1. Zakelijke gegevens

Auteur: Willem Frederik Hermans
Titel: De donkere kamer van damokles, G.A. van Oorschot, Amsterdam, 1971-10e druk, 410 blz. (eerste druk november 1958, Nederland).
Genre: Oorlogsroman.

2. Eerste reactie

Keuze: Ik heb dit boek gekozen omdat het me een goed boek leek om in de vakantie te lezen. Ik vind ook dat dit een van die boeken is die je gelezen moet hebben in je leven.
Inhoud: Ik vind dat het zeer duidelijk en spannend geschreven is. Soms komen er alleen wat moeilijkere woorden in voor maar dat is goed voor het verrijken van de woordenschat.

3. Verdieping

A Samenvatting.

Henri Osewoudt, de hoofdpersoon, woont in voorschoten, waar zijn ouders een tabakszaak hebben. Als Henri nog op de lagere school zit, vermoord z'n moeder haar man en dus zijn vader. Hierna wordt Henri ondergebracht bij zijn oom Bart Nauta, in Amsterdam, waar hij zijn verdere jeugd zal doorbrengen. Al op jonge leeftijd wordt Henri door zijn volle nicht Ria, ingewijd in de liefde, met wie later ook zal trouwen. Op de middelbare school maakt Henri geen vrienden, en is eigenlijk alleen bezig met zichzelf. Als Henri 18 jaar oud is, trouwt hij z'n nicht en zet de vroegere tabakszaak van z'n vader voort, om z'n moeder zo ook te kunnen blijven verzorgen.

Wanneer de oorlog begint en Henri afgekeurd wordt voor militaire dienst, dient zich opeens ene luitenant Dorbeck aan, die sprekend op Osewoudt lijkt, met de vraag of hij een paar fotorolletjes kan ontwikkelen, Osewoudt doet dit, en na een tijdje komt Dorbeck weer terug met nieuwe rolletjes die ontwikkeld en naar E. Jagtman gestuurd moeten worden, verder krijgt hij kleren van Osewoudt en het kostuum dat Dorbeck bij binnenkomst aanhad begraaft hij in de tuin. Als Henri de foto's ontwikkeld en ze mislukken, koopt hij van al z'n geld een Leica-fototoestel en gaat zelf maar wat militaire objecten fotograferen, om het goed te maken. Als Dorbeck weer van zich laat horen, vraagt hij Osewoudt naar Haarlem te komen. In Haarlem, ontmoet hij Dorbeck en Zéwüster, met wie hij 2 mannen in de Kleine Houtstraat vermoord. Dan ontwikkelt Henri de foto's die hij in eerste instantie van Dorbeck had gehad. Het gebouw waar hij de mislukte foto's naartoe had moeten sturen, wordt gebombardeerd en de hele familie Jagtman komt hier bij om. Pas in 1944 laat Dorbeck weer van zich horen, schriftelijk, wel te verstaan. Hij schrijft Osewoudt de foto's naar een bepaalde postbus te sturen. Een paar dagen later ontmoet hij Elly Sprenkelbach Meijer, die uit Engeland is overgekomen, en identificeert zich met van de foto's die Henri had opgestuurt. Henri moet een slaapplaats voor haar vinden, en brengt haar naar z'n oom Bart in Amsterdam. Als hij in den Haag de student Moorlag tegenkomt, die op dat moment een kamer huurt bij Henri thuis, vertelt Moorlag hem dat zijn vrouw en moeder gevangen zijn genomen en dat ook hij wordt opgewacht. Dan gaat hij met Moorlag naar Leiden, waar een vriend van Moorlag valse persoonsbewijzen maakt voor Osewoudt en Elly Sprenkelbach Meijer, en Henri z'n haar wordt zwartgeverfd door Marianne Sondaar(die haar naam heeft veranderd omdat ze een joodse is). Nadat hij een tijdje is blijven plakken is in Leiden, gaat hij terug naar Amsterdam, naar oom Bart. Henri krijgt van Dorbeck de opdracht om naar de stationswachtkamer in Amersfoort te gaan, alwaar hij een vrouw zal ontmoeten.
Samen met haar gaat hij naar Lunteren, waar hij een aanslag op Lagendaal, Gestapo-lid, moet plegen. In Amsterdam ontmoet hij opnieuw Marianne, met wie hij naar de bioscoop gaat. Hier ziet hij z'n kop in het beeld verschijnen, en dat hij gezocht wordt wegens straatroof. Henri probeert te vluchten maar wordt toch gepakt. Hij wordt verhoord en geslagen, maar hij heeft het idee dat ze hem voor iemand anders aanzien. Hij wordt naar het ziekenhuis gebracht, vanwege zijn verwondingen, en hij weet te ontsnappen uit het ziekenhuis, doordat een paar gemaskerde mannen hem meenemen. Hij gaat naar Leiden, waar meerdere verzetsleden zich ophouden in het huis van Labare. In het huis van Labare krijgt hij de gelegenheid om foto's te ontwikkelen en heeft hij ook een slaapplaats. S'nachts worden ze overvallen door de Duitsers, en iedereen wordt opgepakt. Wanneer hij in de gevangenis zit, komt hij in aanraking met Ebernuss, die zich manifesteert alsof hij van goede doen is.
Hij sluit een deal met Ebernuss, en brengt Eberbuss in contact met Dorbeck. Henri vermoordt Ebernuss, en krijgt een schuiladres van Dorbeck. Dorbeck had gezegd hem binnen twee dagen op te halen, maar laat nooit meer iets van zich horen, behalve een brief waarin hij schrijft dat Marianne, Henri's vrouw, moet bevallen. Uiteindelijk wil Henri zich nog een keer aanmelden bij het leger in Breda, maar wordt hier direkt opgepakt, en geraakt in nederlands gevangenschap. Henri wordt van ontzettend veel dingen beschuldigd, en men ziet hem als een groot oorlogsmisdadiger. Henri probeert zijn onschuld op alle manieren te bewijzen, en uiteindelijk, als alles is mislukt, wordt hij doodgeschoten, als hij probeert te ontsnappen.

B Schrijfstijl:
Het taalgebruik is makkelijk te begrijpen en er zijn veel uitvoerige beschrijvingen. Hermans stijl van schrijven, hij gebruikt niet te veel woorden om iets onder woorden te brengen, maar wel zo dat alles helemaal duidelijk wordt. Hij geeft vaak gedetailleerde beschrijvingen van de mensen waar Osewoudt mee praat, en dat is vaak heel handig is om een beter beeld van iemand te krijgen.

Ruimte: De ruimtes waarin het verhaal zich afspeelt zijn Amsterdam, Haarlem, Lunteren, Wageningen in welke omgeving Osewoudt in het verzet zit. Tegen het einde van het boek in een strafkamp in Engeland. Verder speelt het boek zich vaak af in kleine donkere ruimtes (de sigarenwinkel, het foto-ontwikkelkamertje, de cellen). Vooral de sigarenwinkel is in het verhaal een erg belangrijke plaats omdat hij daar benadert wordt door Dorbeck.

De verhaalfiguren: Hoofdpersoon:
Henri Osewoudt, volledige naam: Hendrik Maarten Osewoudt. Geboren op 23-4-20 in Voorschoten. Kenmerken van hem waren dat hij blond was en dat hij geen baard had ook was hij niet erg groot en hij was vaak een beetje bleek. Ook was het zo dat Osewoudt een rare hooge stem had. In het boek beleef je mee wat hij doet. Hij pleegt een aantal aanslagen en wordt later opgepakt, door de Duitsers, maar ook door de Amerikanen. Uiteindelijk overleeft hij de oorlog niet.

Familie Osewoudt:

Vader: Hij werd al in het begin van het boek vermoord door Moeder.
Moeder: Ze was niet helemaal 100%. Daardoor moest ze ook nadat ze vader had vermoord ook niet in de cel maar in een inrichting. Daarwas ze al eens eerder geweest.
Bart Nauta: Bij hem vond Osewoudt onderdak toen zijn moeder werd opgesloten in een inrichting. Toen was hij nog alleen de oom van Osewoudt. Later toen Osewoudt met Ria was getrouwd was het ook de schoonvader van Osewoudt.
Tante Fietje: Overleed al snel nadat Osewoudt was getrouwd met Ria. Deed wel aardig tegen Osewoudt maar mocht hem niet.
Ria: De dochter van Bart Nauta en Tante Fietje. Ze trouwt met Osewoudt en later als ze samen met Evert woont vermoord Osewoudt haar.
Vrienden & Kennissen:
Moorlag: Goede vriend van Osewoudt. Hij was een student en woonde bij Osewoudt en Moeder in. Later ging Osewoudt nog een keer bij hem op bezoek.
Fam. Turlings: Drogisten die aan de overkant van de straat woonde van de sigarenzaak.
Evert Turlings: De zoon van de Drogisten. Hij was een N.S.B.er, en later was hij samen met Ria.
De Vos Clootwijk: Directeur van de Nederlandse Spoorwegen. Elly probeerde informatie bij hem los te peuteren maar dat is haar niet gelukt.
Marianne Sondaar (eigenlijk: Mirjam Zettenbaum): Ze kwam met Osewoudt in contact toen hij zijn haar zwart moest laten verven. Ze was eigenlijk de vriendin geworden van Osewoudt, want Osewoudt vond Ria niet meer zo leuk. Ze was half joods en had daarom een schuilnaam. Later was ze naar Palestina gegaan en zat ze in een kibboets. Osewoudt heeft haar nadat hij opgepakt was nooit meer gezien.
Dokter: Heeft waarschijnlijk gezorgd voor Osewoudt´s ontsnapping uit het ziekenhuis.

Zuster Angela: Verzorgde Osewoudt in het ziekenhuis.
Pater Beer: Hij praatte met Osewoudt toen hij gevangen zat. Toen Osewoudt werd neeggeschoten was hij bij Osewoudt maar kon hem niet meer redden.

Verzetsmensen:
Dorbeck: De man die alles wist, hij gaf Osewoudt zijn opdrachten en hij hielp Osewoudt. Alleen hielp hij Osewoudt niet toen hij dat zo erg nodig had: op het laatst. Als hij zich had laten zien dan had het best zo kunnen zijn dat Osewoudt nog leefde. Dorbeck was een kleine man met zwarthaar en een stoppelbaard.
Zéwüster: Hij, Dorbeck en Osewoudt preegde de aanslag op de Kleine Houtstraat nummer 32. Later kwam Osewoudt hem nog 1 keer tegen bij de bibliotheek. Hij is later gedood door de Duitsers.
Elly Sprenkelbach Meijer: Een Engelse agente die naar Osewoudt moest gaan om van hem onderdak te krijgen. Ze had van de Engelsen verkeerde spullen mee die haar verdacht zouden maken. Osewoudt hielp haar, maar dat had uiteindelijk weinig zin, want ze werd opgepakt door de Duitsers.
Meinarends: Hij zorgde voor 2 persoonsbewijzen, voor Osewoudt en voor Elly Sprenkelbach Meijer.
Labare: Bij hem vond Osewoudt onderdak toen hij dat nodig had. Osewoudt moest bij hem films ontwikkelen. Later is Labare ook opgepakt door de Duitsers.
Hé jij (Annelies van Doormaal): Pleegde samen met Osewoudt de aanslag op de Duitser Lagendaal.
Cor + Oom Kees en nog 2 anderen: Zorgden voor de ontsnapping van Osewoudt uit het ziekenhuis. Waren waarschijnlijk gestuurd door de dokter.
Suyling: Hij zat bij Labare en deed erg negatief wanneer hij Osewoudt zag.

Alias Osewoudt:

Mijnhardt: Gebruikt hij om Moorlag te kunnen spreken, zonder dat Ria wist wie hij was.
Filip van Druten: Gebruikt hij bij Meinarends als hij 2 persoonsbewijzen nodig heeft, als hij bij Marianne is, bij ‘Hé jij’.
Dominee Verberne: Gebruikt toen hij wilde weten wat er met moeder en ria gebeurt was.
Joost Melgers: Gebruikt hij als hij bij Labare is.
Agent bureau Binnenhof: Gebruikte hij toen hij wilde weten wat er met Elly gebeurt was bij De Vos Clootwijk.
Clara Boeken: Gebruikt hij als hij verkleed is als verpleegster.

Duitsers + Slachtoffers van Osewoudt:
Lagendaal: Doodgeschoten door Osewoudt.
Mevrouw Lagendaal: Doodgeschoten door Osewoudt.
Walter Lagendaal: Door Osewoudt achter gelaten vlak bij het Rokin, nadat ‘Hé jij’ en Osewoudt hem meegenomen hadden.
Leidster van de Nationale Jeugdstorm (Marchiena Siemerink): Wordt door Osewoudt en ‘Hé jij’ vermoord.
Kriminalrat Wülfing: Laat Osewoudt in elkaar slaan en vertelt hem dat ze alles weten van zijn daden.
Hauptsturmführer Ebernuss: Hij zorgde ervoor dat Osewoudt naar het ziekenhuis werd gebracht. Vervolgens probeerde Ebernuss een beetje vriendjes te worden met Osewoudt omdat hij zag dat de Duiters de oorlog aan het verliezen waren. Later in het boek gaat hij met Osewoudt mee en wil zich aansluiten bij de verzetsmensen. Dorbeck is daar ook en vertrouwt Ebernuss niet en geeft Osewoudt gif. Osewoudt doet het gif in het drinken van Ebernuss en vertrekt met Dorbeck.

Georg Krügener: Brengt Osewoudt in verpleegstersuniform eerst naar Voorschoten en vervolgens slaat Osewoudt hem neer en rijd naar Dordrecht. Daar vlakbij komt Georg weer bij en vermoord Osewoudt hem door mes in zijn rug te steken.
Gustav Malknecht: Hij was de typist die allegesprekken met Osewoudt moest vastleggen op papier. Later toen hij in handen was van de Nederlanders legde hij een verklaring tegen Osewoudt af.

Engelsen:
Kolonel Smears: Deze man legde een vervoor van Osewoudt af.
Percy: Hij moest alles noteren met een typmachienne wat Kolonel Smears vroeg en Osewoudt antwoordde.

Nederlandse politie:
Inspecteur Selderhorst: Belast met het onderzoek van Osewoudt.
Spuybroek: Een jonge marechaussee die moest letten op Osewoudt dat hij niet kon ontsnappen als ze opzoek waren naar bewijzen.

Belangrijke voorwerpen: Leica: Dit is het fototoestel van Osewoudt. Hij had hem gekocht om foto´s te maken van Duitse militairedoelen nadat foto´s die hij moest ontwikkelen mislukt waren. Later maakt hij ook nog een foto van hem en Dorbeck maar die bleek mislukt toch Osewoudt hem ontwikkelde.
Uniform Dorbeck: Dit is voor Osewoudt het enige bewijs dat er een Dorbeck heeft bestaan. Anderen die hem gekend hebben zijn allemaal dood. Inspecteur Selderhorst hecht niet zoveel waarde aan het uniform maar is wel blij dat ze nu eindelijk iets hebben van Dorbeck.

3 Foto´s: Elke keer als Osewoudt iemand tegen kwam dan identificeerde die persoon zich met 1 van de 3 foto´s. Osewoudt heeft van de 3 foto´s er ééntje niet terug gehad. Deze was bijna zeker in het bezit van ‘Hé jij’ maar hij heeft de foto nooit gezien die zij bij zich had.
4e Foto: Op deze foto stond Dorbeck en nog een paar andere personen voor het huis van de Kleine Houtstraat 32. Deze foto had ook als een bewijs voor het bestaan van Dorbeck kunnen dienen, als zijn moeder niet was binnengekomen en het licht had aangedaan.

C Hoofdgedachte: Hoe gaat iemand als Osewoudt om met de moeilijke situaties waarin hij zich bevindt.

Typerend: Osewoudt is van goede trouw. Dat merk je wel aan bijvoorbeeld de scene waarin hij het politiebureau binnen stapt en zegt ik ben Osewoudt.

Verband: Osewoudt heeft een bepaald karakter. Daarin ligt eigenlijk hoe hij met de situaties om gaat.

D Eerste Publicatie:
Het boek is in november 1958 voor het eerst gepubliceerd.

Schrijver: Willem Frederik Hermans werd op 21 sept. 1921 in Amsterdam in een onderwijzersgezin geboren. Zijn ouders waren heel autoritair, zijn oma tyranniek en met zijn drie jaar oudere zus kon hij het ook niet goed vinden. De verhouding met zijn zus is een belangrijk thema in zijn werk, met name in "Ik heb altijd gelijk".
Op de lagere school was hij het knapste jongetje van de klas, maar het slechtste in gymnastiek. Tijdens zijn jeugd was hij eenzaam, hij had alleen zijn teddybeer als vriend. Op het gymnasium was hij middelmatig. Hij won een eerste prijs in een opstellenwedstrijd. Dit was zijn debuut en het werd ook gepubliceerd in het "Algemeen Handelsblad".
Hij studeerde eerst sociografie en na een jaar werd dat fysische geografie. De exacte wetenschap heeft veel invloed op hem, wat blijkt uit zijn exacte en zakelijke beschrijving van details. Tijdens de oorlog moest hij de studie onderbreken (hij weigerde de loyaliteits verklaring te tekenen) en hij studeerde af in 1950. Hij promoveerde op een bodemonder zoek in Luxemburg. Hij werd lector in de fysische geografie, maar in 1973 verhuisde hij naar Parijs. Van Nederland heeft hij nooit een hoog petje opgehad; het was volgens hem te klein en bekrompen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog, die een belangrijke invloed had op zijn levensvisie, begon Hermans te schrijven, en na de oorlog werd dat steeds meer. Hij publiceerde in veel tijdschriften, (zoals Criterium, Literair Paspoort, Vrij Nederland, Haagse Post enz.) en in kranten (Het Vaderland, Het Vrije Volk en NRC Handelsblad). Hij is redacteur geweest van Criterium en van Podium. Naar aanleiding van een voor rooms-katholieken beledigende passage werd hem een proces aangedaan. Zijn werk is van het begin af een bron van felle discussie geweest.
Hij heeft verschillende pseudoniemen gehad: na de oorlog schreef hij detectiveromans onder de naam Fjodor Klondyke. Zijn anti-katholieke geschriften ondertekende hij met pater Anastase Prudhomme sj. Ook gebruikte hij Schrijver Dezes.
Hij kreeg de Essayprijs van de gemeente Amsterdam voor "Fenomenologie van de pin-upgirl". De PC-Hooftprijs, Vijverbergprijs en de prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet heeft hij geweigerd.
Zijn wereldbeeld is samen te vatten als de onkenbaarheid van de waarheid. De realiteit is te ingewikkeld en chaotisch. Mensen zien verbanden tussen gebeurtenissen die er helemaal niet zijn. Het misverstand is ook een belangrijk motief. Zijn belangrijkste thema is verwarring en chaos.
De hoofdpersonen in zijn boeken zijn waarheidszoekers, die de waarheid echter nooit zullen vinden. Ze stuiten op misverstanden of trekken verkeerde conclusies. Ook vinden ze geen zekerheid omtrent hun eigen identiteit.
Een andere thema in zijn boeken is dat de personen in zijn boeken op zoek zijn naar hun vader. De ouders zijn autoritair en de zoon zet zich tegen ze af, maar wil met name zijn vader toch een plezier doen.
De hoofdpersonen proberen zichzelf te bevestigen door iets bijzonders te doen. Veel door Hermans gebruikte stijlmiddelen zijn ironie, de herhaling en het groteske. Hij beschrijft de tijden waarin weinig gebeurt vrij kort, terwijl hij als er veel gebeurt dat uitge breid beschrijft.

Werk:
"De tranen der acacia's"(1949)
"Het behouden huis"(1952)
"De donkere kamer van Damokles"
"Nooit meer slapen"(1966)
"Onder professoren"(1975)
"De zegel ring"(1984)

Tijd: Het verhaal loopt van ongeveer 1932 tot 27 december 1945. Het is chronologisch met tijdverdichting (vooral in het begin) en tijdsprongen. Het zijn 46 episodes: nr. 1-30 tot april 1945 (zijn jeugd, in het verzet, in Duitse handen); nr. 31-46 van april 1945 tot december 1945 (in de handen van de Nederlanders).

4. Beoordeling

Werking: Het goede van het boek vond ik, dat het me bleef boeien. Het was allemaal spannend Positief je wist niet wat er ging gebeuren met Osewoudt en daarom bleef het spannend. Ik vind

het einde ook wel mooi gezegd: Maar aan de handen van pater Beer zaten minder vingers dan Osewoudt kogelgaten in zijn lichaam had. Het is tenminste niet zo dat er staat: ‘En toen ging hij
dood’. Ik vind het een goed en mooi einde van het boek.

Passage: Ik had eigenlijk niet echt een passage die me echt meer aansprak dan de andere. Eigenlijk spraken de meeste passages me wel aan.

Werking: Soms worden er lastige woorden gebruikt. Dit komt natuurlijk doordat we nu bijna een

Negatief halve eeuw verder leven. Vroeger waren die woorden vast gebruikelijk. Maar eerlijk gezegd vond ik dit ook niet zo´n ramp.

Vergelijken: Dit is het eerste boek dat ik van Willem Frederik Hermans heb gelezen. Ik vind eigenlijk dat ik het boek ook niet kan vergelijken omdat het echt opzich zelf staat. Misschien zouden ze dit boek eens moeten verfilmen.

Thema: Het belangrijkste thema is het op geheel eigen wijze ervaren/beleven van de werkelijkheid en het verkeerd beoordelen van anderen, omdat het niet mogelijk is die anderen te kennen; De mens is niet in staat zichzelf, zijn omgeving, zijn wereld te kennen. De mens is overgeleverd aan de chaos van het bestaan. Een ander thema: de onachterhaalbaarheid van de waarheid.
Taalgebruik: Soms stonden er moeilijke woorden in maar dit vond ik niet zo heel erg hinderlijk. Het verhaal leest best lekker weg. Het taalgebruik is niet moeilijk en het is gewoon duidelijk.

Eindoordeel: Ik geef het werk een 8½. Ik vond het toch een speciaal boek en ik snap nu wel waarom mensen zeggen dat je het gelezen moet hebben. Osewoudt is een persoon waarin je je helemaal kunt inleven. Ik vond het een spannend verhaal dat me eigenlijk van het begin af al boeide. Het was eigenlijk voor mij wel duidelijk dat de leica gevonden zou worden. Je voelde dat gewoon aankomen.

Aanraden: Ik zou anderen het ook aanraden. De reden is het gevoel dat ik bij het lezen kreeg.