De Reis van de Lege Flessen. Kader Abdolah
Alphen a/d Rijn
Uitgegeven in 1997, vierde druk
156 bladzijden Korte Samenvatting Bolfazl is een Perzische vluchteling die samen met zijn vrouw en kind naar Nederland vlucht. Wanneer hij in Nederland aankomt krijgt hij een huis aangewezen. Hier komt hij René tegen die zijn buurman is. René is homo en schaamt zich hier niet voor. Bolfazl maakt verscheidene dingen en gebeurtenissen mee die voor hem nieuw zijn. Deze gebeurtenissen probeert hij terug te koppelen op verhalen van zijn grootvader en op dingen die hij zelf heeft meegemaakt. Zo kom je ook aan de titel. René heeft een vriend en een dochter. Bolfazl weet de namen niet dus noemt hij ze respectievelijk Moka Moka en Mietra wat namen uit zijn jeugdverhalen zijn. René komt in een psychiatrisch ziekenhuis en veranderd hierdoor zo dat Bolfazl hem niet meer herkent qua persoon. Dit is erg verwarrend voor Bolfazl. Na een tijdje komt René terug in het huis naast Bolfazl maar het is René niet meer. Na een tijdje pleegt hij zelfmoord. Bolfazl krijgt een nieuwe buurman, maar deze voldoet niet aan de eisen. Hij vergelijkt de buurman dan ook constant met René. Het eindigt met een korte kijk van Bolfazl over hoe zijn vlucht moest zijn. Structuur Kader Abdolah maakt veel gebruik van nieuwe hoofdstukken, dit doet hij om met een nieuwe gebeurtenis te starten. De hoofdstukken zijn niet apart benaamd maar gewoon genummerd. Het zijn wel redelijk wat hoofdstukken maar dit is totaal niet storend. Je bent meer bezig met de tekst dan dat het opvalt dat er weer een nieuw hoofdstuk begint.
Verhaalfiguren Je hebt Bolfazl dit is een Perzische vluchteling (van ongeveer 30 jaar) die naar Nederland vlucht met zijn vrouw en kind. Hij heeft een erg gesloten karakter, dit wil zeggen dat hij niet veel van zijn gevoelens weergeeft. Hij probeert ook al zijn nare en leuke ervaringen terug te koppelen op een van de verhalen uit zijn verleden. Je zou kunnen zeggen dat het een flat-character is. Hij komt als vluchteling en voelt zich aan het einde nog steeds die vluchteling. Het enige verschil is dat hij Nederlands heeft geleerd. Dan heb je ook nog René, dit is de buurman van Bolfazl. Hij is homo samen met een man die door Bolfazl Moka Moka word genoemd. Hij heeft een dochter en is gescheiden van zijn vrouw. René is een round-character. Hij is eerst de vrolijke buurman van Bolfazl die alles er aan doet om het makkelijk te maken voor Bolfazl. Dan gaat hij naar een psychiatrisch ziekenhuis waar hij dusdanig verandert dat hij Bolfazl niet meer terug kent. En uiteindelijk pleegt hij zelfmoord door onder een trein te springen. Tijd Het verhaal speelt zich ongeveer 10 jaar geleden af toen er nog met een rare blik naar homo’s gekeken werd. Het verhaal is vertelt gedurende een paar jaar. Het is chronologisch verteld met terugblikken van Bolfazl naar de tijd met zijn grootvader in Iran. Een tijdssprong die viel mij erg op. Hierbij is er een sprong tussen zomer en herfst waarbij Bolfazl er in één keer achter komt dat René is verhuisd. Op dat moment is Bolfazl even helemaal in de war. Ruimte De concrete ruimte is in Nederland in een dorpje aan de Ijssel. Je zou eigenlijk nog wel kunnen zeggen dat de concrete ruimte in de huizen van Bolfazl en René is. De symbolische ruimte is de gedachtewereld waar Bolfazl in leeft. Hij koppelt zijn verhalen uit het verleden in Iran aan ervaringen die hij in Nederland opdoet. Een mooi voorbeeld hiervan heeft betrekking op de titel. “De reis van de lege flessen” is een verhaal uit het verleden van Bolfazl met zijn grootvader. Hij denkt hieraan wanneer hij samen met René iets aan het drinken is in de tuin en een paar lege flessen ziet staan onder een stoel. Dit vindt hij zo merkwaardig omdat hij in Iran niet gewend was dat mensen zo’n soort contact hadden met hun buren. Perspectief Het is geschreven vanuit de ik- verteller. Dit is ook nodig omdat je dan een beeld krijgt van hoe een vluchteling in Nederland dingen ervaart. Het is dus wel subjectief geschreven. Motieven Algemene motieven - Het algemene motief dat het meest opviel was dat de vluchteling die in een ander land komt en zich verbaast over de gewoontes en gebruiken in een andere cultuur. - Een ander algemeen motief is het van homoseksualiteit binnen de Nederlandse samenleving. - De dood van mensen in je naaste omgeving. - De jonge onschuldigheid van een kind. Verhaal motieven - Het vergelijken van verhalen aan gebeurtenissen in Nederland, die Bolfazl op die manier probeert te begrijpen. - Bolfazl probeert het zijn moeder zo makkelijk mogelijk te maken wanneer die in Nederland komt en al René als de “homo” ziet waar Bolfazl uit de buurt moet blijven. - De gedaanteverwisseling die René doorgaat waardoor Bolfazl erg in verwarring word gebracht. Thema Het thema is: een vluchteling probeert te begrijpen wat er normaal in Nederland is en probeert zichzelf daar aan aan te passen.
Auteur Hier eerst een stukje van Kader Abdolah zelf waarin hij verwoordt waarom hij boeken schrijft. “Ik verzet me met Nederlandse woorden tegen de Iranese dictatuur. Ik schrijf de geschiedenis van een volk. Het is mijn manier van vechten. Ik probeer zo de doden weer tot leven te wekken, terug te pakken wat de dictatuur me heeft afgenomen.” Kader Abdolah is vooral bekend geworden met zijn debuutbundel “De Adelaars”. Verder heeft hij ook nog “De meisjes en de partizanen”, “De reis van de lege flessen”, “Mirza” en “Spijkerschrift” geschreven. Kader Abdolah is geboren in Iran in 1954 en stamt ui een familie met een lange traditie en de Perzische literatuur. Hij woont sinds 1988 in Nederland. Hier volgt een recensie van Rob van Erkelens. Deze heb ik uit een ander boekverslag van iemand gekopieerd. Ik weet helaas niet waar hij hem vandaan heeft. Rob van Erkelens was wel te spreken over 'De reis van de lege flessen', Het succes van het boek zit hem volgens van Erkelens onder meer in het feit dat Nederlanders het altijd leuk vinden om te lezen hoe buitenlanders over hen denken. En dat terwijl we eigenlijk gewoon Hollanders zijn, logge, boerse mensen zonder veel verfijning. De gewoonten van de Lage Landen komen stuk voor stuk aan bod: de vrije seksuele moraal, vreemde samenlevingsverbanden, begrafenissen en crematies, slecht weer, raar eten. Abdolah legt ze allemaal onder een vergrootglas, en weet ze, zonder ze belachelijk te willen maken, op een buitengewoon grappige wijze te laten zien. Dat kan hij doordat hij een balling is, een vluchteling met te veel verhalen in zijn hoofd, een eeuwig reizende tussen twee werelden. En de grote kracht van 'De reis van de lege flessen' is dat de auteur niet in de eerste instantie op zoek is naar de verschillen tussen twee werelden, maar vooral naar de overeenkomsten. René en Bolfazl, Nederland en Iran, heden en verleden hebben meer gemeen dan op het eerste gezicht lijkt. Hoe er een band tussen hen ontstaat wordt meesterlijk verteld. Niet zwaar op de hand en serieus, maar in een lichte toonzetting en met een droge, verfijnde humor, zo schrijft van Erkelens. Dit was ook wat mij opviel. Bijvoorbeeld zoals hij de homoseksualiteit van René vergelijkt met Asgar de Kale die je als je hem betaste een minuut op zijn fiets liet fietsen of zoals hij René vergelijkt met de Djaal wanneer René grijs terugkomt uit het psychiatrisch ziekenhuis. De Djaal was de opvolger van de Perzische koning. Eigen Mening Ik had het boek al een keer eerder gelezen en ik vond het zeker geen straf om het nog een keer te moeten lezen, eerder een cadeau. Het laat je denken over de moeilijkheid die allochtonen hebben om te integreren in de Nederlandse cultuur. Vooral de verhalen over zijn verleden in Iran boeien mij zeer. Ik ben nu dan ook begonnen met zijn meest recente boek “Spijkerschrift”. Het is zoals hij zelf zegt een gevecht tegen de Perzische dictatuur. Ik heb daar zelf nooit echt iets van mee gekregen, maar vindt het wel erg leuk om er zo iets van op te schieten. Het verhaal is dus niet erg actueel meer maar is op basis van de gevoelens en herinneringen van Kader Abdolah over de Perzische dictatuur geschreven. Hij laat zien hoeveel moeite een allochtoon kan hebben met de Nederlandse taal en cultuur. Ik heb daar zelf nooit echt last van gehad en ik kon me daarom ook niet echt inleven in Bolfazl de hoofdpersoon. René is een heel behulpzame man die Bolfazl graag te hulp schiet en hij is seksueel bevriend met “Moka Moka”zoals bolfazl hem noemt. Ook in hem kon ik me niet goed inleven omdat ik geen homoseksuele gevoelens koester en ik heb ook geen allochtonen in mijn naaste omgeving wonen. In de discussies was zijn Nederlands beter dan dat hij zei dat zijn Nederlands was. René was als een soort lopend woordenboek voor hem. Hier volgt een passage uit het boek waarin blijkt dat hij nog geen goed Nederlands kan maar in de discussies staat vervolgens wel vlekkeloos Nederlands. In het begin was René gewoon mijn buurman, alleen een buurman. Daarna was hij voor mij een levend woordenboek. Mijn eerste contacten met hem gingen over de woorden, de zinnetjes die ik niet begreep. Maar naarmate de tijd verstreek, veranderde de inhoud van onze gesprekken. Ik kon zelf mijn problemen oplossen, maar toch riep ik hem te hulp. Waarom deed ik dat? Waarom probeerde ik het contact met hem levend te houden? Misschien omdat ik uit een andere cultuur kwam, een samenleving waarin iedereen elkaar steunde. Of misschien omdat René dat wilde. Hij voelde zich eenzaam. Ik voelde me verlaten. Dus zochten we elkaar op. Maar pas toen mijn moeder kwam, brak er een nieuwe fase aan. 'René, ben je thuis?' 'Kom binnen: 'Weet je misschien waar Mekka ligt?' 'Wat zei je?' 'Ik vroeg of je weet waar Mekka ligt: : 'Mekka?' 'Kijk, mijn moeder wil richting Mekka staan, maar ik weet
niet meer wat de goede richting is.’ Geraadpleegde Literatuur Ik heb natuurlijk veel informatie uit het boek gebruikt. Onder andere: Blz 12 voor het stukje over Asgar de kale; blz 24 voor het bovenstaande stukje; blz 48 voor het stukje over de Djaal; blz 46 voor het voorbeeld van de tijdsprong. Ook heb ik op internet gekeken voor informatie over Kader Abdolah en leesverslagen over het boek. Ik heb hieruit de recensie van Rob van Erkelens gehaald en het stukje dat Kader Abdolah zelf verteld. Mening over het verslag Het was voor mij al weer een tijd geleden dat ik een verslag niet gewoon compleet van internet heb gehaald maar dat ik het weer eens helemaal zelf heb gemaakt. Ik vond het erg leuk om te doen en ben hierdoor nog anders naar het boek gaan kijken. Wat zeker niet in negatieve manier is veranderd.