1.De aanslag
2.Harry Mulisch
3.1e druk 1982/door mij gelezen: 24e druk 1999
4.roman
5.de schuldvraag is het centraal thema
6. Overal was het al dag
Maar hier was het nacht
Neen, meer dan nacht. Epistulae, VI, 16 van C. Plinius Caecilius Secundus A: korte inhoud. Proloog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem. Aan de kade lagen vier huizen: in "Welgelegen" woonden de Beumers, in "Buitenrust" Anton met zijn ouders en broer Peter, in "Nooitgedacht" meneer Korteweg en zijn dochter Karin, in "Rustenburg" het echtpaar Aarts, met wie men weinig contact had. Anton lag vaak in het jaagpad langs het kanaal. Eerste episode, 1945
In januari 1945 zat de twaalfjarige Anton in de achterkamer met zijn ouders en zijn 17-jarige broer Peter een spelletje "Mens- erger- je- niet" te spelen. Plotseling klonken er zes schoten. De NSB'er Ploeg lag dood voor het huis van Korteweg. Anton kende Ploegs zoon, Fake, die bij hem in de klas zat. Meneer Korteweg en Karin legden Ploeg voor Antons huis neer. Peter ging naar buiten om Ploeg te verleggen, al waren Anton en zijn moeder het daar niet mee eens. Toen de Duitsers er aan kwamen, vluchtte hij met het pistool van Ploeg naar Korteweg. De Duitsers onderzochten het huis van de familie Steenwijk en staken het daarna in brand. Anton werd in Heemstede in een cel gestopt bij een gewond meisje dat hem troostte en met hem praatte over donker en licht. Na enkele uren werd Anton teruggebracht naar Haarlem, en vandaar ging hij met een konvooi naar Amsterdam. Tijdens de reis stierf een officier bij een luchtaanval. In Amsterdam kwam oom Peter Anton afhalen van het Wehrmachtsheim. Tweede episode, 1952

Na de bevrijding bleek dat Antons ouders en Peter diezelfde avond van de aanslag doodgeschoten waren. Anton bleef graag bij zijn oom en tante wonen. Aan de aanslag dacht hij niet vaak, hij had de aanslag diep in zichzelf (hermetisch) afgesloten. Na het gymnasium ging Anton medicijnen studeren. In 1952 werd hij uitgenodigd voor een feestje in Haarlem. Er werd over Korea gepraat. Anton ging naar de kade; waar hun huis had gestaan groeide nu veel onkruid. Mevrouw Beumer zag hem en riep hem binnen. Ze vertelde dat de Kortewegs kort na de bevrijding verhuisd waren. Ze wist kennelijk niet dat Ploeg eerst voor het huis van Korteweg had gelegen. Anton had het nog nooit aan iemand verteld. Aan het eind van de kade was een monument opgericht, waarop ook de namen van Antons ouders stonden. Anton wilde nooit meer in Haarlem terugkomen. Voor het eerst voelde hij iets van angst. Derde episode, 1956
Na zijn kandidaatsexamen ging Anton op kamers wonen. Hij specialiseerde zich in anesthesie. Hij las veel, behalve over de oorlog. Voor politiek interesseerde hij zich niet. Toen in 1956 razende meutes alles wat met communisme te maken had vernielden naar aanleiding van de Russische aanval in Hongarije, kwam Anton, voor zijn deur bekneld geraakt tussen de mensen, Fake Ploeg tegen, die een (grijze) kei in zijn hand hield. Anton nodigde Fake uit om binnen te komen. Fake verdedigde zijn vader hartstochtelijk. De dood van zijn vader en van Antons ouders was de schuld van de communisten. Anton probeerde hem ervan te overtuigen dat zijn vader fout was geweest, maar dat hij daarom toch wel van hem kon houden. Kwaad gooide Fake de kei tegen Antons spiegel. Ondertussen ontplofte de kachel ook nog. Fake rende weg, maar hij kwam terug om te zeggen dat hij nooit zou vergeten dat Anton hem op school een keer geholpen had. (Fake was toen in uniform; de onderwijzer wilde daarom geen les geven en hield iedereen buiten de klas, maar Anton glipte onder zijn arm door en brak het verzet.) Vierde episode, 1966
Anton deed artsexamen en kreeg een assistentschap in de anesthesie. In 1961 trouwde hij met Saskia de Graaff, die hij in Londen ontmoet had, en op wie hij meteen bij het zien van de blik in haar ogen verliefd werd. In 1962 werd hun dochtertje Sandra geboren. In 1966 was de begrafenis van een oud-verzetsstrijder, een vriend van Saskia's vader die in de oorlog een functie had gehad in een overkoepelend orgaan van verzetorganisaties. Na de begrafenis werd er door de oud-verzetsstrijders nog wat nagepraat. Opeens hoorde Anton iemand vertellen over schoten. Het was Takes, de man die Ploeg doodgeschoten had. Takes had liever gewild dat de aanslag niet gepleegd was. Niet omdat Antons ouders vermoord waren, want dat was niet te voorzien. Bovendien hadden de moffen dat gedaan, niet de verzetsstrijders. Maar Takes had de aanslag samen met zijn vriendin gepleegd, die gewond gevangen was genomen en later in de duinen was geëxecuteerd. Anton begon te huilen. Het moest het meisje in de cel zijn geweest. Nu pas stierf zij voor hem. Onbewust had hij haar zijn hele leven gezocht. Later op de avond ontdekte hij dat Saskia beantwoordde aan het beeld dat hij zich van het meisje in de cel gevormd had. De volgende dag ging hij naar Takes toe. Hij zag de foto van het meisje, Truus Coster: ze had dezelfde blik in haar ogen als Saskia. Takes wilde weten wat Truus gezegd had in de cel, maar Anton kon het zich niet herinneren. Takes had van Truus gehouden, maar hij had twee kinderen en een vrouw, van wie hij inmiddels was gescheiden. Takes dronk veel. Hij maakte zich kwaad over de vrijlating van Willy Lages, vroeger hoofd van de SD of Gestapo in Nederland. Een vriend van Takes uit het verzet pleegde daarom zelfmoord. Laatste episode, 1981
Anton was gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Hij kocht huizen in Toscane en Gelderland. Rond zijn veertigste belandde Anton in een crisis, hij leed immers aan migraine, die in Italië tot een uitbarsting kwam. Toen Sandra zestien jaar was, ging Anton met haar naar Haarlem en naar de plaats waar Truus geëxecuteerd was. Hij herinnerde zich opeens dat Truus gezegd had dat ze van Takes hield maar hij had Takes nooit meer gezien, alleen een keer op tv. Daarentegen zag hij steeds vaker bestelwagens met daarop "Fake Ploeg Sanitair B.V." In november 1981 kreeg Anton erge kiespijn. Hij belde de tandarts die hem alleen wilde helpen als hij mee zou lopen in de vredesdemonstratie. Tegen zijn wil deed Anton dat; zijn zoontje Peter uit zijn tweede huwelijk ging mee. De demonstratie viel mee, Anton voelde zich verbonden met de mensen. Opeens kwam hij Karin Korteweg tegen, Ze vertelde dat zij en haar vader kort na de bevrijding naar Nieuw-Zeeland geëmigreerd waren. Daar had haar vader in 1948 zelfmoord gepleegd. Hij was altijd bang geweest dat Anton wraak zou nemen. Hij had het lichaam van Ploeg verlegd om zijn hagedissen te sparen. Nadat Antons ouders doodgeschoten waren, had hij zijn hagedissen doodgetrapt. Hij had het lijk niet voor het huis van de familie Aarts gelegd, omdat zij joden verborgen hielden. Verward nam Anton afscheid van haar. "Was iedereen schuldig en onschuldig?" Maar Anton had zichzelf weer snel in de hand, het was of al die duizenden mensen hem hielpen. Met Peter aan zijn hand liep hij verder. Hij was een van de laatste die de oorlog nog meegemaakt hadden. B. De beschrijving van de hoofdpersonen& bijpersonen. Hoofdpersoon
Anton Emanuel Willem Steenwijk: de persoon die we het hele boek volgen, bijna zin hele leven lang. We zien zijn geestelijke en lichamelijke ontwikkeling. Aan het begin van het boek is Anton twaalf jaar, hij heeft donker
haar en bruine ogen, zijn huid is notenkleurig en rond de ogen donkerder. Ook is Anton nog heel erg naïef. Hij
ziet de gevolgen van wat er allemaal gebeurd niet. Zoals tijdens de aanslag, de vernietiging van zijn huis en de
tijd die hij doorbrengt in het politiebureau van Heemstede. Tijdens de aanslag: “Anton was vervuld van een
dubbelzinnig welbehagen door al dat gedoe, al die actie na de grafstilte van de afgelopen maanden……maar
eindelijk, eindelijk gebeurde er wat” (geciteerd). Als hij op het politiebureau zit, in leger kleren denkt hij: “Als

mijn vriendjes me nu eens konden zien!”. Zijn hele leven wil Anton niet nadenken over de aanslag, die avond in januari voor zijn huis. Pas op latere
leeftijd komt hij erachter wat er die avond allemaal precies gebeurd is, waarom Kortewegs het lijk niet naar het
andere huis verschoof. Dan pas is deze periode uit zijn verleden afgesloten. Anton is veel, vind ik te nuchter, hij toont bijna geen emoties. Pas op latere leeftijd, bijvoorbeeld tijdens de ontmoeting met Cor Takes, maar dan nog verdringt hij deze gevoelens. Zijn aanvankelijke afkeer om terug te keren naar de kade in Haarlem is begrijpelijk. Maar als hij er eenmaal is geweest dan gedraagt hij zich als een toeschouwer, als een soort onderzoeker naar zijn eigen verleden. Maar hij zet dit niet voort. Toevalligheden zorgen er later voor dat hij meer informatie krijgt. De nuchterheid houdt Anton staande. De gebeurtenissen hebben hem een beetje kil gemaakt, wat overigens heel logisch is. Belangrijke Bijpersonen
Tonny Steenwijk: de vader van Anton. Anton lijkt, qua uiterlijk, op zijn vader. Dezelfde donkere uitstraling. Vader Steenwijk is al grijzend en heeft een hoefijzer op zijn hoofd. Hij is griffier bij een arrondissementsrechtbank. Het is een terughoudende man, die niet met onvoorziene situaties om kan gaan. Dit zie je tijdens de aanslag. Zo wilde hij naar buiten gaan om hard Peters naam te roepen, maar er kwam alleen een schor geluid uit zijn keel. Daarna zei hij, terwijl hij bevend op een stoel zat: “Neem mij niet kwalijk, Thea… Neem mij niet kwalijk”. Ik vind hem een beetje laf, geen echte man, die voor zijn gezin zorgt. Thea Steenwijk: de moeder van Anton. Een vrouw met blond haar en blauwe ogen. Ze probeert iedereen tijdens
de aanslag rustig te houden en probeert Peter tegen te houden als hij naar buiten wil gaan. Later verliest ze
blijkbaar het vermogen om rustig te blijven, als ze een Duitser aanvalt. Om deze reden worden zij en haar man
gefusilleerd. Ik vind dat ze de Duitser aanviel een hele logische reactie, op alles wat er gebeurd is. Haar ene
zoon is weggevoerd, haar andere zoon weg. Ik vind het goed van haar dat ze probeert kalm te blijven tijdens de
aanslag. Peter Steenwijk: een broer van Anton. Hij lijkt op zijn moeder, blond haar blauwe ogen. Hij heeft een heel
impulsief karakter. Zo gaat hij direct naar buiten als Fake Ploeg voor hun huis neer wordt gelegd, ook al wil zijn
moeder dit niet. Toen hij bij de Kortewegs thuis was, wist hij blijkbaar niet meer wat hij moest doen. Hij wilde
ze neerschieten. Hij wist dat hij erbij was, dat de Duitser hem elk moment konden halen of neerschieten. Hij

leefde in angst en verwarring het laatste moment van zijn leven. Ik begrijp heel goed dat Peter kwaad was op de
Kortewegs, maar om ze gelijkneer te willen schieten. Ik vind hem een beetje te impulsief. Hij denkt niet genoeg
na over wat hij doet. Cor Takes: dit is een belangrijke man in het leven van Anton. Hij heeft veel invloed gehad op Anton leven, want
Takes is namelijk de man die de aanslag heeft gepleegd samen met enkele anderen, die in het verzet zaten. Anton ontmoet Takes op de begrafenis van een journalist die ook in het verzet zat. Toen Anton aan een tafel zat
met een groep mannen, ving hij de volgende zin op: “Ik schoot eerst in zijn rug, en toen een keer in zijn
schouder en in zijn buik, terwijl hij voorbij fietste”. Hij met Takes over wat er precies is gebeurd, ook al wil hij
dit eigenlijk niet. Nog nooit had Anton zich zo verbonden gevoeld met een andere man, vanaf het begin dat hij
Takes ontmoette was hij een goede vriend. Takes leeft eigenlijk nog steeds in de oorlog. Dat Takes Ploeg heeft
neergeschoten begrijp ik heel goed en dat dat ten koste ging van Anton zijn familie kon hij ook niets aan doen. Wel vind ik zijn opvatting over het ‘bestijden’ van fascisten een beetje slecht. 'Fascist tegenover de fascisten, is
mijn devies, want een andere taal verstaan ze niet'. Dit vind ik niet, want kwaad moet je niet met kwaad
bestrijden. Hr. Korteweg: dit is ook een belangrijke man in het leven van Anton, want hij heeft het lijk samen met zijn

dochter voor Anton neergelegd. Als hij dit niet had gedaan had zijn familie nog geleefd. Dat Anton erg kwaad op
hem is en dat hij een gevoel van instemming en bevrediging kreeg toen hij te horen kreeg dat hij zelfmoord had
gepleegd begrijp ik heel goed. Helemaal als Anton hoort dat Hr. Korteweg niet wilde dat zijn Hagedissen dood
gingen en daarom het lijk verschoof. Ik vind Hr. Korteweg het minst sympathiek, omdat hij dat lijk zomaar bij
iemand anders neerlegt. Dat hij een ander zomaar met het probleem opscheept, dit vind ik heel egoïstisch. Wat
het iets minder erg maakt, is dat hij niet had verwacht dat ze doodgeschoten zouden worden, maar dan nog. Voor
zijn hagedissen! Het is wel een beetje zielig dat hij zich zo verschrikkelijk voelde na wat er gebeurd was, maar
een beetje eigen schuld. Truus Coster: zij was voor Anton een enorme steun toen hij de nacht na de aanslag in een cel moest
doorbrengen. Ze praatte met hem en troostte hem, terwijl ze het zelf moeilijk genoeg had. Zij was namelijk
degene die Cor Takes had geholpen bij het neerschieten van Fake Ploeg, waar zij ook gewond bij was geraakt. Hierdoor vind ik haar de meest sympathiek persoon. Ze heeft heel veel indruk gemaakt op Anton, omdat hij
eigenlijk onbewust een beeld van haar heeft gemaakt en zijn eerste vrouw voldeed precies aan dit beeld. Saskia de Graaff: de eerste vrouw van Anton. Ze hebben elkaar ontmoet in Londen in de Westminster Abbey bij de Stone of Scone. Het was liefde op het eerste gezicht. Hij keek haar aan en op dat moment was alles beslist. Van Saskia merk je niet veel in het boek, af en toe gaat ze met Anton ergens heen (de begrafenis of naar het strand), maar een persoonlijkheid heeft zij niet echt. Sandra Steenwijk: De dochter van Anton en Saskia. Sandra staat model voor de generatie die omstreeks 1980 volwassen wordt: wonen in een kraakpand, ongehuwd moeder worden. Anton probeerde Sandra toen ze klein was te laten begrijpen wat de oorlog betekende, pas jaren later komt hij erachter dan dit niet mogelijk is. Liesbeth: Zij is de tweede vrouw van Anton. Ze geeft Anton het gevoel los te komen van de oorlog. Omdat Liesbeth na de oorlog is geboren. Ze krijgen samen een zoon, die ze Peter noemen.
C. De onderlinge verhoudingen. Anton-vader: ze hebben eigenlijk een beetje hetzelde karakter,je komt er niet veel over te weten want hij wordt al aan het begin van het boek doodgeschoten. Anton-broer: hier hetzelfde, je komt niet veel te weten over deze verhouding want de broer wordt vroeg in het boek doodgeschoten. Anton-moeder: geen dingen over te vinden. Anton-Cor Takes: een persoon die zijn hele leven al in zijn leven speelt maar hem nog nooit ontmoet heeft. Maar in Anton’s leven een heel belangrijke rol speelt. Hij komt door hem meer te weten over de gebeurtenis voor zijn huis. Ze ontmoeten elkaar 2x daaaarna niet meer want eerst konden ze het wel goed vinden met elkaar, maar later niet meer want ze verschillen van mening.Anton was het er volgens mij wel over eens dat Ploeg doodgeschoten moest worden. Anton-Truus: Anton ontmoet haar in de cel waar hij 1 nacht heeft gezeten. Ze praten heel fijn met elkaar, maar Anton komt niet te weten hoe ze heet, want dat vond ze beter dat hij dat niet wist. Anders ga je zo aan elkaar hechten zei ze.later komt hij te weten dat ze truus heet en dat Takes verliefd was op haar en zij op hem. Anton-Hr. Korteweg: Dat was Anton’s buurman geweest. Die heeft het lijk voor zijn huis gelegd. Volgens Anton is hij dus ook schuldig aan de dood van zijn ouders. Anton begreep eerst niet waarom Korteweg hem precies voor hun huis had neergelegd. Later blijkt dat Hr Korteweg erg bang is geweest voor Anton, omdat hij dacht dat Anton hem zou vermoorden voor die aktie. Die was dus zo bang voor Anton dat hij zelfmoord heeft gepleegd. Anton-saskia: Ze hebben elkaar ontmoet in Londen. Later trouwen ze met elkaar,krijgen een dochter (sandra) en later scheiden ze van elkaar, maar hun band blijft wel hecht. Ze hertrouwen allebei. Anton-sandra: Anton wil zo graag aan zijn dochter vertellen wat de oorlog betekende maar dat had hij al snel opgegeven. Hij heeft altijd contact gehouden met zijn dochter. Ze konden echter niet zo goed met elkaar opschieten want zij had hele andere ideeën dan hijzelf. Anton-Liesbeth: Liesbeth geeft Anton het gevoel los te komen van de oorlog. Ze krijgen samen een zoon peter. Voor de rest komt de relatie van hun niet naar voren
Anton-Peter: de zoon van Peter. Ze hebben een goede band met elkaar. Voor de rest komt de relatie van hun niet naar voren D. de plaatsen. Aan de kade voor het huis van Anton in Haarlem speelde de belangrijkste gebeurtenis van het boek, de aanslag, zich af. Meteen na de aanslag heeft hij in een cel onder een politiebureau gezeten waar hij met Truus Coster heeft zitten praten en uithuilen. In de Apollolaan in Amsterdam woonde hij na de aanslag bij zijn aam en tante. Hij woonde tijdens zijn studie op kamers in Amsterdam, waar Fake Ploeg jr. bij hem binnen kwam wandelen. In Toscane (Italië) staat hun vakantiehuis waar ze in episode 3 op vakantie gaan en Anton een inzinking krijgt waarna de plek zijn schoonheid heeft verloren. Nadat hij Cor Takes ontmoette is hij een keer bij hem op bezoek geweest in z'n souterrain wat op een ondergronds hoofdkwartier leek. E. De tijd. De verteltijd is 254 pagina, die zijn onderverdeeld in een proloog en vijf episodes, die op hun beurt weer zijn onderverdeelt in hoofdstukken en die zijn gekoppeld aan belangrijke historische gebeurtenissen en ontmoetingen: 1e episode (60 bladzijden), 1945: oorlog / hongerwinter
2e episode (31 bladzijden), 1952: Korea-oorlog / ontmoeting met Beumer
3e episode (23 bladzijden), 1956: Hongaarse opstand / ontmoeting met F. Ploeg
4e episode (72 bladzijden), 1966: Prove, Vietnam; Lages vrij / ontmoeting C. Takes
Laatste episode (49 bladzijden), 1981: demonstratie in Amsterdam / ontmoeting K. Korteweg
En de vertelde tijd is ongeveer 38 jaar. Het verhaal begint wanneer Anton 12 is en eindigt wanneer hij 50 jaar is. In die bijna veertig jaar worden alleen de belangrijke dingen verteld die er met Anton gebeuren. Het verhaal wordt chronologisch verteld. Wel zijn er af en toe verwijzingen naar vroegere of latere gebeurtenissen. F. Het milieu. Het verhaal speelt zich af in een, voor de tijden waar het in speelt, alledaags milieu. Na de aanslag speelt het zich wel in een vooraanstaande bovenlaag van de bevolking af.
G. Het vertelperspectief. Er zijn 2 vertelinstanties aanwezig en daardoor is er sprake van een wisselend perspectief. Op het ene moment is de algemene verteller aan het woord en op het andere moment zie je alles door de ogen van Anton. Het is wel apart dat de schrijver hiervoor gekozen heeft; normaal gesproken kies je voor 1 perspectief. De schrijver zal waarschijnlijk hiervoor gekozen hebben om Anton’s gedachten ook aan bod te laten komen in het verhaal. Zo kun je je nog beter inleven in het verhaal. H. De titel. In januari 1945 vindt er voor het huis van de familie Steenwijk een aanslag plaats op een NSB’er. Uit wraak fusilleren de Duitsers de ouders van Anton Steenwijk en steken ze het huis in brand; zijn broer Peter is gewapend het huis van de buren ingevlucht, maar heeft deze vluchtpoging ook met de dood moeten bekopen. Tegen zijn wil in bepaalt de aanslag uit de titel het leven van Anton Steenwijk. I. Realisme. Ja, ik denk wel dat het echt gebeurd kan zijn. Met al die gebeurtenissen, want ik vind het namelijk zo beschreven dat ik echt kan meeleven. De personen konden ook allemaal, want ze waren niet abnormaal raar. Een realistisch verhaal dus. J. Hoe staat de schrijver zelf. De thema's van Harry Mulisch's boeken werden steeds meer "de tweede wereldoorlog". Dat kwam ook door de achtergrond van zijn ouders. Zijn moeder was joodse, zijn vader een Oostenrijker die samenwerkte met de Duitsers waardoor ze na de oorlog ook gevangen werden genomen. Met deze achtergrond is het niet verwonderlijk dat Mulisch geobsedeerd werd door de problemen van fascisme en collaboratie, van schuld en van de verwerking van het verleden. De periode waarin hij daarmee zijn eerste boek uitbrengt is in 1959 met Het stenen bruidsbed. Later kwam er het veel bekendere boek De aanslag. De betekenis va het boek voor de Nederlandse literatuur is dat dit boek een stukje vertelt over de geschiedenis van Nederland. Harry Mulisch zegt ook nog "alleen de boeken blijven hoor, niet de echte realiteit. In vergelijking met andere schijvers nemen de gedachten van Harry Mulisch vaak een wijde vlucht. Het is niet de werkelijkheid dat in zijn werk regeert, maar de fantasie, of misschien de samenhang die door de creatieve fanatasie in de werkelijkheid gevonden kunnen worden. K. Gegevens over de schrijver. Harry Kurt Victor Mulisch werd geboren op 29 Juli 1927 in Haarlem als enige zoon van K.V.K Mulisch die uit Oostenrijk komt, en Alice Schwarz uit Antwerpen. Zijn vader komt te overlijden na in de 2e wereldoorlog in een werkkamp te zijn gestopt. Zijn moeder emigreert naar San Francisco, waar ze Amerikaanse wordt. Zijn schrijfcarriëre begint in 1947 waar hij een stukje in het Elsivier weekblad schrijft. Twee jaar later schrijft hij z'n eerste roman genaamd «Archibald Strohalm». Hij woont sinds 1958 in Amsterdam. Uit zijn huwelijk met S. Woudenberg komen twee kinderen voort; Anna en Frieda. In 1992 krijgt hij z'n 3e kind genaamd Menzo uit een verhouding met een andere vriendin. Mulisch is sinds 1958 redacteur geworden van verschillende bladen. Sedert 1962 is hij bestuurslid van «de bezige bij». Hij schreef ondertussen veel goede literaire boeken, waar onder het legendarische boek; «de aanslag». Er worden een aantal tentoonstellingen over hem gegeven. Ook werd hij bij de uitreiking van «de ontdekking van de hemel» bevorderd tot officier in de orde van Oranje Nassau; tevens kreeg hij een zilveren medaille van de gemeente Amsterdam. Tevens zijn er ook een aantal boeken van hem verfilmd, waaronder «de aanslag».
Bibliografie Het eerste boek van Harry Mulisch is: tussen hamer en aanbeeld en het werd uitgegeven door de arbeidspers in Amsterdam. Daarop volgde zijn eerste roman genaamd: Archibald Strohalm. Verder schreef Harry Mulisch ook nog een boek met een sprookje en die werd uitgegeven door «De Bezige Bij uit Amsterdam. Dat boek heette Quauhquauhtinchan in den vreemde. Ook schreef hij een heel erg goed boek met de nodige prijzen, het werd in 1982 uitgegeven, wederom door de Bezige Bij uit Amsterdam, en dat boek heette «de Aanslag» Eens schreef hij ook een gedichtenbundel met als titel De Gedichten. Hij heeft natuurlijk nog wel veel meer boeken geschreven, maar dit waren zijn bekendste boeken. Verder valt ook erg op dat bijna al zijn boeken zijn uitgegeven door de in Amsterdam gevestigde uitgeverij De Bezige Bij. L. Mijn eigen mening. Ik vond het een boek om in een adem uit te lezen, omdat je graag wilt weten wat er na die aangrijpende aanslag gebeurt. Ik vond het spannend, aangrijpend en ontroerend, spannend omdat je alles wilt weten wat er nou gebeurd is. Onroerend en aangrijpend, omdat Anton zijn familie kwijtraakt en zijn hele leven ermee te maken blijft hebben. Ik probeerde me in te leven in de hoofdpersoon maar dat lukte niet echt want als je je echt wilt inleven denk ik dat je 2 dingen mee moet hebben gemaakt. De oorlog en dat je je ouders verloren bent. Het boek liep wel zo af dat je wist dat Anton het nu helemaal afgesloten heeft, omdat hij weet hoe het allemaal gegaan is. Het boek is erg mooi beschreven want volgens mij zit r achter alles wel een diepere gedachte zit. Dit boek is ook anders want het gaat over de oorlog maar vooral over het leven daarna. De meeste boeken gaan over de oorlog zelf. Dat vind ik er zo mooi aan. Humor zit er absoluut niet in, ik vond het meer ontroerend.