Beschrijving boek De klucht van de koe, G.A. Bredero (bewerkt en vertaald door H. Adema). Uitgeverij Taal & Teken, tweede druk 1990. Eerste persoonlijke reactie Ik vind het verhaal wel boeiend, omdat je het aan het lezen houdt. Het is een leuk verhaal en ik wilde elke keer verder lezen. Sommige stukjes waren wat minder boeiend, bijvoorbeeld als de persoon een lang verhaal vertelde over wat hij dacht of wat hij had meegemaakt. Wel vind ik het verhaal een beetje clichématig. Het is wel een standaard verhaal, iemand bekommert zich om een vreemdeling, die vreemdeling is gemeen en slim, doet iets wat niet mag en de persoon heeft een les geleerd. Ik vind wel dat het verhaal, ondanks de clichématigheid, leuk is verteld. Ook was het verhaal wel gemakkelijk. Het was makkelijk te begrijpen, omdat de gebeurtenissen chronologisch worden verteld. Nog een punt waardoor het een gemakkelijk boek is, is omdat het aantal personages gering is. Het verhaal is ook erg aangenaam om te lezen, omdat het erg gemakkelijk is, hoef je niet erg actief te lezen. Je hoeft er niet constant met je hersens bij te zijn en op een rijtje te zetten wat er is gebeurd. Wel vind ik één passage uit het verhaal een beetje ongeloofwaardig. Een goede boer moet zijn beste koe toch wel kunnen herkennen. Je hebt die koe zo goed gemest dat je hem toch wel goed herkent. Samenvatting De handeling in De Klucht van de Koe is eenvoudig. Een zelfbewuste dief overnacht op weg naar Amsterdam bij een boer/herbergier. De boer vertelt zijn gast uitvoerig over zijn zaken en biedt aan hem de volgende dag naar Amsterdam te vergezellen. De verhalen van de boer hebben de dief op een idee gebracht. Hij steelt ’s nachts de koe van de boer en gaat ermee op weg naar Amsterdam. Hij bindt het dier na een poosje aan een hooiberg en gaat terug naar zijn bed. De boer heeft niets gemerkt. De volgende dag gaan de twee op pad. De dief haalt onderweg de koe op en maakt de boer wijs dat hij hem als aanbetaling op een oude schuld heeft ontvangen. Hij krijgt de boer zelfs zover dat deze ermee instemt de koe voor hem op de markt te verkopen. Ze spreken af elkaar in een herberg in Amsterdam weer te ontmoeten. De lezer heeft dan inmiddels al kennis gemaakt met deze herberg door middel van een dialoog tussen de inhalige waardin Giertje en een optrekker (= fuifnummer). De dief vermaakt zich allergenoeglijkst met dit duo in afwachting van de komst van de boer. Als deze hem na enige tijd de opbrengst van de koe komt brengen, biedt de dief aan het gezelschap op een maaltijd te trakteren. Om het lekkers te kunnen halen, leent hij schotels van Giertje en een jas van de optrekker. Om nooit meer terug te keren. Het bedrog wordt de drie duidelijk als het zoontje van de boer de diefstal van de koe komt melden. Iedereen is te grazen genomen; de dief heeft handig gebruik gemaakt van de domheid, gulzigheid en inhaligheid van het drietal. Bron: De klucht van de koe, G.A. Bredero, het boek zelf.
Biografie van de schrijver Gerbrant Adraensz. Bredero werd geboren op 16 maart 1585 in Amsterdam. Hij was de zoon van een schoenmaker. Bredero werd geboren in een woelig tijdperk. De Nederlandse gewesten waren toen namelijk gewikkeld in een opstand tegen Spanje: de tachtigjarige oorlog. Bredero heeft goed onderwijs gehad. Hij heeft niet op de Latijnse school gezeten, maar is waarschijnlijk naar de Franse school geweest. Bredero had veel aanleg voor tekenen en heeft daarom ook nog geschilderd. Van zijn schilderijen is niets bewaard gebleven. Bredero’s interesse voor het schilderen heeft het toch verloren van zijn interesse voor het schrijven van verzen. Bredero’s debuut was een sonnet voor een boek van een vriend van hem, dit sonnet werd voorin het boek geplaatst. Bredero was ook lid van de rederijkerskamer. Deze rederijkers kwamen een keer per week samen om met elkaar te praten over gemaakte vertalingen, toneelrepetities en dergelijke. We onderscheiden in de werken van Bredero drie soorten toneelstukken, namelijk: romantische drama’s, kluchten en blijspelen. Ook schreef Bredero liedteksten. Deze zijn opgenomen in het groot liedboek van G.A. Brederode, het volledige liedboek van Bredero, dat zowel vermakelijke als erotische als ook stichtelijke liederen bevat. Verder schreef hij ook gedichten, zoals liefdesgedichten. Bredero heeft een groot aantal Amsterdamse meisjes bemind. Zeker is dat hij enige tijd verliefd is geweest op Magdalena Stockmans, maar hij trouwde met een ander. De dood van Bredero is zeer waarschijnlijk te wijden aan het feit dat hij door het ijs is gezakt in December 1617. Hij overleed op 23 augustus 1618. Doordat Bredero in het plat Amsterdams over het leven op straat schreef, maakt hem dat voor ons, mensen uit de twintigste eeuw, leesbaarder, dan zijn tijdgenoten. Brdero is een typische renaissanceschrijver, omdat hij zich aan de regels van schrijven uit de renaissance houdt. Er is ook veel estheticisme in zijn werk terug te vinden. Hij greep niet echt terug naar de klassieken, want je vind geen Latijnse syntaxen of andere elementen uit die tijd in zijn teksten terug. Personages en taalgebruik Personages: Er is in dit verhaal sprake van twee hoofdpersonages, namelijk de boer Dirck Thyssen en Gijsje de gauwdief. Gijsje is wel min of meer een held, omdat hij erg slim is en goed gebruik maakt van inhaligheid van de andere personages. Hiervoor wordt hij in het verhaal ook wel bewonderd door de boer. De boer is geen held. Er wordt niet heel diep ingegaan op de karaktereigenschappen van de hoofdspersonen. Je leert de hoofdpersonen wel redelijk goed kennen, maar je weet bijvoorbeeld niet wat ze denken of je hoort niet echt hun meningen ergens over. Het is ook niet erg van belang dat je veel van de hoofdpersonen weet, omdat het verhaal daar ook iets te kort voor is. Ik vind de personages wel herkenbaar. Ze zouden precies zo kunnen zijn in de werkelijkheid. Ik kan me wel verplaatsen in wat ze doen en hoe ze zijn. Ik vind Dirck Thyssen nog de meest sympathieke, omdat hij erg gastvrij is en zich toch wel een beetje bekommert om anderen. Hij wil zelfs wel de koe voor de gauwdief verkopen, omdat de gauwdief een slechte naam heeft op de markt, daarom vind ik hem nog het meest sympathiek. Ik keur het gedrag van geen van de hoofdpersonen af. Ze vertonen allebei goed of slim gedrag. Dirck Thyssen is erg vriendelijk en de gauwdief is erg slim en maakt terecht gebruik van de inhaligheid van de andere personages. De meeste beslissingen zijn wel aanvaardbaar, maar de beslissing dat de gauwdief de beste koe van de boer steelt vind ik vreemd. Er bestaat een zeer grote kans dat de boer zijn koe herkent en de gauwdief beschuldigt van diefstal. Dit vind ik wel vreemd aan het verhaal. Ik zou anders reageren, want ik zou waarschijnlijk de koe herkent hebben. De personages reageren meestal wel voorspelbaar, dit leest wel prettiger vind ik. Taalgebruik: Ik had het taalgebruik moeilijker verwacht. Ik had gedacht dat er hele oude en niet zo vaak gebruikte woorden in voor zouden komen, maar dat vond ik nogal meevallen. Soms was er wel eens een woord waar ik de betekenis niet van wist, maar meestal kon je wel ongeveer raden wat her woord was. Er is soms wel iets teveel dialoog. De personages kunnen erg lang aan het woord zijn als ze met elkaar praten en daardoor wordt het soms een beetje saai. Er had eigenlijk soms iets meer beschreven moeten worden. Er kwamen geen onduidelijke symbolische verwijzingen in voor en als die er waren, waren ze niet onduidelijk. Soms was er wel sprake van ‘duister’ taalgebruik. Sommige woorden zoals ‘discordatie’ en ‘dispensatie’ maken zinnen soms wel lastig. Ik vind het taalgebruik er goed bij passen, want zulk taalgebruik hoort natuurlijk bij een na-Middeleeuws boek. Ook past het goed bij de personages. Er zijn me verder geen eigenaardigheden in het taalgebruik opgevallen, behalve dan dat er vaak wordt gerijmd. Literaire stromingen Dit boek behoort tot de Renaissance, dit is natuurlijk wel duidelijk omdat het een klucht is. Deze werden vooral in de Renaissance geschreven. Ook omdat het eindigt met een wijze les behoort het tot de Renaissance. Het boek behoort tot de komedie. De komedie was meer spreektaal, dat is hier ook het geval. Ook was het bedoelt voor de sociaal lagere klassen, boeren, dieven, zuipers en vrijers. Ook dit is in het verhaal terug te vinden. Genre Dat het boek een klucht is, is te zien aan bijvoorbeeld het korte verhaal en het toont veelal grappige situaties, bijvoorbeeld sommige woordwisselingen. Dit is kenmerkend voor een klucht. Ook gaat het verhaal over sociaal lagere milieus en primaire levensdriften zoals eten, zuipen en vrijen. “Wij drinken intussen nog een paar flinke pullen; Bliksems, als hij terugkomt, wat zullen we dan smullen!”, r. 168, 169. Dit duid hier op.
Typisch na-Middeleeuws Het boek is typerend voor de jaren na de Middeleeuwen, omdat in het verhaal het publiek toch een beetje een morele spiegel wordt voorgehouden. Dat gebeurd nu ook nog wel, maar daar werd dat wel meer gedaan. En natuurlijk het taalgebruik is anders. Er worden veel spreekwoorden gebruikt en alles wat gezegd wordt, wordt erg benadrukt. Alles ‘weegt’ heel zwaar. Dat is nu in de twintigste, eenentwintigste eeuw niet meer het geval. Natuurlijk zijn de tijden ook erg veranderd. Alles moet tegenwoordig snel en zo gemakkelijk mogelijk. Vroeger maakte men daar niet zo’n drukte om. Functie Ik denk dat de functie van het verhaal was om mensen een morele spiegel voor te houden. Op het eind wordt je een soort wijze les geleerd. Je moet je niet zomaar met iedereen inlaten en iedereen vertrouwen, wie weet wie die persoon wel niet is. “Hij heeft het niet gestolen, we hebben het hem alle drie gegeven.”, zegt de optrekker in r. 667. Dit duid er weer op dat de personages dom zijn geweest en het anders hadden moeten doen. Evaluatie Ik begrijp nog steeds niet dat de boer niet gezien heeft dat het zijn eigen koe was. Zijn beste koe herkent hij niet eens. Mijn eindoordeel is dat de tekst niet erg moeilijk is. Het verhaal is gemakkelijk te volgen, maar wel een beetje clichématig. Dit leest overigens wel prettig. Het was daarom ook geen lastige klus. Ik ben verder wel tevreden over het uitvoeren van de opdracht. Ik beheerste de kennis redelijk tot goed. Alleen de kenmerken van de Renaissance moest ik weer even opzoeken, deze wist ik niet meer precies.