TRALIEVADER, door Carl Friedman. Amsterdam, 1991 (eerste druk) Carl Friedman is geboren in 1952. Ze zegt dat ze eigenlijk nooit schrijfster had willen worden. Ze heeft zelfs een keer al haar geschreven werk in een container gegooid bij een Chinees restaurant. Friedman schrijft romans, novellen en poëzie. Met de autobiografische roman Tralievader maakte ze in 1991 haar debuut. Haar vader heeft in de 2e Wereldoorlog in concentratiekampen gezeten, vandaar dat de roman autobiografisch is. Een citaat in het NRC Handelsblad over Tralievader is: 'Ik heb die sobere stijl nagestreefd omdat het om jeugdherinneringen gaat die in de tegenwoordige tijd zijn geschreven. Het ligt ook aan het onderwerp: het kampverleden van mijn vader. De oorlog vaart er alleen maar wel bij als je grote woorden en holle frasen gebruikt’ Dit citaat is op 25 januari 1992 in het NRC verschenen. Ander werk van haar is: Twee koffers vol (roman, 1993) De grauwe minnaar (verhalen, 1996) Interne gegevens
Motivatie van mijn keuze

Ik het Tralievader gekozen omdat het mij door klasgenoten en mijn moeder aangeraden is. Ik lees eigenlijk veel boeken die gaan over of die te maken hebben met de 2e Wereldoorlog. Tralievader is een makkelijk boek, het bestaat uit weinig pagina’s, dus ik had het snel uit. De achterkant sprak mij ook aan, omdat het me een raar verhaal leek. Ik wist niet goed wat ik van het boek moest verwachten en leek mij wel leuk. Samenvatting
De vader van de ik-figuur, Jochel genaamd, heeft de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Hij heeft in een kamp gezeten, omdat hij van joodse afkomst was en hij praat er nu nog voortdurend over. De vader zegt dat hij "kamp" heeft. Zijn kinderen (het ik-figuur, Max en Simon) vergelijken dat met een ziekte als waterpokken. De kinderen worden beïnvloed door de oorlogstrauma’s van hun vader. Als vader ‘s nachts niet kan slapen en rond gaat lopen, worden ook de kinderen wakker. Ze mogen niet zeggen dat ze honger hebben, want in het kamp werd pas echt honger geleden. Alles wat ze zeggen heeft hun vader veel erger gehad, ze hebben volgens hun vader een luizenleven. Alles wat vader doet en zegt heeft te maken met het kamp. De kinderen zijn op school ook veel met de oorlog bezig, dit is logisch, want ze horen niets anders. De lerares vindt dat ze de oorlog maar eens moeten afsluiten. Als vader tbc blijkt te hebben moet hij naar een sanatorium. Tijdens de bezoekuren vertelt hij de kinderen over zijn onderduikadressen. Zo heeft hij samen met andere onderduikers op het platteland gezeten. Ze werden echter verraden door een naburige boer. Wanneer vader genezen is van de tbc, mag hij naar huis. Zijn gezin wacht de hele dag op hem, want hij komt veel later dan verwacht. Hij durfde namelijk niet met de trein mee. De ik-figuur gaat met haar vriendin, Nellie naar een kerkmis. Ze was er nog nooit geweest en ze gaat er ook nooit meer heen, want ze vindt dat haar vader veel meer heeft geleden dan Jezus. Vader vindt God een "rotzak", omdat hij in het kamp heeft toegekeken hoe iedereen werd doodgemaakt. Dit is een aanleiding voor een hevige ruzie met Max. Max zegt dat vader hem maar eens moet slaan, net als de SS-ers. Vader lijkt lamgeslagen na deze opmerking. Max verwijt zijn vader ook dat hij niet is zoals de andere vaders. Die gaan namelijk voetballen met hun kinderen, terwijl zijn vader alleen maar over het kamp kan praten. Vader vertelt dat er in het kamp ook werd gevoetbald, maar dat de spelers soms na de eerste helft al begraven konden worden. Het is dus maar goed dat vader niet van voetballen houdt. Nu is Max onder de indruk: hij rent naar zijn kamertje en begint te huilen. Op een dag mogen de ik-figuur en de andere kinderen van Jochel naar de bioscoop. Ze hebben een film over Odysseus uitgekozen. Ze bewonderen hem. De ik-figuur vindt dat vader evenveel te verduren heeft gehad als Odysseus. Allen zijn ze erg onder de indruk van het verhaal. Ook vertelt vader dat hij iemand vermoord heeft in het kamp. Hij heeft daar spijt van en verwijt de kampbeulen dat ze hem veranderd hebben in een beest. De kinderen vinden niet dat hij een beest is, want beesten tonen geen spijt. Vader blijkt er toch geen spijt van te hebben dat hij iemand vermoord heeft, maar van de manier waarop hij dat heeft gedaan. Hij had het veel langzamer moeten doen, zodat zijn slachtoffer de doodsangst langer had gevoeld. Na de bevrijding hadden de Engelsen de gevangen opgehaald. Ze werden naar een transitkamp gebracht. Daar was gebleken dat de gevangen hun schaamte voorbij waren: ze deden hun behoefte op het gazon. Toen vader eindelijk thuiskwam, wachtte moeder op hem. Hij werd enthousiast omhelsd. Moeder herinnert zich dat nog goed en de tranen lopen over haar wangen, terwijl de kinderen toekijken. Titelverklaring
Jochel, de vader van de ik-persoon, wordt door het meemaken van de Tweede Wereldoorlog in zijn dagelijks leven de hele tijd geconfronteerd met tralies. Tralies die hij overgehouden heeft aan het leven in een kamp. De gevolgen van zijn ervaringen in een concentratiekamp tijden de Tweede Wereldoorlog wordt beschouwd als een traumatische ziekte, genaamd “Kamp” Emotionele tralies weerhouden hem ervan een normaal leven te leiden met zijn vrouw en zijn kinderen. Thema
In Tralievader staat het onvermogen om de gevoelens van een ander te begrijpen centraal. Het verleden van een ander is doorgaans moeilijk doordringbaar en dat van een kampslachtoffer blijkt ontoegankelijk en niet te bevatten. De vader kan zijn verhalen blijven herhalen, echt bereiken zal hij zijn vrouw en kinderen nooit. Dit kan heel frustrerend zijn voor zowel de vader als de andere gezinsleven. Wat ook een thema of onderwerp zou kunnen zijn, is het fenomeen “kamp” De vader van het gezin in het verhaal lijdt hieraan, en dus lijdt het gezin eraan. De kleinste gebeurtenis in het gezin zorgt ervoor dat de vader weer terugdenkt aan het kamp. Bij elk klein voorval begint de vader weer te vertellen over zijn ervaringen in het kamp, waardoor een normaal leven eigenlijk niet mogelijk is. Bij het ontbijt begint de vader al met zijn griezelverhalen. ("Auf und davon", pag. 5, waarin hij vertelt van een krankzinnig geworden vriend die zelfmoord probeert te plegen door van het dak van een barak te springen, maar uit de lucht werd geschoten door de SS) Je ziet dat het hele leven van de man wordt beheerst door de tijd in het kamp. Personages
De hoofdpersonages in Tralievader zijn: De ik-figuur
Het wordt in het verhaal niet duidelijk hoe de ik figuur heet. Het personage is in ieder geval jonger dan de andere gezinsleden, en erg naïef. Het begrijpt de verhalen van vader niet goed en denkt dat vader een ziekte heeft, “kamp”. “Kom eens mee naar de wolf”, zei ik, maar zij toonden geen belangstelling. Pas toen ik begon te huilen, wilde Max mij schoorvoetend volgen. “Nou, “ vroeg hij verveeld, toen wij samen voor het wolvehok stonden, “wat is er met dat beest?” “Het heeft kamp!” snikte ik. Uit dit citaat blijkt de naïviteit van de ik-figuur. Deze beseft totaal niet wat “kamp” inhoudt. Dit vond ik in het boek zeer interessant beschreven. Op zich lijkt het hoofdpersonage uit Tralievader wel enigszins op het hoofdpersonage uit Kinderjaren van Jona Oberski. Allebei de personages begrijpen niet wat er om hen heen gebeurt en het heeft allebei betrekking op de Tweede Wereldoorlog, alleen het personage uit Kinderjaren maakt de oorlog zelf mee en de ik-figuur uit Tralievader beleeft alleen de nasleep ervan. Jochel
Jochel, de vader van de ik-figuur is eigenlijk de persoon waar het in het verhaal om gaat. Zoals ik eerder zei, heeft Jochel de Tweede Wereldoorlog meegemaakt en hij heeft een nare ervaring overgehouden aan de concentratiekampen waar hij in heeft gezeten. Alles wat Jochel doet heeft te maken met de Tweede Wereldoorlog. In het volgende citaat blijkt dat Jochel alle dingen in zijn dagelijks leven vergelijkt met zijn tijd in het kamp. “Ik kan wel een kilo kersen op, ik heb zo’n honger!” “Jij?” lacht mijn vader. “Jij weet niet eens wat honger is.” “Wel waar, “ zegt Max verontwaardigd. “Dat is als je maag rammelt.” Mijn vader schudt zijn hoofd. “Wanneer je echt honger hebt, is er geen sprake meer van rammelen, maar van knagen. Je bent volkomen leeg van binnen en zo slap als een ballon waar de lucht uit is.” Zijn ogen worden doorzichtig. “Dat begrijpen jullie niet” zegt hij. Jochel voelt zich zeer onbegrepen. Hij leeft als het ware in een geïsoleerde wereld, omdat hij voelt dat niemand hem kan begrijpen. Hoe zeer de overige gezinsleden ook zullen proberen, hij zegt dat ze hem nooit zullen begrijpen. Dit is erg frustrerend voor alle familieleden. Ik heb nog een aantal zaken op een rijtje kunnen zetten waaraan je duidelijk kunt zien dat de vader ziekelijk wordt van “kamp” - In het kamp loopt hij een longziekte op, maar hij blijft maar roken. - Hij zwerft `s nachts door het huis en lijdt aan slapeloosheid - Hij zingt ‘s avonds kampliederen - Hij heeft “ruzie met god” (zie daarvoor blz. 18) - Hij leest indianenboeken, want hij vergelijkt zichzelf met de onderdrukte indianen die worden uitgemoord omdat een ander volk meer “lebensraum” nodig heeft. Je ziet ook dat de rest van het gezin zich (misschien indirect) ook bezig houdt met de “ziekte” van hun vader: Simon
Simon is het “middelste” kind uit de familie. Hij is ouder dan de ik-figuur en begrijpt de problemen van zijn vader ook beter. Hij speelt niet echt een belangrijke rol in het verhaal. Hij zegt erg weinig, dus het is ook moeilijk om zijn karakter te beschrijven. Simon denkt ook dat het bestaan van kampen vanzelfsprekend is en dat daar uiteraard mensen worden vergast
Max: "In het kamp gebeurden wel gekkere dingen, er werden mensen vergast." Simon: "Na-tuu-rlijk werden er mensen vergast, daar is een kamp toch voor." Verder zijn er nog wat kleine dingetjes die laten zien dat Simon bezig is met de ziekte van zijn vader: Hij vindt bijvoorbeeld de olifanten in de dierentuin erg zielig, ze zitten opgesloten. En na een van de verhalen (ditmaal over een mars die Jochel moest lopen, en dat hij een tube tandpasta meenam en daaruit at om aan vocht te komen) deed Simon ook tandpasta in de zak van zijn ochtendjas, hij dacht het zekere voor het onzekere te nemen. Max
Max is de oudste zoon van Jochel en zijn vrouw. Hij is vrij opstandig tegenover zijn vader. Hij vindt zelf dat hij Jochel wel begrijpt. Hij wil zich ook kunnen voorstellen hoe zijn vader zich voelt. Hij legt zijn voeten op een dag in de vriezer om te kunnen voelen wat zijn vader bedoelde toen hij zei dat hij zulke koude voeten had, omdat zijn schoenen uit elkaar gevallen waren. (zie blz. 30) “Sla me maar,” gilt Max tegen mijn vader, “net als de SS!” Max probeert ook het mes, dat zijn vader in het kamp gemaakt heeft, te verbergen onder zijn oksel, net zoals zijn vader deed. Je merkt dus dat hij zijn vader eigenlijk wil nadoen. Dus ondanks “kamp” is Jochel toch nog steeds een voorbeeld voor zijn oudste zoon. Moeder

Moeder is vaag beschreven. Je komt weinig over haar karakter te weten omdat ze in het verhaal ook maar weinig aan het woord komt. Ze helpt Jochel om met zijn “kamptrauma” om te gaan. Als vader weer eens ’s nachts door het huis loopt, allerlei vage taal uitslaand, zegt ze “Je bent hier, je bent thuis” Jochel ontwaakt dan eigenlijk uit zijn “droom”. Moeder is wel de persoon die Jochel het beste kent en begrijpt. Opbouw
Er is eigenlijk niet echt sprake van een opbouw in Tralievader. Het verhaal bestaat namelijk alleen maar uit flashbacks. dus er zit niet echt een structuur in. Het is mooi om het boek zo te lezen met al die terugblikken want zo weet je tussendoor ook wat voor invloed deze gebeurtenissen hebben op de personen in het verhaal.. Na het lezen blijf je nog met vele vragen zitten, omdat de geschiedenis van de vader (naast de terugblikken) aardig vaag gehouden wordt. Het boek boeit je al vanaf de eerst bladzijde, omdat de ik-persoon daar al begint over dat vader 'kamp' heeft. Tijd
Het boek speelt zich af in deze tijd. Maar zoals ik al eerder zei zijn er veel terugblikken en daardoor zijn er in het verhaal eigenlijk twee tijdslijnen; Eent in het heden, een in de Tweede Wereldoorlog. Op zich vind ik dit wel een leuke manier van lezen. Door de flashbacks begrijp je het gedrag en de gevoelens van de personages ook beter. Ruimte
Dit is eigenlijk dezelfde kwestie als bij het kopje Tijd. Het verhaal speelt zich op meerdere plaatsen af. Het “normale” verhaal, zoals ik het gemakshalve maar even noem, speelt zich ergens in Nederland af. Op zich zou het ook ergens anders gesitueerd kunnen zijn, maar omdat Carl Friedman een Nederlandse is en omdat het boek autobiografisch is, ga ik ervan uit dat het zich in Nederland afspeelt. De terugblikken naar de kampervaringen van Jochel spelen zich echter vrijwel alleen in concentratiekampen af. Waarschijnlijk waren dit kampen in Polen. Later komt Jochel ook nog in een transitkamp terecht, waar een deel van het verhaal zich ook afspeelt. Ik vind het moeilijk om de functie van de ruimte in dit boek te beschrijven. Het concentratiekamp speelt natuurlijk een erg grote rol in dit verhaal, het grootste gedeelte van het boek speelt zich hierin af. Misschien kan Jochel niet goed omgaan met het feit dat hij nu vrij is, niet meer in het kamp is, en dat hij daarom ongewild steeds herinneringen naar boven haalt… Perspectief
De ik-figuur is de verteller van het “normale” verhaal. Deze figuur is een meisje van 10 jaar, de dochter van Jochel. Je beleeft het hele gezinsgebeuren vanuit haar ogen. Je merkt aan de manier van vertellen dat ze niet alles wat ze hoort of ziet begrijpt. Bij de flashbacks daarentegen is Jochel de verteller. Hij vertelt hele avonden over zijn ervaringen en belevinissen in het concentratiekamp. Verwerking
Uitgewerkte persoonlijke reactie
Onderwerp
Het onderwerp van Tralievader is, oppervlakkig gezien, de ziekte van de vader van het gezin, “kamp”. Maar als je beter leest, merk je dat het onderwerp eigenlijk ook andere elementen bevat. Het “onvermogen van iemand om iemand anders te begrijpen” is het thema van het boek. Ik vind het op zich een erg interessant onderwerp, omdat het boeiend is om de emoties, gevoelens en gedachten van de personages te interpreteren. Je merkt ook dat de gezinsleden gefrustreerd raken door dat onvermogen. Vooraf wist ik wel dat het boek over de Tweede Wereldoorlog zou gaan, maar ik had niet verwacht dat Carl Friedman zo diep op de emoties en gedachtes van de personages in zou gaan. Dat is wel mooi, want veel boeken over de oorlog lijken erg veel op elkaar en Tralievader geeft een heel ander zicht op de verwerking van de oorlog. Maar vader Jochel beleefd eigenlijk maar weinig ‘avonturen’ in het kamp. Dat had ik liever anders gezien, maar misschien past dat wel helemaal niet in de ‘context’ van dit boek. Het gaat nl. meer om de emoties en andere gevolgen die vader Jochel en het gezin ervan overhouden. Het onderwerp ligt niet in mijn “belevingswereld” omdat ik uiteraard zelf de oorlog niet meegemaakt heb, en ik ken ook niemand uit mijn directe omgeving die in een concentratiekamp gezeten heeft. Maar ik denk dat ik wel goed begrijp wat Jochel in dit boek voelt. Het onderwerp vind ik, zoals ik eerder zei, erg goed uitgewerkt door de schrijfster. Een boek wat hiermee vergelijkbaar is, is bijvoorbeeld Kinderjaren van Jona Oberski. Qua verhaal lijken deze boeken weinig op elkaar, maar het onderwerp is wel ongeveer hetzelfde. De invloed die een leven in een concentratiekamp kan hebben op het leven van iemand. Alleen onderscheiden deze boeken, vind ik, doordat ze niet het standaard beeld geven van de oorlog maar, zoals in Kinderjaren de beschrijving door de ogen van een klein kind, die niet goed begrijpt wat er om zich heen gebeurt. Gebeurtenissen
De terugblikken vind ik erg belangrijk voor de ontwikkeling van het verhaal, vooral omdat je daarom de emoties van de verschillende personages beter kan begrijpen. Het boek heeft eigenlijk niet een “belangrijkste gebeurtenis” Alle gebeurtenissen, zowel in de terugblikken als in de “normale” tijd dragen evenveel bij aan de ontwikkeling van het verhaal, vind ik. Het boek is eigenlijk niet zo heel moeilijk om te begrijpen. Maar omdat je door de ogen van een klein kind naar de gebeurtenissen kijkt, moet je toch iets langer nadenken over dingen dan wanneer het door de ogen van een volwassen persoon verteld zou zijn. De terugblikken zijn misschien bedoeld om te shockeren. Maar ik heb al zovaak boeken over de oorlog gelezen, dat ze me niet meer aan het denken zetten. Het boek is vrij snel uit te lezen, ik had het in een halve dag uit. Dat komt mede doordat het een dun boek is en ook omdat het taalgebruik niet al te moeilijk is. De gebeurtenissen komen vrij snel na elkaar en dus bleef ik de gehele tijd geboeid. Personages

Ik vind dat de vader zich zeer begrijpelijk gedraagt. De ervaringen in een concentratiekamp kun je niet zomaar vergeten. Goed aan het boek is ook dat je aan het einde nog steeds niet weet wat er nu precies omgaat in de hoofdpersoon, dit blijft nog steeds een verrassing. Je weet wel wat zij heeft meegemaakt en je weet dat zij er erg mee zit dat haar vader voor altijd 'kamp' heeft. Ze zou het erg graag van hem over nemen, maar dat vindt ze tegelijkertijd ook wel angstig. De invloed die de vader heeft op het leven van de kinderen is ook erg goed omschreven. de kinderen zijn als de dood voor 'kamp' hebben. Ze trekken zich alles erg aan maar weten toch nog steeds niet precies wat 'kamp' inhoud. Ik vind de reacties die Max heeft op zijn vader zeer begrijpelijk, hij wordt telkens weer geconfronteerd met alles wat zijn vader heeft meegemaakt. Er wordt nooit ergens anders over gesproken. Hij probeert op alle mogelijke manieren te uiten hoe ziek hij er wel niet van is, dat alles alleen maar om dat (stomme) 'kamp' draait. Opbouw
Het boek is een heel veel kleine hoofdstukjes verdeeld, die steeds over iets anders gaan. Persoonlijk vind ik het fijner dat een boek in minder, maar langere hoofdstukken verdeeld is. Je blijft dan langer lezen over hetzelfde onderwerp/aspect van het verhaal. Friedman wisselt snel van aspect. Desalniettemin vond ik het niet moeilijk lezen. Ik vond vooral het lezen van de flashbacks leuk en ik vind ook dat de terugblikken zeer nuttig zijn om de lezer te blijven boeien in het hele boek. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van twee verschillende personages, en dat is soms wel fijn. Aan het eind van het boek blijf je met best veel vragen zitten, vooral over de emoties van de vader, Jochel. Taalgebruik
Het taalgebruik in Tralievader is zeer makkelijk gehouden, waardoor je het verhaal makkelijk en snel kunt begrijpen. Je hebt het boek ook een stuk sneller uit door het gemakkelijke taalgebruik. Het taalgebruik van de verschillende personages is ook realistisch neergezet. Dus het taalgebruik heeft voor mij geen enkel probleem opgeleverd. Verdiepingsopdracht
Mijn verwachtingen waren dat het boek een oppervlakkig beeld zou geven van het leven in een concentratiekamp. Die verwachtingen zijn echter niet uitgekomen, want er werd veel dieper op de emoties en de gevoelens van de vader ingegaan. Ik had een boek verwacht met meer ‘actie’ en ik had ook verwacht dat het zich in zijn geheel in het verleden zou afspelen. Maar het was meer een verhaal dat zich in het heden afspeelde, met flashbacks naar het verleden, als vader Jochel iets vertelde. Dit heeft mij wel verrast, ik vond het boek ook een stuk boeiender dan dat ik van tevoren had gedacht. Tralievader bevat, vooral in de flashbacks, best veel open plekken. Je weet bijvoorbeeld niet over de vader voordat hij in het concentratiekamp zat. Er worden vooral details beschreven, omdat dat waarschijnlijk Jochel erg aangegrepen heeft, omdat hij het zich nog goed herinnerd. Er worden weinig van die open plekken in de loop van het boek ingevuld, wat als resultaat heeft dat je aan het eind van het boek met vragen blijft zitten. In de flashbacks wordt, zoals in veel Nederlandse boeken over de Tweede Wereldoorlog, een zeer vijandelijke sfeer tegen de Duitsers gecreëerd. Dit verhoogt de spanning tijdens de flashbacks omdat de Duitsers heel onvoorspelbaar en gemeen geschetst worden. Ik vond het open einde van het boek best onbevredigend, want het verhaal wordt eigenlijk vrij plotseling afgekapt. Open eindes vind ik meestal geen goede eigenschap van een boek (over welk onderwerp dan ook). Ik wil gewoon graag weten wat er van het verhaal terecht komt aan het einde van het boek. Nu zie je eigenlijk maar weinig een echt gesloten einde (zoals: ‘Zij leefden nog lang en gelukkig’ ) Maar iets minder ‘open’ (als ik het zo kan zeggen) vind ik persoonlijk fijner. Het boek is fictie. Eerst dacht ik dat het boek geen fictie was omdat het autobiografisch was. Nu besef ik dat het boek eigenlijk geen fictie kan zijn omdat het natuurlijk helemaal niet tot in de puntjes exact beschreven is, zoals het in de jeugd van de schrijfster was. Ook de namen zijn fictief . Proza is het ook, want de volle regelbreedte wordt in tegenstelling tot poëzie en toneel, hier gewoon gebruikt. Tralievader is ook literatuur, want het wordt door recesenten als literatuur erkend. Raar eigenlijk, dat een boek pas literatuur genoemd kan worden als het door recesenten zo gewaardeerd wordt. Literatuurlijst
De samenvatting heb ik van de site http://www.scholieren.com gehaald (maar later zelf voor een deel aangepast) en voor de informatie over de schrijver heb ik de site http://www.schrijversnet.nl gebruikt. Verder heb ik geen sites of boeken gebruikt.