ZAKELIJKE GEGEVENS
J. Bernlef
Hersenschimmen, Wolters Noordhoff, Groningen, 1990-I, 166 blz. (eerste druk 1984) Psychologische roman EERSTE REACTIE Ik heb dit boek gekozen voor mijn boekverslag omdat meerderen het hadden gelezen. Van hun kreeg ik positieve reacties wat mij er toe zette om dit boek te lezen. Ook de titel sprak me aan en wekte enige nieuwsgierigheid bij me op. Toen ik in het boek begon, sprak het me wel aan. Dit kwam door de verstrooide acties van de hoofdpersoon. Maar toen na een tijdje nog steeds werd verteld over diezelfde acties, begon het me al te vervelen. Dit zorgde ervoor dat ik er geen lol in had om verder te lezen. Het zou goed geweest zijn om voor een beetje afwisseling te zorgen aan het begin, waardoor het een stuk aantrekkelijker zou zijn om het boek met lol uit te lezen. VERDIEPING De 71-jarige Maarten Klein en zijn vrouw Vera wonen met hun hond Robert in Gloucester in de VS. Op een winterse dag kijkt hij uit naar de schoolbus die elke dag voor hun huis stopt. Door verschillende opmerkingen van Vera merk je dat Maarten een beetje verstrooid begint te worden. Dit is het geval omdat het zondag is en omdat er dan geen school is. Ook denkt Maarten dat het ochtend is in de middag. Ook zaken als zijn koffie opdrinken en hout voor de kachel halen worden vergeten. Achter dit alles wordt niks gezocht en er wordt van uitgegaan dat het door de koude winter komt. Toch zit Maarten over zijn vergeetachtigheid in en weet hij dat er iets aan de hand met hem is. Hij gaat woorden gebruiken die hij vroeger wel eens op zijn werk gebruikte.Na zijn pensioen had hij deze woorden nooit echt meer gebruikt. Hij denkt terug aan gebeurtenissen uit de tweede wereldoorlog en de tijd dat hij nog werkte. Ook komen er dingen naar boven waar hij zich niks van herinnert. Hij denkt terug aan zaken en gaat ervan uit dat ze op dat moment gebeuren. Een voorbeeld hiervan is een vlechtwerkje waaraan hij werkte op de kleuterschool. In deze gedachte scheurt hij de krant in reepjes met de gedachte dat hij papieren strookjes knipt voor het vlechtwerkje. Tijdens een wandeling met Robert haalt Maarten het verleden en het heden weer door elkaar. Hij verwart een meisje dat werkt in een café, waar hij een biertje drinkt, met z’n eerste vriendin. In het antiquariaat vraagt de verkoper aan Maarten hoe hij het boek ‘The Heart of the Matter’ vond, wat Maarten kort daarvoor daar gekocht had. Raar genoeg herinnert hij zich niets van dit boek terwijl hij er toch wat stukjes in gelezen heeft. Later komen er duidelijke vormen van dementie naar voren. Maarten vertrekt te voet naar een vakantiehuisje met de gedachte dat hij daar een vergadering voor zijn werk heeft. Het feit dat hij al met pensioen is zegt al genoeg. Als hij zich realiseert dat er geen vergadering is gaat hij weer terug en vergeet zijn tas in alle verwarring. Vera maakt zich inmiddels ernstig zorgen over Maarten en vraagt raad bij dokter Eardly. Deze raadt aan foto’s met Maarten te bekijken en herinneringen op te halen. Maarten weet alles over de foto’s te vertellen, maar weet dingen die veel korter geleden gebeurd zijn niet te vertellen. Ook raakt hij de controle kwijt over de taal. Hij kan niet meer zoals vroeger vloeiend Amerikaans spreken en hij heeft problemen met het opnoemen van voorwerpen. Hij haalt zijn moeder en Vera door elkaar en vergeet alles wat hem verteld wordt. Hij slaat de ramen in om de hond binnen te laten en vergeet het gas uit te doen. Hij gaat dokter Eardly als een vijand zien en gebruikt allemaal oude vergaderstrategieën tegen hem. Op een gegeven moment denkt hij in de oorlog te zitten waardoor hij een beetje gevaarlijk lijkt. Vanwege de situatie komt de gezinshulp Phil Taylor in huis wonen om op Maarten te letten. Ook zij wordt niet herkend en vergeleken met mensen van vroeger. Maarten loopt ’s nachts in huis rond en krijgt daarom een injectie. Ook poept hij een keer in zijn bed. Later ontsnapt Maarten en gaat hij terug naar het vakantiehuisje. Daar wordt hij gesignaleerd door de vuurtorenwachter die hem terugbrengt. Hij wordt door Maarten gezien als Amerikaanse bevrijder. Later komt de dokter bij hem en geeft Maarten een injectie. Hij wordt vastgebonden en weet niet meer wie hij en zijn familie zijn. Dan wordt hij naar een inrichting gebracht. Daar vertelt Vera hem dat de lente er aan ziet te komen.
Verhaaltechniek
De schrijfstijl was best goed. Er waren geen schrijfmethodes waardoor ik meteen in de knoop raakte. De gedachten en het heden werden goed uit elkaar gehouden. Ook met het taalgebruik had ik geen problemen. Soms was dit juist wel grappig.
Het verhaal speelt zich af in (en in de buurt van) het huis van Maarten en Vera in Gloucester in de VS. Het verhaal duurt acht dagen. Het aparte hieraan is dat dementie normaal een stuk langer duurt. Het verhaal is in de chronologische volgorde verteld en gecombineerd met flashbacks.
Maarten Klein: Maarten is 72 jaar, hij is geboren in Alkmaar en is vijftien jaar geleden naar Amerika geëmigreerd. Hij werkte als notulist bij de IMCO, een visserijorganisatie, maar hij is al weer een tijdje gepensioneerd. Hij is een round-character, want we komen steeds meer over hem te weten.
Vera Klein: Vera is al vijftig jaar de vrouw van Maarten en ziet haar man langzaam dement worden. Ook zij is een round-character
Fred en Kitty: Dit zijn de zoon en de dochter van Maarten en Vera. Dokter Eardly: Deze helpt Maarten met medicijnen tegen de dementie
Phil Taylor: De gezinshulp
De personen die na Vera komen zijn typen, omdat je door het verhaal heen niks over hun te weten komt. De situatie waarin Maarten zit is een moeilijke situatie. Hij wordt met de dag verstrooider en gelooft er in het begin niet aan dat het mis is. Als het uiteindelijk op dementie begint te lijken, is de situatie nog veel moeilijker. Hij herkent niemand meer en zijn familie kent hem eigenlijk ook niet meer. Het verhaal is verteld vanuit in de ik-vorm. Je ziet het allemaal uit de ogen van de hoofdpersoon Maarten. Omdat Maarten steeds dementer wordt verandert zijn persoonlijkheid en vervalt de ik-vorm later ook. Uit de ogen kijken van een dement iemand zou onduidelijk zijn in een verhaal. Thematiek Het thema van het verhaal is dementie of depersonalisatie. Dit thema vind je vooral bij het eind. Hier kent hij z’n vrouw niet meer en vertoont hij raar gedrag. Het boek heet ‘Hersenschimmen’, omdat Maarten aan dementie lijdt. Er zitten dus schimmen in z’n hersenen. De situaties en de mensen uit het dagelijks leven veranderen in schimmen door de dementie. Later gebeurt dit ook met dingen uit het verleden. Uiteindelijk heeft een dement iemand alleen nog maar schimmen in z’n hersenen. Literatuurgeschiedenis Het boek is in 1984 geproduceerd
J. Bernlef (Hendrik Jan Marsman) werd geboren in 1936 in Sint-Pancras en is opgegroeid in Amsterdam en Haarlem. Na zijn H.B.S.-A is hij een half jaar student aan de Politieke-Sociale Faculteit in Amsterdam. Tegelijk werkt hij in een boekenwinkel. Toen hij in dienst was debuteerde hij met ‘Mijn zusje Olga’. Tussen 1958 en 1960 reist hij wat af tussen Nederland en Zweden. Later schrijft hij ‘Stenen Poelen’en ‘Kokkels’, waarvoor hij beide prijzen krijgt. Ook richt hij het tijdschrift ‘Rabarber’ op samen met G. Brands en K. Schippers. Verdere titels van hem zijn: Ijsbergen, De man in het midden, Meeuwen, Sneeuw. BEOORDELING Ik vond het een saai boek. Aan de andere kant is het wel één van de meest leerzame boeken die ik ooit gelezen heb. Dit komt door het leerzame thema waar ik nog niet erg veel over wist. Het saaie aan het boek was dat ongeveer alle trekjes van Maarten’s dementie beschreven werden. Dit maakte het boek slaapverwekkend en niet aantrekkelijk om in door te lezen. Uiteindelijk had ik er geen spijt van omdat het verhaal toch best goed was en omdat ik er wel heel wat van heb geleerd. Ik zou iemand dit boek toch wel aanraden al is het alleen maar voor de leerzame informatie. Ook als ze slaaptekort hebben moeten ze dit boek zeker lezen.
Hersenschimmen, Wolters Noordhoff, Groningen, 1990-I, 166 blz. (eerste druk 1984) Psychologische roman EERSTE REACTIE Ik heb dit boek gekozen voor mijn boekverslag omdat meerderen het hadden gelezen. Van hun kreeg ik positieve reacties wat mij er toe zette om dit boek te lezen. Ook de titel sprak me aan en wekte enige nieuwsgierigheid bij me op. Toen ik in het boek begon, sprak het me wel aan. Dit kwam door de verstrooide acties van de hoofdpersoon. Maar toen na een tijdje nog steeds werd verteld over diezelfde acties, begon het me al te vervelen. Dit zorgde ervoor dat ik er geen lol in had om verder te lezen. Het zou goed geweest zijn om voor een beetje afwisseling te zorgen aan het begin, waardoor het een stuk aantrekkelijker zou zijn om het boek met lol uit te lezen. VERDIEPING De 71-jarige Maarten Klein en zijn vrouw Vera wonen met hun hond Robert in Gloucester in de VS. Op een winterse dag kijkt hij uit naar de schoolbus die elke dag voor hun huis stopt. Door verschillende opmerkingen van Vera merk je dat Maarten een beetje verstrooid begint te worden. Dit is het geval omdat het zondag is en omdat er dan geen school is. Ook denkt Maarten dat het ochtend is in de middag. Ook zaken als zijn koffie opdrinken en hout voor de kachel halen worden vergeten. Achter dit alles wordt niks gezocht en er wordt van uitgegaan dat het door de koude winter komt. Toch zit Maarten over zijn vergeetachtigheid in en weet hij dat er iets aan de hand met hem is. Hij gaat woorden gebruiken die hij vroeger wel eens op zijn werk gebruikte.Na zijn pensioen had hij deze woorden nooit echt meer gebruikt. Hij denkt terug aan gebeurtenissen uit de tweede wereldoorlog en de tijd dat hij nog werkte. Ook komen er dingen naar boven waar hij zich niks van herinnert. Hij denkt terug aan zaken en gaat ervan uit dat ze op dat moment gebeuren. Een voorbeeld hiervan is een vlechtwerkje waaraan hij werkte op de kleuterschool. In deze gedachte scheurt hij de krant in reepjes met de gedachte dat hij papieren strookjes knipt voor het vlechtwerkje. Tijdens een wandeling met Robert haalt Maarten het verleden en het heden weer door elkaar. Hij verwart een meisje dat werkt in een café, waar hij een biertje drinkt, met z’n eerste vriendin. In het antiquariaat vraagt de verkoper aan Maarten hoe hij het boek ‘The Heart of the Matter’ vond, wat Maarten kort daarvoor daar gekocht had. Raar genoeg herinnert hij zich niets van dit boek terwijl hij er toch wat stukjes in gelezen heeft. Later komen er duidelijke vormen van dementie naar voren. Maarten vertrekt te voet naar een vakantiehuisje met de gedachte dat hij daar een vergadering voor zijn werk heeft. Het feit dat hij al met pensioen is zegt al genoeg. Als hij zich realiseert dat er geen vergadering is gaat hij weer terug en vergeet zijn tas in alle verwarring. Vera maakt zich inmiddels ernstig zorgen over Maarten en vraagt raad bij dokter Eardly. Deze raadt aan foto’s met Maarten te bekijken en herinneringen op te halen. Maarten weet alles over de foto’s te vertellen, maar weet dingen die veel korter geleden gebeurd zijn niet te vertellen. Ook raakt hij de controle kwijt over de taal. Hij kan niet meer zoals vroeger vloeiend Amerikaans spreken en hij heeft problemen met het opnoemen van voorwerpen. Hij haalt zijn moeder en Vera door elkaar en vergeet alles wat hem verteld wordt. Hij slaat de ramen in om de hond binnen te laten en vergeet het gas uit te doen. Hij gaat dokter Eardly als een vijand zien en gebruikt allemaal oude vergaderstrategieën tegen hem. Op een gegeven moment denkt hij in de oorlog te zitten waardoor hij een beetje gevaarlijk lijkt. Vanwege de situatie komt de gezinshulp Phil Taylor in huis wonen om op Maarten te letten. Ook zij wordt niet herkend en vergeleken met mensen van vroeger. Maarten loopt ’s nachts in huis rond en krijgt daarom een injectie. Ook poept hij een keer in zijn bed. Later ontsnapt Maarten en gaat hij terug naar het vakantiehuisje. Daar wordt hij gesignaleerd door de vuurtorenwachter die hem terugbrengt. Hij wordt door Maarten gezien als Amerikaanse bevrijder. Later komt de dokter bij hem en geeft Maarten een injectie. Hij wordt vastgebonden en weet niet meer wie hij en zijn familie zijn. Dan wordt hij naar een inrichting gebracht. Daar vertelt Vera hem dat de lente er aan ziet te komen.
Fred en Kitty: Dit zijn de zoon en de dochter van Maarten en Vera. Dokter Eardly: Deze helpt Maarten met medicijnen tegen de dementie
Phil Taylor: De gezinshulp
De personen die na Vera komen zijn typen, omdat je door het verhaal heen niks over hun te weten komt. De situatie waarin Maarten zit is een moeilijke situatie. Hij wordt met de dag verstrooider en gelooft er in het begin niet aan dat het mis is. Als het uiteindelijk op dementie begint te lijken, is de situatie nog veel moeilijker. Hij herkent niemand meer en zijn familie kent hem eigenlijk ook niet meer. Het verhaal is verteld vanuit in de ik-vorm. Je ziet het allemaal uit de ogen van de hoofdpersoon Maarten. Omdat Maarten steeds dementer wordt verandert zijn persoonlijkheid en vervalt de ik-vorm later ook. Uit de ogen kijken van een dement iemand zou onduidelijk zijn in een verhaal. Thematiek Het thema van het verhaal is dementie of depersonalisatie. Dit thema vind je vooral bij het eind. Hier kent hij z’n vrouw niet meer en vertoont hij raar gedrag. Het boek heet ‘Hersenschimmen’, omdat Maarten aan dementie lijdt. Er zitten dus schimmen in z’n hersenen. De situaties en de mensen uit het dagelijks leven veranderen in schimmen door de dementie. Later gebeurt dit ook met dingen uit het verleden. Uiteindelijk heeft een dement iemand alleen nog maar schimmen in z’n hersenen. Literatuurgeschiedenis Het boek is in 1984 geproduceerd
J. Bernlef (Hendrik Jan Marsman) werd geboren in 1936 in Sint-Pancras en is opgegroeid in Amsterdam en Haarlem. Na zijn H.B.S.-A is hij een half jaar student aan de Politieke-Sociale Faculteit in Amsterdam. Tegelijk werkt hij in een boekenwinkel. Toen hij in dienst was debuteerde hij met ‘Mijn zusje Olga’. Tussen 1958 en 1960 reist hij wat af tussen Nederland en Zweden. Later schrijft hij ‘Stenen Poelen’en ‘Kokkels’, waarvoor hij beide prijzen krijgt. Ook richt hij het tijdschrift ‘Rabarber’ op samen met G. Brands en K. Schippers. Verdere titels van hem zijn: Ijsbergen, De man in het midden, Meeuwen, Sneeuw. BEOORDELING Ik vond het een saai boek. Aan de andere kant is het wel één van de meest leerzame boeken die ik ooit gelezen heb. Dit komt door het leerzame thema waar ik nog niet erg veel over wist. Het saaie aan het boek was dat ongeveer alle trekjes van Maarten’s dementie beschreven werden. Dit maakte het boek slaapverwekkend en niet aantrekkelijk om in door te lezen. Uiteindelijk had ik er geen spijt van omdat het verhaal toch best goed was en omdat ik er wel heel wat van heb geleerd. Ik zou iemand dit boek toch wel aanraden al is het alleen maar voor de leerzame informatie. Ook als ze slaaptekort hebben moeten ze dit boek zeker lezen.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden