Opwaaiende zomerjurken door Oek de Jong

BOEKBESPREKING “Opwaaiende Zomerjurken” Oek de Jong 'Opwaaiende zomerjurken' is een hecht geconstrueerde ontwikkelingsroman die in drie delen de innerlijke groei beschrijft van de jonge Edo. Doorgaans is het boek geschreven in het hij-perspectief. Vanaf het derde deel wordt echter van dit patroon afgeweken en hebben we te maken met een wisselend perspectief (ik-perspectief Û hij-perspectief).Door het afwisselend gebruik van de ikvorm en de hijvorm fungeer je als lezer zowel als toeschouwer en als deelnemer. Hierdoor voelde ik de mate van mijn betrokkenheid in het verhaal veranderlijk: soms lijkt het alsof je de gebeurtenissen van op een afstand volgt maar anderzijds heb je als lezer ook het gevoel dat je er volledig bij betrokken bent. De persoon waar het boek rond draait is EDO MESCH: als lezer leer je hem kennen als kind, als puber van zeventien en als man van vierentwintig. Edo heeft een zeer ingewikkelde karakterstructuur. Hij is intelligent, gevoelig en verlangt naar genegenheid enerzijds en hij is driftig, nerveus en behept met een neiging om alles wat mooi is en hem nauw aan het hart ligt te vernietigen anderzijds. Slechts op enkele momenten ervaart Edo een gevoel van evenwicht en innerlijke rust. In het boek maakt Edo doorgaans geen ontwikkelingen door en kunnen we hem zien als een flat character. Doorheen het boek leren we Edo echter meer en meer kennen aan de hand van gebeurtenissen, gedragingen, reacties,…. Naast Edo kunnen we Nina, het 6 jaar lange liefje van Edo, eveneens aanzien als een flat character. Doorheen het boek wordt weinig of niets over haar karakter prijsgegeven. Ook de Moeder van Edo, Marta en Simone kunnen we in deze groep onderbrengen.Van hen wordt eveneens weinig verteld kortom Edo staat centraal in het boek! Het boek bestaat uit drie delen van ongelijke omvang. Elk deel telt een aantal genummerde hoofdstukken van wisselende lengte. De opeenvolgende delen nemen zowel in omvang als in complexiteit steeds toe. Bovendien verloopt zijn geestelijke volwassenwording steeds ingewikkelder. De roman telt een groot aantal losse fragmenten met veel naast elkaar staande scènes. Maar het verhaal wordt overwegend chronologisch verteld.Deel III, wanneer de geestelijke verwarring sterk toeneemt en chaos en wanhoop de bovenhand nemen veel is ingewikkelder om te lezen en vooral te om begrijpen. Zo moest ik sommige pagina’s meermaals lezen om de passage volledig te begrijpen. Van chronologie, zoals overwegend aanwezig in deel 1 en 2 is in deel 3 geen sprake meer. Het verhaal verspringt zeer snel. De hij-vertelling verandert plotseling in een heel directe ik-vertelling, wat het lezen des te moeilijker maakt. De vertelde tijd beslaat zo’n 16 jaar. In het begin van het boek is Edo 8 jaar en op het einde is hij een man van 24 geworden. De evolutie in leeftijd gebeurt volgens de 3 delen waarin het boek is onderverdeeld. In deel 1 is hij een kind van 8,in deel 2 een puber van 17 en in het laatste deel een man van 24. De ruimte waarin het verhaal zich afspeelt is variërend. Het start in Nederland,waarna het verhaal verder gaat op het schip “Espresso Cagliari” waarmee hij een reis maakt samen met Nina.Vervolgens speelt het verhaal zich af in Rome waar het op het einde van het boek weer eindigt in Nederland. Het einde van het boek is iets of wat verwarrend. Het eindigt met een mislukte zelfdoding. Edo had net op tijd de zin van het leven weer ingezien en heeft zich met alle macht weer aan boord van zijn zeilschip getrokken. De allerlaatste woorden van het boek IK WIL, IK WIL duiden zijn nieuwe overtuiging, zijn nieuw gevoel ten opzichte van het leven fel uit! Een belangrijk thema doorheen het boek is de zoektocht van Edo naar een antwoord op de vraag: “Wat is de grond van mijn bestaan”. Hierin kunnen twee thema's bekeken worden: macht en zijn schrijven. In al zijn relaties speelt het streven naar macht een grote rol. Intellectuele mannen met enig aanzien / ”zwaargewichten” (oom Herman, prof. Bolten) wil hij beslist overtreffen. Vrouwen moeten naar zijn pijpen dansen. Hoeveel hij ook van zijn moeder houdt, zij dient zich aan zijn grillen te onderwerpen.Ook met Simone en Nina is hij vrijwel voortdurend in een machtsstrijd verwikkeld. Het schrijven is een ander dominant thema. Schrijven is de voornaamste, zo niet de enige activiteit, waarmee Edo zijn bestaan zin kan geven. In Rome wil hij er zich volledig op concentreren. De idee is ongetwijfeld de twee-strijd in het karakter van Edo. Het lief hebben van “oudere vrouwen” en anderzijds het bloed van onder de nagels halende karakter dat hij vertoont net naar deze dames toe. Het boek dankt zijn naam aan een fietstocht de zijn moeder en mevrouw Koelman maken. Edo zit bij zijn moeder achterop, Teunis bij de buurvrouw, mevrouw Koelman. De vrouwen trappen zo hard mogelijk tegen de wind in. Uitgelaten besluiten ze opeens hun rokken niet langer krampachtig met één hand omlaag te duwen, maar ze vrijuit te laten wapperen. Edo ervaart het suizen van de wind, het fladderen van hun jurken als een onbeschrijflijk licht en ruim gevoel. Het is een (schaars) moment waarop hij zich volkomen in harmonie voelt met de wereld en zichzelf. Doorheen het boek wordt er (jammer genoeg) geen spanning gewekt. De afloop van iedere relatie is vrijwel onmiddellijk af te leiden uit het stereotype gedrag van Edo. In het boek uit de schrijver geen kritiek op de maatschappij. De schrijver geeft de leefwereld, de chaos die Edo ervaart weer. Na het raadplegen van internet heb ik de motivatie van de schrijver gevonden om dit boek te schrijven. Ik citeer “ Ik wou een plotloos boek schrijven, met één hoofdpersoon, wiens psychologie het boek zou dragen, en dit zonder spectaculaire ontwikkelingen”.De test was: een hoofdpersoon creëren die 270 bladzijden lang interessant is. De plaatsing van het boek in een bepaald milieu ligt niet voor de hand. Er is geen enkele aanwijzing van een welbepaald milieu. We weten enkel dat de vader een officier was. Vermoedelijk behoort hij tot het burgerlijke milieu. Met dit boek heeft Oek de Jong getracht de lezer te laten inzien dat het leven van ieder individu niet steeds rooskleurig is. De chaos die sommige mensen ervaren wou hij met dit boek duidelijk maken, dit misschien op een af en toe overdreven manier en naar het einde toe zelf tot vervelens toe. Mede door eveneens een chaos te creëren bij het lezen door flashbacks, wisselende schrijfstijl,.. waardoor je als lezer de chaos die omgaat in het hoofd van Edo ervaart. Door de schrijfstijl, de gebruikte hij-vorm, kun je je als lezer op bepaalde momenten echt inleven in het personage. Het is dan alsof je op korte afstand het verhaal beleeft. Al bij al vond ik het een redelijk goed boek. Zeer vervelend vond ik echter deel 3 waar het naar het einde toe echt zeer verwarrend en vervelend werd om zo een “wanorde” te lezen. Het beste vond ik het inlevingsvermogen dat de schrijver bij me opwekte door de schrijfstijl. Over het algemeen heb ik het boek met enige vorm van plezier gelezen hoewel de gevoelens van tegenzin er ook waren.De taal van het boek was goed verstaanbaar. De moeilijkheid lag dus niet zozeer in de taal, maar in de schrijfstijl van Oek de Jong. SAMENVATTING “Opwaaiende zomerjurken” In het boek worden drie perioden uit het leven van Edo Mesch, de hoofdpersoon, beschreven. Deel I Oskar Vanille
Het eerste deel is een beschrijving van zijn jeugd. Hij blijft samen met zijn moeder achter na het vertrek van zijn vader in verband met herhalingsoefeningen. Zijn broertje Marnix en zusje Linde gaan logeren bij een oom en tante, het gezin Waaijman. De bijnaam Oskar Vanille werd hem door zijn vader gegeven. Als hij Oskar Vanille is, lijkt de wereld hem plotseling niet meer vijandig en voelt hij zich veilig en gelukkig. Oskar is zijn definitie van "het ideale". Hij houdt zich vooral bezig met het gedetailleerd bestuderen van zijn omgeving. Hij raakt geobsedeerd door de buren, mevrouw Koelman en haar zoon Teunis, een geestelijk gestoorde jongen. Zij geeft Edo een labyrint cadeau, wat een belangrijke rol in zijn jeugd gaat spelen. Hij verbeeldt zich regelmatig dat hij zelf in het labyrint rond dwaalt, om zich te verbergen voor de buitenwereld en op zoek naar de essentie van zijn bestaan, van de mensheid in het algemeen. Op een keer gaat Edo met zijn moeder en de buren picknicken. Hij zit bij zijn moeder achterop de fiets en op een bepaald moment laten zij en de buurvrouw in hun uitgelaten stemming de wind onder hun jurken blazen. Edo ervaart deze opwaaiende zomerjurken als het hoogtepunt van geluk en vrijheid. Voor het eerst sinds lange tijd vindt hij weer even rust en harmonie terug in zijn lichaam en geest. Op het einde van dit eerste deel wordt Teunis naar een instelling, gebracht wat een serieuze opdoffer betekent voor Edo. Deel II Het Systeem In het tweede deel is Edo zeventien jaar. Hij gaat logeren bij zijn oom en tante Waaijman. Edo kan het echter slecht vinden met oom Herman.De relatie tussen zijn oom en tante is eveneens gespannen. Edo bewondert zijn tante Simone en wordt op haar verliefd. Later in dit hoofdstuk wordt het een obsessie,die kan worden vergeleken met die voor mevrouw Koelman, steeds heviger; alleen heeft hij voor zijn tante Simone ook seksuele gevoelens. Edo denkt dat zijn tante de ware is en hij is ervan overtuigd dat deze gevoelens wederzijds zijn, maar plots worden al deze gedachten sterk verstoord wanneer hij Simone in het bijzijn van haar minnaar Eddy ziet. Hij besluit beiden een lesje te leren en vertelt op een morgen zijn oom uitgebreid over de relatie tussen Simone en Eddy. Hierdoor komt het tot een vechtpartij tussen Edo en Herman. Verder in deel II wordt nog aangehaald dat Edo een systeem probeert te ontwikkelen om orde en rust te scheppen in de chaos van zijn gedachten. Deel III Scherm der reflexie. In het derde en laatste deel verlopen de gebeurtenissen grotendeels niet meer in chronologische volgorde. Er is regelmatig sprake van flashbacks en gedachtestromen. De werkelijke vorm waarin bepaalde situaties zich voordoen worden niet duidelijk, slechts Edo's gedachten erover worden vermeld. Aan het begin bevindt de nu 24-jarige Edo zich op een cruiseschip, samen met zijn vriendin Nina. Op een dansavond op het schip ontmoet hij Marta, een oudere vrouw met twee kinderen. Hij voelt zich ogenblikkelijk tot haar aangetrokken en stelt zich voor als Oskar Vanille. Zij herkent de naam uit een boek dat ze heeft gelezen, geschreven door Edo Mesch. Hieruit kun je dus opmaken dat Edo schrijver is geworden. De avond eindigt in de hut van Marta. Als de cruise afgelopen is en ze in Italië zijn teruggekeerd, besluit hij Nina te verlaten. Zij reist alleen terug naar Nederland terwijl hij naar Rome vertrekt. Na enkele maanden keert hij terug naar Nederland. Hij trekt in bij Marta en haar kinderen, maar wanneer de verhouding te serieus dreigt te worden, wordt hij bang en verlaat haar. Hij bezoekt zijn moeder,met wie hij over het verleden en zijn psychische problemen praat. Uiteindelijk ziet hij geen andere uitweg dan de dood. Hij besluit overboord te springen van zijn zeilschip. Als hij echter in het koude water belandt beseft hij dat hij verkeerd bezig is en ziet de zin van het leven opnieuw in. Hij heeft angsten en onzekerheden overwonnen.