Lijmen / Het been door Willem Elsschot

Beschrijving
Samenvatting
Lijmen Laarmans zit in een café waar hij wordt herkend door de ik-persoon. Laarmans nodigt hen bij hem thuis uit om te vertellen wat hem allemaal is overkomen inde tijd dat ze elkaar niet hebben gezien. Het verhaal wat hij dan vertelt gaat zo: Laarmans krijgt op een zekere dag een baan aangeboden van Boorman, een zakenman. Het is een baan als secretaris bij het Algemeen Wereldtijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid, Kunsten en Wetenschappen. Laarmans neemt de baan aan en is voorlopig het hulpje van Boorman, maar hij zal na een jaar de zaak van Boorman overnemen. Na een paar vreemde gebeurtenissen begrijpt Laarmans de opzet van de zaak niet meer. Boorman legt uit dat hij de klanten moet ‘lijmen’. Het komt er op neer dat Boorman zijn klanten oplicht en daar veel geld aan verdient. Hij praat net zo lang met mensen totdat zij een verklaring tekenen om duizenden exemplaren van het Wereldtijdschrift te ontvangen. Een belangrijke gebeurtenis in dit verhaal is dat mevrouw Lauwereyssen wordt opgelicht. Ze heeft een slecht been en klaagt daar voortdurend over. Haar bedrijf maakt keukenliften en wil graag en brochure laten maken. Boorman zegt dat hij daar voor gaat zorgen en haalt mevrouw Lauwereyssen over om maar meteen 100.000 exemplaren te bestellen. Het been Het is vijf jaar later en de ik-persoon komt Laarmans weer tegen. Laarmans vertelt hoe het komt dat hij nu bij de genral Marine and Shipbuiliding Company werkt. Na de dood van zijn vrouw komt Boorman mevrouw Lauwereyssen weer tegen en ziet dat haar zieke been geamputeerd is. Boorman voelt zich schuldig en wil het met de oplichterij verdiende geld terug geven aan haar, maar zij accepteert het niet. Boorman spant een rechtszaak aan tegen mevrouw Lauwereyssen, omdat hij het recht eist terug te betalen. De rechter snapt er niets van en later wordt de zaak geschrapt. Dan leest boorman een berucht waarin staat dat de firma Lauwereyssen verkocht wordt. Hij wil dan het oude papier opkopen en zo indirect het geld aan mevrouw Lauwereyssen terug betalen. Er wordt laag geboden, totdat Boorman opeens 8.500 franc biedt. Iedereen denkt dat hij de orde wil verstoren en wordt om die reden gearresteerd. Hij wordt naar een gasthuis gepraat omdat hij steeds weer over een been praat.
Titelverklaring De titel bestaat uit twee delen, namelijk ‘Lijmen’ en ‘Het been’. Dit komt omdat het boek ook uit twee delen bestaat. ‘Het been’ speelt zich vijf jaar later af dan ‘Lijmen’. Lijmen slaat op wat Laarmans en Boorman dit hele verhaal doen. Boorman lijmt Laarmans om te werken voor een tijdschrift en zijn opvolger te worden. Samen lijmen zij mensen om veel exemplaren te kopen van hun niet-bestaande Wereldtijdschrift. Het been slaat op het slechte been van mevrouw Lauwereyssen , dat later wordt geamputeerd. Hierdoor krijgt Boorman een groot schuldgevoel over het feit dat hij haar zo heeft opgelicht. Ze had met het geld misschien een medische behandeling kunnen betalen en zo het been kunnen redden. Persoonlijke reactie
Onderwerp Het onderwerp van de twee verhalen is een schuldgevoel hebben. In ‘Lijmen’ voelt Laarmans zich elke keer weer schuldig als hij geld moet ophalen bij onschuldige mensen. In ‘Het been’ voelt Boorman zich schuldig als hij mevrouw Lauwereyssen weer ziet. Haar been is eraf en nu denkt Boorman dat dat komt omdat hij haar heeft opgelicht. Immers, als zij niet was opgelicht had zij misschien genoeg geld gehad voor een medische behandeling en had haar been niet geamputeerd hoeven worden. Gebeurtenissen De belangrijkste gebeurtenis in ‘Lijmen’ is dat mevrouw Lauwereyssen wordt opgelicht. Als dit tenslotte niet was gebeurd, had ‘Het been’ niet kunnen bestaan. Gevoelens en gebeurtenissen worden in gelijke verhouding geschreven. Omdat bepaalde dingen gebeuren, komen er gevoelens naar boven en omdat de personages bepaalde gevoelens hebben, gebeuren er dingen. Personages Laarmans en Boorman zijn de hoofdpersonen in de verhalen. Eerst ziet Laarmans eruit als een zwerver; lang haar, een lange baard, een pijp met een kop die eruit ziet als een doodskop, een vilten hoed en een zware knuppel. Nadat hij Boorman ontmoet heeft, veranderd hij opeens van uiterlijk. Hij wordt een nette heer met kort haar en een klein snorretje. Hij is ongeveer dertig jaar. Laarmans heeft een zwakke persoonlijkheid, hij doet bijna alles wat hem opgedragen wordt. Eigenlijk heeft hij een hekel aan oplichterij, maar hij doet mee met Boorman omdat hij daar goed mee verdient. Laarmans is een ‘round caracter’. Boorman is Laarmans baas. Hij is ongeveer vijftig jaar. In het begin van het boek deinst hij nergens voor terug, zolang hij er maar geld mee kan verdienen. Hij heeft ook nergens berouw over. Als zijn vrouw overlijdt, krijgt hij opeens wel berouw. Hij raakt geobsedeerd door het idee dat hij mevrouw Lauwereyssen moet terugbetalen. Hij blijkt een erg vindingrijk persoon te zijn, want hij verzint van alles om dat geld maar terug te geven aan haar. Boorman is evenals Laarmans een ‘round caracter’. Een ‘flat caracter’ in het boek is mevrouw Lauwereyssen. Zij is een van de slachtoffers van het duo Boorman en Laarmans. Ze is goedgelovig en trots. Dat laatste blijkt ook wel als zij het geld van Boorman maar blijft weigeren. Ze heeft een slecht been en ze is mollig. Opbouw De verhalen zijn heel simpel opgebouwd; het zijn eigenlijk twee grote flashbacks. De flashbacks zijn chronologisch opgebouwd. De twee verhalen nemen ongeveer zeven jaar in beslag.
Taalgebruik Het boek bevatte niet veel moeilijk taalgebruik, maar af en toe kwam er een woord in voor dat waarschijnlijk alleen rond 1920 gebruikt werd, en waarvan ik de betekenis niet wist. De dialogen en de beschrijvingen waren goed in verhouding. Verdieping
Relatie met politieke achtergronden In deze roman zit Laarmans een baan aangeboden van Boorman. In de jaren ’20 en ’30 leed Nederland
onder een economische crisis. De koopkracht was flink gedaald en de werkloosheid steeg tot meer een kwart van de beroepsbevolking. Misschien heeft dat ermee te maken dat Elsschot in zijn roman met bovenstaand stukje begint. Relatie met culturele achtergronden In de eerste helft van de twintigste eeuw was er een snelle ontwikkeling van verschillende literaire richtingen, bijvoorbeeld de neoromantiek, de historische avant-garde, het surrealisme en het expressionisme. Schrijvers meenden dat er nieuwe vormen nodig waren om een nieuw bewustzijn weer te geven. De nieuwe zakelijkheid, die vooral opkwam in de jaren ’30 was ook een nieuwe literaire stroming. Toen kwam politieke en maatschappelijke betrokkenheid in de plaats van de gerichtheid op de nieuwe vormen. In Nederland keerden ter Braak en du Perron zich tegen het opkomende nationaal-socialisme en zij waardeerden Elsschot erg. Literaire opvatting en oeuvre Lijmen/Het been is een geestige roman, geschreven in de jaren ’30. In deze tijd werd ook het tijdschrift Forum opgericht. Van 1932 tot 1935 is dit onder leiding van ter Braak en du Perron. Zij vonden ‘de vent’ in de literatuur belangrijker dan ‘de vorm’. De vent is de persoonlijkheid van de auteur die men in zijn werk ontmoet en met de vorm bedoelen zij de fraaie volmaakte vorm die een werk volgens anderen moest hebben. Ter Braak en du Perron zorgden voor een herwaardering van het werk van Willem Elsschot. In de romans van Elsschot vertelt hij eigenlijk veel over zichzelf. ‘Kaas’ gaat over een zachtaardige man die een handel in kaas begint. Het eindigt in een fiasco. Ook Elsschot zijn carriere als publiceerder is mislukt. Thema Het thema van de twee verhalen is een schuldgevoel hebben. In ‘Lijmen’ voelt Laarmans zich elke keer weer schuldig als hij geld moet ophalen bij onschuldige mensen. In ‘Het been’ voelt Boorman zich schuldig als hij mevrouw Lauwereyssen weer ziet. Haar been is eraf en nu denkt Boorman dat dat komt omdat hij haar heeft opgelicht. Immers, als zij niet was opgelicht had zij misschien genoeg geld gehad voor een medische behandeling en had haar been niet geamputeerd hoeven worden.