Tekstbeoordeling realistische argumenten Dit boek van J. Bernlef is best realistisch. Sowieso het punt dat Denemarken uiteindelijk een onderzoeksrechter naar Groenland stuurt om daar de weer in opspraak gekomen moordzaak te onderzoeken is te begrijpen. Men dacht destijds toen de verdachte Jón Eira veroordeeld werd voor die moord dat ze precies de goed hadden maar uiteindelijk na zijn zelfmoord is gebleken dat dat helemaal niet zo was. Tijd voor een onderzoek dus. Ook de veranderingen die de hoofdpersoon ondergaat in zijn karakter zijn realistisch, deels dan. Elk mens verandert en zo ook een onderzoekrechter. Het boek speelt zich af in een tijd van zes dagen en ik vraag me wel af of iemand in zes dagen tijd zo duidelijk kan veranderen. Over deze veranderingen straks meer. Het is in zekere zin ook wel realistisch dat de onderzoeksrechter Olsen uiteindelijk vermoord wordt. Hij gaat met een bewoner van het betreffende dorp naar het dorp toe om daar te 'plaats delict' van de moord te bekijken en wordt daar zelf doodgestoken. Dat is best realistisch, omdat de dorpsbewoners er waarschijnlijk helemaal niet blij mee zijn dat de oude moordzaak weer opgerakeld wordt door het onderzoek van Olsen. Zwijgen is dan het beste middel en men steekt hem neer. structurele argumenten Het boek zit erg logisch in elkaar. Het verhaal begint op woensdag 2 juli 1975 waar je kennis maakt met de hoofdpersoon Jakob Olsen. Hij moet voor de Deense regering voor een onderzoek naar Groenland en zit in zijn vliegtuig een krant te lezen. De hoofdstukken stellen allemaal een dag voor en zijn verder verdeeld in kleinere subhoofdstukken, waarin in elk hoofdstuk een bepaald deel van het onderzoek naar voren komt. Dat komt de duidelijkheid voor het lezen ten goede. Aan het eind van het boek (dat is na zondag 6 juli 1975) lees je nog een klein stukje waarin staat hoe het met de rest van de hoofdpersonen en lopende gebeurtenissen
1 in het boek verder gaat. vernieuwingsargumenten Het boek is redelijk origineel. Het perspectief is een personaal perspectief en dat komt natuurlijk heel veel voor. Wat wel origineel is is de koelheid en afstandelijkheid waarmee het boek geschreven is. Je komt niet veel over de hoofdpersonen te weten en daarom kan je ook niet echt veel sympathie voor hen krijgen. Wat wel origineel is, is dat het boek in dagboekvorm geschreven is. De gebeurtenissen die op één dag gebeuren zijn bij elkaar in een hoofdstuk gezet en het hoofdstuk heeft als titel de datum. De achtergrond van het verhaal, is ook vrij origineel, net als de titel. De achtergrond is het verschil tussen verschillende culturen. De titel is ook erg origineel bedacht, een verklaring daarvoor is te vinden bij de tekstanalyse. morele argumenten Dit boek zou een discussie kunnen oproepen - heel indirect - over het al dan niet invoeren van collectieve straffen. Als de rechters in eerste instantie al een collectieve straf hadden kunnen opleggen was de zelfmoord van Jón Eira niet nodig geweest en was de moord op Olsen niet nodig geweest. Voor de rest zijn er volgens mij in het boek geen dingen die een discussie zouden kunnen oproepen. 1 Zoals bijvoorbeeld het toneelstuk van tolk Lina Krog emotivistische argumenten De enige echte indruk die het boek op mij achtergelaten heeft is dat zomaar Olsen vermoord is. Hij kan er ook niks aan doen dat hij het onderzoek naar de moord moet heropenen en ik vind het dan ook erg flauw om hem te vermoorden, alsof hij er schuldig aan zou zijn dat Jón Eira zelfmoord gepleegd heeft. Verder heeft het boek op mij geen echte indrukken achtergelaten. Tekstbestudering korte inhoud Het boek begint zoals gezegd op woensdag 2 juli 1975. De Deense onderzoeksrechter Olsen wordt naar Groenland gestuurd om daar te onderzoeken hoe de rechtsgang van de moordenaar op een vrouw in een eskimodorp op Groenland verlopen is. Er is een man veroordeeld die volgens de rechters schuldig zou zijn. Het dorp pleit echter voor een collectieve straf omdat ze met elkaar tot de moord zouden hebben besloten. Groenland hoort bij Denemarken en de Deense wet kent geen collectieve schuld en zo wordt alleen Jón Eira voor de moord veroordeeld. In zijn cel pleegt hij na enkele jaren zelfmoord en zo komt de zaak opnieuw in opspraak en Denemarken stuurt Olsen naar Groenland om de zaak te onderzoeken. In het vliegtuig naar Groenland ontmoet Olsen Nick Morello, een pianist die gaat spelen en logeren in hetzelfde hotel als Olsen. De volgende dag, 3 juli 1975, begint Olsen de dag met het doornemen van het dossier van de moord. Vervolgens gaat hij praten met de burgemeester en de hoofdcommissaris maar zij kunnen hem niet verder helpen. De commissaris brengt hem in contact met Lina Krog, een tolk die tegenwoordig een toneelstuk regisseert en ook heel veel van de meeste Groenlanders afweet. Lina laat hem een fjord zien en daarna gaan ze samen terug naar het hotel. Ze spreken af om die avond de zaak eens door te nemen. In het hotel ligt een brief van de vrouw van Olsen en daarin staat dat zijn vader ernstig ziek is. Hij belt meteen op maar zijn vader blijkt al overleden te zijn. Als Lina later Olsen komt ophalen komt ze in het hotel Morello tegen. Met hem heeft ze enkele jaren terug een relatie gehad. Lina moet denken aan haar vriend Jim die nooit meer is teruggekomen uit Vietnam. De volgende dag gaat Olsen eerst een zonnebril kopen bij de supermarkt en gaat vervolgens kijken bij de repetitie van het toneelstuk van Lina. Samen gaan ze naar de grote garnalenfabriek in Jakobshavn waar tegenwoordig de meeste mensen uit het dorp van de moord werken. Nick blijft bij Lina slapen. Olsen heeft een gesprek met de rechter die het onderzoek heeft geleid. Er waren problemen met het verhoren van de mensen uit het dorpje van de moord (Eqe) De mensen wisten alles over de omstandigheden van toen maar zeiden helemaal niks over het hoe en waarom van de moord. 5 juli 1975 gaat Olsen eerst enveloppen kopen. Als hij terug komt in het hotel vindt hij een brief van zijn vrouw met daarin details over de crematie van zijn vader. Ondertussen is Lina in het hotel Morello tegengekomen en die vertelt haar dat hij haar gezien heeft in een seksclub in New York. 's Avonds praat Olsen samen met Lina met de bewoners van Eqe over de moord en de omstandigheden.  Lina neemt alles op op tape en belooft hem het allemaal zo snel mogelijk uit te typen. Olsen spreekt af met Umanatsiaq om de volgende dag het dorpje Eqe te gaan bezoeken. Dat doen ze en als Umanatsiaq Olsen de plek van de moord wil laten zien steekt hij hem dood. Lina heeft de band uitgetypt en brengt deze naar het hotel. Daar treft ze Olsen natuurlijk niet meer. Ze gaat naar zijn kamer en leest daar de brief die Olsen aan zijn vrouw geschreven had. Ze leest dat Olsen zich nogal tot haar aangetrokken voelde. Nu komen de burgemeester, hoteleigenaar en commissaris binnen en Lina gaat naar Nick. Samen lezen ze nog een keer de brief, verbranden hem en gaan met elkaar naar bed. In het laatste stukje van het boek vertelt Bernlef nog dat het toneelstuk van Lina een groot succes is geworden, dat de moordenaar van Olsen tot 7 jaar cel veroordeeld werd, dat Morello teruggegaan is naar New York en dat Lina nu drie straten bij de vrouw van Olsen in Kopenhagen vandaan woont.
verhaalanalyse spanning De spanning in het boek is goed verdeeld. Naarmate het boek vordert ga je je automatisch steeds meer afvragen hoe de moord precies is gepleegd en hoe het gaat aflopen met het onderzoek. Dat Olsen wat bijzonders meemaakt is vantevoren wel een beetje te voorspellen maar dat hij vermoord zal worden had ik echt niet gedacht. Er is dus wel sprake van kritische spanning en die wordt ook groter naarmate het boek vordert. Het boek eindigt (afgezien van de epiloog) in een anticlimax omdat ik niet verwacht had dat Olsen vermoord zou worden. perspectief Het verhaal is over het algemeen geschreven in een personaal perspectief. Je komt vooral achter de gevoelens en gedachten van Olsen maar af en toe ook van Morello en Krog. Je komt in het totaal alleen niet veel over de gevoelens te weten omdat het een vrij koel en afstandelijk boek is wat gevoelens betreft. hoofdpersoon De hoofdpersoon in het boek is natuurlijk Jakob Olsen en hij is een round character. Dit omdat hij in de loop van het boek verandert van een heel zelfverzekerd formeel iemand naar een persoon die een groot deel van zijn zelfvertrouwen verloren heeft en  ook minder formeel is geworden. Hij denkt langer na voordat hij iets doet, je zou dus kunnen zeggen dat hij iets verstandiger geworden is. tijd, plaats en ruimte Het verhaal speelt zich af in de periode van 2 t/m 6 juli 1975 en nog enige flashbacks naar een tijd ervoor en een soort epiloog over hoe het de overige personen verder vergaan is. De plaats is Groenland en dan met name het hotel en de omgeving in het stadje door omheen. Groenland staat natuurlijk qua ruimte in het teken van een oneindige ruimtelijke vlakte met vrijwel alleen maar ijs, ijs en nog eens ijs. Het weertype tijdens het verhaal is over het algemeen somber. Donkere luchten en mist komen niet zelden voor. motieven en thema Het boek beschrijft het verschil tussen culturen en dan met name culturen die afgelegen liggen van de rest van de wereld, zoals bijvoorbeeld Groenland. Een ander mogelijk motief zou kunnen zijn het aan de kaak stellen van het niet bestaan van collectieve schuld/straf. De titel kan men verklaren door de kijken naar het deel van de ijsberg wat onder de zeespiegel ligt (ong. ¾ deel) te vergelijken met de dwalingen en gedachten in het onderbewustzijn van de mens.
Achtergrondinformatie Biografie van de schrijver; J. Bernlef J. Bernlef is het schrijverspseudoniem van Hendrik Jan Marsman. Hij werd geboren op 14 januari 1937 in Sint Pancras. Na de basisschool (toen: lagere school) gaat hij naar de hbs. Hij begint in Haarlem en eindigt in Amsterdam. Vanaf zijn 12e is hij groot liefhebber van jazz. Zijn leraar Nederlands en twee vrienden die ook boeken schrijven geven hem de zet om boeken te gaan schrijven. Met deze twee vrienden richt hij in 1958 het tijdschrift 'Barbarber'  op. Dit blad was een reactie op de moeilijk begrijpbare poëzie van de vijftigers destijds. In 1971 wordt dit blad opgeheven. Tussen 1958 en 1960 woont Bernlef in Zweden en werkt daar als ober en bordenwasser. In 1960 trouwt hij en gaat in Nederland bij een boekenimporteur werken. In 1965 besluit hij definitief te gaan schrijven. In de jaren zeventig worden zijn romans steeds beter en ontvangt hij daarvoor ook enkele prijzen. Een aantal van zijn boeken zijn: 1. Hoe wit kijkt een eskimo(1970) 2. Meeuwen(1975) 3. Sterf de moord(1973) 4. Hersenschimmen(1989) 5. Eclips(1993) "Onder IJsbergen" komt uit 1981. Verwerkingsopdracht als verwerkingsopdracht voor dit boek heb ik gekozen voor het schrijven van een recensie. "Jakob Olsen schrok. Wie had die foto genomen. Waar en wanneer? In zijn handen hield hij het dagblad Politiken dat een stewardess hem vlak voor de start in Kastrup had uitgereikt." Zo begint het boek van Bernlef "Onder IJsbergen". Het verhaal gaat over de Deense onderzoeksrechter Jakob Olsen die naar Groenland wordt gestuurd om daar een onderzoek te verrichten naar de manier hoe de rechtsgang is gelopen tijdens een moordzaak op een vrouw uit een eskimodorp. Een man, genaamd Jón Eira, is daar veroordeeld voor de moord op zijn moeder en zegt zelf samen met de rest van de groep dat de moord collectief gepleegd is en men is het er dus niet mee eens dat alleen deze Jón Eira een gevangenisstraf krijgt opgelegd. In zijn cel heeft Jon zelfmoord gepleegd en daarom is de zaak opnieuw in opspraak gekomen. De Deense regering heeft als reactie daarop Olsen naar Groenland gestuurd om daar de rechtsgang te onderzoeken. Jakob Olsen is een man die het liefst zo onopvallend mogelijk zijn werk doet en is er dus absoluut niet blij mee dat hij de krant haalt met een foto en vraagt zich dus af wie de foto gemaakt heeft en waarom en wanneer dat gebeurd is. Dat lezen we in de eerste regels van het boek. Het boek is een combinatie van een soort detective en in zekere zin een roman. Jakob Olsen moet speuren naar de moordenaars en de rechtsgang van de veroordeelde en dit speurwerk gebeurt tot enigszins in een detectivevorm. Eerst een beetje de mensen ondervragen die er mee te maken hebben, dan alsmaar nieuwe mensen ontdekken en verhoren en uiteindelijk leidt het verhaal tot een niet verwacht einde. Over deze anticlimax straks meer. Het boek heeft ook kenmerken van een roman, aan het einde van het boek blijkt dat Olsen zich erg aangetrokken voelt tot de tolk die hem erg veel over Groenland en de gebruiken van de bewoners heeft geleerd. Eigenlijk zou hij best vreemd willen gaan maar hij kan het toch niet. Ook krijgt hij te maken met het overlijden van zijn vader tijdens zijn verblijf op Groenland. In het verhaal staan ook de verschillen tussen culturen centraal. Lina Krog, de tolk, helpt hem een beetje omdat zij veel van de cultuur van Groenland af weet en zo ook een goede vergelijking kan maken met de cultuur in bijvoorbeeld Denemarken en de Verenigde Staten (waar zij enkele jaren gewoond heeft) De titel is ook mooi gevonden. De ijsbergen in Groenland zijn maar voor een klein deel zichtbaar, het grootste deel hiervan bevindt zich onder de zeespiegel. Zo is het ook met menselijke dwalingen en problemen. Deze bevinden zich in het onderbewustzijn van mensen. Mensen proberen achter die dwalingen te komen en moeten daarvoor wel er in kruipen. Dit zou je ook kunnen zien als het onder de zeespiegel kruipen om daar te rest van de ijsbergen te zien die hier staan voor de menselijke problemen en dwalingen. In de loop van het boek verandert Jakob Olsen. Het is logisch dat mensen veranderen maar het boek speelt zich af in zes dagen en het is vind ik wel opmerkelijk dat Olsen zo duidelijk verandert in een korte tijd. In het begin van het boek is hij nog erg zelfverzekerd en duidelijk heel formeel en alleen er op uit om alleen zijn onderzoek tot een goed einde te brengen. Na een bepaalde tijd, en dan vooral na het overlijden van zijn eigen vader, realiseert hij zich dat hij niet zo gelukkig is. Hij had een slechte relatie met zijn vader en die heeft hem er uiteindelijk toe gedwongen om rechten te studeren terwijl hij zelf liever economie was gaan studeren. Hij gaat nadenken en wordt uiteindelijk een stuk minder formeel naar andere personen toe en dan met name naar Lina Krog en zijn eigen vrouw, dat is te merken aan de brieven die hij naar haar schrijft. De spanning in het boek is goed opgebouwd. Er heerst veel kritische spanning want je vraagt je eigenlijk het hele boek door af hoe en waarom die moord is gepleegd en hij zo bijzonder is. De verwachting is eigenlijk dat hij in het eskimodorp de oplossing van het mysterie zal gaan vinden. Dat hij uiteindelijk vermoord zal gaan worden had ik echt nooit gedacht en ik was dan ook zeer verbaasd. Er is dus duidelijk sprake van een anticlimax. Over het algemeen vind ik het een geslaagd boek van Bernlef. Ik heb helaas geen andere boeken van hem gelezen en kan dus geen goed vergelijking maken. Ik ben van plan binnenkort "Hersenschimmen" te lezen en hopelijk kan ik dan een goede vergelijk maken met dit boek. Het is een goed boek, prettig om te lezen. Het onderwerp is goed gekozen en ook de achterliggende gedacht om - zoals gezegd - de problemen van mensen te ontdekken. De titel werkt daar mooi op door.