Een varken in het paleis door Tessa de Loo

1 Primaire gegevens van het gelezen werk: Auteur: Tessa de Loo (pseudoniem van J.M. Duyvené de Wit.) Titel: Een varken in het paleis
Ondertitel: - Motto: - Verschenen in: 1998
Aantal blz: 260
Leestijd: 13 uur 2 Waarom heb je dit boek gekozen? Ik ging naar de bibliotheek want ik was op zoek naar een leuk boek. Opeens viel mijn oog op dit boek. De omslag sprak me meteen erg aan en ik besloot om de achterkant te lezen. Na dit gelezen te hebben was ik helemaal enthousiast, want ook de inhoud van het verhaal leek me erg leuk. Het zou een avontuurlijk reisverhaal zijn gecombineerd met geschiedenis (Lord Byron). Bovendien speelt het verhaal zich af in een ander land met een heel andere cultuur en dat vind ik altijd heel erg interessant. Dus ik besloot om het boek te lenen. 3 Titel, ondertitel en motto: De titel “Een varken in het paleis” heeft twee betekenissen. Als Tessa de Loo en haar metgezellen uiteindelijk aankomen bij het vervallen paleis van Ali Pasja, blijkt er tegenwoordig een bruingrijs gevlekt varken in de ruïne te huizen. Dus letterlijk een varken in het paleis. Ook staat dit varken symbolisch voor Ali Pasja. Hij was heel wreed, barbaars, maar woonde toch in een paleis. Dit boek heeft geen ondertitel of motto.
4 Samenvatting van de inhoud: In het boek komen twee verhaallijnen voor. De eerste is het reisverhaal van Lord Byron en zijn vriend Hobhouse. Zij maken een tocht door Albanië begin 19e eeuw. De tweede verhaallijn gaat over de hoofdpersoon (Tessa de Loo), die dezelfde reis maakt, in deze tijd. De reis van Lord Byron: In 1809 maakte Lord Byron, eenentwintig jaar oud, in gezelschap van zijn vriend
John Cam Hobhouse een ‘Grand Tour’, zoals onder studenten uit de aristocratie en ‘hogere kringen’ gebruikelijk was. Ze maakten deze als afsluiting van een universitaire studie. Byron, zoals altijd eigenzinnig en onvoorspelbaar, deed iets ongebruikelijks. Hij en zijn vriend maakten een tocht te paard door Epiros en Zuid-Albanië, door gebieden, waar zelden vreemden door heen reisden en als zeer gevaarlijk bekend stonden. Toen de toenmalige heerser van Albanië en gedeeltelijk Macedonië, Ali Pasja, hoorde dat er een adellijke Engelsman op zijn grondgebied was, stond hij erop dat deze hem in zijn paleis in Tepelenie zou bezoeken. Ali Pasja was een machtig strijder, die onder meer berucht was omdat hij wreed opstandelingen roosterde. Na een tocht door de onherbergzame gebieden van Albanië, bereikten ze na enige tijd het paleis van Ali Pasja. Over de luxueuze logeerpartij bij Ali Pasja schreef Lord Byron een fascinerende brief aan zijn moeder. Hierin laat hij weten hoe diep hij onder de indruk was van de oriëntaalse pracht en het bizarre mengsel van Albanese ruigheid en Turkse hoffelijkheid. Als snel begon hij aan een gedicht, die op dit bezoek geïnspireerd was. Het gedicht ‘child Harold’, wordt een groot succes en hij krijgt roem vanuit heel Europa. Hij sterft op 36 jarige leeftijd in Griekenland, waar hij helpt in de vrijheidsstrijd van de Grieken tegen de turken De reis van Tessa de Loo: Tessa de Loo was van jongs af aan al helemaal weg van Lord Byron. Ze is gefascineerd geraakt door zijn werk en zijn persoon. Ze weet dan ook alles van hem af. Als ze de brief die Lord Byron op reis door Albanië aan zijn moeder schreef, onderogen krijgt, krijgt ze de drang met hem mee te reizen. In 1996 maakt zij dezelfde reis door Albanië als Lord Byron deed samen met twee medereizigers, professor Karagjozi en Daniël Koster. Zo hoopt ze de betovering waarover Lord Byron schreef zelf te ontdekken, bovendien is dit voor haar een goede manier om te vluchten uit de drukte van de twintigste eeuw. Ze maakte de tocht vanuit Jonnina door vrij ontoegankelijke, onherbergzame gebieden naar Tepolenë. Ze reizen grotendeels te paard, te voet en heel soms met de auto. Ze volgen de gedetailleerde routebeschrijving van Hobhouse, maar omdat veel wegen verdwenen zijn is dat niet altijd gemakkelijk. Bovendien krijgen ze te maken met een paardenman die hun flink afzet. En alsof dat niet genoeg is krijgt ze tijdens de tocht ook nog eens last van haar maag. Desondanks kan ze nog over de momenten van schoonheid en melancholie tijdens de tocht vertellen. Maar het romantische idee dat ze had, iets terug te vinden van het landschap en de cultuur zoals Byron die gezien had, blijkt al snel een illusie te zijn. Wat niet vervallen of vergaan is, is verdwenen onder staal en beton. Ook van het ooit zo glorieuze paleis van Ali Pasja, het einddoel van de reis, is weinig meer bewaard gebleven. Waar ooit het paleis gestaan had, wentelde zich nu een bruingrijs gevlekt varken in de modder. 5 Tijd en plaats: Het verhaal over de reis van Lord Byron speelde zich voornamelijk af in het jaar 1809. De reis door Albanië nam ongeveer twee maanden in beslag. Verder wordt in het boek ook het leven van Byron behandeld. Hij is geboren in 1788 en sterft in 1824. De reis die hoofdpersoon maakt in navolging van Lord Byron speelt zich in het heden af. Deze reis duurt ongeveer 2 weken. Het verhaal speelt zich af in verschillende gebieden en landen. Het deel van het boek dat gaat over Lord Byron speelt zich af in Engeland (waar hij geboren is), Griekenland en Albanië (waardoor hij zijn Grand Tour maakte) en als laatste Venetië (waar hij later woonde). De tweede verhaallijn gaat over de reis van de hoofdpersoon in het heden. De reis begint in Nederland. Een klein gedeelte van het verhaal speelt zich af in Griekenland. Maar het grootste deel van het verhaal speelt zich af in Albanië. 6 Thema’s: De thema’s van dit verhaal zijn reizen en geschiedenis. Het boek is vooral een verslag van de reis van de hoofdpersoon en van de reis van Lord Byron door Albanië. De beiden reizen worden tot in detail beschreven. Verder speelt geschiedenis ook een zeer grote rol in dit boek. Ten eerste omdat je veel te weten komt over de reis (die hij maakte in de 19e eeuw) en het leven van Lord Byron. Ook krijg je als lezer ontzettend veel informatie over de politieke situatie van die tijd. Het boek bevat dus ook veel geschiedenis.
7 Motieven: Het motief in dit verhaal is vluchten uit de 20ste eeuw (reislust). De hoofdpersoon heeft een obsessie voor de historisch figuur Lord Byron en ze probeert door dezelfde reis als Lord Byron te maken als het ware terug te gaan in het verleden. Voor haar gevoel reist ze op deze manier met hem mee. Ze heeft een hele speciale band met Lord Byron en op deze manier kan ze voor haar gevoel nog ‘closer’ worden met hem. Als ze uiteindelijk de reis voltooid heeft en afwijkt van het schema van Lord Byron voelt ze zich nutteloos en leeg. Dit wijst erop dat ze zich dus heel lekker voelde en nuttig voelde toen ze zich in het verleden waande. De hoofdpersoon past helemaal niet in deze tijd en probeert de 20ste eeuw te ontvluchten. 8 Personen: - De hoofdpersoon (Tessa de Loo): Uit het boek kun je opmaken dat ze liever in het verleden had willen leven. Ze is helemaal geobsedeerd door Lord Byron en door het verleden. Ze heeft een hele speciale band met Lord Byron en probeert door zijn reis ook te maken nog dichter bij hem te komen staan. Ze vindt het heerlijk in het overwegend ongemoderniseerde en ouderwetse Albanië. Maar ze realiseert zich ook, dat ze de luxe van de twintigste eeuw ook nodig heeft. Vooral een lekker warm bad en een fijn bed waardeert ze dan ook erg. - Lord Byron: Hij is een jonge Engelse dichter. Op tienjarige leeftijd erfde hij de titel ’Lord’ met daarbij een vervallen landgoed. In de 19e eeuw maakte hij om zijn studie af te ronden een reis door Albanië, dat als een zeer gevaarlijk land bekend stond. Dit was in die tijd dus zeer ongebruikelijk, maar hij deed wel meer vreemde dingen. Hij werd door velen niet als vol aangezien mede doordat hij mank was, maar ook door zijn eigenzinnige, avontuurlijke onvoorspelbare en excentrieke karakter. Bovendien bleek hij ook biseksueel te zijn, iets waar in die tijd in Engeland nog de doodstraf op stond. - John Cam Hobhouse: Hij was de beste vriend van Byron en metgezel tijdens de tocht. Hij is nogal een pietlut en niet zo avontuurlijk aangelegd als Byron. Hij hield het hele verloop van de reis bij tot in de kleinste details, ook maakte hij hel precieze tekeningen en kaarten van de omgeving. - Ali Pasja: Is een Albanese grootgrondbezitter en rover. Hij ziet er gemoedelijk uit als de kerstman; dik, met een witte baard en blauwe ogen, maar hij is bijzonder wreed. Hij roostert en spiest bijvoorbeeld opstandelingen. Hij is een erg brute man. Zijn tegenstanders hebben het zwaar te verduren, maar hij is er goed voor de mensen die hij aardig vindt. Hij is bijvoorbeeld erg gastvrij voor Byron en zijn gezelschap, omdat Byron volgens hem een adellijk uiterlijk heeft en daar kijkt hij tegenop. - Daniël Koster
Hij vergezelt de hoofdpersoon gedurende de hele reis. Hij is een Nederlandse historicus en dient vaak als tolk. Hij weet erg veel van het Albanië van nu, maar ook heel erg veel van de geschiedenis van het land. De hoofdpersoon heeft veel gehad aan zijn hulp tijdens de reis. - Professor Karagjozi
Is een Albanees en een Byron-kenner. Hij is heel opvliegend, maar probeert wel op zijn eigen manier zoveel mogelijk dingen goed te laten verlopen. Hij leert de hoofdpersoon veel over de Albanese gebruiken en de verstandhouding tussen de Albanezen en de Grieken. 9 Structuur van het boek: Het boek bestaat uit twee verhaallijnen (de reis van Byron en de reis van de hoofdpersoon) die elkaar afwisselen. Hierdoor is het verhaal af en toe verwarrend en best moeilijk te volgen. Bovendien wendt de hoofdpersoon zich ook af en toe rechtstreeks in briefvorm tot Lord Byron. -Voorwoord: Hierin wendt ze zich tot Lord Byron. Ze legt aan hem uit waarom ze de reis gaat maken en hoe ze zich erop voorbereid heeft. Ook wordt in het voorwoord de brief weergegeven die Lord Byron aan zijn moeder schreef vanuit het paleis van Ali Pasja, door het lezen van deze brief heeft de hoofdpersoon besloten om de reis ook te gaan maken. Verder wordt in het voorwoord ingegaan op de eerste ontmoeting van de hoofdpersoon met Karagjozi, tijdens deze ontmoeting legt de hoofdpersoon haar reisplannen voor aan Karagjozi, hij is meteen erg enthousiast. -Hoofdstuk 1,3,5,7,9,11,13,15 geven een historische beschrijving van het leven en de reis door Albanië van Lord Byron. -Hoofdstuk 2,4,6,8,10,12,14,16 geven een beschrijving van de reis die de hoofdpersoon maakte in Albanië in navolging van Lord Byron. -Epiloog: Hierin wordt verteld wat voor invloed de reis die Lord Byron maakte gehad heeft in zijn leven. Deze reis heeft hem veel goeds gebracht want geïnspireerd door de reis schreef hij prachtige gedichten. Zijn gedichten kregen in heel europa veel roem en hij kon daardoor een luxe leventje leiden. Als allerlaatste geeft de hoofdpersoon haar mening over de gedichten van Lord Byron. Ze legt de lezer uit waarom ze de gedichten en de dichter zelf zo fascinerend vindt. 10 Eindoordeel: Ik vond het een beetje vreemd boek. Er zaten een aantal heel mooie stukken in, maar er waren ook een aantal zeer saaie gedeelten. Het onderwerp vond ik wel interessant. Ik houd erg van reizen, bovendien interesseer ik me erg voor andere culturen en voor geschiedenis, deze aspecten kwamen allemaal in het boek voor. Ik vond het grootste deel van het boek erg mooi, maar er waren jammer genoeg een aantal stukken die erg saai en langdradig waren. Het leukste gedeelte van het boek vond ik het reisverhaal van de hoofdpersoon. De reis was heel mooi en tot in de kleinste details beschreven. Hierdoor had ik echt het gevoel dat ik persoonlijk in Albanië stond. Door dit boek heb ik veel geleerd van het leven in Albanië nu en ik het verleden. Ik weet nu veel over de politieke situatie in Europa in de 19e eeuw en natuurlijk vooral heel erg veel over Lord Byron. Ik wist erg weinig over het land Albanië en over Lord Byron dus ik heb op dat gebied echt iets aan het boek gehad. Mijn kennis over de wereld en het verleden is weer een stukje groter geworden. In het boek waren de gebeurtenissen het belangrijkste. Omdat het een reisverhaal is worden er veel feitelijke gebeurtenissen beschreven. Doordat de gebeurtenissen tot in de kleinste details beschreven waren werd het af en toe wat saai. Er kwamen weinig spannende en schokkende gebeurtenissen in voor, daardoor werd het verhaal ook wat eentonig. Sommige gebeurtenissen bijvoorbeeld de gastvrijheid van de lokale bevolking en de schoonheid van de natuur was erg mooi beschreven. De hoofdpersoon kwam levensecht over, maar dat is niet zo vreemd als ze bedenkt dat de hoofdpersoon de reis ook in de realiteit gemaakt heeft. Door de goede beschrijvingen kon ik me heel goed inleven in de hoofdpersoon. Haar gedachten en gevoelens werden naar mijn mening erg goed onder woorden gebracht. Ik herkende een aantal eigenschappen van de hoofdpersoon in mezelf: de reislust, het opzoeken van de prachtige natuur en daar heel erg van kunnen genieten, het verlangen naar rust. Deze dingen spelen een grote rol in mijn leven. Als het me even te veel wordt zoek ik altijd de natuur op om gewoon te genieten van het uitzicht en de rust. De opbouw van het boek was best ingewikkeld. Doordat de verhaallijnen elkaar per hoofdstuk afwisselen is het erg verwarrend. Vooral in het begin kon ik er geen touw aan vastknopen. Later kreeg ik meer inzicht in de opbouw en de inhoud van het verhaal en kon ik het goed volgen. Je moest wel je aandacht goed bij het verhaal houden, omdat er van vele kanten informatie gegeven werd. Je kreeg informatie over de reis van Lord Byron, over het leven van Lord Byron, over zijn carriere, over de reis van de hoofdpersoon, over de politieke situatie in die tijd in Europa enz. Ondanks alles was het toch een leuk verhaal. Vooral de reis van de hoofdpersoon en dan vooral de spannende gebeurtenissen (bijvoorbeeld de tocht langs de diepe kloof). Jammer genoeg vond ik de afloop van het boek nogal abrupt en niet echt bevredigend. Toen ze bij het paleis van Ali Pasja aankwamen was de reis afgelopen was het verhaal ten einde. Dat vond ik erg jammer. De schrijfster had daar naar mijn gevoel een veel beter en mooier einde aan kunnen breien. Het taalgebruik was erg moeilijk. De zinnen waren lang en vol moeilijke woorden en verwijzingen naar andere zaken, zoals boeken, gedichten, geschiedenis enz. Erg verwarrend allemaal als je weinig van dit soort zaken afweet. Ik denk dan ook dat ik niet alle aspecten uit het boek heb kunnen halen, omdat ik veel verwijzingen en dergelijke gewoon niet heb begrepen. Misschien dat als ik over een paar jaar dit boek nog een keer lees, dat ik dan een heel ander verhaal te lezen krijg, omdat ik dan meer algemene kennis heb en dus meer linken zal kunnen leggen. Ik vond het nu een beetje vreemd boek met een aantal hele leuke stukken erin. Misschien dat mijn menig in de toekomst over dit boek zal veranderen. Ik ben benieuwd.
11 Stroming: Het is voor een deel een autobiografische roman, omdat de schrijfster (Tessa de Loo) zelf ook helemaal weg in van Lord Byron en om die reden dus ook een reis gemaakt heeft door Albanië. Bovendien is het voor een deel ook een historische roman, omdat er veel feiten over het leven en de reis van Lord Byron in voorkomen. Bovendien wordt je in het verhaal op de hoogte gebracht van de politieke situatie in die tijd in Albanië en in geheel Europa. Het boek kan gerekend worden tot de moderne literatuur. 12 Recensies: Een varken in het paleis
Tessa de Loo. Uitg. De Arbeiderspers Amsterdam, 1998; 265 blz., fl34,90
door Mieke Wilcke-van der Linden
Met haar boek De tweeling heeft Tessa de Loo veel succes geoogst in literatuurminnend Nederland. Het boek is verschillende malen herdrukt en wordt nog steeds gretig gelezen. In Nederland haalde het een oplage van tegen de vierhouderdduizend exemplaren. Door dit succes krijgt een volgende roman haast automatisch dezelfde publiciteit. Een varken in het paleis haalde snel na verschijning de Boekentoptien. Toch valt dit boek in vergelijking met De tweeling tegen. Het is meer een mengeling van een reisverhaal, biografie en historische documentaire dan een echte roman. Van een plot of grondthema is nauwelijks sprake. In Een varken in het paleis geeft Tessa de Loo een verslag van haar reis door Griekenland en Albanië in de herfst van 1996. Ze maakte deze reis, grotendeels te paard, in de voetsporen van de Engelse romantische dichter Lord Byron. In een reisgids voor Albanië las ze een brief van Byron aan zijn moeder waarin hij een wereld opriep die zo magisch, oosters en exotisch was dat ze zelf wilde weten wat er nog van die atmosfeer was overgebleven. De 21-jarige Byron maakte zijn tocht door Albanië in 1809 met een indrukwekkende reisuitrusting, waaronder drie ledikanten, en in gezelschap van zijn vriend Hobhouse, die een zeer gedetailleerd verslag van de reis maakte. Een reis vol gevaren maar ook vol van ontmoetingen met exotische en invloedrijke figuren zoals de wrede despoot Ali Pasja, door wie Byron als een echte Lord werd ontvangen. Tessa de Loo, begeleid door een historicus en schrijver van reisboeken en een Albanese professor, wilde de betovering die Byron beschreef, zelf ervaren, door de ruïnes van Pasja's paleis te bezoeken, maar dat blijkt een desillusie te zijn. De reis is, afgezien van de overweldigende gastvrijheid die ze tegenkomen, een aaneenschakeling van pech en teleurstellingen. Zo is de man bij wie de paarden worden gehuurd, een afzetter die zich niet aan zijn afspraken houdt. En overal is het verleden 'weggerestaureerd'. Het enige levende wezen dat ze tussen de ruïnes van Pasja's paleis aantreft, is een varken. Huidschilfers
De reisbeschrijving heeft een bijzondere vorm. De schrijfster wisselt lange persoonlijke brieven aan Byron, waarin de verschillen tussen zijn reis en de hare naar voren komen, af met korte hoofdstukken vol biografische bijzonderheden over de door haar zo bewonderde Byron. Dat alles wordt gelardeerd met citaten uit zijn brieven, dagboeken en Hobhouse's verslag. Tessa de Loo's kennis van zijn leven is indrukwekkend en haar liefde voor de dichter onmiskenbaar. Ze is gefascineerd door zijn werk en persoon ,,een man van tegenstellingen, van hevige emoties, van eeuwige rebellie'', een man van Weltschmerz. Een aanhef als 'Mijn beste George' of 'Mijn allerbeste vriend' suggereert dat ze op intieme voet met hem staat. In een lange brief, die als voorwoord dient, vertelt ze hem hoe ze als zestienjarig meisje in vervoering was geraakt door zijn portret in haar Engelse literatuurboek. Zoals een echte fan is ze tijdens de reis geïnteresseerd in elke spoortje dat haar held heeft achtergelaten: een bron waaruit hij heeft gedronken, een haar en zelfs huidschilfers. Maar het wordt haar steeds duidelijker dat er maar weinig sporen zijn overgebleven van de oorspronkelijke tocht. De echte bedoeling van de reis komt in Een varken in het paleis niet uit de verf. Enerzijds wil Tessa de Loo via de reis Byron beter leren kennen, maar anderzijds schrijft ze over haar reislust dat het een manier is ,,om de controle over mijn leven te verliezen en dichter bij die ene waarheid te komen: dat leven gevaarlijk en veranderlijk is en dat ik mijn lot niet ken''. Ook is haar reis ,,een vlucht uit de hogedrukpan van de moderne tijd'' - 'Ga weg, twintigste eeuw, verdwijn', een melancholisch verlangen naar een luisterrijk, kleurrijk en authentiek verleden. Dat de schrijfster via een zoektocht naar Byron eigenlijk zichzelf zoekt, wordt niet goed uitgewerkt. Daarvoor had ze misschien een andere vorm moeten kiezen voor haar boek. Hopeloos
In het paleis van Ali Pasja komt Tessa de Loo tot de conclusie dat ze Lord Byron en zijn tijd niet bereiken kan. En aan het slot van het boek erkent ze met enige zelfspot dat de onderneming hopeloos was. Ze lijkt, schrijft ze, op de ezel van Ali Pasja, die trouw doorging met water voor hem te halen, toen Ali allang dood was. Zij bleef Byrons trouwe waterdraagster. De vraag is waarom de schrijfster haar lezers per se deelgenoot heeft willen maken van haar ervaringen en daarvoor een boek van meer dan 250 bladzijden nodig had. Dan had ze beter haar ontgoocheling, haar verstoorde illusie tot thema van het boek kunnen maken. Wel komt Tessa de Loo tot het besef dat Byron in zijn werk voortleeft. Ook Tessa de Loo wil door dingen op papier vast te leggen ontsnappen aan de voorbijgaande tijd. De biografische gedeelten van het boek zijn het meest onderhoudend geschreven: met oog voor treffende details en mooie anekdotes, bijvoorbeeld over Byrons vreemde eetgewoontes. De hoofdstukken in briefvorm zijn minder geslaagd, vooral de vergelijkingen die de schrijfster maakt tussen Byrons reis en die van haarzelf zijn soms nogal gezocht en zelfs ongeloofwaardig gezien het feit dat Byron nauwelijks wat van het communisme afwist. Ook zijn de reisverslagen over het algemeen weinigzeggend, ze missen interessante ideeën of gedachten. De beschrijving van het huidige Albanië is in documentair opzicht wel interessant, maar soms ook wat clichématig. De verhaalpersonen komen niet echt tot leven, noch de reisgenoten noch Byron zelf.