Zakelijke Gegevens Auteur: Willem die Maedock maakte
Titel: Van den Vos Reynaerde
Eerste druk van het origineel en de vertaling zijn niet te achterhalen. Samenvatting Het verhaal begint met een hofdag, een voor de dieren welteverstaan. Koning Nobel de leeuw ziet dat alle dieren inderdaad zijn gekomen, behalve Reynaert de vos. Alle dieren beklagen zich over Reynaert zijn gedrag. De enige die hem af en toe verdedigd is zijn neef Grimbaert de das. Uiteindelijk dringt Isengrijn de wolf erop aan dat hier een ter dood veroordeling op zijn plaats is. Als Isengrijn erop aandringt Reynaert ter dood te veroordelen, springt de das Grimbaert verontwaardigd op en houdt een vurig pleidooi voor zijn oom. Isengrijn is ook niet zo'n brave en bovendien is Reynaert kluizenaar geworden, draagt hij een boetekleed en raakt geen vlees meer aan. Op dat moment nadert een droevige stoet die de dode kip Coppe met zich mee draagt. Coppe was de dochter van de haan Cantelaer. Reynaert heeft 11 van zijn 15 kinderen opgegeten. De koning is woedend, en besluit Reynaert voor het hof te dagen. Koning Nobel de leeuw besluit de vos te dagvaarden en stuurt Bruun de beer met deze boodschap naar Reynaert toe. Bruun meldt de vos wat er van hem wordt verwacht. Reynaert antwoordt dat hij graag mee zou gaan, ware het niet dat hij buikpijn heeft van het eten van te veel honing. Hij maakt de beer wijs dat er honing zit in een eik die door timmerman Lamfroit gespleten is. Zodra Bruun zijn kop ertussen steekt, trekt de vos de wiggen weg en verdwijnt lachend. De dorpelingen, met Lamfroit en de pastoor voorop, takelen Bruun verschrikkelijk toe. Toch weet hij te ontsnappen en kan verslag uitbrengen aan de koning. De volgende die wordt aangewezen om Reynaert te halen is Tibeert de kat. Hij was vanwege zijn intellect uitgekozen. Reynaert slaagt er toch in om Tibeert wijs te maken dat er vette muizen zitten in de schuur van de priester. Reynaert weet dat daar een strik is gezet, omdat hij er altijd kippen jatte. Tibeert gaat de schuur in en raakt ernstig gewond, maar ontkomt door de pastoor flinke schade aan zijn mannelijkheid toe te brengen. Uiteindelijk wordt Grimbaert de das aangewezen om Reynaert te gaan halen. Grimbaert is een neef van Reynaert, dus de vos kon nu geen sluwe streken uithalen. Na een roerend afscheid van vrouw en kinderen gaat de vos mee. Onderweg veinst Reynaert berouw en biecht zijn misdaden op. Als ze langs een klooster komen kost het hem grote moeite niet even een kippetje te pakken, maar Reynaert beheerst zich. Reynaert verzekert koning Nobel dat er geen trouwer onderdaan bestaat dan hijzelf, toch wordt hij tot de strop veroordeeld. Reynaert zijn bloedverwanten vertrekken, zij kunnen het niet aanzien dat Reynaert opgehangen wordt. Zijn doodsvijanden (Isengrijn, Bruun, Tibeert) gaan de galg vast opstellen. Reynaert vertelt de koning dat Bruun, Isengrijn en Tibeert een staatsgreep willen plegen. Het plan moest bekostigd worden met de schat van koning Hermelike, die door Reynaert zijn vader (die ook tot de samenzweerders behoorde) was gevonden. Reynaert maakte Nobel wijs dat hij de schat gestolen had en ergens anders begraven had om het plan te verijdelen. De koning wilde meer weten over de schat, die zich volgens Reynaert in de bron Kriekeput bij Hulsterput bevond. Koning Nobel gelooft het hele verhaal en scheldt de vos zijn schulden vrij en sluit de vermeende staatsvijanden op. Reynaert maakt de koning wijs dat hij op boetetocht moet om van een pauselijke ban af te komen. Hij zegt dat hij hiervoor helemaal naar Rome en Palestina moet en krijgt de koning zelfs zover dat de huiden van enkele vooraanstaande dieren voor hem gestroopt worden en tot schoenen en reistas worden verwerkt. Reynaert wordt op zijn “lange tocht” vergezeld door de ram Belijn en de haas Cuwaert tot aan zijn eigen kasteel. Hij lokt de haas mee naar binnen, waar hij Cuwaert samen met de rest van zijn familie op eet. Hij stopt Cuwaert’s hoofd in de pelgrimstas en zegt tegen Belijn, die buiten staat te wachten, dat in deze tas een afscheidsbrief voor de koning zit. Hij moet erbij zeggen dat hij er zelf aan mee heeft gewerkt. Belijn brengt de tas opgetogen naar de koning, hij denkt zelfs beloond te zullen worden voor deze daad. Als de koning merkt dat hij bedrogen is, schreeuwt hij het uit van woede. Hij laat zijn gevangenen weer los. Hij verklaart dat de nietsvermoedende Belijn en zijn familie toe behoren aan de wolven en de beren. Reynaert en zijn hele familie verklaart hij vogelvrij. Maar Reynaert is dan allang gevlogen. Thematiek Het thema van dit verhaal: de schrijver doet een satirische aanval op een samenleving die in schijn berust op orde en recht, maar waarin in feite huigelarij en hebzucht vrij spel hebben. Een voorbeeld hiervan is het koningshuis dat voor gek gezet door Reynaerts trucjes. De titel is: “Van den vos Reynaerde”, het verhaal gaat dus over de vos Reynaerde. Enkele motieven voor dit boek zijn: sluwheid, dieren, het bos, de adel, de kerk, de maatschappij, gierigheid, bekrompenheid, burgerlijkheid, schijnheiligheid, samenleving, schavuit en parodie.
Plaats in de literatuurgeschiedenis De oudste bekende tekstgedeelten van dit gedicht, de zogeheten “Darmstadse Fragmenten”, stammen uit de dertiende eeuw. De oorspronkelijke schrijver is niet met zekerheid vast te stellen. Het Franse voorbeeld van dit boek is de roman Renaert. Deze werd geschreven in 1179, de Latijnse bewerking is gemaakt tussen 1272 en 1279. Dit boek is waarschijnlijk geschreven in de periode die ligt tussen de Franse en de Latijnse versie. In de 14e eeuw is er een bewerking gemaakt van dit verhaal met de titel “Reinaerts Historie”. Deze bewerking was veel moraliserender van karakter en ruim twee keer zo lang. Dit boek staat sterk onder invloed van andere werken uit de wereldliteratuur. Ook het Franse Li Plaid van “Perout” vertoont veel overeenkomsten met dit verhaal. Niemand weet precies aan wie dit werk toegeschreven moet worden, maar er zijn drie theorieën die algemeen het meest geaccepteerd worden. In de eerste plaats zijn er mensen die van mening zijn dat “Arnout” de schrijver is van het eerste deel tot aan de terdoodveroordeling en dat “Willem” de rest heeft toegevoegd. De tweede theorie zegt dat “Willem” gewoon alles geschreven heeft en dan er is nog de derde theorie. “Arnout” is een verschrijving voor “Perrout”, de auteur Li Plaid. “Willem” heeft het eerste deel gebaseerd op Li Plaid, en daarna zijn eigen slot toegevoegd. Over Willem is weinig bekend, we weten zelfs zijn achternaam niet. De schrijver wordt wel een hoge opleiding toebedacht. Hij kent immers zijn talen goed en af en toe bevat de stijl van dichten imitaties van klassieke retorische stijlmiddelen. Het is ook mogelijk dat dit boek geschreven is door verschillende schrijvers. Beoordeling Ik vond het een erg leuk verhaal. Bijvoorbeeld de passages als Reynaert iedereen in de maling neemt en niemand het doorheeft. De passage die mij het meest aanspreekt, is die van Tibeert de kater, als hij met Reynaert mee gaat naar de schuur van de pastoor. Reynaert weet dat er daar een val zit en Tibeert loopt dus in die val. De pastoor komt in zijn adamskostuum aangelopen en Tibeert springt naar het klokkenspel van de pastoor en zorgt dat hij er heel veel pijn aan krijgt. Ik vind dit een leuke passage omdat er iets gebeurt met een mens, dat veroorzaakt wordt door Reynaert, en dat hij dus zelfs mensen in de maling neemt. Er zijn geen verhaalelementen waarvan ik denk dat die een negatieve werking hebben. Ik kan niet bedenken welk boek ik hiermee zou kunnen vergelijken, omdat dit eigenlijk mijn eerste verhaal is uit de Middeleeuwen. Het thema van het boek vond ik erg leuk, hoe iedereen in de maling wordt genomen, zelfs de adel. In de tijd dat dit boek is geschreven, werd dat helemaal niet gedaan, dat waren juist boeken die voor de adel bestemd waren. Het taalgebruik was gemakkelijk, als je tenminste de vertaling las. De middeleeuwse tekst was wel moeilijk om te lezen. Mijn eindoordeel over dit verhaal is: ik vind het een erg leuk verhaal, omdat het een verhaal uit de Middeleeuwen is en toch weer heel anders dan een normaal verhaal (ridderroman) uit die tijd. Ik vind het knap hoe de schrijver op het idee kwam om zo’n verhaal te schrijven. Ik zou dit verhaal zeker aanraden aan iemand anders om te lezen, maar dan wel in de vertaling, anders vind je het al gauw niet meer leuk omdat het moeilijk te begrijpen is. Recensie Samenvatting van: Niet Reinaert, de verteller is de schurk. In Vrij Nederland, 18 juni 1983
Bespreking van het boekje: Reinaert primair, F.P. van Oostrom
Ons uitgangspunt bij het lezen van de tekst: tekst werd verteld op een marktplein. Het publiek: volk. Volgens Van Oostrom is dit niet juist: * De tekst is te lang * De tekst is voor publiek te moeilijk *juridische toespelingen, literaire bespelingen
In veel oudere literatuurboeken wordt beweerd dat de tekst geschreven is door een burger voor burgers, want adel, geestelijkheid en boeren worden over de hekel gehaald, maar de burgers niet. Maar: niet voor burgers, want: * Van een burgerlijke literaire wereld is in +/- 1250 nog geen sprake * Publiek van de Reinaert moet op de hoogte zijn van ridderromans en andere adellijke teksten (hoofs) * Handschriften waarin de Reinaert voorkomt waren bestemd voor adellijk milieu. Kortom: Het publiek was van adel. * Hoe functioneert deze tekst voor een adellijk publiek? Reinaert is niet echt een positieve hoofdpersoon. Moet het publiek zich met hem identificeren? Misschien wel, want: - Het is maar een verhaal over dieren - Er zijn genoeg positieve verhalen over de adel (ridderromans) - Een negatieve hoofdpersoon is ook wel eens leuk - Zelfspot en zelfkritiek is ook wel eens om te lachen.