A Zakelijke gegevens De titel van het boek is “ Hersenschimmen “ De naam van de auteur is J. Bernlef
De uitgever van het boek is Wolters Noordhoff
Het jaar van verschijnen is: 1984 B Korte uitleg waarom het boek gekozen is Vorig jaar heb ik een pakket besteld waar 6 boeken in zaten. En dit boek is er een van. Ik heb eerst de achterkant gelezen en toen leek het me wel een leuk boek. Dus daarom heb ik het gelezen en er dit leesverslag van gemaakt. C eerste persoonlijke reactie Soms was het wel lastig om te lezen omdat je ‘opgesloten’ zit in het hoofd van de 71-jarige dementerende Maarten. Op het begin was het allemaal heel duidelijk omdat hij toen nog niet zo verward was maar later moest je echt een beetje gaan nadenken om sommige ‘rare delen’ van het verhaal te verklaren. Ik had nog nooit een boek gelezen waarin op deze manier wordt verteld. Het heeft me ook wel een beetje aan het denken gezet omdat deze ziekte toch best vaak voorkomt. Ik weet nu een beetje hoe de ‘patiënt’ het meemaakt. Het is ook heel realistisch het zou makkelijk echt kunnen gebeuren. Want er staan geen dingen in die in het echt niet zouden kunnen gebeuren.
D Korte samenvatting van het verhaal De hoofdpersoon is de 71-jarige dementerende Maarten Klein. Hij woont samen met zijn vrouw Vera al ongeveer 15 jaar in de Verenigde Staten, in het plaatsje Gloucester, aan de kust boven Boston ( Massachusetts). Ze hebben twee kinderen Kitty en Fred. Ze wonen niet meer bij hen. Maarten is sinds enkele jaren gepensioneerd. Hij woont nog in zijn dienstwoning die uitkijkt op de in zee uitstekende Eastern point. Voor zijn pensionering werkte hij bij de IMCO (Intergovernmental Martime Consultative Organisation), een internationale visserijorganisatie. Het verhaal begint op een winterse zondag, buiten ligt heel veel sneeuw. Maarten kijkt naar buiten en denkt aan zijn verleden: Domburg, zijn ouders, zijn school, zijn opa en oma. Op zondag eten ze pizza. De pizza is aanleiding tot het ophalen van gezamenlijke herinneringen van Maarten en Vera aan hun vakantie in Rome. Maarten herinnert zich helemaal niks van die vakantie. Maar hij weet het voor Vera verborgen te houden. ’s Nachts heeft hij de hele nacht gepuzzeld. ’s Morgens besluit hij om Vera ontbijt op bed te brengen. Hij geeft haar koffie met suiker maar… ze drinkt al zeker geen 10 jaar suiker in haar koffie. ’s Middags gaat hij wandelen samen met zijn hond Robert. Onderweg stopt hij bij een café, hij vindt dat de barvrouw heel erg lijkt op Karen, zijn eerste echte liefde. Daarna realiseert hij zich dat het haar helemaal niet kan zijn. Pas ’s avonds laat komt hij thuis. Onderweg is Robert al zelf naar huis toe gelopen hij wist helemaal niet dat hij hem ‘kwijt’ was. Vera was heel ongerust en blij dat hij weer veilig terug was. Dan vraagt hij haar of ze nog wist dat ze samen over de Oude Slaperdijk liepen. Vera weet hier helemaal niks meer van (de lezer zelf weet dat dit herinneringen zijn aan Karen). Later op de avond komt Ellen Jones zij is een goede vriendin van Vera. Maarten vraagt haar hoe het met haar man Jack is. Die blijkt al jaren dood te zijn. Vera gaat zich nu echt zorgen maken over de toestand van haar man. Ze praat er met Ellen over terwijl Maarten piano gaat spelen en aan zijn vroegere pianolerares denk waarop hij verliefd was. De volgende dag gaat hij naar zijn werk. Hij heeft een vergadering met de leden van het IMCO. Hij loopt naar het huisje waar de vergadering plaats zal vinden. De deur is op slot, daarom forceert hij hem maar, omdat geen van de leden komen gaat hij maar naar huis. Daar vertelt hij het verhaal aan Vera. Zij schrikt een beetje en vertelt hem dat de laatste vergading 4 jaar geleden was. Vera besluit om de dokter te bellen. ’s Middags komt dokter Eardly op bezoek. Hij geeft Maarten wat pillen en adviseert Vera om hem binnen te houden en om hem goed te laten rusten. Omdat Maartens toestand steeds slechter wordt komt er iemand in huis die Vera helpt hem te verzorgen. Ze heet Phil Taylor. Maarten verwart haar met Karen en met zijn dochter Kitty. Op een ochtend heeft hij ‘het echtelijk bed volgescheten’. Vera en Phil doen hem in bad. ’s Middags ‘ontsnapt’ hij. Hij gaat zijn ouders zoeken. De vuurtoren wachter pikt hem op en brengt hem thuis. Als dokter Eardly langs komt denk hij dat het 1945 is (de bevrijding). Hij ziet dokter Eardly als een van de Amerikaanse bevrijders. Omdat Maarten op het eind echt heel ziek is moet hij naar een inrichting. Het boek eindigt met dat Vera naast zijn bed zit en fluistert dat het lente is geworden. E Bespreking van de volgende verhaal aspecten: Spanning: Het verhaal is niet echt heel spannend. Er zitten wel veel open plekken in die je zelf kunt invullen. In het verhaal komen steeds meer open plekken omdat het veel ‘vager’ geschreven woord. Het wordt geschreven zoals Maarten alles ziet en meemaakt. Op het einde als hij echt heel erg ziek is realiseert hij zich niet goed meer wat er allemaal gebeurt. Hij vangt maar hele kleine stukjes op. Laatste zinnen die in het boek door Maarten worden gedacht: Als het dag is en GOOD MORNING en iemand zegt…fluisterend…de stem van een vrouw en je luistert…je luistert met gesloten ogen…luistert alleen maar naar haar stem die fluistert…dat waar eerst die oude deur voor zat gespijkerd…dat daar nu weer glas zit…glas waar je doorheen kunt kijken…naar buiten…het bos in en de lente die bijna begint…zegt ze…fluistert ze…de lente die op het punt staat te beginnen… Personages: Maarten Klein: je leert hem pas echt kennen door de gesprekken met zijn vrouw en andere mensen. Hij is 71. woont sinds 15 jaar in de VS met zijn vrouw Vera. Samen hebben ze twee kinderen (Kitty en Fred) en een hond (Robert). Hij heeft rechten gestudeerd. Voor zijn pensionering werkte hij als secretaris bij de Intergovernmental Maritine Consultative Organisation in Boston. Maarten is best gesloten er verlegen. Hij verandert snel van een slimme hardwerkende man tot bijna niets meer. Vera Klein: zij is de vrouw van Maarten. Vroeger deed zij vrijwilligers werk in de bibliotheek. Doordat Maarten dement werd, werd ze heel erg zorgzaam. Ze probeert hem zo goed mogelijk te helpen en verzorgen. Later in het verhaal moet ze toch besluiten om het te laten opnemen in een inrichting
Kitty en Fred: zij zijn de kinderen van Vera en Maarten. Over hen wordt heel weinig verteld, alleen dat ze een keer zijn overgekomen toen hun ouders 40 jaar getrouwd waren. Ik denk dat ze in Nederland wonen waar ze ook zijn geboren. Karl Simic, Chauvas, Bahr en Johnson: zij zijn de oud-collega’s van Maarten. Simic heeft zelfmoord gepeegd. In het verhaal kreeg Maarten daar ook weer allemaal herinneringen over. Verder wordt er over de anderen niks verteld. Dokter Nick Eardly: hij is de dokter van Maarten. Hij geeft Maarten pillen en adviezen. Naar die adviezen wil Maarten absoluut niet luisteren. De gezinshulp Phil Taylor: ze wordt door Maarten niet herkend. Ze wordt altijd verwisseld met Karen of Kitty en als Maarten helemaal niet meer op een van die namen kan komen is het gewoon ‘het blonde meisje’ of ‘die jonge vrouw’. Ellen Robbins: zij is een goede kennis van Maarten en Vera en weduwe van Jack Robbins. Meer wordt er over haar niet verteld. Thema Het thema van dit boek is dementie Tijd Het verhaal is verteld in logisch chronologische volgorde. Als er in de tekst een regel open wordt gelaten betekent dat, dat het een nieuwe dag is. Vertelsituatie Het wordt verteld vanuit de ik - persoon. Je leest wat de ik persoon denkt. Ruimte Het speelt zich af in Gloucester en er wordt verschillende keren teruggeblikt naar Nederland, Italië en Frankrijk. F grondige beschrijving van je leeservaring
1 Spreekt het onderwerp je aan? Is het een onderwerp waar je al eens over nagedacht hebt? Ik vond het wel interessant om over te lezen. Ik had er eigenlijk nog nooit echt overnagedacht. Ik heb ook nog nooit een ander boek gevonden dat over dit onderwerp ging. Ben je door dit boek anders over het onderwerp gaan denken? Ik had eigenlijk nog nooit over dit onderwerp nagedacht. Maar na het lezen van dit boek weet ik er wel wat meer over en vind ik dat het toch best wel een erge ziekte is.
2 Bevat het verhaal voldoende gebeurtenissen om te blijven boeien? Ja, je ziet hoe Maarten steeds meer achteruit gaat. Er zijn ook wel wat gebeurtenissen die best triest zijn maar ook van de andere kant wel grappig. Ik vond het in ieder geval niet saai worden. Komen de gebeurtenissen logisch uit elkaar voort of is het verband moeilijk te verklaren? Als je weet dat Maarten dement is zijn de gebeurtenissen wel logisch te verklaren. Als hij ‘gewoon’ zou zijn zou het best een raar verhaal worden 3 Reageren de personages voorspelbaar of juist helemaal niet? Wat vind je daarvan? Maarten is heel onvoorspelbaar want je weet nooit wat hij gaat doen. Vera is wel voorspelbaar, maar het is ook wel logisch dat ze bezorgd wordt en dat ze goed voor Maarten zorgt. Van welke personages kom je het meest te weten? Genoeg om hun gedrag te begrijpen? Wat vind je van dat gedrag? Je komt het meeste te weten over Maarten. Want hij is de hoofdpersoon. Je komt genoeg voer zijn gedrag te weten. Je komt genoeg over hem te weten om zijn gedrag te begrijpen. 4 Vind je dat de bouw goed past bij het onderwerp? Ik vind dat de bouw van het verhaal echt heel goed past bij het onderwerp. Zo wordt alles goed duidelijk. Omdat het zo verteld wordt snap je goed wat Maarten allemaal meemaakt. Je kunt helemaal met hem meeleven. Zitten er terugblikken of herinneringen in het verhaal? Wat vind je daarvan? Maarten herinnert zich dingen van vroeger. Daardoor raakt hij af en toe ook verwart. Ik vind dat ze wel goed bij het verhaal passen. 5 Vind je het verhaal lastig om te lezen? Hoe komt dat? In het begin vond ik het best lastig om te lezen. Omdat er allemaal terugblikken in zitten enzo. Maar later toen ik er een beetje ‘inzat’ snapte ik hoe het in elkaar zat en kon ik het gewoon lezen. Vind je dat de taal past bij de personages en het onderwerp? De taal past er goed bij. Het is niet te moeilijk en ook niet te makkelijk. Het taalgebruik vind ik precies goed.
G een verwerkingsopdracht
Opdracht 13:vergelijk dit verhaal met een ander verhaal. Welke verschillen en welke overeenkomsten zijn er? Ik vergelijk het verhaal met het boek De guillotine: De twee boeken lijken bijna helemaal niet op elkaar. Ze hebben alle twee een heel ander onderwerp. Hersenschimmen gaat over dementie en de guillotine gaat over het leven in de Franse Revolutie. De guillotine (geschreven door Simone van der vlucht) speelt zich dus af in de geschiedenis. En hersenschimmen speelt zich nu af. Alle twee de verhalen zijn wel heel realistisch verteld en zouden echt gebeurd kunnen zijn. Ook zitten er terugblikken in de beide verhalen. Bij de guillotine wordt het verhaal ook heel anders verteld. Je zit daar niet in de gedachte van de hoofdpersoon wat bij hersenschimmen wel zo is. H informatie over de auteur J. Bernlef is het pseudoniem voor Hendrik Jan Marsman, geboren in 1936 in het Noordhollandse Sint-Pancras en opgegroeid in Amsterdam en Haarlem. Na zijn H.B.S.-A is hij een half jaar student aan de Politiek-sociale Faculteit van de Universiteit van Amsterdam. Gelijktijdig werkt hij in een boekwinkel. Tijdens zijn militaire dienst debuteert hij met het korte verhaal Mijn zusje Olga. Tussen 1958 en 1960 reist hij heen en weer tussen Zweden en Nederland. Hij schrijft Stenen Spoelen en Kokkels, voor beide werken krijgt hij de Reina Prinsen Geerligsprijs (1959). Samen met G. Brands en K. Schippers richt hij het tijdschrift Barbarber op. Voor zijn dichtbundel Morene (1961) krijgt hij in 1962 de Po‰zieprijs van de gemeente Amsterdam. Vanaf 1970 is Bernlef betrokken bij het toneel en worden er enkele toneelstukken van hem opgevoerd (Sterf de moord 1973, In verwachting 1974). In 1977 is hij een van de oprichters van het tijdschrift Raster. Hij publiceert nog enige romans: Sneeuw (1973), Meeuwen (1975), De Man in het Midden (1977), Onder IJsbergen (1981) en Hersenschimmen (1984). Voor zijn totale oeuvre krijgt Bernlef in 1984 de Constantijn Huygensprijs.