Auteur : Marga Minco
Titel: Het bittere kruid
1e druk : Den Haag 1957
Opdracht : Slot opdracht Module 1 Laagland. Datum: 16 November 2001 Beschrijvingsopdracht: Motivatie boekkeuze : Ik heb dit boek gekozen, omdat ik er veel over gehoord heb. Veel mensen hadden dit boek mij aangeraden om te lezen, omdat het volgens hun een erg leuk boek was om te lezen dat komt Door het onderwerp : “Joden in de tijd van de tweede wereld oorlog” is het boek ook makkelijk te begrijpen omdat iedereen wel weet hoe het leven van de Joden in de tweede wereld oorlog was. Mijn moeder had mij dit boek ook aangeraden, zij heeft dit boek vroeger zelf ook gelezen en zei tegen mij dat het een mooi boek was. Ook heb ik het boek gekozen omdat het bij “tips voor je boekkeuze” stond in het boek “Kiliaan”. Toen ik de kaft van dit boek zag leek het me op het eerste gezicht een heel saai boek, maar toen ik de korte samenvatting achter op de kaft had gelezen leek het me wel een leuk boek om verder te lezen. Het boek heb ik ook gekozen omdat het boek niet al te dik is ; zo kan je het verhaal beter volgen, dit geld niet altijd maar meestal wel. Eerste persoonlijke reactie: Toen ik de kaft van het boek zag leek het mij een saai boek, maar meestal zegt de kaft niet erg veel ; bij dit boek in ieder geval niet. Nadat ik de kaft had bekeken keek ik naar de korte samenvatting die achter op de kaft van het boek stond.Toen ik daar eenmaal een stukje van gelezen had leek het mij wel een leuk boek om verder te lezen voor mijn leesverslag. Het verhaal zelf grijpt je aan omdat het erg is wat er met de Joden is gebeurd in de tijd an de tweede wereld oorlog. Maar omdat je meer over de tweede wereld oorlog af weet, omdat je dat bijvoorbeeld bij geschiedenis hebt geleerd, is het een verhaal waarin je jezelf goed kunt verplaatsen.Het verhaal is namelijk in grote lijnen waar gebeurd.
Samenvatting van de inhoud: De Duitsers vallen Nederland binnen en de ik persoon, een joods meisje, vlucht met haar ouders naar het zuiden, naar België. Na een paar dagen gaan ze terug naar Breda, waar ze wonen. In het eerste oorlogsjaar moet het meisje kuren in een Utrechts ziekenhuis vanwege een longaandoening. Haar ouders verhuizen naar Amersfoort, waar ze gaan wonen bij hun zoon Dave, die getrouwd is met Lotte. De oudste zus Bettie woont in Amsterdam. Wanneer de ik- persoon het ziekenhuis verlaat, voegt ze zich bij haar familie in Amersfoort. Niet lang daarna komt vader thuis met een pakje sterren, die op hun kleren genaaid moeten worden. Ondanks alle bezettingen en verboden blijven zij kalm, vooral vader. Hij is erg optimistisch en denkt dat de Duitsers de Joden netjes zullen behandelen. Op een dag moeten Dave en vader gekeurd worden om te kijken of ze geschikt zijn voor een werkkamp. Vader wordt afgekeurd, want hij heeft een huiduitslag. Dave slaagt er ook in afgekeurd te worden door een drankje in te nemen waardoor hij tijdelijk ziek wordt. Er komt een telegram uit Amsterdam: Bettie is opgepakt. Na een poosje komt er weer een oproep binnen en dit keer is het voor Dave, Lotte en de ik persoon. Het lijkt Dave wel avontuurlijk, Kennissen raden hen sterk af zich te melden. Van de dokter krijgen ze een attest dat ze ziek zijn, waardoor ze kunnen blijven. Ook Lotte mag blijven om hen te verzorgen. Ze lopen de hele dag in pyjama, zodat ze in bed kunnen springen zodra er aangebeld wordt. De ouders moeten wel weg, omdat ze ouder zijn dan vijftig jaar. Ze verhuizen naar het 'Judenviertel' in Amsterdam. Vader blijft optimistisch. Na een poosje reist de ik persoon haar ouders achterna omdat ze het in bed niet meer uithoudt en gaat bij hen wonen. Het gezin wacht nog steeds met onderduiken; ze zijn nog altijd optimistisch en weten bovendien niet waar ze heen zouden moeten gaan. In Amsterdam merkt het meisje langzamerhand wat er met de joden gebeurt. Ze worden opgepakt en afgevoerd. Een keer wordt ze zelf bijna opgepakt maar doordat ze standvastig is en zegt dat ze niet in deze straat woont mag ze doorlopen. Na een rustige dag wordt er 's avonds aangebeld. De Duitsers komen hen halen. Als ze van haar vader de jassen moet halen, vlucht ze de tuin in en rent de straat uit. Ze rent naar de Weteringschans, waar Dave en Lotte inmiddels zijn ondergedoken. Daar is ze enige tijd veilig. Om er minder joods uit te zien bleken ze alle drie hun haar. Ook krijgt ze een nieuw persoonsbewijs. De bewoners van het onderduikadres worden bang voor ontdekking en sturen hen weg. Dave weet een adres in Utrecht. Daar gaan ze naartoe. Dave vindt het veiliger afzonderlijk treinkaartjes te kopen. Ze wacht in de trein op de anderen. Dan verschijnt Dave plotseling, zet zijn tas naast haar neer en vertrekt zonder iets te zeggen. Pas in Utrecht hoort ze dat Lotte is aangehouden en dat Dave met haar mee is gegaan. Ze is nu alleen. Diezelfde avond keert ze terug naar Amsterdam. Ze is niet bang meer. Als ze nu opgepakt zou worden zou ze zich tenminste niet meer zo alleen achter gelaten voelen. Ze gaat naar Wout, een jongen die zij enkele weken eerder heeft ontmoet. Hij helpt haar verder. Ze gaat naar de boerderij van oom Hannes, een boer uit Haarlemmermeer. Omdat daar al te veel onderduikers zijn, brengt een jongen haar naar een landarbeidersgezin. Van Wout hoort ze dat haar ouders zijn 'doorgestuurd'. Het geld uit de tas van Dave raakt op en ze wil de arme dagloner niet langer tot last zijn. Wout weet voor haar een adres in Heemstede en zorgt voor een nieuw persoonsbewijs met een nieuwe naam. Daar blijft ze tot het einde van de oorlog. Enkele weken na de bevrijding zoekt ze in Zeist de broer van haar vader op. Omdat hij met een niet-joodse vrouw getrouwd is, hebben de Duitsers hem niks gedaan. Als ze met de tram aankomt, staat haar oom bij de halte. Van zijn vrouw hoort ze dat hij iedere dag bij de halte op haar vader staat te wachten, ook al weet hij dat hij dood is. Nog enkele malen bezoekt ze hem. Als ze hoort dat haar oom is gestorven, gaat ze nog één keer naar Zeist. Ze vindt het vreemd dat ze bij de halte haar oom niet treft. Ze mist het geloof van haar oom dat haar vader terug zou komen. Maar ze zouden nooit terugkomen, haar vader niet, haar moeder niet, Bettie niet, noch Dave en Lotte. (bron: http://www.scholieren.com) Relatie tussen het werk en het leven van de schrijfster: Marga Minco
Marga werd geboren in 1920 op 31 maart, in de Brabantse plaats Ginneken. Haar werd de naam Sara Minco gegeven. Haar vader was een vertegenwoordiger en afkomstig uit een orthodox-joods gezin. Haar moeder kwam uit Groningen en was veel liberaler. Sara, die snel de roepnaam Selma kreeg, was de jongste van de drie kinderen. Het was een hecht gezinnetje, waarin de artistieke dingen erg werden gestimuleerd. Zo speelde vader Minco toneel, Dave, haar broer, deed aan cabaret en speelde in de schoolband, en haar één jaar oudere zus tenslotte, schilderde. Toen Selma klaar was met school kreeg zij een baan bij de Bredasche Courant, waar zij letterlijk naar alle fronten is uitgezonden, van branden tot lezingen over de natuur en toneel. Tijdens een toneelvoorstelling heeft zij haar latere echtgenoot ontmoet: Bert Voeten. Hij werkte bij de concurrent: dagblad van Noord-Brabant. Nadat de oorlog was uitgebroken, verloor Minco vrijwel direct haar baan, omdat het verboden werd joods personeel te hebben. Ze verbleef in het begin van de oorlog in Assen, Delft en Amsterdam. Ze werd ziek. Ze leed aan een lichte vorm van tbc en kwam terecht in een ziekenhuis in Utrecht en later in een sanatorium in Amersfoort. Na haar genezing, in de laatste maanden 1942, keerde zij naar haar ouders in Amsterdam die daar in een Judenviertel waren ondergebracht. In april 1943 stonden plotseling Duitsers voor de deur. Zij namen vader en moeder Minco mee; Selma wist te vluchten via de achterdeur. De rest van de oorlog verbleef ze op onderduikadressen en kreeg ze schuilnamen. Eén daarvan was Margaretha (Marga), waar zij zo aan gehecht is geraakt dat ze zo is blijven heten. Na de oorlog had ze het erg zwaar. Marga bleek samen met een broer van haar vader de enige overlevende te zijn van de familie. Verder werd ze niet binnengelaten bij het gezin waar haar ouders destijds hun bezittingen hadden ondergebracht. Na een verblijf in Frankrijk in 1947 schreef Minco tussen 1950 en 1954 verhalen voor het satirisch tijdschrift Mandril, het Haarlems Dagblad en Het Parool. In 1956 werd haar tweede dochter, Jessica geboren. In 1985 kwam Minco in het nieuws doordat zij bezwaar maakte tegen de wijze waarop "Het bittere kruid" was verfilmd. Zij heeft een proces aangespannen en kreeg het recht voorafgaand aan de film een verklaring op te nemen waarin zij afstand neemt van het product van de regisseur. Na de dood van haar echtgenoot in 1992 ging zij bij haar dochter wonen, in Amsterdam. Ze stopte toen ook met haar lezingen op scholen over haar werk en ervaringen: 'ik vind dat ik genoeg gedaan heb.' In vrijwel alle boeken van Marga komt de periode 1940-1945 terug. Zelf geeft ze als verklaring ervoor: 'ik kom altijd weer op die periode '40-'45 terug, ik wil het vaak niet, maar die jaren hebben mij het hevigst aangegrepen.' Verdiepingsopdracht 1: tekstbestudering : De spanning in het boek wordt opgebouwd door de lezer op te zadelen met een vraag: Lukt het de familie om uit de handen van de Duitsers te blijven? En als de familie opgepakt is gaat het over in: Zal het de ik-persoon lukken om niet opgepakt te worden? Ook een vraag is : Wie is de ik – persoon ?. Dit zijn de belangrijkste open plekken in het verhaal. Op de meeste open plekken krijg je wel een antwoord; maar niet op de vraag : Wie is de ik- persoon ? Dat moet je als lezer zelf invullen. Volgens mij is de ik – persoon, Marga Minco zelf. Ook wordt de spanning in het verhaal opgebouwd door vertragingen. Bijvoorbeeld als er mensen in de Lepelstraat worden opgepakt en de ik- persoon ook bijna moet instappen. Een ander voorbeeld is als de familie in Amsterdam wordt opgepakt, maar de ik persoon nog net via de tuindeur kan ontsnappen. Er wordt zoveel omheen verteld van de situatie die er op dat moment speelt (uiterlijk van mensen e.d.) dat je daardoor een vertraagde werking krijgt, omdat je de dialogen op deze manier niet direct kan volgen. Toch wil je zo snel mogelijk te weten komen wat er gaat gebeuren. Door de omgeving en personen goed te beschrijven bouwt de schrijfster ook spanning op. Ze beschrijft namelijk precies hoe de Duitsers eruit zagen en hoe ze zich gedroegen. Omdat ze zo star en bevelend waren (ze worden dan ook beschreven als tinnen soldaatjes) gaf dat een nare situatie was en het verhaal spannend maakte. De verwachtingen die ik kreeg toen ik het boek las was dat het nooit goed kon aflopen met de Familie, omdat er steeds meer mensen opgepakt werden door de Duitsers. Verdiepingsopdracht 2 : Tekstbestudering, leeservaring: Het onderwerp van het verhaal : Het onderwerp van het verhaal is : De belevenissen van een Joodse familie in de tijd van de oorlog. Het is erg duidelijk dat dit het onderwerp van het verhaal is, dat komt omdat er personen als Joden en Duitsers in voorkomen omdat de Joden moeten vluchten voor de Duitsers is het duidelijk dat het om de tweede wereld oorlog gaat. Ik zelf vind het onderwerp niet echt interessant maar het onderwerp is wel op een leuke manier verwerkt tot een verhaal. Je ziet het verhaal namelijk uit de ogen van een Joods meisje uit de tijd van de tweede wereld oorlog, dat is een afschuwelijke tijd geweest en vooral voor Joodse mensen. Het is wel interessant om het vanuit de ogen van een Joods meisje te zien, want zo zie je de oorlog op een hele andere manier. Je ziet dat de Joden steeds maar weer moesten luchten voor de Duitsers en dat ze veel familie leden kwijt raakten daardoor, wat afschuwelijk is. Ik ben het eens met de mening die uit het boek blijkt waar het onderwerp over gaat, want het wordt op een afschuwelijke manier uitgelegd en dat was het ook. Ik vind dat het onderwerp goed is uitgewerkt, want je ziet het vanuit een persoon waardoor je jezelf beter kan in leven in het verhaal en daardoor wordt het dus spannender en leer je de situatie beter kennen. Ik heb nog nooit boeken gelezen over dit onderwerp, want het onderwerp is niet echt mijn favoriete onderwerp om daar echt boeken over te lezen. Ik heb wel ooit een film over de oorlog gezien. Toch vond ik het boek leuker om te lezen dan die film, want in het boek heb je nog wel wat open vragen die ineens in je opkomen en dat heb je bij een film meestal niet want dan denk je eerder : “dat wordt later wel uitgelegd”. De gebeurtenissen: De belangrijkste gebeurtenis in dit boek was dat de ouders van de ikpersoon opgepakt worden, want vanaf die tijd moest de ik-persoon steeds maar weer een nieuw tijdelijk onderdak vinden. Het verhaal blijft boeiend omdat het veel gebeurtenissen bevat. De gebeurtenissen komen ook logisch uit elkaar voort, maar het is natuurlijk ook een waar gebeurd verhaal. Ik vind het verhaal dramatisch, want er komen veel dingen in het verhaal voor die erg zijn. Er is ook een gebeurtenis geweest die me het meest aangesproken heeft namelijk; als op een dag de vader thuis komt met sterren die ze op hun jas moeten naaien. De kinderen en ouders vinden dat heel leuk werk om te doen, maar ze weten dan nog niet dat ze die sterren moeten dragen zodat de Duitsers hen herkennen. Dat vind ik erg. Het verhaal is voor de rest niet zo verteld dat je zelf veel moest invullen. De nadruk ligt op zowel de gedachten en de gevoelens als de gebeurtenissen, want er gebeurt veel in het verhaal maar er worden ook wel veel gedachtes en gevoelens geuit. Er wordt bijvoorbeeld beschreven hoe ze over de Duitsers dachten. Het verhaal speelt zich af in een angstige sfeer, de Joodse mensen moesten steeds maar weer ander onderdak zoeken enzo., dat geeft me een gevoel van angst. Dat ze eigenlijk nergens “thuis en veilig”zijn, want dan zouden de Duitsers hun kunnen oppakken. De gebeurtenissen maken een grote indruk op je,m want nu je de oorlog vanuit de ogen van een Joods meisje ziet dan denk je er heel anders over. Ik zag een zielig meisje voor me die steeds meer familie verloor en zich nergens veilig of thuis voelde. Ik heb zelf gelukkig nooit zo’n situatie meegemaakt. De personages: Ik vind de hoofdpersoon wel een heldin, ze heeft alles gedaan om de oorlog te overleven. Ik zou zelf niet op de hoofdpersoon willen lijken, want ze is erg ongelukkig, maar omdat je erg met de hoofdpersoon meeleeft kun je jezelf goed inleven in de hoofdpersoon. De hoofdpersoon leerde je wel op een manier kennen waardoor je dacht dat ze echt leefde. Dat was de enige persoon bij wie ik dat dacht. Ik bewonderde de personen in het boek die de ik-persoon steun gaven. Ik verafschuw geen hoofdpersoon ik vind ze allemaal wel sympathiek. Ik vind het gedrag van de personen wel begrijpelijk, iedereen gaat zijn eigen weg en doet er alles aan om te overleven. Ikzelf zou niet weg kunnen gaan als ik bijvoorbeeld zag dat een van mijn ouders werd opgepakt. Je komt het meeste te weten van de hoofdpersoon, omdat je het hele verhaal vanuit de haar ogen bekijkt. Er wordt wel genoeg gezegd over het innerlijk van de personages, je hoeft zelf niet echt heel veel in te vullen daarover. De bouw van het verhaal: Ik vond de bouw van de tekst makkelijk. Het verhaal komt niet echt langzaam op gang maar je zit er ook niet meteen in. Ik vind dat alles wel goed samenhangt het is namelijk heel makkelijk te begrijpen. Het verhaal is niet echt de hele tijd spannend , alleen op sommige stukken. Dat komt door de open plekken of bijvoorbeeld als de hoofdpersoon bijna gepakt word door de Duitsers. Het verhaal is wel boeiend, want het is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal. In het boek heb je één verhaal lijn die goed te volgen is. Ja, de bouw van het verhaal is goed te volgen af en toe staan er wel terugblikken in, maar die worden goed uitgelegd. Het boek eindigt met een open einde, maar dat vind ik niet echt storen. De gebeurtenissen zie je vanuit de ogen van één persoon; dat was in mijn ogen wel goed duidelijk. Het taalgebruik: Ik vond de tekst niet lastig om te lezen of om te begrijpen, dat komt omdat er niet in lange zinnen wordt verteld. Het verhaal wordt in de verleden tijd verteld, dat viel mij meteen op toen ik in het boek zat te lezen. Ik vind de verhouding tussen beschrijving, dialoog en weergave precies goed, waardoor het een leuk verhaal wordt om te lezen en om te begrijpen. Het taalgebruik dat wordt gebruikt vind ik bij de personages passen. Er wordt niet veel beeldspraak of symbolische verwijzingen gebruikt in het verhaal.
Evaluatie : Eindoordeel over het boek : Ik vond het erg leuk om “het bittere kruid van Marga Minco” te lezen. Het ging over een onderwerp waarvan ik had gedacht dat het erg saai zou zijn, namelijk: een Joodse familie in de tijd van de oorlog. Toen ik dat wist had ik niet gedacht wat de schrijfster rond dit onderwerp kon verzinnen, maar toen ik eenmaal de tekst op de achterkant van het boek had gelezen wilde ik het boek wel verder lezen, want ik zag dat het vanuit de ogen van iemand werd vertelt. En dat soort boeken vind ik wel heel leuk om te lezen. Toen ik eenmaal bezig was met het lezen in “Het bittere kruid” werd het verhaal steeds leuker en begon je jezelf er steeds meer in te verplaatsen. Toen ik een paar hoofdstukjes gelezen had wilde ik niet meer stoppen met lezen, omdat ik benieuwd was naar het einde van het verhaal. Het verhaal was heel makkelijk om te begrijpen want er waren niet veel moeilijke woorden en als er moeilijke woorden waren, zoals bijvoorbeeld : Kiddisjbeker of Almemmor ( dit zijn joodse woorden) dan werden ze achterin het boek uitgelegd. Ook was het verhaal makkelijk te volgen omdat de zinnen kort waren. Ik vond het kortom een leuk boek om te lezen en vind dit boek echt een aanrader voor iedereen die de volgende keer een leesverslag moet maken voor het vak Nederlands, omdat het een dun boek is ( 90 bladzijden) en het verhaal makkelijk te begrijpen en leuk is. Eindoordeel over de opdracht : Ik vond de opdracht veel werk om uit te werken tot een verslag. Het kostte me veel tijd, maar zo kon ik wel zien of ik het boek daadwerkelijk gesnapt had. Ik vond het niet echt erg om de opdrachten te maken, maar ik had het niet gedacht dat het zoveel was. Ik dacht namelijk nog aan de boekverslagen van de onderbouw die waren veel korter en je kreeg andere dingen waar je op moest letten, zoals de titelverklaring etc.