Titel: De Kroongetuige
Auteur: Maarten ’t Hart, geboren op 25 november 1944 te Maassluis
Uitgever: Uitgeverij de Arbeiderspers, Amsterdam
1e druk: januari 1983
Dit boek: uitgegeven in 1992 en 23e druk Samenvatting: Thomas Kuyper is een wetenschappelijk onderzoeker die proeven doet met ratten en andere dieren, hij is getrouwd met Leonie die onvruchtbaar is. In een week waarin Leonie bij haar moeder is om daar een gynaecoloog te consulteren die zeer goed bekend staat, begint Thomas een “verhouding” met Jenny Fortuyn, een meisje dat werkt in de bibliotheek. Jenny heeft iets wat mannen enorm aantrekt, ze krijgt niet alleen Thomas zover om iets met haar te beginnen, ook Lambert, een politieman, is onder de indruk. Tijdens die week gaat Thomas meerdere keren met Jenny uit eten en op kroegentocht. Op hun laatste avond zijn ze ook weer van kroeg naar kroeg gegaan en die avond eindigt in een ruzie. Na deze avond wordt Jenny vermist en wordt de politie ingeschakeld. Voor de inspecteurs Meuldijk en Lambert is het niet moeilijk om erachter te komen dat Thomas haar als laatste had gezien en ook nog ’s ruzie met haar had gemaakt. In verband met een verdenking op hem, wordt hij meerdere keren ondervraagd door de beide inspecteurs. Thomas komt in het politieonderzoek naar voren als hoofdverdachte van de moord op Jenny Fortuyn. De inspecteurs ontwikkelen zelfs een mooie theorie die een verklaring kan geven voor het feit dat men geen lijk kan vinden. Lambert denkt dat Thomas Jenny heeft gevoerd aan de 200 ratten waarbij hij in het laboratorium onderzoek doet naar kannibalisme door middel van uithongering. Op basis van deze theorie en de belastende verklaringen van “meneer sommig mens”. In het tweede hoofdstuk mogen Leonie en Thomas alleen maar communiceren via brieven, vandaar ook de titel “een korte briefwisseling”. Thomas zit inmiddels vast in de gevangenis en biecht in de brieven aan Leonie op, wat er gaande was tussen hem en Jenny. Hij vertelt haar dat hij onder andere gevallen was voor het feit dat zij al twee keer een abortus had laten plegen en ook dat hij viel op haar uiterlijk, dat hij altijd in de schaduw door de ramen zag als hij naar de bibliotheek moest. Hij vertelt alles aan Leonie, ook dat hij een keer mee is geweest naar de zolderkamer van Jenny boven de bibliotheek. Daar heeft hij ook Robert ontmoet, een advocaat die ook getrouwd was. In de loop van het verhaal ontwikkeld zich de theorie waarin bedacht wordt dat Jenny en Robert er samen vandoor zijn gegaan. In hoofdstuk drie gaat Leonie op onderzoek uit, zij schrijft haar bevindingen op in een dagboek, wat weer refereert aan de titel van het hoofdstuk (“het dagboek van Leonie”). Tijdens haar onderzoek bezoekt Leonie alle plaatsen waar Thomas en Jenny samen ook geweest zijn tijdens hun “kortstondige relatie”. Zij doet dit met de overtuiging dat haar man onschuldig is en zij diens onschuld wil bewijzen. Door haar onderzoek beland ze in allerlei cafés en ook in het vrouwenhuis. Daar komt zij in contact met Arianne, de kamergenoot van Jenny. Via Arianne komt zij zeer veel interessante achtergrondinformatie over Jenny te weten, zoals een bevestiging van het feit dat Jenny al meerdere abortussen heeft gehad en dat zij beschrijving ‘loeder’ meer dan verwacht verdiende, ze hoefde er eigenlijk nauwelijks moeite voor te doen om personen, ongeacht sekse, aan de haak te slaan. Uiteindelijk bleek Robert toch degene te zijn voor wie Jenny het meest voelde, van Thomas maakte ze in feite alleen maar misbruik. Ze probeerde, met succes, via hem bij de drugs te komen die in het laboratorium opgeslagen lag en ook liet ze hem, althans deed ze een poging tot, opdraaien voor de moord op haarzelf, terwijl ze niet dood was en zelf, samen met Robert, de vrouw van Robert had vermoord. Ook bezoekt Leonie “meneer sommig mens” die beweert dat hij die bewuste nacht Thomas en Jenny het laboratorium in had zien gaan en uren later Thomas er alleen weer uit zag komen, wat achteraf dus Robert bleek te zijn. Zij ontdekt ook dat inspecteur Lambert en Jenny vroeger iets gehad moeten hebben, aanwijzingen hiervoor ziet ze in de theekopjes op de kamer van Jenny, in de afwas van voordat ze verdween. Zij krijgt van inspecteur Lambert te horen dat er kleren van Jenny zijn gevonden in een stortbak in het lab. Dit doet haar denken aan een verhaal dat Thomas al eens verteld heeft over zijn studententijd. Toen heeft hij een filmpje gemaakt over “Moord in het museum” samen met zijn medestudenten. Aan de hand daarvan gaat ze op onderzoek uit en doet in het museum bij het laboratorium een zeer lugubere ontdekking. Er bevindt zich het naakte lichaam van een vrouw in een hele grote pot met zeekoeien op sterk water. Twee zeekoeien en een vrouw! Deze ontdekking maakt haar zo in de war, dat ze gaat twijfelen aan de onschuld van haar man. In het vierde hoofdstuk behandelt Maarten ’t Hart het strafproces tegen Thomas. Dit proces draait niet alleen om de “moord” op Jenny, er wordt ook nog bekeken of hij schuldig al dan niet medeplichtig is aan de diefstal van drugs uit het laboratorium. Hij was namelijk een van de twee personen die een sleutel van die opslagruimte had. Hij wordt vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. Dat komt onder andere omdat de advocaat van Thomas, mr. Pieterse, de getuigenis van de “kroongetuige” (meneer sommig mens) volledig van tafel veegt. Deze overbuurman van het lab beweerde namelijk dat hij in die bewuste nacht Thomas alleen zag wegrijden in een auto. Het regende en was donker en dus had iedereen daar langs kunnen rijden ’s morgens zo vroeg, behalve Thomas, want die had geen rijbewijs! Ook krijgt Thomas bijval van de hoogleraar farmacologie, die de rattentheorie van de politie volledig tegenspreekt en beweert dat het onmogelijk is dat 200 uitgehongerde ratten een lichaam in één nacht kunnen opeten, zonder restanten achter te laten. Deze hoogleraar is tevens de baas van Thomas en ook degene die aangifte heeft gedaan van de diefstal van de drugs. In hoofdstuk vijf leest men het slot van het verhaal. In dit hoofdstuk is onder andere te lezen dat Thomas voor de kerst weer thuis is. Ook vertelt Leonie dan pas aan Thomas wat zij heeft ontdekt in het museum. Hij gelooft haar niet en ze gaan samen kijken of haar bevindingen juist zijn. Dat zijn ze. Op dat moment komt Lambert binnen die er nog steeds van overtuigd is dat Thomas op de een of andere manier betrokken is geweest bij de verdwijning van zowel Jenny als de drugs. Samen komen ze erachter dat de persoon in deze pot met zeekoeien niet Jenny is. Om deze persoon te identificeren halen ze de oude buurvrouw van Robert erbij. Zij is er van overtuigd dat dit de vrouw van Robert is, wat dus de conclusie geeft dat Robert en Jenny ervandoor zijn gegaan met z’n tweeën. Leonie blijkt onvruchtbaar te zijn, maar er is nog hoop. Thomas laat haar een stukje uit de krant lezen, dat gaat over de eerste succesvolle bevruchting en geboorte van een kind door middel van een reageerbuis-bevruchting. Een happy end. Thema: Het thema is eigenlijk dat het huwelijk behoorlijk verstoord kan worden door de onvruchtbaarheid van één der beide partners en het door die onvruchtbaarheid uitblijven van kinderen en geluk wat kinderen met zich mee kunnen brengen. Vooral als je allebei kinderen wilt. Een ander thema zou kunnen zijn de mysterieuze verdwijning van een jonge vrouw en het zoeken naar de feiten die deze verdwijning zouden kunnen verklaren. Dat is het wat dit boek maakt tot een detectiveroman en een huwelijksroman ineen.
Titelverklaring: Volgens mij kan één van de redenen zijn dat in het verhaal “meneer sommig mens” door Lambert en de officier van justitie als kroongetuige wordt beschouwd, omdat hij beweert dat Thomas in de nacht van de mysterieuze verdwijning van Jenny hun samen het laboratorium waar Thomas werkt en deze man tegenover woonde in heeft zien gaan. Later blijkt dus dat dit Robert is geweest die samen met zijn vrouw naar binnen ging. Ook beweert deze man dat hij Thomas heeft zien wegrijden met de auto, nadat hij uit het lab kwam. Dat kan dus niet omdat Thomas geen rijbewijs heeft. Deze getuigenis wordt dan dus ook volledig ontkracht door mr. Pieterse, de advocaat van Thomas Kuyper. Ook een verklaring voor deze titel kan zijn, dat volgens Nietzsche, het kind in de meeste huwelijken de ongewenste kroongetuige is. Een derde reden kan zijn dat Leonie in feite de enige is die denkt te weten waar het lijk van Jenny zich bevindt, namelijk in het museum dat zich in hetzelfde gebouw zit als het laboratorium waar Thomas werkt. Achteraf blijkt het lijk dat ze vinden niet van Jenny maar van de vrouw van Robert te zijn. Je kunt ook Leonie als de kroongetuige omschrijven, ook al heeft zij als vrouw van de verdachte het recht om te zwijgen, zij hield informatie achter die belangrijk was voor de verdere vooruitgang van het onderzoek. Waarschijnlijk kun je haar beter als kroongetuige voor de verdediging van Thomas noemen, omdat haar informatie voor Thomas niet belastend was, maar er juist voor zou zorgen dat hij vrijgesproken zou worden. Personages: Hier zal ik aangeven wie volgens mij de hoofd- en bijpersonen zijn. Hoofdpersonen: Thomas en Leonie Kuyper, Jenny Fortuyn en Inspecteur Lambert. Bijpersonen: Inspecteur Meuldijk, Alex, meneer sommig mens, hoogleraar farmacologie, Robert en zijn vrouw en Arianne. Thomas: Thomas is een beetje een stuntelige, onhandige man. Ik zou hem haast intellectueel
noemen, door zijn beroep en zijn manier van spreken en nadenken over dingen. Hij filosofeert veel over het leven en de problemen van alledag. Hij spreekt op universitair niveau en haalt graag citaten van Nietzsche aan. In tegenstelling tot zijn vrouw schijnt hij er weinig ophef over te maken dat hun huwelijk waarschijnlijk kinderloos zal blijven. Leonie: Leonie is een zeer intelligente vrouw, doortrapt wanneer dat nodig is en zeer doortastend. Ze weet niet bepaald van opgeven, ze bijt zich helemaal vast in het bewijzen van de onschuld van haar man. Ook zij is intellectueel en praat en denkt net als haar man op universitair niveau. Zij is een knappe, slanke vrouw met lang bruin haar, maar helaas is zij onvruchtbaar wat haar veel verdriet doet. Ze voelt zich schuldig en is bang dat haar onvruchtbaarheid een wig slaat tussen haar en Thomas. Jenny: Jenny is een enorm knap meisje met blond haar en een mooi figuurtje. Ze is rond de twintig en heeft veel aantrekkingskracht op mannen, maar ook op vrouwen. Jenny is een feestbeest. Ze is niet hooggeschoold en heeft weinig interesse voor cultuur en literatuur.Kortom, ze is niet intellectueel wat Thomas en Leonie wel zijn. Ze is doortrapt en windt mensen zo om haar vinger met haar ‘trucjes’. Zij is iemand die zich weinig aantrekt van normen en waarden, dat kan men afleiden aan het feit dat ze niet monogaam is. Ze heeft seks met diegene die haar wat coke te bieden heeft en daar seks voor terug wil. Ook alcohol en drugs gebruikte ze in grote mate. Lambert: Inspecteur Jozef Lambert is degene die zeer persoonlijk betrokken is bij de zaak omtrent de verdwijning van Jenny, omdat hij zelf vroeger iets met haar gehad heeft. Hij wordt omschreven als iemand die zich net als Leonie vastbijt in het onderzoek, alleen is hij ervan overtuigd dat Thomas er hoe dan ook op de één of andere manier bij betrokken is. Genre: Naar mijn mening mag je deze roman omschrijven als detective of ook wel misdaadroman, evenals huwelijksroman. Het boek gaat over een perfecte misdaad en de schrijver betrekt er ook nog eens de huwelijksproblematiek van de bovenste plank bij, waardoor deze roman een zeer boeiend en makkelijk te lezen is. Makkelijk te lezen omdat je, als je eenmaal begonnen bent met lezen, niet meer kan stoppen totdat je het boek uit hebt. Wat in mijn ogen de omschrijving ‘makkelijk te lezen’ mag en kan dragen. Perspectief: In het eerste hoofdstuk ziet men het verhaal door de ogen van Thomas en is hij dus de ik-figuur. Kijkt men naar het tweede hoofdstuk dan komt men tot de ontdekking dat zowel Thomas als Leonie in hun brieven aan elkaar de ik-figuur zijn. Van het derde tot en met het vijfde en tevens laatste hoofdstuk ziet men het verhaal door de ogen van Leonie. De schrijver probeert volgens mij op die manier duidelijk te maken hoe Leonie en Thomas tegen deze gebeurtenissen aankijken en wat hun gevoelens daarbij zijn. Het verhaal laat de emoties van deze twee personen duidelijk naar voren komen. Ruimte en tijd: Het verhaal speelt zich af in Leiden, deels in het laboratorium, deels in de gevangenis, deels in de bibliotheek en ook in het huis van Thomas en Leonie. Er spelen zich ook gedeeltes af in de kroeg, op het politiebureau en ook een aanzienlijk gedeelte in de rechtbank. De gebeurtenissen spelen zich af van begin augustus tot midden december van het jaar 1979. Bij elkaar strekt het verhaal zich dus uit over ongeveer vier en een halve maanden.
Tijdvertraging/tijdverdichting: Er is een enorme diversiteit in het aantal pagina’s dat de schrijver gebruikt om de gebeurtenissen van één dag te beschrijven. In het verhaal komt men twee, toch wel extreme, voorbeelden hiervan tegen. Zo gebruikt de auteur voor de gebeurtenissen van 17 september de pagina’s 95 tot en met de helft van 124. Wat in mijn ogen dus een voorbeeld is van tijdvertraging. Een voorbeeld van tijdverdichting is volgens mij het feit dat Maarten ’t Hart in datzelfde hoofdstuk (3, red.) zes regels nodig heeft om de gebeurtenissen van 8 september te beschrijven.