1. Beschrijvingsopdracht: Korte motivatie van je boekkeuze Ik leen niet graag een boek van de bibliotheek omdat ik die toch altijd vergeet terug te brengen. Daarom lees ik liever een boek wat ik zelf thuis heb. Wij hebben thuis 3 serie’s van de ‘Grote Lijsters,’ daarom besloot ik één van deze boeken te gaan lezen. Ik heb van al deze boeken de flaptekst gelezen en dit boek leek mij het leukste boek. Daarom ben ik dit boek gaan lezen. Een eerste persoonlijke reactie geven Ik vind het boek niet nieuwsgierig makend. Je wilt wel weten of hij de moord gaat oplossen ja of nee, maar dat is niet zo heel erg groot. Ik ben er dus niet echt mee bezig. Dit boek maakt mij dus niet echt nieuwsgierig. Ik vind het boek ook heel erg saai. Er gebeurt gewoon maar heel weinig in dit verhaal. Het is niet echt spannend. Ik had bij dit boek niet de neiging om het in 1 keer uit te lezen. Ik hoefde niet per se te weten wat er nog ging gebeuren. Ook vind ik het verhaal gemakkelijk. Het is niet echt een heel moeilijk boek. Ik denk zelfs dat het nog best een jeugdboek had kunnen zijn. Alles wordt gewoon heel simpel na elkaar verteld en er gebeuren helemaal geen spannende dingen. Ik vind het verhaal wel geloofwaardig. Dit verhaal zou zich best in het echt af kunnen spelen. Er zijn niet echt dingen die niet kloppen met de werkelijkheid. Het zou dus net zo goed een waar gebeurd verhaal kunnen zijn. Ik vind het verhaal niet indrukkend. Het maakt helemaal geen indruk op mij. Het is niet echt een verhaal waarover je na gaat denken omdat het zoveel indruk op je maakt. Normaal zal je wel denken dat zo’n moord erg veel indruk op je maakt, maar om één of andere reden maakt het juist helemaal geen indruk op mij. Al met vind ik het dus maar een raar verhaal dat helemaal niet spannend is en wat opeens afgelopen is.
Lange samenvatting van de inhoud Woensdag 2 juli 1975
1 De Deense rechter Jakob Olsen reist naar Groenland waar hij als waarnemer de zaak Jon Eira (die in 73 veroordeeld was wegens moord op zijn grootmoeder) opnieuw moet onderzoeken. Op het vliegtuig maakt hij kennis met New Yorker Nick Morello. 2 De reis vervolgt per helicopter. Olsen geraakt onder de indruk van het ijslandschap onder hem, ver-neemt een en ander over de Groenlanders en hun drankgewoonten. 3 Het laatste deel van de reis naar Jakobshavn verloopt per Landrover met Knut aan het stuur. DC Deense staat blijkt door toedoen van de Groenlandse Technische Organisatie en garnalenfabriek KGH nagenoeg alles te bezitten. 4 In hotel DC Witte Valk van uitbater Jan Bastiansen neemt hij zijn intrek in kamer 21. Hij vraagt een telefonisch gesprek aan met zijn vrouw Inge die meedeelt dat zijn 93 jarige vader Ole de nacht voordien stierf. Donderdag 3 juli 1975
Na het ontbijt neemt hij het te behandelen dossier nog eens door. Eerder al had hij een bezoek gebracht aan Ake Tass, de ambtenaar van de burgerlijke stand, die de vermoorde Karin Esbjerg ofte Sagarssok had vermist bij een volkstelling. Eira had hem toen verteld hoe de 42 inwoners uit Eqe beslisten om haar te doden om de angagok (de kwade geest) te verdrijven. Eira had de, beslissing uitgevoerd. In zijn cel was hij om het leven gekomen door zelfdoding op 224-75 - waarna beslist werd bet onderzoek opnieuw te bekijken. 2 Olsen maakt kennis met de Deense commissaris Oskar Jespersen en burgemeester Bjorn Pedersen. Eqe bestaat niet meer als dorpsgemeenschap, zo vemeemt hij, bet vissen weed er bemoeilijkt doordat de watertemperatuur er met 10 gestegen was, de bewoners werken nu ook in de garnalenfabriek. Pedersen zegt het onderzoek wel nuttig te vinden en verwijst Olsen naar een tolk, de ex-schooljuffrouw Lina Krog. 3 Jespersen maakt een nerveuze indruk, en wil liever naar een koffiezaak om er te praten over bet dossier. Hij vertelt over de arrestatie van Eira, die de eerste nacht nog bij hem thuis had doorgebracht. DC Groen-lander bleek heel vriendelijk, maar toch een gesloten boek'. 4 In het oude pakhuis van de KGH repeteert Lina Krog met haar acteurs voor DC Partner', bet stuk dat ze regisseert. Ze noemt Eira een dichter die gedoemd was om te sterven, omdat hij zozeer deel uitmaakte van bet oude, verdwijnende Groenland. 5 Olsen wandelt naar het havenhoofd waar Lina hem inhaalt. Ze vraagt of hij de ijsfjord al gezien had. 6 In haar wagen rijden ze er naar toe. Olsen komt erg onder de indruk van de oeroude kracht van de ijsbergen. Lina nodigt hem uit om bij een etentje meer te horen over de achtergronden (de angagok) van de zaak Eira. Ze zal hem oppikken in bet hotel. 7 Terug in het hotel ondertekent hij bet inschrijfregister, niet nadat hij een correctie aanbrengt. Morello blijkt de vaste hotelbarpianist te zijn wiens carrière hier op een dood spoor lijkt te zitten. 8 Op zijn kamer denkt hij terug aan zijn vader voor wie hij altijd respect en angst had gevoeld. Hij is er zich meer dan ooit van bewust zelf nu ook oud te worden. 9 Lina Krog rijdt een kwartiertje te vroeg naar bet hotel, terugdenkend aan toen ze nog schooljuf was en bad ervaren hoezeer de Groenlanders fundamenteel anders waren. 10 In bet hotel ontmoet ze Nick Morello, aan wie ze vraagt om een stuk te componeren voor 'DC Partner'. 11 Lina en Jakob gaan naar baar huis. Ze praten er over de Groenlandse leef- en denkwereld de angagok, de dode die weerkeert in een baby, de betekenis van dood en moord. Olsen vertelt over zijn gestorven vader en neemt dan vrij abrupt afscheid. 12 Lina blijft alleen achter en beluistert voor de zoveelste keer een plaatopname van Nick Morello met de oude jazz-grootheid Lester Young. Zelf bad ze ook in New York gewoond, samen met de in Vietnam vermiste piloot Jim. Het blijkt dat ze een relatie
had gehad met Nick. 13 Rond 23u wandelt Jakob een stukje vooraleer terug naar het hotel te gaan. Koster Jens Friberg biedt hem hem borrel aan met ijsblokjes die van een ijsberg gehakt zijn en lucht van duizenden jaren oud bevatten. Terug op zijn kamer wil hij verder schrijven aan een brief naar zijn vrouw waaraan hij al eerder begonnen was. Maar dat lukt hem niet, in de plaats daarvan gaat hij naar de bar. 14 DC bar blijkt net gesloten. Morello biedt hem jets te drinken aan op zijn kamer, en praat er over zijn heimwee naar New York. 15 Morello blijft in een wat sombere stemming alleen na het vertrek van Jakob. Hij weet dat hij eigenlijk terug moet naar New York. Maar jets in de eentonige Groenlandse liederen intrigeert hem erg. Als het zover zou komen, zou hij Lina meenemen naar Amerika. Vrijdag 4 juli 1975
1 Jan Bastiansen brengt zijn ontbijt op de kamer. Nadien belt de burgemeester: Olsen hoeft niet naar Godthab om er onderzoeksrechter Sivertsen te ontmoeten, deze komt zelf. Olsen neemt opnieuw het rapport door: de Groenlanders spraken en dachten heel anders. De mensen die Jon Eira zijn' hadden de angagok gedood. 2 In de supermarkt koopt hij op aanraden van Bastiansen een zonnebril. 3 Als hij ziet dat Lina's wagen er staat, stapt hij het pakhuis binnen waar volop gerepeteerd wordt. Hij ziet hoe een pop (de partner) met bet hoofd op de tafel moet vallen. Lina merkt hem op en samen gaan ze naar de Konditorei. 4 Ze drinken er een kop koffie. Lina verzekert hem dat de slotscène een exacte timing vergt, ze is met helemaal gerust in een goede afloop. Ze vertelt ook bet verhaal van het stuk : de partner van een trapper sterft, waarna deze de overledene bij zich houdt om niet alleen te zijn. Hij bergt het lijk weg, haalt het weer naar binnen en schiet bet daarna neer. Dat was bet moment dat de pop op tafel moest vallen. Ze besluiten om de inwoners int Eqe over de moord te ondervragen in het pakhuis. 5 Directeur Mats Vinding leidt Jakob en Lina door de garnalenfabriek waar de getuigen werken. DC Groenlanders zijn van deze Koninklijke Groenlandse handelsmaatschappij afhankelijk geworden om te overleven na de terugval van jacht en visvangst. Ook hun levensstijl is erg verwesterd. Lina maakt de afspraak voor acht uur de volgende dag. 6 Nick wacht Lina bij haar thuis op. Hij praat over het Groenlandse lied dat zo'n indruk op hem maakte. Hij zet z'n plaat op, wil met haar naar bed maar Lina weigert. Hij valt in haar bed in slaap. 7 In het stadhuis ontmoet Jakob Marius Sivertsen, die de zaak Eira behandeld had. DC tolk met wie hij had samengewerkt, bleek ondertussen verdronken. Het gesprek met de inwoners uit Eqe was integraal uitgetikt van een bandopname, maar bleef raadselachtig 'half magische geklets'. Sivertsen had ook twee dagen met Eira gesproken in de gevangenis. Daaruit had hij weinig kunnen opsteken. Wat hem vooral van deze zaak was bijgebleven, waren de vele problemen die hij erdoor had gekregen. 8 Lina wordt wakker, Nick maakt andermaal avances. Een jaar daarvoor hadden ze een relatie gehad. Jim was ondertussen al vijfjaar vermist, zodat ze wel alle hoep hem ooit terug te zien had opgegeven. Pas nu begint ze zich weer wat zelfzekerder te voelen in haar omgang met mannen. Ze noemt Nick, hoofdacteur Kjell en waarnemer Jakob als haar vrienden. 9 Jakob gaat eten bij de Pedersens. Heel hun leven wordt bepaald door de KGH. DC welvaart heeft de levens van de Groenlanders ook erg veranderd, zo wordt er gezegd. Toch lijken ze met de minste interesse te hebben voor de toekomst. Maj Pedersen praat met hem over haar leven, haar kinderen en het toneelstuk waar ze naar uitkijkt. 10 Tegen elf uur vertrekt hij, samen met de erg regelmatig levende Sivertsen. Jakob schrijft verder aan de brief naar Inge, handtekent die ook maar heeft geen omslag om die meteen op de post te doen. Zaterdag 5 juli 1975
1 Ook Bastiansen heeft geen omslagen, zodat Jakob zich verplicht ziet om in een dichte mist z'n weg te zoeken naar de supermarkt. Hij vindt onderweg een merkwaardige ovalen steen, steekt die bij zich, verdwaalt en keert op z'n schreden terug. 2 Nick Morello gebruikt het Groenlandse lied in zijn compositie. Zijn muziek is voor hem echter New York. Lina komt binnen in de bar. Voor het eerst vertelt hij haar dat hij haar in 1970 had zien naaktdan-sen in een New Yorkse bar. Lina laat een notitie achter voor Jakob en vertrekt. 3 Door de mist gaat Lina naar het pakhuis. Ze denkt terug aan haar verleden, onder meer aan haar vriendin Frida Kühne die haar het dansadres had bezorgd. Lina had er gedanst telkens ze geld nodig had. Ze kon het werk een tijdlang goed aan, voelde zich er volkomen anoniem en 'legde met haar kieren ook zichzelf af'. Maar nadat Jim was weggegaan, kon ze het met meer opbrengen. Ze ging terug naar Kopenhagen en kon nadien als onden~ijzeres aan de slag in Jakobshavn waar ze ervan droomde om 'hun cultuur' en 'onze techniek' te verenigen. 4 Jakob gaat naar de supermarkt voor de omslagen. Ook hier heeft de westerse levensstijl de Groenlandse vrouwen helemaal in z'n macht. 5 Bij het buitengaan struikelt hij haast over een oude vrouw die berenvlees verkoopt. Ze neemt hem bij de arm en voert hem naar een armoedig huis. Ze verkoopt hem een walvisbenen tupilak beeldje van 20 cm hoog (mens, vis, heer en otter). Als hij het in z'n zak steekt, breekt hij zijn zonnebril. 6 In het hotel heeft Lina de mededeling achtergelaten dat de afspraak 's avonds een uur verlaat was. Nick vertelt hem dat het beeldje dat hij te duur betaalde door de sjaman vroeger levend gemaakt werd. Op zijn kamer vindt hij een brief van Inge over de crematie van zijn vader. Hij schrijft zelf nog een reactie en stopt die bij in de omslag. Nadien doet hij een tukje, zodat hij zich haast verslaapt. 7 Hij haast zich naar het pakhuis waar het gezelschap al een biertje drinkt. Met Lina als tolk neemt Jakob het gesprek op. Umanatsiaq roemt Eira als jager en 'verteller van de waarheid'. De Groenlanders zingen een lied. Over de dood van Sagarssok luidt het dat Eira deze taak op zich had genomen omdat hij de beste jager was en op goede voet stond met de geesten die het wild naar de jager brengen. Een van de Groen-landse vrouwen die in verwachting was, zou haar opnieuw baren. Maar om echt te weten wat er gebeurd was, moest Jakob de volgende dag maar zelf ter plaatse gaan kijken. 8 Jakob heeft last van heimwee en kan niet meteen de slaap vatten. Hij leest dan maar wat, onder meer een artikel over methoden om de echtheid van schilderijen te onderzoeken. Zondag 6 juli 1975
1 Om halfzeven ontbijt hij, want hij moet al vroeg mee met de vissers naar Eqe. Bastiansen biedt hem een lift met de Landrover aan. Zijn chauffeur Knut brengt hem naar de haven. Op de boot komt hij andermaal onder de indruk van de enorme kracht en tegelijk de elegantie van de ijsbergen waar ze rakelings naast varen. De jongere Groenlanders verlangen helemaal niet terug naar het leven in Eqe. Bij een stel plaggen-hutten gaan ze voor anker. In een sloep gaat het verder naar het eiland. 2 Met Umanatsiaq gaat Jakob naar de hut waar ook Eira had gezeten. 3 Umanatsiaq brengt hem vervolgens naar de plaats waar de moord gebeurde, Hondeneiland. Wanneer Jakob zich omdraait, blijkt Umanatsiaq op hem toe te komen. Hij doodt Jakob. 4 Lina heeff het hele gesprek met de Groenlanders uitgetikt en brengt het manuscript naar het hotel, waar Jakob nog niet gearriveerd blijkt. 5 Ze gaat naar zijn kamer en leest er de brief die hij aan Inge had geschreven. Zo verneemt ze hoe hij naar haar verlangd had tijdens hun gesprek bij haar thuis. Ze stopt de brief hij zich wanneer de hoteleigenaar, de burgemeester en de commissaris opdagen. Ze brengen haar op de hoogte van de moord op Jakob. Umanatsiaq was al gearresteerd. 6 Als motief zegt deze alleen 'de mensen die Jon Eira zijn'. De drie halen snel de hotelkamer leeg. Bastiansen schrijft Olsen uit en ziet hoe deze 'rechter' had veranderd in 'waarnemer'. 7 In het pakhuiss speelt Nick zijn compositie voor. Lina vertelt hem over de moord en laat de brief lezen. Ze wil weg, ondanks de voorstelling van 'De Partner' waar ze zich niet langer nodig acht. Ze vrijen kort maar hevig. Nick moet eigenlijk naar zijn werk, maar wil dat met meer. De première werd een succes. Umanatsiaq werd veroordeeld tot zeven jaar. De aantekeningen van Olsen werden geklasseerd, de zaak was voorgoed afgedaan. Nick keert terug naar New York, Lina naar Kopen-hagen. 2 Verdieping Verdiepingsopdracht 1 (tekstbestudering) Bespreek de structuur (bouw) en de tijd in het boek. Ga daarbij minstens in op de volgende aandachtspunten: Volgorde van de gebeurtenissen: chronologisch/ niet-chronologisch?; vergelijking fabel en sujet De gebeurtenissen worden in een chronologische volgorde verteld. De gebeurtenissen zijn gelijk aan fabel en sujet omdat de schrijver geen kunstgrepen toepast. De gebeurtenissen gaan over vijf achtereenvolgende dagen. Geleding gebeurtenissen De geleding is verdeeld in vijf verschillende hoofdstukken. Het zijn niet echt hoofdstukken maar delen. Elk deel stelt 1 dag voor. Zo zijn er dus 5 dagen. Elk dag is ook weer onderverdeeld in een soort paragraafjes. Deze paragraafjes zijn maar heel kort. Ongeveer een pagina lang. Fragmentarisch of aaneengesloten Het verhaal is voor het grootste gedeelte aaneengesloten. Een enkele keer wordt er teruggeblikt. Dan denkt de hoofdpersoon bijvoorbeeld terug aan iets wat hij meegemaakt heeft. Maar voor het grootste gedeelte wordt het verhaal aaneengesloten verteld. Samenhang Er bestaat een duidelijke samenhang tussen de gebeurtenissen. De gebeurtenissen volgen elkaar logisch op. De gebeurtenissen komen ook allemaal uit elkaar voort en zijn allemaal met elkaar verbonden. Een of meer verhaallijnen; kern van elke verhaallijn; gelijkwaardig of ondergeschikt? Er is maar een verhaallijn in dit boek. Het gaat eigenlijk alleen maar over de moord die is gepleegd. Deze moet opgelost worden. Jacob Olsen gaat dit proberen maar dan wordt hij zelf vermoord. Dit eigenlijk maar de enige verhaallijn in het boek. Invloed van structuur voor spanningsopbouw De structuur in dit verhaal is in dit verhaal erg belangrijk voor de spanningsopbouw. De gebeurtenissen volgen elkaar logisch op. Jacob lost de moord steeds verder op. Het verhaal wordt dus steeds spannender. Als je in het begin van het verhaal er al achter zou komen dat Jacob vermoord zou worden is de spanning uit het verhaal. De structuur is dus erg belangrijk voor de spanningsopbouw. Welke opvallende tijdmanipulaties? ( flashback, vooruit- en terugverwijzingen) In dit verhaal wordt soms gebruik gemaakt van terugverwijzingen. Er wordt dan terugverwezen naar dingen die Jacob heeft meegemaakt. Ook wordt er in dit verhaal erg veel vertraagd. Het verhaal speelt zich namelijk maar in vijf dagen af. Er verhaal wordt dus nadrukkelijk vertraagd omdat het verhaal daardoor spannender wordt. Verhouding verteltijd en vertelde tijd De vertel tijd in dit boek is 144 bladzijdes waarvan er 138 tot het verhaal behoren en de laatste zes bladzijdes zijn bedoeld als een soort epiloog. Daarin wordt verteld hoe het met de andere hoofdpersonen is afgelopen. De vertelde tijd in dit verhaal is vijf dagen. Dit is dus niet zo heel erg lang. In die 138 bladzijdes worden dus maar vijf dagen verteld. Historische tijd Het verhaal speelt zich af in 1975 maar dit is niet zo heel erg van belang. Het is niet echt gebonden aan een bepaalde tijd. Het verhaal zou zich net zo goed twintig jaar later kunnen afspelen. Effecten van de tijdmanipulaties. De effecten van de tijdmanipulaties zijn niet zo heel erg groot. De spanning wordt er een beetje mee op gebouwd. Ook worden verschillende dingen een stuk duidelijker na sommige tijdmanipulaties. Soms zat je namelijk met verschillende vragen maar die worden dan opgelost doordat er naar dingen wordt terugverwezen. Verdiepingsopdracht 2(tekstbestudering) Schrijver: Bernlef, J. Titel: Onder ijsbergen
Jaar van uitgave: 1981
Bron: Vrij Nederland
Publicatiedatum: 24-04-1982
Recensent: Jacques Kruithof
Recensietitel: Zoektocht tussen eskimo's : Bernlefs ijsbergen hangen in de lucht
De nieuwe roman van J. Bernlef is in veel opzichten een merkwaardig boek. Dat begint al bij de titel, Onder ijsbergen, die wel erg sterk aan Onder professoren doet denken. De associatie met Willem Frederik Hermans wordt nog verstrekt bij het lezen van het verhaal. De hoofdpersoon is een Deense rechter, Jakob Olsen geheten, die voor een onderzoek naar Groenland wordt gezonden. Daar is twee jaar eerder (de gebeurtenissen spelen zich af in 1975) een moord gepleegd, en de dader, een Eskimo of Inoek, heeft zich in de gevangenis van Kolding opgehangen. Er is een protest-comité geweest, en de zaak moet van voren af aan worden uitgezocht. Dat is een onmogelijke opdracht, van hermansiaanse snit. Olsen, de 'waarnemer', beheerst de taal van de Groenlanders niet. Verscheidene betrokkenen zijn onbereikbaar: de dader ligt op het kerkhof, de tolk die bij zijn verhoren hielp, is inmiddels verdronken, zijn advocaat blijkt naar Denemarken terug gekeerd te zijn. Het dorp waar het misdrijf zich afspeelde, is verlaten, als gevolg van teruglopende visvangst; de meeste bewoners werken in de garnalenfabriek van een Deense nederzetting. Onder zulke omstandigheden is het nauwelijks doenlijk, te achterhalen wat er twee jaar tevoren is gebeurd, en wat de beweegredenen van de veroordeelde waren. Al heel snel wordt het de rechter duidelijk dat de dorpelingen, én de man die zijn grootmoeder doodde, zich van geen misdaad bewust zijn. De vrouw werd om het leven gebracht uit religieuze motieven; bij een wet die dat strafbaar stelt, kunnen de Inuit zich geen enkele voorstelling maken. Vaderloos
Het probleem is al even onoplosbaar en onwerkelijk als dat waarvoor een andere reiziger naar het hoge noorden zich gesteld zag; de hoofdfiguur Alfred uit Nooit meer slapen. Ging dat personage gebukt onder de taak, in de voetsporen van zijn verongelukte vader te treden, hier komt Olsen wanneer zijn vader, drieënnegentig jaar oud, sterft, tot het besef dat hij zijn leven lang voor die man in vrees en beven heeft verkeerd. Had Alfred liever musicus willen worden dan geoloog, Olsen moest rechten studeren, hoewel hij aan economie de voorkeur gaf. Zoals Alfred contrasteert met zijn reisgenoot Arne, die zich van zijn vader onafhankelijk heeft gemaakt, zo contrasteert Olsen met de 'vaderlozen', de onderwijzeres en de barpianist die hij ontmoet. In beide boeken is het een nagelaten geschrift dat sommige ware gevoelens onthult, maar natuurlijk te laat: daar Arnes aantekeningen, hier een brief van Olsen die door een dorpsgenoot van de twijfelachtige moordenaar is neergestoken. Het is uiteraard eigen aan de moderne roman, de hoofdpersoon te, plaatsen in een situatie buiten zijn gewone doen, waarin de handeling bepaald wordt door reflectie, twijfel, en (veelal vergeefse) pogingen om het evenwicht te hervinden. Heeft een boek de vorm van een zoektocht of queeste, dan volgt diezelfde handeling, op vreemd terrein, op de ordeverstoring die in andere verhalen avontuur uitlokt: het sprookje, de ridderroman, enzovoorts. Een schrijver kan dat stramien zeer wel gebruiken zonder zo dicht bij Hermans in de buurt te komen als Bernlef hier heeft gedaan - het waarom is mij een raadsel. Er is nog meer merkwaardigs aan Onder ijsbergen. Bernlef geniet bekendheid als een uiterst zorgvuldig auteur, die zijn romans weloverwogen construeert. (Ik gebruik dat woord hier in waarderende zin; niet iedereen is van literaire constructies gediend.) In dit boek is bij voorbeeld de linde als motief gebruikt: er staan kamerlinden in de serre van Olsens vader, en in het Groenlandse hotel, de onderwijzeres, die voor Olsen als tolk fungeert, heeft lindegroene ogen en een dito badstofpakje; het laatste woord van de roman is 'lindebomen': die staan in de straat in Kopenhagen waar Olsens weduwe woont. Het boek is heel precies gedateerd: vijf dagen, vijf hoofdstukken, vijf bedrijven - en daarom verbaast het des te meer dat de brief die Olsen van zijn vrouw ontvangt, waarin zij over het sterfbed van zijn vader vertelt, blijkens de tijdsaanduidingen al vóór zijn vertrek uit Denemarken geschreven is, en dus uit de lucht komt vallen. (Voor wie het controleren wil: zie bladzijde 47. Het verzenden van post van Denemarken naar Groenland gaat trouwens, gezien de tweede brief die Olsen nog van zijn vrouw krijgt, met bewonderenswaardige snelheid.) Ter verduidelijking: Olsen kan de laatste uren van zijn vader niet meemaken, doordat hij in een ander werelddeel verblijft. Zo wordt het voorgesteld in het boek, in het bijzonder in de brief van zijn vrouw, en dat is voorstelbaar. Maar het is onwaarschijnlijk dat zij hem die brief schrijft alsof hij al in Groenland is, terwijl hij zich nog in Denemarken ophoudt (zoals het ook onwaarschijnlijk is, dat zij hem niets over zijn vader vertelt, wanneer hij haar na zijn aankomst opbelt). Ambacht
Dat is een fout, waarvan ik de ernst moeilijk te taxeren vind. Lang niet elke lezer struikelt over dergelijke inconsequenties, en lang niet iedere fout legt gewicht in de schaal. Ergens wordt het woord 'Butikstorv' vertaald als 'winkelplein', wat bij het gekozen perspectief vreemd is, omdat alle aanwezige personages Deens zijn. Daar kun je je schouders over ophalen. Olsen heeft last van het poollicht, en verheugt zich 'in een soort schemering' die hij 'voor het eerst in al die dagen' ziet. Hij is pas de vorige dag gearriveerd, maar je kunt hier je schouders over ophalen. Met die brief vind ik dat moeilijker, omdat die de orde verstoort, een belangrijke factor in de roman vormt, en dus geen slordigheid in de details kan heten (of in het typewerk en de correctie: twee keer staat er een verkeerde persoonsnaam in het verhaal over een toneelstuk dat de onderwijzeres regisseert, en dat nu juist weer als een uitgekiend 'verhaal in het verhaal' gemonteerd lijkt te zijn). Ik til doorgaans zwaar aan onvolkomenheden in het ambacht van de schrijver, ook al nemen de meeste lezers er geen aanstoot aan; er is nog meer in de compositie dat stoort, en dat niet zo ogenschijnlijk 'technisch' van aard is. Het gaat, zoals gezegd, in Onder ijsbergen om de twijfels en overwegingen van de hoofdfiguur. Ze hangen vanzelfsprekend samen met de dood van zijn vader en met zijn hopeloze onderzoek. Toch merkt de lezer er bar weinig van. Bernlef heeft kennelijk gekozen voor een tamelijk onbewogen verteltrant: het meest volgt hij Jakob Olsen, maar van diens zieleroerselen laat hij weinig blijken. Er zijn suggesties als: 'Jakob Olsen had het gevoel dat het belangrijkste in deze zaak niet onder woorden gebracht kon worden en zo verzwegen bleef'- zonder dat de lezer duidelijk gemaakt wordt, hoe de waarnemer tot zijn conclusies komt. Vergelijking
Er is bovendien de brief die in zijn hotelkamer wordt gevonden, maar die komt ook al uit de lucht vallen: van vrijwel geen enkele opmerking die hij daar maakt, zijn in het voorafgaande sporen te vinden. De flaptekst beweert weliswaar dat 'alleen het hoognodige' in de tekst ter sprake komt, en dat het overige 'tussen de regels' gelezen moet worden, maar dat is een slecht excuus. Met de beste wil van de wereld is tussen de regels niet te lezen wat in die nooit verzonden brief staat. De vergelijking met een ijsberg, waarvan het grootste deel zich onder het wateroppervlak bevindt (ook op het omslag gemaakt), houdt geen steek: dat 'onzichtbare' is een boek dat Bernlef niet geschreven heeft. De slotsom moet zijn: een roman die in de lucht blijft hangen, die teleurstelt, zonder dat je kunt zeggen dat hij werkelijk slecht of vervelend is. Dat komt in hoge mate door de ruimte die Bernlef gekozen heeft, en door de Eskimo's op de achtergrond: het boek wordt in de lectuur gered door het onbekende, voor mijn part het exotische, waar het in wezen niet over gaat. Ergens in Groenland hangt een reproduktie van Rembrandts Emmaüsgangers aan de muur: een aardige knipoog naar de lezers van Bernlefs roman De maker uit 1972. In elk geval deze lezer vindt de schrijver als maker hier niet op zijn best, en wat die overeenkomst met Hermans betreft: 'counterfeit' is voor dit boek een mooi, zij het slechts vreemd woord. Wat is het eindoordeel van de recensent? De recensent vindt het een roman die in de lucht blijft hangen, die teleurstelt, zonder dat je kunt zeggen dat hij werkelijk slecht of vervelend is. Dat komt volgens hem door de ruimte die Bernlef gekozen heeft, en door de Eskimo’s op de achtergrond. De schrijver tilt ook erg zwaar aan dingen in het verhaal die niet kloppen. Dingen die theoretisch gezien niet mogelijk zijn. Op grond van welke argumenten komt de recensent tot zijn/haar eindoordeel? Hij vindt vooral dat er veel onvolkomenheden. Hij vindt dat bepaalde dingen niet kloppen. De brief die hij vna zijn vrouw ontvangt, was blijkens de tekstaanduiding al voor zijn vertrek uit Denemarken geschreven is, en dus uit de lucht komt vallen. Dit vind de recensent niet kloppen. Zo zijn er volgens hem nog veel meer kleine dingen die niet kloppen. Ben je het met het eindoordeel eens? Ik ben het een beetje met het eindoordeel eens. Hij heeft wel gelijk dat er een aantal dingen niet kloppen. Maar mij was dat helemaal niet opgevallen. Ik kwam er pas achter toen ik het uit deze recensie las. Dus de recensent heeft gelijk dat er een aantal dingen niet kloppen. Maar dat zijn allemaal dingen die mij helemaal niet zijn opgevallen. Dus in dat opzicht ben ik niet met hem eens. Ook ben ik het met hem eens dat het boek erg teleurstellend is. Het is inderdaad niet echt slecht maar het mist gewoon iets waardoor het een leuk en spannend boek is. Met welke argumenten van de recensent ben je het wel eens? Met welke niet? Welke argumenten zou jij nog willen toevoegen? Noteer de recensies op de juiste biografische manier in het leesdossier. Ik ben het vooral met de recensent eens dat het boek niet echt slecht is maar dat het wel erg teleurstelt. Het boek mist gewoon iets. Ik ben het niet met de recensent eens dat de dingen die soms niet kloppen storend zijn voor het verhaal. Mij waren ze niet eens opgevallen als ik deze recensie niet had gelezen. Ik heb zelf wel een ander argument. Ik vind het boek namelijk helemaal niet spannend. Ik vind het verhaal eigenlijk 1 lange inleiding. Een inleiding naar iets heel spannends dat gaat gebeuren. Maar die ‘inleiding’ duurt wel erg lang. Net als je denkt dat het spannende eindelijk gaat gebeuren, is het boek al afgelopen.