Het leven op aarde door J. Slauerhoff

Opdracht: Pour mon ami capitaine Paul F. Jaar en plaats van uitgave: De eerste uitgave is uitgegeven in 1934 te Rotterdam door Nijgh & Van Ditmar. Mijn versie is uitgegeven door Querido te Amsterdam als Salamander Klassiek. Het is de 14e druk. Motivering van keuze: Ik moest nog een boek lezen dat geschreven is tussen 1900 en 1940. Ik kwam uit op dit boek. Samenvatting: Deel 1: De marconist Cameron gaat aan de Chinese kust aan land om de Europese beschaving en het verleden achter zich te laten. Hij doolt eerst door de havenstad Tai Hai, rookt een nacht opium bij de maffia-achtige handelaar Hsioe en blijft dan een tijdje wonen bij de typisch Chinese familie van de horlogemaker Tsju. Als hij daar niet langer kan blijven, wil hij het binnenland intrekken. Hij meldt zich bij Hsioe, die hem aanneemt om een wapentransport te begeleiden naar de stad Tsjong King. De reis gaat eerst per jonk naar de stad Nin Yang, waar de andere reisgenoten worden opgehaald: de zwaar aan de opium verslaafde Franse marineofficier Sylvain, de altijd lachende Rus Godonow, Fong Sjen, wiens mooi gelaat ontsierd wordt door een zweer en de oude Op-één-na, die zijn naam te danken heeft aan het feit, dat hij telkens net niet zijn laatste examen haalde. Als de rivier overstroomt, verkopen ze rijst aan de uitgehongerde mensen. Dan begint de echte tocht over land naar Tsjong King. Daar aangekomen worden ze gevangengenomen. Deel 2: Tsjong King is een eeuwenoude stad die, in tegenstelling tot andere Chinese steden, alle Westerse invloeden weert. Toch heeft de Toe Tsjoen besloten westerse wapens te kopen en ze te laten demonstreren door de gevangenen. De Oorlogsgodpriester Kia So is hier sterk tegen. Hij roept per brief de hulp in van de monnik Wan Tsjen om de vreemdelingen te weren, die volgens hem Tsjong King zullen vernietigen. De tochtgenoten worden allemaal bij een ‘gastheer’ ondergebracht, Cameron bij Velho, nazaat van een westerling. Cameron krijgt de opdracht een radio te bouwen, wat hem lukt. Tijdens de demonstratie ervan komt een bode vertellen dat er een gele vloed uit de waterbron spuit, die in opdracht van Cameron was aangeboord. Tsjong King dreigt te overstromen, maar hij weet het tij te keren. Door zijn inzet wordt hij weggeslingerd en als hij weer bij bewustzijn is gekomen wil hij naar Wan Tsjen, naar het Land van de Sneeuw. Epiloog: Na lange tijd bereikt Cameron de hoge bergtop, waar hij vanuit het huis van Velho vaak naar heeft gestaard. Daarachter ligt het Land van de Sneeuw, vanwaar Wan Tsjen hem roept. Cameron aarzelt, valt, en komt en het westelijk paradijs, een rood papavermeer, waar hij opium rookt en een perfecte minnares heeft. Het paradijs wordt verstoord door klokjes, wiens geklingel de stemmen van het Land van de Sneeuw overbrengt. Wan Tsjen laat Cameron de aarde zien. Die begrijpt nu dat hij moet blijven rondtrekken in het Rijk van het Midden. ANALYSE 1. Tijd + structuur 1. Er is sprake van een informatieve opening. Een zogenaamde “ab ovo”. Het boek begint namelijk niet met een echt spannende gebeurtenis. Nee, de lezer kan rustig op gang komen in het boek. Dit heeft als functie verduidelijking. Het boek vind ik moeilijk te begrijpen. Door deze opening wordt het de lezer een beetje duidelijker waar het allemaal over gaat. 2. Het verhaal is chronologisch. Er wordt een aantal keren gebruik gemaakt van tijdverdichting. Hoofdstukken negen en tien zijn niet chronologisch. Hoofdstuk negen gaat over de geschiedenis van Tsjong King. Hoofdstuk tien is een brief van Kia So aan Wan Tsjen. Deze onderbrekingen in de chronologische loop van het verhaal maken het verhaal duidelijker. Spanning wordt er echter niet mee opgewekt. 3. Flashback op bladzijde 9 vanaf regel 17: “ Ik heb van de opvarenden geen van allen gekend, geen enkele onderscheiden uit de massa. Vijftienhonderd hebben meegeleefd op dezelfde kleine ruimte, zestien dagen lang zonder toenadering. Het is leeg en stil nu ze weg zijn en de stank wordt minder.” De functie van deze flashback is laten zien onder welke omstandigheden Cameron heeft gereisd voordat hij aan wal kwam in China. 4. Flashforwards: Op bladzijde 50 vanaf regel 33: " Ook de gebeurtenissen tijdens de overval later, die bijna alles omverwierpen, lieten hem onberoerd." Dit is een directe DATvooruitwijzing. Deze vooruitwijzing heeft als doel de spanning te verhogen. Je bent benieuwd wanneer die overval gaat plaatsvinden en onder welke omstandigheden het gebeurt. Op bladzijde 51 vanaf regel 18: " De enige gemoedsbeweging die mij ooit zichtbaar is geweest, behalve die bij een andere, kleinere kist, maanden later.” Dit is een directe DATvooruitwijzing. Je weet namelijk precies wat er gaat gebeuren in de toekomst. De omstandigheden die er een rol bij spelen weet je echter niet. De functie is nieuwsgierigheid opwekken waardoor je verder gaat lezen. 5. De horizontale as in deze grafiek geeft de tijd weer. De verticale as geeft de spanning weer. De lijn begint bij nul omdat het verhaal een informatieve opening heeft. Het eerste deel loopt langzaam op. Dan kom je twee pieken tegen. Na de tweede piek loopt het verhaal af. Deel 1: Reis Piek 2: Aankomst en verhoor in Tsjong King

Piek 3: Uitbarsting van de gele vloed
6. Er is sprake van een open eind. Cameron heeft z’n bestemming niet gevonden en moet verder ronddolen in het Rijk van het Midden. Op deze manier geeft de schrijver aan dat er geen antwoord is op de vraag: “Wat is de zin van het leven?” 2. Ruimte 1.  De zee  Tai Hai  Tsjong King
Er zijn veel tegenstellingen in de roman van ruimtes waar het verhaal zich afspeelt. Dit zijn onder andere: Zee-Land, Westers-Oosters, Europa-China. Ze symboliseren heden-verleden en dynamisch-statisch. Er komen ook veel grensruimtes voor, zoals de rivier, een eiland (land-water) en het huis van Velho (oosters-westers, heden-verleden) 2. Ja, er is sprake van een functionele ruimtebeschrijving namelijk op bladzijde 43 vanaf regel 26: " Blanken zijn er nog niet te zien, maar in de morgenmist wemelen de straten al van koelies die hun wegen en naar hun werk gaan. Ook liggen nog velen te slapen tegen de randen van de trottoirs en tussen de huizen, in alle mogelijke houdingen, nu en dan wordt er een opgeschopt door een shik, maar soms is er geen beweging in te krijgen, dan is hij in die nacht gestorven. Wagens beginnen te rijden, grote brede vrachtauto’s, kleine snelle luxeauto’s, ook krakende plompe kruiwagens, waar aan weerszijden van het grote rad op smalle planken vier, zes meisjes zitten, door een knecht voortgekard.” Deze beschrijving heeft als functie de lezer te laten zien waar Cameron terecht is gekomen. Je kunt je nu een goede voorstelling maken van de armoede en ellende in de Chinese stad. 3. Eigenlijk komt Cameron in twee verschillende sociale milieus terecht. Als eerste komt hij in een slecht sociaal milieu waar armoede en ellende heersen. Er komt drugsgebruik, -handel en prostitutie voor. Als tweede begeeft hij zich ook in hogere kringen zoals bij de wapenhandelaar Hsioe en bij Velho. Daar bevindt hij zich in weelde en rijkdom. Ook als hij bij de Toe Tsjoen is, bevindt hij zich in hoge kringen. 4. Ja er is een functionele beschrijving van het sociale milieu. Op bladzijde 32vanaf regel 4: “ Ik stond in een kleine hall, even overvol met luxe voorwerpen als de Chinese stad met mensen. Panneaus, luchters, jade voorwerpen in wandkastjes, miniaturen, en zoveel kussens dat de vloer leek op een heuvellandschap. Chinees, Indisch, Arabisch, Europees, alle dooreen, stijlen elkaar verstorend en verstikkend.” Dit is een beschrijving van het huis van Hsioe. Dit is een rijke man en dat kun je opmaken uit de beschrijving. 5.Cameron hoort eigenlijk nergens bij. Hij gaat om met koelies en arme arbeiders. Hij begeeft zich echter ook in hogere geestelijke en bestuurlijke kringen. 6.Ja er is een functionele beschrijving van het milieu van de tijd. Op bladzijde 49 vanaf regel 17: “ Er waren mannen van middelbare leeftij, broers of zoons van Tsju, die werkten op het slechte land onder de wallen van Tai Hai; een menigte kleine meisjes die in de katoenfabrieken werkten, ‘s morgens vroeg heengingen - ik heb ze nooit zien heengaan – en ‘s avonds laat ervandaan kwamen, bleek en waggelend. Terwijl de jongens, veel minder in aantal, schoolgingen en één van zestien jaar, goed gekleed en even hongerig en schraal van uiterlijk voor de examens werkte.” Dit heeft als functie de lezer te laten zien hoe de mensen in die tijd leefden in armoe en hoe ieder lid van het gezin de kost moest verdienen. 3. Perspectief 1. In deel 1 is er sprake van een ik-vertelinstantie. Cameron is de ikpersoon en de hoofdpersoon. Hij vertelt in de eerste persoon enkelvoud over zijn belevenissen en ervaringen. In deel 2 wordt er veranderd van perspectief. In hoofdstuk 9 is er een auctoriale vertelinstantie. Die vertelt de geschiedenis van Tsjong King en de voorgeschiedenis van het wapentransport. Hoofdstuk 10 is een brief van Kia So aan Wan Tsjen. Dit is een ikvertelinstantie, maar dit keer is Kia So de ikpersoon. In hoofdstuk 11 vertelt een auctoriale vertelinstantie hoe de tochtgenoten van Cameron voor de Toe Tsjoen en Kia So geleid worden. Af en toe lees je de gedachten van Cameron en de Toe Tsjoen. Hoofdstuk 12 gaat weer verder met Cameron als ik-vertelinstantie. In hoofdstuk 16 gaat het perspectief over naar een auctoriale vertelinstantie. Er wordt vertel vanuit de Toe Tsjoen, Cameron en de Chinese bevolking. 2. De functie van deze perspectiefwisselingen is het verhaal levendig te houden. De lezer ziet het verhaal steeds uit verschillende gezichtspunten. Je weet hoe Cameron zich voelt en zich gedraagt. Tegelijkertijd weet je ook veel van de omgeving waar hij zich bevindt en van de mensen met wie hij omgaat. Dit geeft de lezer een breder beeld van het verhaal. 4. Verhaalfiguren 1.  Cameron  Hsioe  Wan Tsjen  Kia So
2. Cameron: Hij heeft minachting voor dronken mensen. Hij zegt namelijk op bladzijde 19: “ Het was weer als vroeger, ik alleen tussen dronkenen, hen minachtend..” Hij is neerslachtig. Hij zegt namelijk op bladzijde 20: “ En het kostte meer en meer moeite te blijven geloven in een beter lot.” Hij is berustend. Op het eind kan hij zich erbij neerleggen dat hij nooit in het Land van de Sneeuw zal komen. Hsioe: Hij is doortrapt. In de brief van Kia So aan wan Tsjen staat namelijk: “ Een ander maal deelden twee straatmuzikanten overal suikergoed in kleine pakjes uit aan alle kinderen in Tsjong King, waarop gedrukt stond: Hsioes tongstrelertjes.” Korte tijd later zijn veel kinderen overleden. Wan Tsjen: Hij is erg geleerd. Hij weet van alles over her Rijk van het Midden en van het land van de Sneeuw. Kia So: Hij is haatdragend tegenover alles wat westers is. Hij kijkt niet naar een persoon en hoe die is. Als iemand westers is dan is diegene in de ogen van Kia So slecht. Bij de laatste drie personen heb ik slechts 1 karaktereigenschap gevonden. Ze zijn dan ook alledrie types. 3. Cameron is een flat character. Je krijgt lang niet al zijn karaktereigenschappen te zien. Hij verandert/ontwikkelt niet gedurende het verhaal. Hij is meer een type dan een individu. Dit zie je goed aan de late vermelding van z’n naam. Die kom je pas op bladzijde 32 tegen. Cameron is belangrijk, omdat hij het thema symboliseert. Niet zo zeer zijn persoonlijke, individuele problemen zijn belangrijk, maar wel de algemeen menselijke. Hij staat voor de gehele mensheid. Hsioe is een type. Zijn doortraptheid als dikke, maffia-achtige handelaar is het enige wat van hem naar voren komt. Dat is een allesoverheersende karaktertrek. Wan Tsjen is een type. Zijn hogere geestelijkheid is het enige wat van hem naar voren komt. Dat leven is hetgeen waar Cameron naar verlangt. Kia So is een type. Zijn afkeer voor het westen en dus voor Cameron is het enige wat van hem naar voren komt. Dat is een allesoverheersende karaktertrek. 4. Speaking names: Er komen in deze roman geen speaking names voor. 5. Parallelle figuren: Op-één-na en Cameron. Ze zijn beide eenzaam. Ze proberen allebei iets te bereiken. Dit lukt echter maar steeds niet. Ze worden allebei door elke levenssfeer verstoten. Zo zijn ze steeds aangewezen op zichzelf. De functie is Cameron te versterken doordat Op-één-na eigenlijk een herhaling is van hem
Kia So en Cameron. Ze willen allebei de verwestering van Tsjong King tegenhouden, maar ze werken elkaar tegen, omdat ze elkaar zien als vijanden. Zonder het zelf te weten helpen ze de de tempel van Kia So. De functie is de verwestering te versterken en te laten zien dat twee verwestering juist een handje. Cameron bouwt namelijk een radio met behulp van lampjes uit totaal verschillende mensen hetzelfde kunnen nastreven. Contrasterende figuren: Wan Tsjen en Cameron. Wan Tsjen leeft in het Land van de Sneeuw en bezit een hogere geestelijkheid. Cameron streeft er naar om dit alles te krijgen, maar hij slaagt daar niet in. De functie is de zoektocht en het niet slagen daarvan te versterken. Velho en Cameron. Velho stamt af van een westerling die jaren geleden zich vestigde in Tsjong King. Hij wil het verleden niet loslaten. Dat komt tot uiting in een kamer in zijn huis waar kunst en andere voorwerpen in zijn opgesteld uit zijn vaderland. Cameron wil heel graag het verleden achter zich laten. Tijdens zijn verblijf bij Velho probeert hij dan ook zo weinig mogelijk in die kamer te komen. De functie is te laten zien dat Cameron er alles aan doet om in Tsjong King te mogen blijven, door het verleden achter zich te laten.
5. Titel 1. De titel “Het leven op aarde” geeft aan dat het in deze roman niet gaat over een leven, namelijk die van Cameron, maar over het leven op aarde van de mens in het algemeen. Dit verschijnsel heb ik ook bij 4.3 beschreven. 2. Er is in deze roman geen sprake van een motto. Wel staat aan het begin een opdracht. Die luidt: Pour mon ami capitaine Paul F. 6. Symboliek 1. Er komt symboliek in dit verhaal voor. Sommige symbolen komen tot uitdrukking in een persoon.  Wan Tsjen. Hij is monnik en staat symbool voor het hogere geestelijke leven waarnaar Cameron verlangt.  Op-één-na. Hij staat symbool voor de absolute eenzaamheid en het niet-kunnen-bereiken van iets dat je nastreeft.  Velho en de Westerse kamer. Zij staan symbool voor de band met het verleden dat je niet kunt loslaten.  Zee en water. Zij staan symbool voor het dreigende verleden van Cameron dat hij telkens weer tegenkomt. 7. Motieven 1.Vijf motieven:  Motief van de opium. Dit staat voor twee dingen namelijk: een paradijs, je ontvlucht de echte wereld, waarin veel ellende is en het staat voor het verderf. Sylvain raakt er aan verslaafd en gaat er aan onderdoor.  Motief van het water. Cameron probeert het verleden op zee achter zich te laten, maar kan er niet zonder. Je hebt water nodig om in leven te blijven. Het blijkt dus dat je geen toekomst hebt zonder verleden.  Motief van de eenzaamheid. Tussen alle mensen in de steden waar Cameron komt voelt hij zich toch eenzaam. Hij kan geen contact met ze leggen, omdat ze elkaar op veel fronten niet begrijpen.  Motief van het Land van de Sneeuw. Dit is een geestelijk rijk waar de geestelijken strijden tegen de demonen. Dit rijk wil Cameron graag bereiken, maar door z’n twijfel komt hij er nooit.  Motief van het verleden. Cameron probeert het te ontvluchten, maar dat kan geen mens. 2.  Motief van de opium is een leidmotief. Het komt meerdere keren voor in het verhaal met verschillende betekenissen. Zie 7.1  Motief van het water is een leidmotief. Het komt meerdere keren voor in het verhaal. Cameron kan er niet van los komen.  Motief van de eenzaamheid is een leidmotief. Het komt meerdere keren voor in het verhaal.  Motief van het Land van de Sneeuw is een thematisch component. Het maakt deel uit van het thema.  Motief van het verleden is een leidmotief. Het verleden van verschillende mensen komt aan bod. 8. Thema 1. Thema: De vraag naar de zin van het leven. Er komen ook nog een paar deelthema’s in deze roman voor namelijk:  Het zoeken van het wezenlijke in het onbekende. China is onbekend voor Cameron, maar hij probeert toch z’n doel te bereiken.  De tegenstelling tussen Oost-West, China-Europa, statisch-dynamisch. Het tweede deel staat telkens voor verderf.  Oorlog en vernieling. 2. Cameron, de personificatie van het thema, zoekt op aarde naar een onaardse bestemming. Hij is gedoemd te zwerven zonder te vinden. Hij komt wel dichtbij: het Land van de Sneeuw, maar dat blijft onbereikbaar. Hij blijft zwerven in het Rijk van het Midden en berust in het feit dat hij in zichzelf de enige zin voor z’n leven heeft gevonden. Volgens Slauerhoff is er geen antwoord op de vraag naar de zin van het leven. 9. Literatuurhistorie 10. Waardeoordeel 1. Het verhaal begint met een informatieve opening. Dit is niet echt een manier om spanning op te wekken. Het bevordert wel de duidelijkheid in het verhaal. Er komen veel flashforwards voor in de roman. Dit wekt wel spanning op. Ze zijn echter best makkelijk op te merken. Dat is een minpunt voor de spanningsopbouw. Het eind vind ik verrassend. Het open eind is erg bevorderlijk voor de spanning. Je hebt als lezer nog vragen die onbeantwoord zijn. Je wordt gedwongen na te denken over het verhaal ook als de roman al afgelopen is. Actie is ver te zoeken in de roman. Dat is dan ook een minpunt. Afwisseling in ruimte en perspectief komt veel voor. Dat is goed, want zo houd je het verhaal levendig en is de lezer bereid door te lezen. Ik vind het geen spannend boek. De spanningsopbouw is slecht tot matig. Ik zal de spanningsgrafiek apart behandelen bij nummer 7. 2. Toeval speelt geen rol in het verhaal. Alles vindt plaats omdat het moet. Elke gebeurtenis is onmisbaar voor het verhaal. 3. De zinnen zijn afwisselend lang en kort. De taal is af en toe ouderwets voor onze tijd, maar voor de tijd waarin het is geschreven is het een hedendaags taalgebruik. Er staan niet echt veel moeilijke woorden in en het verhaal is over het algemeen goed te volgen

Beeldspraak komt veel voor in het verhaal. Hier volgen twee voorbeelden. Op bladzijde 9 vanaf regel 28: “ En toen viel een doodse stilte over het schip als een grote grauwe roofvogel die er al lang boven had gezweefd en nu zijn tijd gekomen achtte.” Op bladzijde 20 vanaf regel 28: “ Vreemd bij een Chinees, waar de ogen meestal in het gezicht liggen als de wateren in de lage landen, gelijk met de grond zonder overgang van oever.” Deze voorbeelden van beeldspraak zijn origineel en functioneel. Het zijn geen clichés. Het beeld en het object passen bij elkaar. In het tweede voorbeeld komt water terug. Dat is een erg belangrijk gegeven in de roman. 4. Het verhaal is origineel. De vorm is origineel, omdat die een aantal keren verandert. De brief van Kia So en de perspectiefwisselingen zijn hier voorbeelden van. De inhoud is ook origineel. De belevenissen van Cameron zijn leuk bedacht. 5. Het verhaal heeft een eenheid van handeling. Alle elementen in het verhaal hebben een functie. Ze zijn allemaal belangrijk en geen van alle kan weggelaten worden. Ze hangen allemaal met elkaar samen. 6. Het thema is diepgaand en actueel. Het zoeken naar de zin van het leven houdt veel mensen bezig. Het is niet iets wat je zo kan vinden. Actueel is het thema ook. Veel mensen zoeken op verschillende manieren naar de zin van het leven. Ook in deze tijd. 7. De spanningsgrafiek ziet er niet goed uit. Punt 1: Er is geen sprake van een snelle stijging in het begin van het boek. Dit is een minpunt. Punt 2: Er komen bijna geen toppen in het boek voor. Dit is een minpunt. Punt 3: De climax vind je vlak voor het eind. Dat is goed gedaan. Punt 4: Ze lopen iets op in spanning, maar veel is dat niet. Dat is een minpunt. Er zijn twee spanningspieken te zien. Voor een goed verhaal zijn dat er te weinig. Al met al kun je concluderen dat het geen ideale spanningsgrafiek is.