Thema Het verhaal gaat over Osewoudt die totdat hij zijn evenbeeld tegenkomt een rustig leventje leidt, maar dan de opdrachten van zijn evenbeeld gaat opvolgen. Hij wordt hierdoor onzeker en zoekt naar de waarheid. Vertelwijze Het verhaal wordt in de verleden tijd verteld. In het boek komen niet veel dialogen voor, maar door het gebruik van dialogen wordt de suggestie van de werkelijkheid versterkt. Verder zijn er niet veel bijzonderheden te vinden. Titel De titelverklaring is afgeleid van een mythe. Tiran Dionysios liet Damocles een dag koning zijn, hoewel erboven zijn hoof een puntig zwaard hing, dat vastzat met een paardenhaar. Hierdoor leefde Damocles tussen leven en dood. Dit was ook zo bij Osewoudt, omdat alleen de foto van Dorbeck en Osewoudt samen hem in onschuld kon stellen. Dat was het enige bewijs van zijn onschuld. Ook komt de donkere kamer steeds in het verhaal terug, in deze donkere kamer mislukt ook nog eens de laatste foto. Ieder mens is ook in zijn eigen donkere kamer opgesloten. De donkere kamer verwijst naar onzekerheid, dreiging, isolement.
Naschrift Het boek heeft geen ondertitel en motto, maar wel een naschrift. Deze is als volgt: “Ik kan hem zoeken als hij er niet is, maar hem niet ophangen als hij er niet is. Men zou kunnen willen zeggen: ‘Dan moet hij er toch ook zijn als ik hem zoek’. - Dan moet hij er ook zijn als ik hem niet vind, en ook als hij helemaal niet bestaat.” Ludwig Wittgenstein. Hermans heeft dit naschrift pas toegevoegd in de herziene druk van 1971. Ik denk dat het naschrift terugslaat op Dorbeck, die uiteindelijk waarschijnlijk niet eens bestaan heeft, maar slechts een waanbeeld van Osewoudt, die net als zijn moeder, een fantast blijkt te zijn. Toch is het niet zeker dat Dorbeck niet bestaan zou hebben, het verhaal geeft hier geen bindende uitspraak over. Het verhaal heeft dan ook een vrij open einde. Op de achterkant van de omslag valt een foto te zien, die een foto, gemaakt door de hoofdpersoon in het verhaal, moet voorstellen. Opbouw Het boek, De donkere kamer van Damocles telt 334 bladzijdes, verdeeld over 46 hoofdstukken, die zich ongenummerd, doch gescheiden van elkaar, voordoen. De hoofdstukken hebben geen titels, maar wel worden de verschillende hoofdstukken gescheiden door een stuk wit. Personages De belangrijkste persoon in dit verhaal is Osewoudt. Hij heeft geen baardgroei, heeft wit zijdeachtig haar en een hoge stem. Het is een rond karakter, een heel onzeker persoon, die eigenlijk niets heeft om voor te leven, er niet normaal uitziet, en geen vrienden heeft. Hij interpreteert de gebeurtenissen op een geheel eigen wijze. Opdrachten van Dorbeck voert hij blindelings uit, zijn zin in het bestaan vindt hij door dingen te doen voor Dorbeck. 'Ik heb nooit geweten dat ik het mislukte exemplaar was, totdat ik Dorbeck ontmoette, dat ik in vergelijking met die man geen reden van bestaan had, dat ik mij alleen aanvaarbaar maken kon, door precies te doe wat hij zei' (blz. 176). Hij denkt ook vaak dat hij na de oorlog wel iemand zal zijn omdat hij een oorlogsheld is in zijn eigen ogen. Dorbeck is zijn grote ideaal en hij ziet hem als de gelukte versie van zichzelf. Osewoudt en Dorbeck lijken op elkaar, ‘zoals een negatief van een foto lijkt op een positief’(blz. 22) Dorbeck is de ideale versie van Osewoudt, terwijl hij eigenlijk in geen enkel opzicht op Osewoudt lijkt (behalve zijn uiterlijk dan). Dorbeck is de viriele tegenpool van Osewoudt, en geeft Osewoudt opdrachten. Historische tijd Het verhaal loopt van ongeveer 1932 tot 27 december 1945. Het is chronologisch met tijdverdichting (vooral in het begin) en tijdsprongen. Het zijn 46 episodes: h. 1-30 tot april 1945 (zijn jeugd, in het verzet, in Duitse handen); h. 31-46 van april 1945 tot december 1945 (in de handen van de Nederlanders). Je zou de perioden ook anders in kunnen delen door er nog een derde bij te maken., maar ik vond het op deze manier duidelijker. Deze tijd is wel belangrijk voor het verhaal, het is het decor waar het allemaal tegen aanspeelt. Een decor wat in meer boeken van Hermans naar voren komt. Plaats en ruimte De ruimtes waarin het verhaal zich afspeelt zijn Amsterdam, Haarlem, Wageningen in welke omgeving Osewoudt in het ‘verzet’ zit. Tegen het einde van het boek in een strafkamp in Engeland. Verder speelt het boek zich vaak af in kleine donkere ruimtes (de sigarenwinkel, het foto-ontwikkelkamertje, de cellen). Vooral de sigarenwinkel is in het verhaal een erg belangrijke plaats, omdat hij daar benaderd wordt door Dorbeck. Maar de meeste gebeurtenissen hadden ook in een ander land dat toen in de oorlog kunnen plaatsvinden.
Tijdsduur Het verhaal duurt ongeveer 13 jaar. In deze perioden komen versnellingen voor en niet iedere dag evenlang verteld. Ook komen er vertragingen voor wanneer er belangrijke gebeurtenissen plaatsvinden. Een voorbeeld van dit laatste is het knippen en kleuren van Osewoudts haren. Deze hebben de functie bepaalde gebeurtenissen extra te illustreren. Tijdsvolgorde In de donkere kamer van Damocles is er sprake van veelvuldige herhalingen die allemaal een bepaald aspect van Hermans’ opvattingen illustreren. De helft van het boek bestaat uit terugblikken en herhalingen. Behalve de terugblikken zijn er ook vooruitwijzingen, waarvan sommige echter pas achteraf begrepen kunnen worden. Het boek begint met een parabel: het verhaal van een onderwijzer over een schipbreukeling op een vlot (blz. 5) Zoals het zoute water de schipbreukeling uiteindelijk niet kon redden, want hij gaat toch dood van de dorst. Zo kan niets en niemand Osewoudt redden van zijn ondergang. Perspectief De roman wordt verteld in de hij-vorm. Het perspectief ligt bij Osewoudt. Door zijn ogen krijgt de lezer de gebeurtenissen voorgeschoteld. Zijn subjectieve kijk bepaald de kijk van de lezer. Omdat andere perspectieven afwezig zijn, krijgt de lezer niet de gelegenheid zijn visie te toetsen aan die van een ander personage. Dit eenzijdige perspectief sluit nauw aan bij Hermans’ thematiek zijn waarheid. Het verhaal wordt echter niet door Osewoudt verteld, maar door een alleswetende verteller. Idee Ik denk niet dat dit boek met een bepaald idee geschreven is. Het is meer een boek over de oorlog en wat de gevolgen daarvan zijn, met niet echt een speciaal idee erachter. Dat is wel jammer aan dit boek maar ondanks dat is het nog heel mooi om te lezen. Beoordeling Ik vond het een erg goed boek. Het was erg spannend, vooral op het laatst, wanneer Henri zijn Leica weer krijgt, dan denk je echt dat hij dan toch gaat bewijzen dat hij onschuldig is, maar gebeurt het niet. Het is opmerkelijk dat alle bewijzen tegen hem zijn, daardoor begin je zelf te twijfelen of het nou wel waar geweest was. Of alles wel klopt en je gaat dit dan ook nog controleren ook, waarna je merkt dat het echt niet aan te tonen is. Ik vond het boek daarnaast ook nog goed, omdat hij laat zien hoe de mens de omringende werkelijkheid niet kan begrijpen, omdat die te complex, te chaotisch is. Het boek is daarnaast ook nog eens erg realistisch geschreven. Met betrekking op het groepjesboek was het een boek waar de thematiek goed naar voren kwam en je dit er goed uit kon halen.