Auteur: Pieter Langendijk
Toelichting: Anna S. de Haas
Titel: Het wederzijds huwelijksbedrog
Verschenen: 1714
Copyright: 2001
Aantal blz.: 121
Uitgeverij: Em. Querido’s Uitgeverij BV BESCHRIJVINGSOPDRACHT: MOTIVATIE: Ik heb dit boek gekozen, omdat het achteraan in de lijst met ‘tips voor je boekenlijst’ stond. Het was het eerste boek dat ik kon vinden uit deze lijst en van de drie of vier boeken die ik heb gevonden leek het me ook het meest boeiende boek. De titel sprak me wel aan, bij bedrog gebeurt er meestal wel het 1 en ander. Op de achterflap stond het boek leuk beschreven en dat maakte me een beetje nieuwsgierig. Ik dacht dat het een grappig boek zou zijn, met veel hilarische momenten tijdens het wederzijds bedrog. Ik wist dat het tot het genre; blijspel behoorde en nam aan dat het dan heel grappig zou zijn. SAMENVATTING: Lodewijk, een arme edelman, keert samen met Jan, een verlopen soldaat, terug naar zijn

geboortestad Utrecht om zijn familie te zoeken. Ze verdienen geld door kaartspelen. Lodewijk heeft op de Maliebaan een meisje (Charlotte) gezien, waarop hij verliefd is geworden. Hij wil zich voordoen als een rijke graaf en zijn vriend wordt baron. Ze logeren in een herberg, die tegenover het huis van Charlotte staat. Zij heeft ook stiekem een oogje op Lodewijk. En wil zich daarom ook rijker voordoen dan ze eigenlijk is. Ondertussen krijgt de familie van Charlotte een brief, dat de broer van Charlotte; Karel naar huis zal terugkeren om zijn vrouw Sofie voor te stellen. Charlotte en Lodewijk zijn van plan om te trouwen, maar ze weten niet van elkaar dat ze arm zijn. Zo worden hele scènes opgevoerd om maar te laten zien hoe rijk ze zijn en Klaar, de dienstmeid van Charlotte, verleidt de ‘baron’. Dan komt Karel thuis. Hij is zijn vrouw vooruit gereisd om te zien hoe de situatie thuis is. Constance (moeder van Charlotte) en Karel gaan dan Sofie ophalen. Klaar en Charlotte blijven thuis. Ondertussen is Jan ook naar het huis van Charlotte gekomen. Als Karel en Constance dan terugkomen, ziet Karel Jan en hij herkent hem als een van zijn gedeserteerde soldaten, die er zes maanden geleden met zijn beste paard vandoor ging. Jan wordt dan opgesloten en als Lodewijk langskomt moet ook hij alles bekennen. Hij vertelt zijn echte naam, Lodewijk van Kaalenhuizen, en hij blijkt een broer van Sofie te zijn. Dan komt ook uit dat Charlotte en Constance arm zijn. Dat had Karel niet aan zijn vrouw verteld en het blijkt dus dat iedereen elkaar voorgelogen had. Jan wordt vrijgelaten en Karel is kapitein, dus die kan Lodewijk wel aan een officiersplaats helpen, zodat hij later met Charlotte kan trouwen. Jan gaat dan met geld van Karel naar de herberg om te betalen, maar hij gaat er met het geld vandoor. Hij was kwaad op Lodewijk, omdat Lodewijk hem niet kwam helpen toen hij was opgesloten. UITGEBREIDE PERSOONLIJKE REACTIE: ONDERWERP: Het onderwerp van het boek sprak me niet echt aan, omdat ik niet getrouwd ben en voor zover ik weet ook niemand bedrieg. Het leek me wel grappig, maar dat viel best tegen. Het onderwerp is niet boeiend uitgewerkt, dat was wel mogelijk geweest. Ik had verwacht dat de ene komische scène na de andere voorbij zou komen, maar dit is niet gebeurd. Dat komt denk ik doordat het onderwerp anders is uitgewerkt dan ik had verwacht. Het onderwerp is oppervlakkiger uitgewerkt dan ik had verwacht. Ik heb nog nooit nagedacht over trouwen en ben dit na het boek ook niet gaan doen, dat komt allemaal nog wel. Op televisie of in tijdschriften zie je constant reportages over het huwelijk en over bedriegen, maar ook daardoor ga ik niet echt nadenken over trouwen. GEBEURTENISSEN: De belangrijkste gebeurtenis is denk ik dat alles wordt ontmanteld. Dat iedereen achter de waarheid komt. Deze gebeurtenis wordt redelijk goed beschreven. De rest van de gebeurtenissen zijn niet echt boeiend en zijn constant hetzelfde. Er wordt om en om bedrogen en dat gebeurt niet echt op een verrassende manier. Verder is het een beetje ongeloofwaardig dat ze er pas zo laat achter komen van elkaar dat ze elkaar bedriegen. Ik kan de gebeurtenissen niet echt in mijn eigen leven plaatsen en mede daarom hebben ze zo weinig indruk op me gemaakt, ze hebben me ook niet aan het denken gezet. Er zijn films over bedrog en huwelijken die boeiender, humoristischer, spannender en indrukwekkender zijn dan dit boek. De gebeurtenissen spelen de belangrijkste rol. PERSONAGES: De hoofdpersonen Lodewijk en Charlotte zijn geen helden. Ik zou niet op ze willen lijken, omdat ik meer van eerlijkheid houdt. Ik denk dat niemand op één van de personen uit het boek zou willen lijken en als er wel iemand is die op hen zou willen lijken dan zou ik die iemand nooit willen ontmoeten. De karaktereigenschappen van deze hoofdpersonen wordt niet duidelijk beschreven, maar uit de acties kan ik wel opmaken dat ik liever mezelf ben. Ik vind het in boeken wel fijn als het karakter meer wordt beschreven daardoor kan ik me beter inleven in de personages. Nu er zo weinig over het karakter wordt geschreven zijn de personen een stuk minder herkenbaar. Ik keur het gedrag van de personen in het boek helemaal af. Je moet eerlijk proberen te zijn en niemand met opzet bedriegen. Ik vind het totaal niet begrijpelijk dat iemand zich rijker voordoet dan hij in werkelijkheid is, voor iemand om wie hij veel geeft. Ik zou van begin af aan eerlijk zijn geweest over hoe rijk of arm ik ben. Het wordt op den duur ook voorspelbaar dat er constant wordt bedrogen. OPBOUW: De opbouw is wel duidelijk. Je ziet wanneer wie wat zegt, dit vind ik helemaal niet fijn lezen. Het is duidelijk, maar het leest niet fijn door. Het neemt een stukje boeiendheid van een boek weg. Daardoor wordt het verhaal sowieso al een stuk minder spannend. Dat er weinig verrassende dingen gebeuren maakt het boek ook saai. De opbouw van de tekst past wel goed in de tijd waaruit het boek stamt. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van de lezer en niet door de ogen van een personage uit het boek. Op het einde zijn al je vragen beantwoord, ook dat vind ik een nadeel. Er moeten een paar vragen over blijven. Ik hou niet zo van voorspelbare "happy ends". Aangezien ik al van de achterkant van het boek wist dat het uit zou komen dat iedereen elkaar bedriegt was ook dit geen verrassing. TAALGEBRUIK: Het taalgebruik in het boek vind ik heel moeilijk. Dat komt doordat het oud – Nederlands is. De woordkeuze was voor de tijd waarin het boek geschreven was normaal, maar voor mij toch moeilijk door gebruik van woorden die nu niet meer gebruikt worden. De tekst leverde veel problemen op door de ingewikkelde woorden. Ik heb dat op kunnen lossen door sommige woorden achter in de vertaling op te zoeken. Het taalgebruik past wel bij het boek, omdat het boek uit de achttiende komt. Dat het boek zo lastig te lezen was kwam ook doordat de naam van degene die het zegt steeds voor elk zinnetje staat. Je kunt dan niet fijn doorlezen. Verder vond ik het ook lastig dat alles op rijm eindigde. Het boek bestaat verder uit één groot dialoog, dat past ook bij het boek het hoort bij een blijspel, maar ik vind het jammer. Ik vind dat er best wat meer beschrijvingen in voor mogen komen. Dan kan ik me beter inleven en vind ik het iets boeiender.
VERDIEPINGSOPDRACHT: De tekst heeft geen duidelijke relaties met politieke achtergronden. De hervorming, de renaissance en de Nederlandse opstand waren allemaal voor de tijd waarin dit boek werd geschreven, ze spelen dus geen duidelijke rol meer in het boek. De patriotten stammen wel uit de tijd van het boek. Ze komen niet overduidelijk naar voren, maar aangezien Constance, Charlotte, Lodewijk en Jan allemaal bij de adel wilden horen denk ik dat zij eerder onder de Oranje – gezinden vallen. Het kan zijn dat de lakeien en diegene die zich niet als adel voordeden patriotten waren, maar dat kwam niet duidelijk naar voren. De stedelijke gedragscode stamt niet direct uit de achttiende eeuw, maar ik vind dat je in dit boek toch merkt dat er een ‘ideaal’ gedrag wordt geschetst. Dit was tiperend voor de stedelijke gedragscode. In dit boek komt de standenmaatschappij goed naar voren. Standen zijn belangrijk, dat zie je doordat Lodewijk en Charlotte doen alsof ze van een hoge stand zijn, van adel. Ze willen de ander laten denken dat ze veel geld en aanzien hebben. Om zo indruk te maken op de ander. Ook Jan en Karel doen dit. Er wordt klaarblijkelijk veel waarde gehecht aan geld, bezit en stand. Het boek is geschreven voor de burgers, dit is een kenmerk van de stedelijke cultuur. Ik denk niet dat de jongeren hier de doelgroep zijn, niet in eerste instantie in ieder geval. Het boek bevat namelijk geen liefdeslyriek, luxueuze liederen of liefdesemblematiek. Dit boek staat in verband met het Fransclassicisme. Alle klassieke normen en regels zijn nog terug te vinden in de gedachten van de hoofdpersonen. Lodewijk en Charlotte zijn allebei van adel. Ze proberen elkaar het hof te maken en doen zich daarbij rijker en welvarender voor dan ze werkelijk zijn. Ook Jan doet zich rijker voor dan dat hij werkelijk is. Daaruit blijkt onder andere dat sentimentalisme in dit boek geen rol speelt. De personen in het boek houden geen rekening met elkaars gevoelens en emotionele vatbaarheid. Empirisme is ook niet van toepassing er wordt geen kennis afgeleid uit zintuiglijke ervaring en waarneming. Er wordt in het boek niet rationeel gedacht. Van verlichting is in dit boek ook geen sprake, er wordt geen kennis verschaft of voorlichting gegeven. Toch kun je uit dit boek iets leren. Dit kun je niet echt kennis noemen, maar eerder een wijze les. Hieruit kun je onder andere afleiden dat het boek een classicistisch blijspel is. Het boek bestaat uit vijf bedrijven en het bevat een wijze les en het stuk probeert de zeden te verbeteren. (In ons informatieboek staat dit boek met naam genoemd, dit stuk was letterlijk overgenomen.) Dat de hoofdpersonen elkaar bedriegen en er alle twee slecht vanaf komen wordt gezien als grappig. De wijze les in dit boek is dat je elkaar niet moet bedriegen, omdat je dan bedrogen uitkomt. Dit boek had dan ook als functie de lezer voor een stukje extra op te voeden en voor de rest diende het voor puur vermaak. In het boek was dus sprake van Utile en dulci, van lering en vermaak. Ik denk dat de dulci en het vermaak de overhand hadden. Als Pieter Langendijk een paar eeuwen eerder had geleefd had hij waarschijnlijk deel uitgemaakt van de rederijkers. Hij was een dichter en ik denk dat hij zich wel had aangesloten bij een vereniging, een zogenoemde rederijkerskamer. Pieter Langendijk was niet echt een humanist, tenminste dat blijkt niet direct uit zijn boek. Hij hield in het boek niet zoveel rekening met menselijke waardigheid en verdraagzaamheid. Ik kan niet ontdekken of Pieter een stoïcist was. Het boek was vooral bedoeld voor de burgerij, de middenstand. De maatschappelijke taak van de schrijver is vermaak. Het is ook een blijspel en geen wiskundeboek. Het boek is geen strijdliteratuur, er wordt niet direct verwezen naar een actualiteit en Pieter Langendijk wil het publiek niet overtuigen van een bepaald standpunt. Er is geen sprake van emblematiek, er wordt geen opschrift – afbeelding – moraal opbouw gehanteerd. Het boek is geen lied, het rijmt wel, maar het is geen lied. Het is geen petrarkisme, het gaat niet over een onbereikbare liefde. Het is geen sonnet, want dit boek is geen gedicht bestaande uit veertien versregels. Het is ook geen tragedie, de hoofdpersoon gaat niet ten onder. Het gaat niet over het leven van een kunstenaar, dus het boek is ook geen kunstenaarsbiografie. Het boek is geen spectatoriaal tijdschrift, geen acht pagina lang weekblad of kinderliteratuur, niet voor kinderen bedoeld. Er is geen sprake van een uitwisseling van brieven, dus geen briefroman. Aangezien het boek humoristisch is zou het boek een klucht kunnen zijn, maar het is niet kort genoeg en de personages worden niet geleid door primaire levensdriften. Het zou ook een opvoedkundige zedenroman kunnen zijn, maar er wordt te weinig nadruk gelegd op het opvoedkundige aspect en nog te veel op het vermaak. EVALUATIE: Mijn eerste reactie is niet veranderd na de verdiepingsopdrachten. Ik vind het boek nu zelfs nog saaier. Ik begrijp nu nog niet wat de humor is van het boek. Het zal best heel grappig zijn geweest toen en ik zal er als ik toen had geleefd vast en zeker heel hard om moeten hebben gelachen, maar nou zie ik de humor er totaal niet van in! Al helemaal niet dat ik er ook nog een heel verslag over moet maken. Ik lees liever twee leuke, spannende, boeiende, eigentijdse boeken dan zo’n oubollig boekje uit een tijd waarin het woord humor nog moest worden uitgevonden. Ik ben tevreden over het uitvoeren van de beschrijvingsopdracht en de verdiepingsopdracht en ik hoop dat ik hiermee heb bereikt dat u het nut van deze opdracht nog eens onder de loep neemt. Of te wel; dat u er nog eens over nadenkt of dit verslag volgend jaar weer op deze manier moet worden gemaakt of dat er aanpassingen kunnen worden gemaakt. Ik vond de beschrijvingsopdracht en de verdiepingsopdracht nog niet zo lastig als het lezen van het boek. Ik heb me er echt doorheen moeten slepen, het was wel goed om in slaap te komen! Het uitvoeren van de opdrachten was wel lastig, omdat ik al de termen moest toepassen op mijn eigen boekje. Ik wist in grove lijnen wel wat die begrippen inhielden maar niet goed genoeg om uit te leggen of ze wel of niet met mijn boekje te maken hadden. Ik heb de begrippen dus bijna allemaal nog een keer extra op moeten zoeken, je zou dus kunnen zeggen dat ik de vaardigheden alweer niet goed genoeg onder de knie heb. Ik ben toch niet van plan om de volgende keer al de begrippen uit me kop te knallen, ik doe het wel met opzoeken, dat gaat ook goed!