Bibliografische gegevens Naam auteur : Jessica Durlacher
Titel boek : De Dochter
Jaar 1e druk : september 2000
Gelezen druk : 7e druk
Plaats van de uitgever : Amsterdam
Aantal bladzijden : 278 Titelverklaring De titel “De Dochter” is gekozen omdat Sabine de dochter is van Hans Fedders van Vliet, de man die in de oorlog onderduikers heeft verraden. Een van de onderduikers, Sam, heeft het concentratiekamp overleefd, en hij werkt samen met Sabine. Sam wordt zelfs verliefd op Sabine, de dochter van de man die zijn familie heeft verraden. Ik vind deze titel een passende titel, omdat het weinig over de afloop van het boek zegt, en toch goed de lading dekt. Als je de titel van het boek leest weet je niet meteen waar het over gaat, en al helemaal niet hoe het verhaal afloopt. Je weet weliswaar pas aan het eind waar de titel op slaat, maar dan valt alles als een soort puzzel in elkaar. Samenvatting De drieëntwintigjarige Max Lipschitz ontmoet Sabine Edelstein voor de eerste keer in het Anne Frankhuis. Hij is daar onvrijwillig met zijn familie. Sabine werkt in het Anne Frankhuis. Ze spreekt Max aan op hun joodse achtergrond wat hem erg verwondert. De vader van Max is van joodse komaf en heeft het concentratiekamp overleefd. Max heeft ook nog een zus Lana. De vader van Sabine heeft ook het kamp overleefd, hij zelf zegt als jood. In de tijd van de ontmoeting tussen Max en Sabine logeren tante Judith en oom Benno bij het gezin. Judith is de tweeling zus van Max zijn vader en is ongeneselijk ziek. Als Judith en Benno weer terug in Amerika zijn overlijdt Judith, ze wordt begraven in Jeruzalem. Max en zijn vader gaan naar de begrafenis en plotseling zijn daar ook zijn moeder en Sabine. In deze korte vakantie worden ze verliefd. Thuis aangekomen gaan ze samenwonen. Ze bezoeken vaak zijn ouders en gaan naar antiquariaten, waar ze op een dag Sabine’s vader tegenkomen. Als Max op een dag na college thuis komt is Sabine weg met haar spullen en al. En hij heeft niks meer van haar vernomen. Als Max veertig is staat hij op de büchmesse in Frankfurt. En ziet hij foto’s van Sabine. Zou zij daar ook zijn? Ja, inderdaad met Sam Zaidenweber een Hollywood regisseur en goede vriend van Sabine. Max werkt bij een uitgeverij en wanneer Sam dat hoorde vroeg hij zijn boek te lezen en misschien uit te geven. Sam spreekt Nederlands omdat hij in Nederland geboren is en na de oorlog (die hij ook in een kamp had doorgebracht) was hij naar Amerika gevlucht. Sabine en Sam vertrekken weer naar Los Angelos en kort daarna gaat Max hen achterna. In Amerika komt de liefde tussen Max en Sabine weer terug. Sam schrijft druk door aan zijn boek, totdat zijn vrouw overlijdt. Als het boek van Sam af is en de proefexemplaren aan Max en Sabine geeft, verdwijnt Sabine weer spoorloos. Dit maal leest Max haar geheim en rede van vertrek in het boek van Sam. Sam zat met zijn familie en andere gezinnen ondergedoken tijdens de oorlog bij de familie Fedders van Vliet. Zij hadden een zoon Hans. Er was ook een meisje Lisa Stern, Sam kreeg wat met haar, maar op een dag vond hij Lisa met Hans in de kast. Lisa mocht niets zeggen anders zou Hans hen verraden, maar Sam vond hun. Ondanks dat Lisa niets had gezegd, werden de toch verraden en ze moesten naar Auswitsch, waar ook Hans heen ging als NSB’er. Dit zelfde verhaal had Sabine vroeger van haar vader gehoord. Na onderzoek van haar moeder kwam ze er achter dat haar vader in het echt Hans Fedders van Vliet was. Daarom is zij steeds voor Max gevlucht. Als Max hier achter komt en ook navraag heeft gedaan, onder andere bij Lisa Stern in Jeruzalem, wil hij terug naar Nederland. Op de avond voor zijn vertrek belt Sabine en Sam vraagt in tranen of zij hem wil vergeven.
Thema: Als iemand een oorlogsverleden heeft, dan heeft dat vaak invloed op het leven van hun kinderen. Motieven: 1. Max probeert duidelijk wat afstand te nemen van zijn vaders verleden. Max probeert het te verdringen, en praat er nooit over. Max voelt zich ook schuldig, omdat hij bang is dat hij niet genoeg respect toont voor de joden die zijn overleden of het kamp hebben overleefd. 2. Sabine wil juist zoveel mogelijk over de oorlog weten en hoort het liefst zoveel mogelijk verhalen daarover, omdat het over iets gaat waarvan zij denkt dat het ook over haar vader gaat. Ze wil denk ik haar vader begrijpen. 3. Als Sabine erachter komt dat haar vader niet joods is, en zelfs joden heeft verraden, vertrekt ze naar de Verenigde Staten. Op het moment dat ze zich realiseert dat haar vader een verrader is, zegt ze tegen iedereen dat hij dood is. Als Max vraagt hoe het met haar vader gaat als ze elkaar weer tegenkomen zegt ze dat haar vader dood is en scheldt ze haar vader zelfs uit. Hieruit blijkt dat ze zich erg veel aantrekt van het verleden van haar vader. 4. De kinderen van Sam nemen hem het kwalijk dat Sam nooit thuis vertelde over de oorlog, maar wel alles vertelde aan Sabine. Hij schreef zelfs een boek erover en droeg het op aan Sabine. De kinderen voelden zich daardoor buitengesloten omdat zij niet joods waren en omdat hij zijn verhalen niet met hen deelde. 5. Sabine kan nauwelijks leven met het feit dat haar vader een verrader is, en verdwijnt daarom steeds. Als Sabine zich niets zou aantrekken van het verleden van haar vader en zich er niet voor zou schamen, zou ze niet steeds weggaan. Commentaar op het thema Aan de ene kant ben ik het met dit thema eens, omdat ik denk dat als mijn vader iets verschrikkelijks had gedaan in de oorlog, ik me daar ook slecht onder zou voelen. ik zou me denk ik ook schamen voor wat mijn vader gedaan had, en bang zijn dat iedereen zou denken dat ik precies hetzelfde zou doen in een oorlogssituatie. Ook denk ik dat als mensen een traumatische ervaring opgedaan hebben, door bijvoorbeeld een concentratiekamp, dat zoiets diep zit, dat het constant naar boven komt en HUN leven heel erg beïnvloed. Hierdoor wordt hun omgeving er ook heel erg mee geconfronteerd, en het lijkt me voor de omgeving ook moeilijk om daar mee om te gaan. Zij hebben het niet meegemaakt en kunnen het zich moeilijk voorstellen en kunnen zich daarom buitenstaander gaan voelen. Aan de andere kant ben ik het niet met het thema eens, omdat ik denk dat je als ouder ervoor moet kunnen zorgen dat je kind geen last heeft van jouw problemen. Ik zou bij mijn kinderen in ieder geval proberen zo min mogelijk hen ermee te confronteren. Ik vind dat een kind een zo zorgeloos mogelijk leven moet kunnen leiden, en dat je het kind niet onnodig moet confronteren met jou problemen. Structuurelementen perspectief
Dit boek is geschreven vanuit een subjectief perspectief. De verteller in het boek is Max Lipschitz. 1. Het subjectieve perspectief komt vooral duidelijk naar voren als het om Sabine gaat. Max denkt namelijk voortdurend aan Sabine en is heel erg veel met haar bezig. Hij doet er ook alles voor om haar weer terug te vinden als ze voor de eerste keer verdwijnt. Hij staat hiermee dus echt binnen het verhaal. 2. Waaruit ook blijkt dat het een subjectief perspectief is, is dat Max heel veel doet en met heel veel verschillende mensen in aanraking komt gedurende het verhaal. Hij reist bijvoorbeeld heel wat af en voert vele conversaties met verschillende mensen. Hierdoor besef je dat hij een personage in het boek is. 3. Vervolgens wisselt de stemming van Max nogal vaak gedurende het verhaal. Het ene moment kan hij wel schreeuwen van woede, het andere moment voelt hij intense haat, maar ook is er liefde en geluk. Door al deze afwisseling besef je ook weer dat hij duidelijk een personage die in het boek meespeelt. Aan het einde van het boek leest Max ook het boek van Sam, en dan is Sam de ik-verteller. Ook als Max naar Lisa Stern gaat vertelt zij haar verhaal in de ikvorm. Het verhaal lijkt daardoor op het einde wel een wisseling van verteller te hebben. Door het subjectieve perspectief is de betrokkenheid heel groot in dit boek. Je leest het immers door de ogen van een persoon die in het verhaal betrokken is. De betrouwbaarheid daarentegen is klein, omdat je alleen maar kijkt vanuit het oogpunt van Max en alleen zijn gedachten weet. Ik vind dit perspectief goed gekozen, omdat Max zich afvraagt waarom Sabine verdwenen is, en omdat je je goed kan inleven in Max, wil je het zelf ook weten. Spanning De spanning in dit boek is in het begin laag, maar loopt steeds meer op. Des te dichter je bij de ontrafeling van het geheim komt, des te spannender het wordt. Sabine is in het begin van het verhaal nog niet weg, dus er is nog niets om je als lezer af te vragen. Maar als Sabine verdwijnt, wil je na een tijdje toch wel weten waarom ze weg is gegaan. De ontrafeling van het geheim wordt zo lang uitgesteld, dat aan het einde van het boek de spanning zo oploopt dat je door blijft lezen tot je weet waarom Sabine weg is gegaan. Op mij als lezer had dit als effect dat ik in het begin van het boek er een beetje tegen op zag om het te lezen, omdat het heel erg veel hetzelfde was. Toen Sabine verdween bleef het ook nog saai, tot hij haar weer zag in Frankfurt. Vanaf dat moment vond ik het steeds moeilijker om het boek weg te leggen, omdat ik wilde weten hoe het zou aflopen. Toen ik het boek bijna uit had, en het NOG niet wist, heb ik het boek niet meer weg kunnen leggen en heb het uitgelezen. Dit kwam omdat de afloop steeds maar weer werd uitgesteld.
Chronologie Het verhaal begint in het heden. Max vertelt over hoe hij Sabine heeft ontmoet, hoe en wanneer ze is verdwenen, en hoe hij haar heeft teruggevonden. Dit noem je post rem, ook wel raamvertelling. Dit betekent dat het verhaal begint aan het einde van een gebeurtenis en terug kijkt op de gebeurtenis. Het verhaal is een chronologisch verteld verhaal. Eerst verteld Max hoe hij Sabine ontmoet heeft, dan hoe ze verdwijnt, hoe hij haar weer ontmoet in Frankfurt, hoe ze in Los Angelos weer verdwijnt, en hoe hij erachter komt dat zij de dochter is van Hans Vedders van Vliet. Het effect van deze manier van schrijven op mij als lezer was dat ik net zoveel wist als Max. het is niet zo dat jij al meer weet dan Max, maar dat je geleidelijk achter de waarheid komt. Het leest ook heel plezierig als er geen flashbacks of flashforwards in het verhaal voorkomen omdat je dan niet op het verkeerde been wordt gezet. Figuren Max is een open figuur. Hij is in het begin van het boek een beetje op zoek naar zijn identiteit. Hij weet zichzelf nog niet echt een lekkere houding te geven. Hij rommelt ook maar een beetje aan met Sabine, laat haast niets van zich horen. Langzaam groeien ze toch naar elkaar toe en gaan samenwonen. Toch begrijpt Max Sabine vaak niet helemaal, hij vindt dat ze vaak zeurt en begrijpt niet waarom ze telkens weer alles over de oorlog oprakelt. Vanaf het moment dat ze verdwijnt ontwikkelt Max zijn persoonlijkheid zich sterk. Hij beseft dat Sabine de vrouw voor hem is, dat hij niet kan leven zonder haar, dat hij gemeen geweest is tegen haar en dat hij zichzelf een klootzak vindt. Hij gaat haar zoeken. Pas na vijftien jaar ziet hij haar weer voor het eerst. Zo krijgen ze weer contact en komt Max telkens dichter bij de onthulling van het geheim. Hoe meer Max te weten komt, hoe beter hij Sabine begrijpt en hoe meer zijn persoonlijkheid zich ontwikkelt. Sabine is een ander belangrijk persoon uit het boek. Sabine is een gesloten figuur. In het begin van het boek is ze heel kwetsbaar en heeft vaak last van huilbuien, omdat ze gewoon heel erg geobsedeerd lijkt door het oorlogsverleden van haar joodse ouders. Als Max haar na vijftien jaar weer terug ziet lijkt het er op het eerste gezicht op dat ze heel hard is geworden, maar later blijkt dat ze nog net zo geobsedeerd is als vroeger, alleen wordt het Max nu pas duidelijk waarom ze zo geobsedeerd is. Sabine maakt dus verder geen karakter ontwikkelingen door. Ik denk dat de schrijver bewust ervoor heeft gekozen om Sabine geen karakter ontwikkeling door te laten maken, omdat Sam haar 17 jaar later nog moest kennen. Ik denk dat ze bedoeld had om Max en Sabine in Los Angelos weer een relatie te krijgen, en als Sabine zoveel zou zijn veranderd, was Max ideale beeld van haar veranderd, denk ik. Informatie over de auteur Jessica Durlacher is geboren in 1961. Haar vader heeft in een concentratiekamp gezeten en praatte daar thuis nooit over. Dit is hetzelfde als Simon (de vader van Max) en Sam (de hollywood filmproducent). Alledrie hebben ze het concentratiekamp overleefd en zijn ze getrouwd met een niet-joodse vrouw. Jessica Durlacher heeft al eerder een boek geschreven, namelijk “Het Geweten” , een boek waar veel uiteenlopende meningen over waren. Net als “De Dochter” bestaat “Het Geweten” uit allemaal kleine hoofdstukjes. Het taalgebruik van Jessica Durlacher is van hoog niveau, maar tegelijkertijd ook hedendaags. Er wordt niet moeilijk gedaan over scheldwoorden of dingen die met seks te maken hebben. Bijvoorbeeld het moment dat Max zijn tante; Judith, bij hun logeert, wordt er veel geschreeuwd en gevloekt; ‘Ja, ik ga dood’ baste ze. ‘Een beetje later dan Adolf gepland had, maar een beetje eerder dan wanneer hij er niet geweest was. Zo krijgt hij uiteindelijk toch nog zijn zin, de motherfucker’. Ook al heeft Jessica Durlacher maar 2 boeken geschreven, er is wel een duidelijk verband tussen de boeken. Allebei gaan ze over het leven van kinderen van oorlogsslachtoffers en over hun schuldgevoelens tegenover de slachtoffers. Jessica Durlacher is de winnaar van de DebutantenPrijs 1998. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Stichting Perspektief Dordrecht. Aan de prijs is een bedrag van 10.000 gulden verbonden. Durlacher kreeg hem voor haar roman “Het Geweten”. Het was haar eerste roman die ze schreef, en daar brak ze dus ook meteen mee door, vandaar dat haar populariteit erg is toegenomen. Nu is inmiddels haar tweede roman verschenen, “De Dochter”. Het is nog niet zo lang uit, dus hebben nog niet veel mensen het gelezen. Wel is het boek tot nu toe bij de pers zeer positief ontvangen. “Met de dochter slaagt Jessica Durlacher erin om van een onaannemelijk melodrama een geloofwaardige tragedie te maken. Ze beschikt over een gedreven, vaardige pen die een ware verteller nodig heeft”, aldus Elsbeth Etty van NRC Handelsblad. Volgens Monica Soeting, van de Volkskrant, is het een film. “ Een ouderwetse, spannende Hollywoodfilm, van het type The Sting of The Firm”. Identificatie Ik kan mij niet echt identificeren met de hoofdpersonen uit het boek. Als voorbeeld neem ik Max. Max is de zoon van een oorlogsslachtoffer. Ik heb zelf helemaal niets met de oorlog te maken. Mijn opa en oma hebben niet in een concentratiekamp gezeten, en mijn ouders ook niet. Ik kan mij niet goed voorstellen hoe het voelt als kind als (een van) je ouders in een concentratiekamp hebben (heeft) gezeten. Verder is Max joods, en dat speelt een grote rol in zijn leven. Ik ben zelf ongelovig opgevoed, en geloof speelt in mijn leven geen belangrijke rol. Verder is Max als hij Sabine ontmoet 23 jaar, en als hij haar in Los Angelos weer ziet (wat ook het grootste gedeelte van het verhaal is) is hij 40 jaar. Ik ben zelf 16, en er zullen dus denk ik wel grote verschillen zijn in manier van denken en doen. Max wil eerst ook niets weten over de oorlog, maar later wil hij er zoveel over lezen als mogelijk is. Met dat laatste kan ik me wel een beetje identificeren, want ik vind het leuk/interessant om over de oorlog te lezen en er veel van af te weten. Alleen schaamt Max zich ervoor, omdat hij bang is dat het wordt gezien als verraad aan de oorlogsslachtoffers. Hij is bang dat men denkt dat hij het leuk vind om te lezen wat er met de oorlogsslachtoffers is gebeurd, terwijl het toch “zijn soort” is. Dit heb ik dan weer helemaal niet. Ik kan mij wel een beetje identificeren met een van de bijfiguren. Als voorbeeld neem ik de dochter van Sam. Zij heeft het er erg moeilijk mee dat haar vader nooit thuis verteld over de oorlog, maar wel alles verteld aan Sabine. Ik denk dat ik het ook heel vervelend zou vinden als mijn vader meer met zijn problemen naar zijn assistent zou gaan dan dat hij ze met mijn moeder of met ons zou bespreken. Ik kan dus begrijpen dat zij het daar moeilijk mee heeft. Voor de rest wordt er niet veel verteld over de dochter van Sam, dus ik kan hier niet dieper op ingaan. Commentaar op het boek “De Dochter” van Jessica Durlacher is een aanrader. Van onze eerste ontmoeting is het vooral haar blik die ik me herinner. Die ergerlijke blik die pas zoveel later zijn ware betekenis heeft gekregen. Ik mocht toen der tijd niet de allersubtielste of aardigste zijn van de jongens die ik indertijd tot mijn vrienden rekende, bot kon je me nu ook weer niet noemen. Ik kón die blik toen eenvoudigweg niet op de juiste manier duiden. Nieuwsgierig keek ze, verlegen en tegelijkertijd beschermend, alsof ze me kende, alsof ze iets in me opmerkte dat ik zelf was vergeten. Ik voelde me erdoor betrapt zonder dat ik iets had willen verbergen, en dat nam ik haar aanvankelijk kwalijk. Later begreep ik dat ik het misschien vooral mezelf kwalijk nam, en dat het een vorm van opzet is als je je laat betrappen, zelfs op je eigen gedachten. Ook voor de ergste gedachten ben je uiteindelijk zelf verantwoordelijk. Zo begint “De Dochter” van Jessica Durlacher. Naar mijn mening een uitstekend boek dat meer mensen zouden moeten lezen. Mijn stelling is dan ook: “De Dochter” van Jessica Durlacher is een aanrader! Als eerste vind ik dit een goed boek, omdat ik denk dat niet veel mensen weten dat de kinderen van de joodse ouders die de tweede wereldoorlog overleefd hebben, het ook zwaar kunnen hebben. Ik had hier zelf eigenlijk nog nooit echt bij stil gestaan en ik denk zo ook vele anderen niet, het is dus leerzaam. Ook denk ik dat er best veel boeken zijn geschreven over de tweede wereldoorlog, maar ik vond dit een heel apart boek, vooral omdat het niet over de oorlogsslachtoffers gaat, maar over hun kinderen. Als tweede is Max een open figuur en tegelijkertijd de verteller, waardoor ik me heel goed in hem in kon leven. Je redeneert, haat, lacht als het ware met hem mee. Hierdoor krijg je het gevoel dat je deze persoon kent en dat je ook ziet hoe hij gedurende het verhaal verandert. Verder weet de schrijfster de spanning heel goed en langzaam op te bouwen, tot een schokkend einde, waardoor alles op zijn plaats valt. Mede door de spanning wordt je door het verhaal gegrepen en kan je niet meer stoppen met lezen. Vervolgens is het taalgebruik van Jessica Durlacher is niet moeilijk te begrijpen, maar wel van hoog niveau. Het is ook zeer hedendaags en dat is voor mij een belangrijk detail. Door het hedendaagse taalgebruik leest het veel makkelijker door en wordt er ook niet moeilijk gedaan over scheldwoorden of dingen die met seks en dergelijke te maken hebben. Aan de andere kant vind ik dat het thema een beetje zwaar is. Af en toe lijkt het naar mijn gevoel allemaal net iets te ingedikt, iets te overdreven. Dan is Sabine weer verdwenen, dan verteld ze weer een vaag verhaal, dan doet Max zijn vader weer eens naar, het houdt niet op. Af en toe werd ik daar wel een beetje moe van. Ook het slot viel mij een beetje tegen: voor de laatste maal spreken de ex-geliefden elkaar, aan de telefoon. Zowel het kind van de verrader als het kind van het kampslachtoffer vraagt bij die gelegenheid om vergiffenis. Op zich een mooi einde, maar naar mijn mening te cliché. Als ik dan een afweging moet maken dan zie ik al snel dat voor mij de argumenten die de stelling verdedigen het winnen van de argumenten die de stelling aanvallen. Met name omdat ik de argumenten tegen de stelling zwakker vind. Vooral het argument over het slot. Het slot op zich is wel een beetje cliché, maar het is nou niet meteen zo erg dat het het verdere boek ontkracht, het geeft de lezer denk ik ook wel een bevredigend gevoel. Wat ik zwaarder vind wegen, is het argument over het thema, want daar stoorde ik me soms wel eens aan in het boek. Ondanks dat heeft het boek een grote indruk op me gemaakt. Daarbij speelt het argument over het leed van de kinderen (de “tweede generatie”) van de joden die de oorlog overleefd hebben, de grootste rol. Ik had aan het eind van het boek echt iets geleerd. Ook een heel belangrijk argument vind ik dat je echt in de persoon Max kruipt en dat je zo echt in het boek komt te zitten. Ook door de spanning wordt je door het boek gegrepen. Kortom, de nieuwe roman van Jessica Durlacher is een zeer goed boek, met name omdat ik denk dat niet veel mensen kennis hebben van het leed van de“tweede generatie” van de joden die de tweede wereldoorlog overleefd hebben en omdat je je goed kan inleven in de hoofdpersoon en omdat het verhaal spannend is.