Auteur: Harry Mulisch
Titel: De Aanslag
Uitgever: De Bezige Bij, Amsterdam, 19e druk
Jaar: 1987
Genre: (oorlogs)roman Gebeurtenissen: Aan de rand van Haarlem staan langs het Spaarne vier villa’s. In “Buitenrust” woont de familie Steenwijk. Links van hun villa staat de villa van familie Beumer en rechts staat de villa van meneer Kortwijk, daar weer naast stond de villa van de familie Aarts. In de straat van Anton wordt Fake Ploeg, commissaris van de politie, doodgeschoten, waarna hij door de buren bij hen voor de deur wordt gelegd. Peter wil hem terugleggen, dit lukt niet, hij nam toen een Ploegs pistool en vluchtte. De familie Steenwijk wordt uit hun huis gesleept en hun huis wordt verwoest. Anton komt in een cel terecht, waarna hij naar zijn oom en tante in Amsterdam mag. Na de oorlog wordt hij door een studievriend uitgenodigd voor een feestje in Haarlem waar hij sinds de oorlog niet meer was geweest. Hij gaat vroeg op weg naar het feestje en gaat een kijkje nemen in zijn oude straat, waar mevrouw Beumer hem binnenvraagt. In 1956 zijn er rellen in Amsterdam omtrent het communisme. In de portiek van zijn kamer ontmoet hij Fake Ploeg jr., die hij mee naar binnen vraagt waar een hevig gesprek plaatsvindt. Anton trouwt met Saskia, waarvan hij een kind krijgt, Sandra. Op een begrafenis ontmoet hij Cor Takes (Gijs), die Ploeg blijkt te hebben doodgeschoten. Anton wil er eigenlijk niet over praten, maar Cor wil toch zijn verhaal kwijt. De vriendin van Cor, Truus, die is doodgeschoten door de Duitsers, bleek bij Anton in de cel te hebben gezeten. Later komt hij Karin Korteweg tegen die hem vertelt dat haar vader het lijk versleept heeft omwille van zijn hagedissen. Het mocht niet bij de familie Aarts voor de deur komen te liggen, omdat die ondergedoken Joden hadden. Nu weet Anton ongeveer alles omtrent de aanslag. Personen: Hoofdpersonen: Anton Steenwijk: In het begin is hij volgzaam en verlegen, maar langzaam aan wordt hij zelfstandiger en zelfbewuster. Ook wordt hij verder in het verhaal gevoeliger. Hij toont meer emoties als het om zijn verleden gaat. Hij is een persoon, dat zich in de loop van het verhaal steeds meer ontwikkelt. Bijpersonen: Vader en moeder Steenwijk. Over deze personen kom je niet veel te weten. Ook de oom en tante van Anton zijn bijpersonen. Saskia Steenwijk – van de Graaf, is de eerste vrouw van Anton. Na de scheiding blijven ze nog steeds goede vrienden. Sandra Steenwijk, is de dochter van Anton. Zij blijft meer op de achtergrond. Liesbeth is de 2e vrouw van Anton. Van haar weet je alleen dat ze getrouwd is met Anton. Cor Takes is een oud verzetsheld die de oorlog niet uit zijn hoofd kan zetten, omdat zijn vriendin daarin is omgekomen. Over deze man kom je in de loop van het verhaal meer te weten. Fake Ploeg en Truus Coster zijn bijpersonen waar je niets over komt te weten.
Plaats: Aan de kade voor het huis van Anton, in Haarlem, speelde de belangrijkste gebeurtenis van het boek, de aanslag, zich af. Meteen na de aanslag heeft hij in een cel onder een politiebureau gezeten. In de Apollolaan in Amsterdam woonde hij na de aanslag bij zijn oom en tante. Hij woonde tijdens zijn studie op kamers in Amsterdam, waar Fake Ploeg junior bij hem binnen kwam wandelen. In Toscane (Italië), staat hun vakantiehuis waar ze in deel 3 op vakantie gaan en Anton een inzinking krijgt waarna de plek zijn schoonheid verliest. Tijd: Er zijn meerder periodes, achtereenvolgens zijn dat: 1945, 1952, 1956, 1966, 1981.De verteltijd is ongeveer 2,5 uur en de vertelde tijd is ongeveer 31 jaar. Het verhaal wordt in een duidelijke chronologische volgorde verteld. Er is niet echt sprake van tijdversnelling/tijdvertraging. Er zijn wel flashbacks, maar er worden niet veel details besproken. Dat is telkens maar bij 1 of 2 dagen zo. Begin: Het begin is inleidend. Het begint dat er wordt verteld hoe Anton woont en wie er allemaal wonen. Probleem en afloop: Het probleem is dat Anton niet weet wat er precies is gebeurd tijdens de aanslag. Daar wil hij achter zien te komen. Het eindigt dat Anton nu eindelijk weet wat er in die tijd van de aanslag is gebeurd. Het boek heeft over het algemeen wel een goede afloop, omdat Anton nu alles weet wat hij wilde weten. Het boek heeft een gesloten einde, omdat alle hoofdzakelijke problemen zijn opgelost. Het verhaal is erg realistisch, omdat er wordt verteld uit de jaren van de oorlog, waarin de feiten die gebruikt zijn, ook kloppen. Perspectief: Hetverhaal wordt vooral uit het oogpunt van Anton verteld, ook al zitten er ook stukjes bij waarin Cor iets vertelt. Het is dus een ik-perspectief.
Titel: De titel van het boek slaat op de centraal staande gebeurtenis in dit boek: “de aanslag” op Fake Ploeg die het leven van de familie Ploeg, Cor Takes, Truus Coster, de familie Steenwijk en anderen, maar vooral Anton Steenwijk, voor de rest van hun leven (hoe kort dan ook) heeft getekend. Thema: Anton is de rest van zijn leven bezig om de aanslag te verwerken en te verklaren. Belangrijk in dit verhaal is de schuldvraag. Wie had de dood van zijn familie op zijn geweten? In het begin wil Anton niet meer aan de oorlog denken, wat gebeurd is, is gebeurd, totdat hij Cor Takes (Gijs) tegenkomt. Het is dus duidelijk dat als je in een oorlog hebt gezeten, je dat heel je leven meedraagt. Beoordeling: In dit boek werd je erg meegesleept, mede omdat het zo realistisch is. Je herkent punten uit de oorlog . De opbouw is duidelijk. Het verhaal is opgebouwd in 5 episodes die weer onderverdeeld zijn in verschillende hoofdstukken. De stijl van de schrijver is niet bijzonder. De stijl is wel helder, sober en eenvoudig. De zinnen zijn eenvoudig om te lezen en het lijkt daarom net of alles echt gebeurd is. Het boek is makkelijk te volgen. Miischien komt dat ook, omdat ik de film al eens heb gezien.