Primaire gegevens Auteur: Evert Hartman
Illustrator (omslag): Jan Wesseling
Uitgeverij: Lemniscaat b.v. Rotterdam 1979
Gelezen druk: 12e druk, 1987
Titel van het boek: Oorlog zonder vrienden. Genre: oorlog. Gebeurtenissen (in het kort): Arnold is geen verzetsheld zelfs niet eens anti-Duits. De vader van Arnold is een erg fanatieke NSB´er en daarom moet Arnold naar de Jeugdstorm. Arnold zelf denkt dat de NSB allerlei goeie dingen doet. Daarom wordt hij vaak in elkaar geslagen. Er zijn ook dagen dat hij na school wordt opgewacht door een hele groep jongeren die vinden dat Arnold een vuile NSB´er is. In de derde klas komt er een nieuwe jongen in de klas, hij is tot grote opluchting van Arnold ook een NSB´er. Piet (de nieuwe jongen) en Arnold worden al snel goeie vrienden. Piet is een stevige jongen die niet snel bang is. Hierdoor wordt Arnold al snel bijna niet meer gepest en hij slaat zelfs met Piet samen, twee jongens uit hun klas in elkaar. Arnold begint zich steeds meer te realiseren dat de Duitsers helemaal niet zo goed zijn als ze beweren. Hij krijgt ook het illegale (dat zegt zijn vader) krantje: “VRIJ NEDERLAND” in handen en leest wat de Duitsers allemaal voor slechts doen. Arnold wordt door twee jongens het ziekenhuis ingeslagen waar hij Jeroen leert kennen. Jeroen is een verzetsstrijder die in zijn achterwerk is geschoten door een Duitser. Jeroen en Arnold worden vrienden en Arnold helpt Jeroen uit het ziekenhuis te ontsnappen, waar Jeroen de hele dag wordt bewaakt door een Duitser. Op dinsdag 5 september moeten Arnold, zijn vader, moeder en zus vertrekken naar Duitsland, omdat de geallieerden al in Oost Nederland zijn. Arnold en zijn familie komen aan op het station waar Arnold zegt dat hij naar de wc moet. Hij rent weg, klimt over een hek en gaat in de bosjes liggen. Het duurt een eeuwigheid voor hij de trein hoort wegrijden. De personen: Arnold is de hoofdpersoon van dit boek. Arnold's vader is een erg fanatieke NSB´er die denkt zo zijn vaderland te helpen. Doordat Arnolds vader een NSB´er is denkt Arnold dat de NSB goed is maar in de loop van het verhaal krijgt hij twijfels. Hij hoort allerlei dingen over Joden die in strafkampen worden gemarteld en vermoord. Aan het eind helpt hij zelfs een verzetstrijder (Jeroen) uit het ziekenhuis te ontsnappen, die bewaakt werd door een Duitser. Arnold heeft een eenzaam karakter, in de les is hij stil en heeft vaak zijn gedachten ergens anders. De bijpersonen: -Koos Westervoort, De vader van Arnold. Een rasechte NSB’er, hij dwingt Arnold min of meer om ook NSB’er te zijn. -Gea Westervoort, De moeder van Arnold. Een rustige vrouw die het niet altijd eens is met haar man. -Rita Westervoort, De zus van Arnold. Een vreselijke bemoeial en erg bijdehand. -Piet Bergman, Een klasgenoot van Arnold. Een jongen die trots is op zijn NSB zijn. En zeker geen bangerik. -Marloes Ter Winkel, Klasgenote van Arnold. Hij wordt verliefd op haar, het enige probleem is dat ze in het

verzet zit en dus tegen NSB’ers is. -Jeroen Rainders, Arnold ligt samen met hem in het ziekenhuis, nadat hij in elkaar was geslagen omdat hij NSB’er is. Hij (Jeroen) is door de Duitsers in zijn kont geschoten. Hij zit namelijk in het verzet. Ze worden vrienden en Arnold helpt hem zelfs uit het ziekenhuis ontsnappen, want als hij weer beter zou zijn werd hij door de Duitsers vermoordt. Daarom stond er buiten hun kamer ook een Duitser op wacht. Plaats: In de provincie Utrecht want het is in het boek een half uur met de bus naar Utrecht. Tijd: In de 2e wereldoorlog, dat werd vaak genoeg gezegd en ook de termen NSB en verzet wijzen erop. Vertelde tijd 30 april 1942 t/m 5 september 1944; dus 2 jaar en 129 dagen. De verteltijd is zo'n 3 tot 4 uur. Er komen geen flash backs in voor, alleen herinneringen uit andere onderdelen van het boek. Begin: Het begint meteen middenin een gebeurtenis: een gevecht met de reden dat Arnold een ‘vuile’ NSB’er was. Dus gelijk met het grootste probleem . Probleem: Dat is eigenlijk het feit dat hij gezien wordt als NSB’er. Afloop: Een open einde, zijn familie ziet hij wegrijden in een trein nadat hij met een smoesje in de bosjes is gedoken. Perspectief: het was een hij/zij verhaal. Titelverklaring: In de oorlog heeft Arnold weinig vrienden doordat hij NSB’er (Nationaal Socialistische Beweging) is. Thema: onmacht om te bewijzen dat je iets niet (helemaal) bent. Beoordeling: Het was een spannend boek natuurlijk doordat het zich in oorlogstijd afspeelt. Een mooi gedeelte daarbij is een stukje op blz.21/22 waar hij werd beschoten door Engelse vliegtuigen

toen hij kratten aan het sjouwen was om een stel Duitsers een handje te helpen. Het is een heel realistisch boek, het is net of je de 2e wereldoorlog samen met Arnold beleeft, en dat is zo mooi aan dit boek. Hierbij is niet echt een gedeelte te vinden maar een mooi voorbeeld is een gedeelde op blz.217/218 omdat daar heel goed beschreven staat hoe Arnold werd aangevallen. Net echt.het boek was spannend dat komt vooral door het feit dat Hartman het tot in de kleinste details heeft beschreven. Bijvoorbeeld het fonkelen van een mes en het rollen van zweetdruppeltjes op het voorhoofd.