Het stenen bruidsbed door Harry Mulisch

1. Primaire gegevens Auteur: Harry Mulisch
Titel: Het stenen bruidsbed
Ondertitel: - Verschenen in: 1959
Aantal blz: 219
Leestijd: 5 uur
Uitgelezen op: 22 december 2001 2. Verantwoording van de keuze Ik wilde een boek van Harry Mulisch lezen. Maar omdat iedereen ‘De aanslag’ als leest, wilde ik een ander boek lezen. Zo kwam ik het stenen bruidsbed tegen en besloot deze te lezen. 3. Verwachtingen vooraf Vanwege de titel verwachtte ik dat het over een huwelijk zou gaan, maar toen ik de achterkant las begreep ik dat het over de oorlog ging. Ik vond het een best moeilijk boek om te lezen en begreep het eerst niet helemaal en kon ook de titel niet verklaren. Maar met behulp van andere verslagen begreep ik het allemaal wel.
4. Eerste reactie achteraf spannend: 1
meeslepend: 2
ontroerend: 2
grappig: 1
realistisch: 1/2
fantasierijk: 2
interessant: 3
origineel: 3
goed te begrijpen: 2
Dit werk heeft mij aan het denken gezet, ja
Ik heb iets aan dit werk gehad. ja
Dit werk spreekt me wel aan omdat het een boek over de oorlog is, maar dan wel anders dan ‘normale’ oorlogsboeken. 5. Korte samenvatting De Amerikaan Norman Corinth is door de communistische partij van Oost-Duitsland uitgenodigd tot deelname aan een tandartsencongres in Dresden, de stad die Corinth als oorlogspiloot 13 jaar eerder in de Tweede Wereldoorlog mede gebombardeerd heeft. Tijdens de aanval schoot een Messer-schmitt zijn vliegtuig neer. Corinth raakte zwaar gewond. Door Russische plastische chirurgen werd zijn gezicht enigszins opgelapt, maar het draagt nog altijd de sporen van de catastrofe. Corinth is niet alleen uiterlijk geschonden, maar is ook innerlijk een misvormd mens. Zijn huwelijk is mislukt. Toen hij de uitnodiging kreeg, hoefde hij zijn vrouw niets te zeggen. Op het vliegveld Tempelhof wordt Corinth afgehaald door Hella Viebahn, die als gids optreedt. Zij blijkt een gescheiden vrouw te zijn. In Dresden bezichtigt Corinth de stad. Bij de rondleiding betreedt hij een historische plaats. Vanaf die heuvel overziet Corinth de vernietiging van Dresden die hij mede veroorzaakt heeft. Het wordt Corinth gauw duidelijk, dat Hella een meer dan gewone belangstelling voor hem koestert. Dan volgt er een soort homerische zang, die beschrijft hoe Corinth en zijn maten in een bommenwerper boven Dresden vliegen en opgewonden zijn als jongens voor een spelletje. Corinth maakt voor het begroetingsdiner kennis met de West-Duitse afgevaardigde Schneiderhahn. Deze vertelt later dat zijn vader, zuster, kind, vrouw 'alles verbrand, gesmolten' is. Verder suggereert hij, dat hij werkzaam is geweest bij het binnenlandse front. Hij doelt hiermee op de concentratiekampen. Hella geraakt bij het horen van die mededeling geheel overstuur. Als ze zich daarna enigszins hersteld heeft, dwingt Corinth haar over haar leven te vertellen. Hella heeft veel geleden. Zij heeft ook een kind gehad. Ze vraagt hem op haar beurt zijn geschiedenis te vertellen. Corinth verzwijgt, dat hij Dresden gebombardeerd heeft. Hella koestert geen achterdocht, omdat zij, evenals de inwoners, meent dat de Engelsen de schuldigen waren. Die avond geeft Hella zich aan Norman. Dan volgt er weer een zang, die vertelt over het bombardement zelf, beschreven als een soort lustdaad en over Corinth die onschuldige mensen in de rivier beschiet. Nu hij Hella gehad heeft, verliest hij zijn interesse. De volgende dag ontwijkt hij haar zelfs en zoekt contact met een ander meisje. Hella is diep teleurgesteld en probeert hem terug te winnen. Zij biedt zich zelfs opnieuw aan. Hierna volgt er weer een derde zang, die vertelt over Corinth’ s ondergang; hun vliegtuig wordt gebombardeerd en hij moet eruit springen. Corinth verschijnt niet en eenzaam bevredigd Hella zich met behulp van de hoed die Corinth heeft achtergelaten. In diezelfde nacht rekent de dronken Corinth met Schneiderhahn af, omdat de West-Duitser hem over zijn verleden voorgelogen had. Bij nader onderzoek was gebleken, dat Schneiderhahn niets te maken had met concentratiekampen, maar hij tussen 1942 en 1946 een topfunctie in Moskou vervulde hij een buitenlandse spionageorganisatie. Op de terugweg krijgt Corinth een ongeluk. Hij raakt lichtgewond. Als hij in zijn zakken naar sigaretten zoekt, vindt hij een krantenknipsel. Hij steekt zijn auto in brand om het te kunnen lezen. Het gaat over de ontdekking van Troje. De zoekers naar Troje dachten immers ook dat ze hadden gevonden wat ze zochten, totdat bleek dat het werkelijke Troje nog zes lagen diep onder de grond lag. Hij gooide toen ook dit krantenknipsel in het vuur. 6. Tijd en ruimte Het verhaal speelt zich af in 1956, de tijd na de Tweede Wereldoorlog en tijdens de communistische overheersing in Oost-Europa. De verhaaltijd van het boek is twee dagen, de dagen dat Corinth in Dresden is. Maar aan het begin van het boek wordt ook nog even gerefereerd aan het moment waarop Corinth de uitnodiging voor het congres krijgt, twee maanden voor de aanvang van het congres. Het verhaal is chronologisch geschreven, met enkele flashbacks (naar de het moment dat Corinth Dresden bombardeerde) in de vorm van zangen. Het verhaal speelt zich af in Dresden, een stad in Oost-Duitsland. In de jaren '50 was Duitsland volop bezig met de wederopbouw maar de stad Dresden lag nog voor een groot deel in puin, aangezien het in Oost-Duitsland ligt waar alles nu eenmaal niet zo snel gaat. Het overal aanwezige puin wordt veel vuldig beschreven. Het hotelletje, het congrescentrum, de auto van Günther en het volks cafeetje vormen de meest voorkomende ruimten waarin het verhaal zich afspeelt.
7. De wijze van vertellen Het perspectief in het boek ligt bij Corinth, behalve op een paar plaatsen, één keer als Hella over haar verlies ‘praat’ en tijdens de homerische zangen, waarbij er geen perspectief bij één persoon ligt. Het verhaal wordt verteld vanuit personaal perspectief, niet van heel ver af, zodat de gedachten van de personen, die vaak chaotisch en niet te volgen zijn, vrij authentiek overkomen. 8. Spanning Het is moeilijk om te zeggen of het boek spannend was. Eigenlijk niet, maar omdat Mulisch ervoor zorgde dat niet meteen alles duidelijk was (bijvoorbeeld wat Corinth en Schneiderhahn precies hadden gedaan in de oorlog) werd ik toch wel heel erg benieuwd. Maar dit is eigenlijk geen echte spanning, maar het gevoel komt wel een beetje naar boven. 9. Thema en motieven Het thema is: liefde als vernietiging, vernietiging als liefde. Liefde als vernietiging slaat op Corinth die Dresden heeft vernietigd en hier eigenlijk zelfs genot aan beleefde. Een voorbeeld is dat hij en andere soldaten mensen die in het water van de Elbe waren gevlucht om af te koelen, ging doodschieten. Het had geen zin om deze mensen dood te schieten, de oorlog was eigenlijk al afgelopen en deze mensen hadden bijna alles al verloren. Een ander voorbeeld is dat hij naar Dresden gaat om te zien wat er is overgebleven van de bombardementen. Vernieting als liefde slaat op de relatie tussen Hella en Corinth. Wanneer Corinth Hella voor de eerste keer ontmoet, worden zijn gewaarwordingen als volgt beschreven:'Zijn geilheid blafte, een koud dier van plicht, en hij dacht, natuurlijk, natuurlijk, ik wil haar hebben.' Het 'blaffen' komt terug als beeldende omschrijving voor het geluid van het geschut, 'plicht' verwijst naar de periode dat Corinth als kanonnier steden hielp vernietigen. Motieven: - Schuldvraag - Seks - Liefde - Dresden - Confrontatie met oorlogsverleden - Door hem aangerichte verwoesting - de vernietiging van Hella (deze loopt parallel met de vernieting van Dresden) - Troje - De stemmen in het hoofd van Corinth (‘het groene gefluister’) - Verwijzingen naar Romeinse en Griekse mythologie 10. De personages Norman Corinth: is een Amerikaan 'Norman' à Noorman; 'Corinth' à Griek. Hij was tijdens de 2e wereldoorlog een kanonnier die Dresden mee heeft gebombardeerd en daarna op eigen initiatief de mensen in de Elbe heeft beschoten. Maar hij heeft geen schuldgevoelens Na de oorlog wordt hij tandarts in Baltimore. Zijn Huwelijk is een mislukking, zijn vrouw roept in noodsituaties om haar eerste echtgenoot, 'in het oorlogsjaar 1943 gesneuveld bij het inhalen van een vrachtwagen, op weg naar zijn golfclub'. Hij zei over zijn vrouw: 'Als mijn vrouw begreep, dat zij mij niet begrijpt, zou alles misschien in orde zijn.' Hij was een Jood en door de vele littekens zijn er van zijn oorspronkelijke trekken niets meer over. Politiek is hij onverschillig. Hij ziet degenen die hij in Dresden ontmoet als tegenstanders die hij moet ontmaskeren en overmeesteren. Hij schermt zijn gevoel af d.m.v. het groene gefluister. Elke keer als het gevoel dreigt door te breken, hoort Corinth het groene gefluister. Hij komt over als een vreemde man. Hella Viebahn: -ze heeft een sterk gezicht, ze leek 35, maar was vermoedelijk jonger. Corinth leert haar kennen als hostess op het congres. Ze is getrouwd geweest. Hella is waarschijnlijk afgeleid van Helena, de schone vrouw om wie de Trojaanse oorlog gevoerd is (zij komt ook voor in het motto). Zoals Helena voor de Grieken de personificatie was van Troje, zo is Hella voor Corinth de personificatie van Dresden. Schneiderhahn: is deWestduitse collega van Corinth en is dol op fotograferen van ruïnes (hierdoor lijkt het alsof hij van het leed van anderen geniet, maar dit is niet zo). Hij heeft van 1942 tot 1946 een topfunctie gehad in een buitenlandse spionage-organisatie en stond dus aan de goede kant. Hij is karikatuur van het sterke Duitsland 11. Titel, ondertitel en motto Ook in de titel komt de vergelijking oorlog - liefde terug, Dresden is hier dan de bruid en het bombardement is een daad van lust. De vernietigde stad is wat is achtergebleven nadat een nacht lang 'de liefde is bedreven', een stenen bruidsbed. Er is geen ondertitel. De motto’s zijn: 'Kom mee, lieve Helena, dan kun je wonderlijke dingen zien van de Trojaanse wagenstrijders en bronsgepantserde Grieken. Zo pas nog raasde de oorlog -bron van tranen - in de vlakte rond en waren zij op dodelijke strijd belast: nu staan zij stil bijeen - de strijd is opgehouden - op hun schild geleund, de lange lansen naast zich in de grond gestoken.' HOMERUS, Ilias, IIIe Zang

Hoe populair dit ook was, het miste zijn uitwerking omdat het gerucht ging, dat Nero tijdens het branden van de stad in zijn paleis het toneel bestegen en Troje's ondergang bezongen had, de huidige ramp vergelijkend met vernietigingstaferelen uit de voortijd. TACITUS, Annalen, Boek XV
Hiermee geeft Mulisch het verband tussen Troje en Dresden en Helena en Hella aan. Allen werden toen zij een maal overwonnen waren, vernietigd achtergelaten. 12. Relatie tekst en auteur Volgens critici is Mylisch begaafd, veelzijdig en beschikt hij over een grillige fantasie en een uitgebreid taalgebruik. De denkbeelden over de maatschappij en dergelijke die terug te vinden zijn in zijn boeken hebben in het verleden vaak negatieve reacties uitgelokt. De carrière van Mulisch kunnen we indelen in enkele periodes. De eerste periode wordt afgesloten door zijn tweede grootste roman namelijk ‘Het stenen bruidsbed’. Deze roman werd geschreven in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen tussen 1956 en 1958. Mulisch reisde op dat moment door Duitsland om zich te documenteren voor de nooit voltooide roman Gratie voor de doden, die zou moeten gaan over een Duits oorlogsmisdadiger. Mulisch geeft geen beeld van een toevallige werkelijkheid in zijn romans en verhalen, hij schrijft geen realistische boeken in de engere betekenis van het woord. Het gaat hem om de onderliggende werkelijkheid, het systeem, de mythe, die in allerlei gebeurtenissen en belevenissen aan de oppervlakte komt. Deze mythe heeft te maken met het probleem, het raadsel van de tijd: het verstrijken van de tijd, het overwinnen van de tijd, het teruggaan in de tijd enz. Dit is ook weer goed terug te vinden in ‘Het stenen bruidsbed’ omat Corinth daar vreemde dingen zegt over de tijd. 13. Persoonlijke beoordeling Dit boek was heel anders dan de andere boeken die ik voor mijn lijst heb gelezen. De meeste boeken waren eigenlijk best luchtig (zoals bijvoorbeeld Supertex) en dan is het wel even wennen om een ‘zwaar’ boek te lezen van Harry Mulisch. Ik vond het een moeilijk boek om te begrijpen en begrijp sommige aspecten nog steeds niet helemaal, maar dat is volgens mij ook de bedoeling, want Mulisch heeft ooit gezegd:" Het beste is, het raadsel te vergroten." Maar uiteindelijk vind ik het een mooi boek en ik ben blij dat ik het gelezen heb. Ik houd eigenlijk wel van de stijl dat niet alles duidelijk is en een beetje raadselachtig is. Ik zal ook zeker vaker boeken van Mulisch lezen, ik heb gehoord dat ‘De aanslag’ en ‘De ontdekking van de hemel’ ook erg goed zijn en daar ben ik best benieuwd naar.