ons wie hij is: Victor Werker, schrijver. Werker vraagt zich een aantal dingen af: 1.Wat is een goede schrijver? Er zijn verschillende soorten schrijvers. Hij is een oeuvreschrijver, alles wat hij schrijft, schrijft hij bewust. 2. Wie vertelt een verhaal? Werker zegt dat het verhaal de echte verteller is. Een echte schrijver heeft niets over zijn verhalen te vertellen, hij geeft ze alleen door. 3. Hoe kan zo’n bestaande en tegelijkertijd niet-bestaande verteller verklaard worden? Dat moet god zijn, zegt hij. Het is zoiets als een baby maken, de moeder maakt het kind zonder dat ze weet wat ze doet. Voor een schrijver is een verhaal net zoiets hij maakt het verhaal, maar toch niet. Dan gaan we terug in de tijd naar Praag 1592, waar rabbi Jehudah Löw is Bezalel de opdracht krijgt een Golem te maken. Samen met zijn schoonzoon studeert hij 3 jaren om de Golem te maken. En dan, op zijn zeventigste verjaardag is het zo ver, van pure rivierklei kneedde hij de gedaante van een man. Dan zeggen ze samen alle spreuken, terwijl ze tegen de klok is om de Golem lopen. Na de spreuken komt de klei langzaam tot leven, maar er is iets fout gegaan de Golem is een vrouw in plaats van een man geworden. Löw’s schoonzoon neemt haar mee naar huis tot de volgende dag. Maar als het licht wordt is hij door de Golem vermoord, waarschijnlijk omdat hij haar wilde verkrachten. Löw maakt weer klei van de Golem en verstopt haar op de zolder van de Altneuschul en hij verbiedt iemand daar ooit nog te komen. Akte B ‘De Zegsman’ Victor Werker, de zoon van een beroepsmilitair, is een beroemd celbioloog. Hij schrijft brieven naar zijn dochter Aurora (godin van de dageraad). De brieven zijn voor een boek waarin hij zijn belangrijkste uitvinding de eobiont uitlegt in gewone mensentaal. De eobiont is een organisme dat uit klei is ontstaan. Er is dus iets uit niets ontstaan. In allerlei hotels over de hele wereld schrijft hij aan zijn boek. Langzamerhand krijgen zijn brieven een steeds persoonlijker tintje. Hij vertelt wie hij is en hoe Aurora geboren en gestorven is. (zie mottoverklaring) Hij vertelt ook hoeveel hij Clara, Aurora’s moeder mist. Zij is na de dood van Aurora bij hem weggegaan. Hij wil haar heel graag terug. Akte C ‘Het Gesprek’ Op de dag voor de Nobelprijsuitreiking krijgt Victor zijn broers voor het eerst op bezoek, nou ja het zijn geen echte broers, maar melkbroeders. Bij zijn bevalling had zijn moeder teveel melk, dus toen heeft ze behalve Victor ook drie andere jongens melk gegeven. Tijdens het eten hebben ze het over Clara. De broers vinden dat hij haar moet bellen, maar plotseling wordt het voor Werker allemaal duidelijk: hij heeft zijn dochter verlaten, daarom heeft zijn vrouw hem verlaten. Het komt doordat zijn moeder hem op achtjarige leeftijd ook heeft verlaten. Toch belt hij haar als de broers weg zijn. Hij spreekt het antwoordapparaat in. De volgende ochtend heeft hij spijt en hij belt opnieuw. Plotseling hoort hij aan de andere kant van de lijn twee mannen, ze hebben het over een moord. Via de telefoon centrale komt hij erachter dat het telefoontje maar ongeveer 1000 meter van zijn huis gepleegd is. In die straal zou de moord waarschijnlijk ook plaatsvinden. Als een bezetenen loopt Werker door de stad op zoek naar de moordenaar. Hij ontmoet een man met wie hij een keer in Venetië heeft gegeten en samen gaan zij naar een t.v. show waar de man aan mee doet. In een discussieprogramma benoemen hoog geplaatste personen de kunstenaar van de eeuw. Als de man zijn mening mag geven, zegt hij dat Victor niet alleen de kunstenaar van de eeuw is, hij is de grootste kunstenaar aller tijden: hij heeft leven gecreëerd! Victor vlucht de zaal uit, hij wil naar huis. Onderweg denkt hij na over wat de man zei en weer snapt hij een stukje van het leven, hij wil eigenlijk helemaal niet dat Clara bij hem terug komt, hij wil dat zijn moeder terug komt. Uiteindelijk na heel veel denkwerk snapt hij het leven en op het moment dat hij het laatste stukje van zijn leven wil gaan begrijpen, namelijk de dood van Aurora, gaat de bel… Hij voelt een mes zich door zijn huid boren, het telefoongesprek dat hij hoorde was de afspraak voor zijn eigen moord. Net toen hij het leven begreep heeft hij de dood leren kennen! 3 verband het verband tussen de tijd en het verhaal is er wel maar het is niet echt belangrijk voor het boek. Het verhaal draait namelijk wel om een wetenschapper die een prestatie levert die alleen in deze tijd mogelijk zou zijn, maar als je het verhaal in een andere tijd plaats zou je de prestatie/ontdekking ook kunnen aanpassen en dan zou je hetzelfde verhaal overhouden.
4 thematiek De procedure heeft verschillende thema’s behalve het leven en de dood die je ook in andere boeken van Mulisch tegenkomt, denk ik dat leven maken het belangrijkste thema is. Ook houd Mulisch zich bezig met de vraag hoe de mens het doel van het leven kan vaststellen, als je naar het einde van het boek kijkt denk ik dat Mulisch wil zeggen dat de mens er of nooit achter komt of dat hij het pas vlak voor zijn dood snapt, zo vlak ervoor dat hij de kennis niet kan doorgeven. 5 tijdsbepaling De brieven die in het boek staan zijn allemaal geschreven in 1994, het hele verhaal speelt zich dus rond deze tijd af. 6 plaats Het boek speelt zich op verschillende plaatsen af. De hoofdpersoon moet vaak op verschillende plaatsen zijn voor onderzoek en vanaf deze plaatsen schrijft hij de brieven waaruit het boek bestaat. 7 perspectief Het boek is zowel in de eerste persoon als in als in de derde persoon geschreven. Tot het einde van het tweede stuk is het of de schrijver tegen de lezer persoonlijk praat, het tweede stuk begint bijvoorbeeld met:”Zo de opzet is gelukt. Wij zijn nu onder elkaar…” Daarna gaat het verhaal verder in de derde persoon, maar dat wil niet zeggen dat de hoofdpersoon steeds dezelfde is, tot het Tweede stuk is dat Victor Werker (de hoofdpersoon van het boek) Maar in het derde stuk wordt dat rabbi Jehudah Löw ben Bezalel. En dan in de rest van het boek is Werker wel weer de hoofdpersoon. Werkers brieven naar Aurora zijn echter wel in de eerste persoon geschreven. 8 karakteranalyse Het hoofdpersoon in dit boek is Victor Werker. Hij is wetenschapper in scheikunde en presteert het om uit een anorganisch iets een levend wezen te maken. Hij is erg zeker van zijn zaak en van zijn werk. Hij is een geslaagd chemicus, alleen zijn privé-leven is een zooitje. De bijfiguren in het boek zijn Clara Veith, Rabbi Löw en Aurora. Clara Veith was Victor’s vriendin. Rabbi Löw komt in het begin voor en probeert een golem te maken voor de keizer. Aurora is Victor en Clara’s doodgeboren dochtertje.
9 Stijl Het begin van dit boek is erg pittig. Het is een taai stuk tekst, hier had ik wel moeite mee omdat het eigenlijk gewoon saai is en vol staat met lastige en rare zinnen. Maar als je hier eenmaal door heen bent begint een aardig boek dat niet al te moeilijk leest of opgebouwd is. Het boek is opgebouwd uit 3 aktes die allemaal een ander verhaal hebben maar allemaal draaien om het scheppen van leven. 10 literaire kunst Het is sowieso al literaire kunst omdat het een roman is geschreven door Harry Mulisch. Verder is het ook duidelijk een roman omdat je de hoofdpersoon echt leert kennen, je weet hoe hij denkt en doet. Ook de gebruikte taal is geen taal die je in een kinderboek zou lezen. 11 biografie van de schrijver. Zie voor dit gedeelte mijn boekverslag van “ontdekking van de hemel”. 12 recensies
13 eigen recensie In De procedure, de nieuwe roman van Harry Mulisch, draait alles om het scheppen van leven. We volgen de hoofdpersoon Victor Werker, een bekend wetenschapper die uit klei een levend iets heeft weten te maken; de eobiont. Door deze prestatie heeft hij veel erkenning gekregen in bepaalde kringen maar in andere kringen wordt hij gehaat. We lezen het verhaal door middel van de brieven die victor werker aan zijn overleden dochtertje Aurora schrijft. De Procedure is allereerst een doordacht boek. Alles hangt met alles samen, er is enorm veel informatie, verschillende lagen, maar het hoofdthema blijft duidelijk: schepping, leven en dood. De schrijver gebruikt verschillende elementen, zoals de schepping van de aarde, de mens, het scheppen van de golem door de rabbijn, de eobiont, geboorte, de dood van het kind nog voor de geboorte, Werkers eigen dood, gecombineerd met erg veel informatie, symboliek en verwijzingen. Ook duidelijke uitleg over ingewikkelde zaken als de manier waarop JHVH de wereld geschapen zou hebben en DNA. Deze dingen zijn kenmerkend voor de boeken van Mulisch en ook in dit boek komen ze weer duidelijk aan bod. Het boek deed mij op de een of andere manier denken aan De ontdekking van de hemel, het heeft ook wel weer iets met god te maken. De ontdekking van de Victor Werker in dit boek zou zelfs een reden kunnen zijn voor god om de mensheid achter te laten in de handen van de duivel. Men gaat immers twijfelen aan zijn bestaan, aan het feit om god wel echt de mens heeft geschapen aangezien een gewoon mens blijkbaar ook leven kan scheppen. In dit opzicht zou het dus best goed kunnen dat Mulisch de inspiratie voor dit boek heeft gekregen na het schrijven van de Ontdekking van de Hemel. Anderzijds haalt dit boek het op geen gebied bij de Ontdekking van de Hemel, het is geen totaalroman, het verhaal bevat minder lagen, de lezer wordt er niet zo wijs van en ga zo maar door. Maar toch heb ik persoonlijk het gevoel dat deze boeken iets gemeen hebben. Naar mijn mening is De Procedure een hele aardige roman, het verhaal is best interessant en dankzij de schrijfstijl van Mulisch blijft het verhaal boeiend. Het eerste stuk van het boek is even doorbijten maar als je eenmaal op gang bent gekomen kost het niet al te veel moeite om het boek uit te lezen, voor de Mulisch fan zeker een boek dat niet mag ontbreken en voor alle andere lezers een leuk boek om te lezen.