Onderwerp
De onderwerpen in dit boek zijn: gevolgen van een oorlog op een kind. Invloed van een oorlogs-daad op een mens en de schuldvraag (vraag naar schuld en verantwoordelijkheid). De laatste is het belangrijkste.

Het zijn niet zo’n duidelijke onderwerpen. Je moet wel even zoeken voordat je ze hebt. Dit komt doordat er meerdere onderwerpen zijn. Ik vond deze onderwerpen wel interessant. Dat komt doordat ik wel van dit soort boeken houd. Alleen had ik het boek anders verwacht. Ik had ge-dacht dat het boek meer over de oorlog zou gaan, maar dat is alleen in het begin het geval. Dat is wel jammer.

Ik kon me wel in de onderwerpen indenken en inleven want het is natuurlijk niet niks als je ouders en broer doodgeschoten worden. Je blijft daar volgens mij toch heel je leven trauma’s van hebben. Ik kan me ook wel indenken dat hij de waarheid wil weten. Hoe het nou echt gegaan is, en waarom? Dat helpt je met het verwerken van zoiets.


Door de onderwerpen ben je wel gaan denken van wat is dat erg en wat vervelend voor Anton. Ik had er nog nooit aan gedacht hoe erg dat zoiets zou zijn, maar door dit boek ben ik er wel over na gaan denken. Maar mijn idee van dat de Duitsers slechte dingen hebben gedaan is hierdoor alleen maar meer toegenomen.

Het is alleen wel jammer dat de onderwerpen niet meteen duidelijk zijn. Je moet er wel echt even over nadenken. De onderwerpen worden redelijk diepgaand behandeld maar dan alleen als je weet waar het over gaat. Anders kan het boek wel langdradig zijn en niet zo interessant.

Personages
De personages deden mij niet veel. Dat kan komen omdat ze niet herkenbaar zijn, want ik heb nooit een oorlog of een andere aanslag meegemaakt. Alleen met mijn opa zou ik ze kunnen vergelijken, want die heeft de oorlog ook nog meegemaakt maar was toen geen kind meer.

Ik raakte redelijk betrokken bij de personen. Ik kan me wel in hun problemen verplaatsen want wie zou het niet erg vinden als zijn familie(lid) werd doodgeschoten. Volgens mij houden veel mensen aan zoiets een trauma over. Ik zou dat wel hebben.

Het meest leefde ik toch mee met Anton. Niet alleen omdat hij de hoofdpersoon is, maar ook door de aanslag. Dat moet verschrikkelijk zijn geweest voor hem. En de midlife-crisis waar hij later in kwam te zitten, alleen omdat hij het nooit goed heeft kunnen verwerken. Zo zie je maar weer dat je het moet verwerken, anders kan het slecht aflopen.

Ik vond dat iedereen deed zoals ze het hoorden te doen. Ik vond het niet gek dat Fake zijn vader verdedigde tegenover Anton, want veel kinderen zouden hun ouder(s) verdedigen tegenover iemand anders. Alleen Cor Takes reageerde wel een beetje vreemd want hij ging zich zitten verontschuldigen en verdedigen tegenover Anton, terwijl Anton helemaal niet in de aanval ging tegen hem.

Eigenlijk is geen enkele beslissing of uitspraak onbegrijpelijk of onaanvaardbaar, want iedereen mag reageren zoals hij wil en ik vond dat niemand echt verkeerd reageerde. Heel misschien zou alleen de buurman verkeerd gereageerd hebben met zijn uitspraak ‘O God, de hagedissen’, want mensen zijn meer waard dan hagedissen. Dus zou ik nooit zo gereageerd hebben.

De buurman reageert niet echt voorspelbaar met zijn opmerking over de hagedissen, want zoals ik al gezegd heb zijn mensen meer waard. De andere personages reageren wel voorspelbaar, want ik zou denk ik hetzelfde gereageerd hebben. Alleen niet zoals de Duitsers, maar ik kan me het wel voorstellen dat zoiets gebeurt.

De enige personen die ik sympathiek vind zijn Anton en Truus Coster. Truus Coster omdat ze Anton probeert moed in te praten in een vervelende tijd. Anton zelf is wel een beetje sympathiek tegen Fake, maar die andersom ook. Maar Anton is over het algemeen wel sympathiek. De andere personages zijn niet altijd even sympathiek.


Van Anton kom je het meest te weten, over zijn jeugd, studie, beroep. Welke vrouwen hij trouw-de, over alles eigenlijk, maar het meest over zijn doen en denken. Je ziet Anton zich verder ontwikkelen in zijn doen en denken. Ook ‘zie’ je hem bij wijze van spreken groter worden.

Taalgebruik
Op het taalgebruik is niets aan te merken, het boek is in standaard Nederlands geschreven. De zinnen zijn redelijk tot lang, maar nergens zo ingewikkeld dat je ze niet goed kunt begrijpen.

Ik kon bij de gebeurtenissen meestal wel een beeld voor ogen krijgen van wat er gebeurde, maar dat kan ik meestal bij bijna elk boek. Maar dat neemt niet weg dat ik het verhaal best wel beeldend geschreven vind.

Er zijn mij geen eigenaardigheden in taal en spelling opgevallen, behalve het gebruik van kleine letters in de spelling van bijvoorbeeld duitsers, amerikanen en god. Maar die leverden geen problemen op.

Ik vind de verhouding tussen beschrijving, dialoog en weergave van gedachten en gevoelens niet zo plezierig. De schrijver gebruikt veel dialogen, maar ook niet te veel. De dialogen komen natuurlijk over; d.w.z. het had echt gebeurd kunnen zijn.

Ik vind de manier van vertellen juist niet te wijdlopig, te uitgesponnen of te hoogdravend. Het is makkelijk geschreven en leest goed weg. Ik was er zo doorheen.

Ik vind dat het boek wel redelijk wat beeldspraak bevatte, maar daar had ik niet zoveel moeite mee. Ik stelde me er gewoon iets bij voor en dan was er geen probleem meer.

Thema/motieven

1 De dobbelsteen. Dobbelsteen zorgt er voor dat Anton in een midlife-crisis komt.

2 Brand, rook, as. Die dingen zijn als een rode draad door het
verhaal heen. Vb Motto, huis, Fake die langs komt (kachel), crematie en bij Cor Takes (asbak).

3 Cryptogram. Hij lost telkens een klein stukje van het cryptogram op. Dat is vergelijkbaar met de aanslag, want daar lost hij ook telkens een stukje van op.


4 De liedjes. Zoals Red roses for a blue lady.

Ze hebben er een klein beetje mee te maken, maar ze verwijzen niet allemaal naar een thema.

Vraag van schuld en verantwoordelijkheid.

Ja, er zijn nog meer thema’s:
1 Gevolg van oorlog op een kind.
2 Invloed oorlogsdaad op een mens.

Perspectief
Vanuit Anton van Steenwijk, de hoofdpersoon.
Er is in het verhaal een alwetende verteller aan het woord.
Er is geen sprake van een perspectief wisseling in dit verhaal.

Tijd
Het verhaal speelt zich in verschillende jaren af:
$1945 De aanslag / de hongerwinter, tijdens 2de WO.
$1952 De Beumers, het monument, tijdens Koreaanse oorlog.
$1956 Fake Ploeg (Junior) / anticommunisme, tijdens oorlog Rusland, Hongarije.
$1981 Karin Korteweg / vredesdemonstratie, tijdens Demonstratie tegen kernwapens.


De verteltijd is 254 bladzijden, de vertelde tijd is bijna 37 jaar. Uit die periodes worden telkens maar een paar dagen gedetailleerd verteld. Het boek is in-gedeeld in episodes en daartussen zitten vrij grote tijdsverschillen bv. 4 jaar. Aan het begin van een nieuwe episode wordt de tussenliggende tijd tussen de twee episodes in het kort beschre-ven. Er zitten verder geen grote vooruitwijzingen, tijdvertragingen in het boek.

Het verhaal is in chronologische volgorde verteld, en de geschiedenis in werkelijkheid loopt ongeveer gelijk. Op blz. 96-97 staat een vrij grote flash-back, over de heer Korteweg, zijn dochter Karin, en zijn terraria met reptielen.

Personages

$Anton Steenwijk is de hoofdpersoon in het boek. In het begin van het boek is hij twaalfjaar, aan het einde 48 of 49 jaar. Volgens de opmerkingen van anderen verandert hij in de loop der jaren nauwelijks. Hij was een lange, slanke man met sluik, donker haar, donkere wenkbrauwen, donkere ogen en een gave huid in de tint van noten. Hij hield meestal zijn hoofd een beetje schuin en gooide vaak zijn haar met een korte beweging naar achteren, wat iets symphatieks had. Hij liep een beetje sloffend. Anton leek op zijn vader. Anton doorliep het gymnasium, en ging daarna medicijnen studeren en specialiseerde zich in anesthesie.

$Antons vader, de heer Steenwijk was griffier bij de arrondisementsbank. Tijdens de oorlog gaf hij Peter (Antons broer) Griekse les. De heer Steenwijk had donkere ogen.

$Peter Steenwijk was Antons ongeveer vijf jaar oudere broer. Hij had blond haar, en blauwe ogen, net als zijn moeder.

$Truus Coster en Cor Takes waren twee verzetsstrijders die de aanslag op Fake Ploeg beraam-den en uitvoerden. Truus Coster werd tijdens de oorlog geëxecuteerd dor de Duitsers.

$Fake Ploeg was een politieman in Haarlem die tijdens de oorlog lid was geworden van de NSB, en uit de weg werd geruimd door het verzet.

$Saskia de Graaff was een stewardess, waar Anton (ongeveer in het midden van het boek) mee getrouwd was. Haar vader was door zijn verzetswerk in de oorlog ambassadeur geworden in Athene.

$Meneer Korteweg was zeeman geweest, en had veel reptielen, die voor hem erg belangrijk waren. Daarom verlegde hij het lijk van Fake Ploeg. Later trapte hij de reptielen dood omdat Antons ouders en broer vermoord waren. Uit angst dat Anton terug zou komen om wraak te nemen, emigreerde hij naar Nieuw-Zeeland, waar hij in 1948 zelfmoord pleegde. Zijn dochter Karin (vriendin van Anton) was verpleegster. Zij is nooit getrouwd.

Anton is round, Fake een beetje round, Saskia flat en de rest typetjes. Anton gaat van niet verwerken naar wel verwerken. En op het begin van de oorlog heeft hij medelijden met Fake Ploeg, later is hij verwijtend.


Ruimte
Het verhaal begint in Haarlem en speelt zich voornamelijk af in Amsterdam en Haarlem. De aanslag, het belangrijkste deel van het boek speelt zich af in Haarlem. Er wordt in de proloog erg veel aandacht besteed aan het beschrijven van de omgeving. Bijvoorbeeld blz. 9, alinea 2, "De klinkers waren in een visgraatmotief gelegd"
+ Ja, meestal wel maar niet altijd.
+ Ja, de sfeer en de ruimte spelen een grote rol in verband met de gebeurtenissen. Zo is het bijvoorbeeld ijskoud en pikdonker op de avond dat Fake Ploeg vermoord werd.
+ Ja, het speelt zich vaak ergens af, wat met de gevoelens van de persoon te maken heeft.

Opbouw/Lay-out
Het boek bestaat uit vijf episodes, die ook weer onderverdeeld zijn in hoofdstukken. Er zijn verder geen opvallende cursief gedrukte stukken, of brieven in het boek aanwezig.

Korte samenvatting

1e episode
Januari 1945. De familie Steenwijk hoort zes schoten. Fake Ploeg, een NSB'er, wordt voor het huis van Korteweg neergeschoten. Meneer Korteweg en dochter Karin slepen het lijk voor het huis van de familie Steenwijk. Peter gaat naar buiten om het lichaam terug te leggen maar wordt ontdekt en vlucht weg. De Duitsers steken het huis van Anton in brand. Anton wordt in de cel gezet bij de vrouw die met hem praat en hem troost. Anton wordt ondergebracht bij zijn oom Peter in Amsterdam.

2de episode

Na de bevrijding blijkt dat Antons ouders samen met andere gijzelaars zijn geëxecuteerd en Peter is doodgeschoten tijdens zijn vlucht. Anton heeft de aanslag diep in zichzelf opgesloten. In 1952 wordt Anton in Haarlem uitgenodigd en raakt bij de Beumers, de oude buren, verzeilt, die hem vertellen dat de Kortewegs kort na de aanslag zijn verhuist en dat er een monument staat.

3de episode
1952, Anton komt Fake Ploeg, de zoon v/d NSB'er, tegen. Fake verdedigt zijn vader en geeft de communisten de schuld van alles. Anton kan Fake niet aan het verstand brengen dat zijn vader fout zat.

4de episode
In 1961 trouwt Anton met Saskia. Een jaar later wordt hun dochtertje Sandra geboren. In 1966 ontmoet Anton Takes, de man die de aanslag op Ploeg heeft gepleegd. Takes had de aanslag liever niet gepleegd, omdat zijn vriendin die hem hielp bij de aanslag was geëxecuteerd in de duinen. Anton begrijpt onmiddellijk dat dit de vrouw was die bij hem in de cel heeft gezeten en begint te huilen. De volgende dag gaat hij naar Takes en krijgt daar een foto van haar te zien.

Laatste episode
Anton scheidt zich van Saskia en hertrouwt met Liesbeth. Hij koopt huizen in Toscane en Gelder-land. Anton raakt rond zijn veertigste in een crisis, die in Italië tot een uitbarsting komt. In 1981 tijdens de demonstratie tegen kernwapens ontmoet Anton Karin Korteweg. Zij vertelt dat ze na de bevrijding naar Nieuw-Zeeland zijn geëmigreerd en dat haar vader daar in 1948 zelf-moord heeft gepleegd. Karin verteld hem ook dat ze het lijk niet voor het huis van de andere buren hadden gelegd omdat die Joden in huis hadden. Anton loopt verward verder maar heeft zichzelf snel weer in de hand.

Auteur
Harry Kurt Victor Mulisch werd geboren in 1927 in Haarlem. Zijn eerste literaire erkenning kreeg hij voor zijn symbolische roman Archibald Strohalm (1952). Op blz. 82 geeft Anton zijn studie-vriend een roman cadeau, waarmee waarschijnlijk dit boek bedoeld wordt. Mulisch wordt nu als een van de belangrijkste schrijvers van na de Tweede Wereldoorlog beschouwd Hij heeft erg veel gepubliceerd: gedichten, romans, verhalen, toneelstukken en allerlei studies, tijdsgeschiedenissen en autobiografische werken. Een overzicht daarvan is op de laatste bladzijde van het boek te vinden. Zijn laatste roman en verhalen lijken realistischer dan vroeger werk van hem, dat symbo-lisch genoemd kan worden, zoals De diamant (1954). De Aanslag werd door de literaire kritiek over het algemeen zeer goed ontvangen. Men vond het boek spannend en goed leesbaar door de eenvoudige, realistische stijl. Op abstracter niveau biedt het bovendien een boeiende ideeënconstructie. Sommige critici struikelden over de grote rol van het toeval in de roman. In pers is veel aandacht besteed aan De Aanslag. In korte tijd zijn er vele exemplaren verkocht

Historische achtergrond

In het boek zijn elementen gebruikt van de aanslag op Fake Krist, een fascistische politie-inspec-teur. De aanslag was gepleegd door Hannie Schaft (het meisje met het rode haar). Mulisch laat Hannie Schaft in het verhaal terug komen als Truus Coster, de vrouw die bij Anton in de cel zat. Ook de manier waarop Ploeg lag had hij overgenomen uit de autobiografie van Hannie Schaft (van een foto van Krist die hij toen heeft beschreven).

Leeservaring
Ik vond het een leuk boek, het was alleen jammer dat je maar heel weinig van de oorlog zelf meemaakt. Het speelt zich al aan het eind van de oorlog af. Maar het boek was leuk, daar gaat het om. Het boek was leuk, doordat je dicht op de hoofdpersoon staat, je "ziet en voelt" wat hij doet en voelt. Het boek was goed geschreven en las makkelijk weg. Er gebeurt veel in en je verveelt je geen seconde. Je komt steeds meer te weten over de aanslag naarmate het boek vordert, dus je wil het boek uitlezen om te weten hoe de vork in de steel zat en waarom alles zo gegaan is. Dit alles bij elkaar opgeteld zorgt er voor dat het boek niet verveelt en leuk is.

Film
De film was langdradig en niet echt boeiend. Op verschillende vlakken week de film af van het boek. Er waren stukjes waar de tekst anders was (de persoon zei wat anders). Maar het meest was het een omschrijving uit het boek die niet klopte met de film, zoals zijn buitenhuis in de buurt van Toscane, in het boek werd het beschreven als een soort villa, maar in de film zag het er zo bij lange aan niet uit. Dat soort dingen zijn wel jammer maar niet erg. Maar de meeste dingen klopten wel. Conclusie: Ik vond het boek leuker als de film. Het boek boeide meer en was niet zo langdradig.