De zwarte ruiter door Simon Vestdijk

A Algemene gegevens 1 Naam van schrijver: Simon Vestdijk
2 Titel van boek: De Zwarte Ruiter B Samenvatting met een correcte alineaverdeling Het verhaal gaat over een jager, waarvan de naam onbekend blijft (ik zal hem gewoon “de man” noemen), die tijdelijk zijn intrekt neemt bij een boswachter, Halsman. Deze is de boswachter in het bos van de rijke maar vreemde en afgezonderde meneer Raecke, die in een kasteel (Ruiterstein) middenin in het bos woont. De hoofdpersoon loopt op de eerste dag van zijn verblijf door het mooie landschap, wanneer hij plotseling, bij een groepje beuken, een zwarte ruiter op een zwart paard ziet. Hij wordt erg nieuwsgierig door deze gebeurtenis. Aan zijn gastheer vraagt hij wie de man kan zijn, maar zij zeggen alleen dat er in de bossen niet veel paardgereden wordt. Wanneer de man een andere keer in het bos loopt en in de buurt van het kasteel komt, ziet hij een standbeeld van een zwart paard met een ruiter, waarop een meisje diabolo zit te spelen. Ze is de dochter van de familie Raecke, Digna genaamd. Als ze van het paard springt en naar huis loopt, ziet hij dat ze mank is. Later ziet hij haar weer bij het huis waar hij logeert, ze leert de kinderen van de boswachter daar diabolo spelen. Hij gaat naar haar toe en zegt dat hij haar gezien heeft. Dan zegt zij hem dat niemand haar mag zien, en al helemaal niet zien lopen. Ze is namelijk mank door de schuld van haar vader. Hij neemt haar mee het bos in en steekt een stuk hei in brand voor haar. Zij vindt dit erg mooi, waaruit hij constateert dat haar vader haar tot een soort pyromaan gemaakt heeft. Van een andere boswachter hoort hij de legende van de zwarte ruiter. Volgens deze legende zou een vroegere eigenaar een aantal eeuwen geleden zijn enige dochter hebben verdobbeld aan vrienden. Toen hij tot inkeer kwam probeerde hij zijn dochter terug te redden, maar dit lukte niet en vervolgens stak hij het kasteel in brand. Hij ging hierna naar de stal, klom op een zwart paard en rende zo het bos in waar hij zijn dochter voor op het paard trok. Maar de vrienden wilden wraak, haalden de brug van de rivier op, en trokken toen de dochter van het paard. Zij kon zich losrukken, maar rende het brandende kasteel in en vond daar de dood. Wat met haar vader gebeurde weet niemand, maar zijn geest zou, zwart van het roet, nog door de bossen zwerven. De man brengt deze legende in verband met de familie Raecke, en is bang dat Digna ook slecht zal eindigen. Hij wordt uitgenodigd op het kasteel, waar hij ruzie krijgt met meneer Raecke. Deze weet namelijk dat hij samen met Digna een stuk hei in brand heeft gestoken. Hij verbied hem nog met haar om te gaan. Op een avond een tijd later, wordt de man wakker gemaakt door mevrouw Raecke. Ze vertelt dat haar dochter overspannen is en dat ze bang is voor haar man. Ze vraagt of hij mee terug wil lopen naar het kasteel, omdat ze alleen niet durft. Ze vertelt hem dat hij zo snel mogelijk moet vertrekken. Wanneer de man weer alleen terugloopt, ziet hij Digna alleen door het bos lopen. Hij gaat naar haar toe en vraagt of ze mee wil komen naar de plaats waar hij de geest van de zwarte ruiter heeft gezien. Daar aangekomen wil hij weer een brand voor haar stichten, maar wel een kleine. Hij doet dit, maar doordat er overal op de grond petroleum (van de houthakkers) ligt, groeit de brand enorm uit. De man raakt Digna kwijt, maar ziet op een gegeven moment de zwarte ruiter uit het vuur tevoorschijn komen met Digna voor op het paard. Ze wordt als het ware door hem gered. De dag na dit voorval vertrekt de man met gemengde gevoelens over de legende en de familie Raecke naar huis. Hij denkt dat hij beter met meneer Raecke had kunnen samenwerken in plaats van hem te haten, omdat de zwarte ruiter dan machtiger zou zijn geweest, en vaker zou zijn verschenen. C Analyse
1 Thema Vat in enkele zinnen het verhaal samen. Een jager krijgt te maken met de gebeurtenissen waarbij het dochtertje van een afgezonderd echtpaar om het leven komt, en die hebben te maken met de legende van de zwarte ruiter, die hoort bij het kasteel van dat echtpaar.
2 Vertelwijze a Probeer iets te zeggen over de manier waarop het verhaal in grote lijnen verteld wordt (veel beschrijvingen, veel dialogen, als herinnering aan vroeger, in welke werkwoordstijd, e.d.). Veel beschrijvingen, in de ikpersoon geschreven, als herinnering aan vroeger, in de verleden tijd. b Zijn er bepaalde eigenaardigheden met betrekking tot typografie, lay-out en dergelijke? Nee. 3 Titel, ondertitel en motto Verklaar deze. De zwarte ruiter verwijst naar de ruiter waar eigenlijk het hele verhaal om draait. Dit is de zwarte ruiter uit de legende. 4 Opbouw a Is er een proloog/epiloog? Zo ja, noteer kort de inhoud en de functie ervan. Niet aanwezig. b Is het boek in hoofdstukken verdeeld? Zo ja, hoeveel? Het boek is in vier hoofdstukken verdeeld. c Hebben de hoofdstukken een titel? Zo ja, noteer ze. De hoofdstukken zijn aangeduid met Romeinse cijfers. d Valt je iets op aan de lijst van hoofdstuktitels? Nee. e Als het boek niet in hoofdstukken is verdeeld, hoe is dan de geleding? N.v.t. 5 Personages Noteer van de voornaamste personen hun naam, leeftijd, functie/beroep/relatie en dergelijke, en wat ze voor soort personage zijn: rond/vlak karakter, type. De hoofdpersoon: de naam blijft onbekend, wat erg opvallend is. Hij is een jager, en hij voelt zich beter dan de mensen om heen, waar hij verblijft. Hij zal ongeveer van middelbare leeftijd zijn. Hij is een vlak karakter. Bijpersoon: Digna Raecke. Ze wordt door de hoofdpersoon beschreven als een kalf, hij vindt haar maar dom. Ze is ongeveer zestien jaar oud, en mank door de schuld van haar vader. Ze is een vlak karakter. Bijpersoon: Meneer Raecke. Hij is de “heer” van het kasteel en zijn streek. Hij leeft heel afgezonderd. Hij doet zich deftiger voor dan hij is, en dat lukt hem niet zo goed. De hoofdpersoon noemt hem herhaaldelijk een gek. Hij is een vlak karakter. Er zijn nog wat bijpersonen die geen grote rol in het verhaal hebben, zoals mevrouw Raecke, de boswachter Halsman en zijn familie. 6 Historische tijd a Wanneer speelt het verhaal zich af? Waaruit leid je dat af? Het verhaal zal zich rond 1900 afgespeeld hebben. Er komen namelijk de volgende zaken in voor die mij typisch voor die tijd lijken: houthakkers, karren met paarden, geen moderne voertuigen zoals auto’s. b Is die tijd van belang voor de handeling of tamelijk willekeurig gekozen? De tijd is waarschijnlijk niet van belang. Misschien geeft het wat meer karakter aan de streek waar het zich afspeelt: een uitgestrekt, verlaten bos.
7 Plaats en ruimte a Waar speelt het verhaal zich af? Het verhaal speelt zich af in de bossen rond kasteel Ruiterstein. Waar dat precies ligt, is niet bekend. b Is die plaats van belang of tamelijk willekeurig gekozen? In die streek gaat de legende van de zwarte ruiter. Het is vrij verlaten, dus wordt er een enge sfeer mee gecreëerd, wat past bij die legende. 8 Tijdsduur a Hoe lang duurt het verhaal ongeveer? Het verhaal duurt ongeveer een maand, van april tot mei. b Zitten er opvallende versnellingen of vertragingen in het verhaal? Na de ontmoeting met Digna gebeurt er een tijdje niets. Hierover wordt niet geschreven. c Hebben die een speciale functie? Nee. 9 Tijdsvolgorde a Is het in grote lijnen chronologisch verteld? Zo nee, hoe is de tijdsvolgorde dan? Nee, wanneer over de legende verteld wordt, is er een flashback. Dat is namelijk iets wat vroeger gebeurt is. b Wat is de functie van de afwijkingen in de chronologie? Om de legende te vertellen. Deze speelt namelijk een belangrijke rol in het verhaal. 10 Perspectief a Wordt er door de auteur ‘van buiten af’ verteld (auctoriaal) of kruipt hij in de huid van één van de personages (personaal)? Personaal: de schrijver kruipt in de huid van de ikpersoon. b Zijn er bijzonderheden met betrekking tot dit perspectief, bijvoorbeeld verschillende ikpersonen, wisseling van ‘ik’ naar ‘hij’, en dergelijke? Nee. 11 Idee Is het boek met een bepaalde bedoeling (‘idee’) geschreven, bijvoorbeeld om iets aan te vallen of om een pleidooi voor iets te houden? Zo ja, formuleer deze idee. Vestdijk werkte vaak met een soort dualisme in zijn verhalen. Hierbij ging het om een tegenstelling waarvan het ene deel niet zou bestaan zonder het andere. Op een gegeven moment stort dit dualisme even in. In “de zwarte ruiter” gaat het om de tegenstelling werkelijkheid – verbeelding. Naar mij mening vindt die instorting plaats wanneer de man de zwarte ruiter met Digna op het paard uit het vuur ziet springen (hier ben ik niet helemaal zeker van). 12 Genre Hoort de roman tot een bepaald (sub)genre (bijv. oorlogsroman, streekroman, satire, detective, sociale roman)? Het is een soort griezelverhaal.
13 Stroming Hoort het boek tot een bepaalde stroming die in de literatuurlessen is behandeld? Zo ja, welke kenmerken daarvan vind je in het boek terug? De schrijver, Vestdijk, behoort volgens het literatuurboek tot de nieuwe zakelijkheid. Hierbij ging het om de inhoud en niet om de vorm van de literatuur. Een boek hoefde niet ingewikkeld in elkaar te zitten om iets te zeggen te hebben, een ethische boodschap was niet nodig. Dit was hier ook te zien: het verhaal was niet moeilijk geschreven (de vorm was eenvoudig) maar de inhoud was wel enigszins ingewikkeld.