Auteur: harry Mulisch
Titel : De aanslag
Ondertitel : -- Verschenen in : 1982
Aantal blz : 203
Uitgelezen op : 06 december 1999
Aan de rand van Haarlem woont de familie Steenwijk. Anton, peter en hun ouders. De Steenwijkers wonen in een kleine villa waarvan er vier dicht bij elkaar aan een kade staan. Naast hun woont de familie Korteweg. Een stuurman met zijn dochter, karin, die verpleegster is. Aan de andere kant woonde de familie Beumer. Eerste episode, 1945
Het is januari 1945 en de oorlog is bijna voorbij. Anton zit met zijn familie aan de tafel en spelen het spelletje mens-erger-je niet. Net toen Anton wilde gooien horen ze 6 schoten. Op de stoep van de buren is Fake van der Ploeg, hoofdinspectuur van politie en NSB'er door een verzetsgroep neergeschoten. Meneer kortweg kwam meteen naar buiten met z'n dochter en voordat de familie Steenwijk het wist lag het lijk voor hun eigen huis. Zijn broer, Peter probeert het lijk terug te leggen, maar hij is te laat en moet vluchten, want de Duitsers komen eraan. Na de aanslag wordt het huis verbrand en Anton komt in de cel terecht. In de cel ontmoet hij een gewonde vrouw. Hij ziet haar gezicht niet in de donkere cel. Hij praat met haar over de Duitsers en het leven. De volgende dag wordt hij uit de cel gehaald en naar zijn oom en tante in Amsterdam gebracht. Daar blijft hij wonen. Tweede episode, 1952

Anton wordt door zijn oom en tante opgevoed. Omdat er na de bevrijding nog geen van Antons ouders waren ging de oom van Anton naar Haarlem. Daar kwam hij achter dat Antons ouders zijn doodgeschoten samen met andere gijzelaars. Zijn broer Peter is ook omgekomen tijdens zijn vlucht. Anton gaat na zijn gymnasium, medicijnen studeren. Toen hij tweede jaars was kreeg hij een uitnodiging voor een feestje in Haarlem. Het werd de eerste keer na de oorlog dat hij weer in Haarlem was. Hij bezochtte de buurt waar hij vroeger gewoond had. Hij kwam de familie Beumer tegen, de ex-buren van Anton, van hen kreeg hij ook te horen dat er een monument in zijn straat is gebouwd voor de slachtoffers in Haarlem. Zijn ouders staan er ook op. De andere buren blijken verhuisd te zijn. Derde episode, 1956
Anton woont sinds 1953 (na zijn kandidaatsexamen) op kamers in het centrum. In 1956 deed hij zijn docteraal en begon voor zijn artsexamen ter werken, als co-assistent in een aantal ziekenhuizen. Toen al had hij besloten, zich te specialiseren in anesthesie. In 1956 komt Anton tijdens een van de vele demonstraties in A'dam Fake van der Ploeg jr tegen, de zoon van de destijds vermoorde Fake van der Ploeg. Anton nodigd hem uit om naar zijn kamer te komen. Samen raken zij in een gesprek. In het gesprek gaat het vooral over wie nu eigenlijk de schuld heeft aan wat iedereen door de aanslag is aangedaan. Volgens Fake, de communisten en volgens Anton de Duitsers en Ploegs vader. Vierde episode, 1966
In 1959 doet hij artsexamen en toen hij een assistentschap in de anesthesie kreeg, huurde hij een grotere verdieping, in de buurt van het Leidseplein. In 1960 ontmoet hij in London zijn eerste vrouw, Saskia de Graaff. Een jaar later trouwden zij en kregen zij een dochtertje, Sandra. Tijdens de begrafenis van een vriend van Saskia's vader ontmoet Anton bij toeval, Cor Takes. Hij was destijds de verzetsleider van de verzetsgroep die Fake van der Ploeg heeft vermoord. Hij praat met hem over de oorlog en komt erachter dat de vrouw die hij in de cel had ontmoet Takes had geholpen bij de aanslag. Haar naam was Truus Coster. Vijfde episode, 1981
In 1967 scheidt hij van Saskia en een jaar later trouwt hij zijn tweede vrouw, Liesbeth, die kunstgeschiedenis studeert. In 1969 krijgen ze een zoontje die zij naar de broer van Anton hebben genoemd, peter. In 1981 komt hij bij een grote opstand in Amsterdam zijn ex-buurmeisje Karin Korteweg tegen, die samen met haar vader het lijk van Fake Ploeg had verplaatst. Ze vertelt dat haar vader bang was voor een wraakactie van Anton en dat ze na de bevrijding geëmigreert waren naar Nieuw-Zeeland. Daar heeft haar vader zelfmoord gepleegd. Het blijkt dat hij een grote liefde had voor reptielen, en vele terraria op zolder had. Hij had het lijk verplaatst omdat hij niet wilde dat de beestjes zouden verbranden. Hij wist niet dat de bewoners doodgeschoten zouden worden. Toen bleek dat dat toch gebeurd was, heeft hij de beesten zelf doodgetrapt. Hij had het lijk niet bij de andere buren neergelegd, omdat hij wist dat daar joden ondergedoken zaten. Nu, 36 jaar later, kan Anton de oorlog eindelijk voorgoed van zich af zetten
Titel: In januari '45 vindt er voor het huis van de familie Steenwijk een aanslag plaats op een NSB'er. Motto: Het motto van het verhaal is: 'overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht.' De schrijver van de brief waaruit dit citaat afkomstig is, was C. Plinius Caecilius Secundus (Epistulae, VI, 16). Het heeft betrekking op de uitbarsting van de Versuvius, waardoor Pompeï onder as werd bedolven. Net als van een vulkaanuitbarsting zijn de gevolgen van de aanslag langdurig. 'Dag' betekent licht, duidelijkheid. 'Nacht' duidt op donker, vaagheid. 's Nachts zie je de dingen niet duidelijk. Voor Anton is het meer dan nacht, voor hem is alles onduidelijk. Maar hij duwt al die onduidelijke dingen rond de aanslag weg in een donker hoekje. Opbouw: Het boek heeft een proloog en 5 episoden, alle episoden zijn met een jaartal gedateerd. Elke episode is weer onderverdeeld in genummerde hoofdstukken. Vertelsituatie: Het verhaal is in een hij vorm geschreven. De gedachten en gevoelens van Anton worden uitvoeriger beschreven, dan bij de andere personages. De auteur weet alles over Anton, van de andere personages beschrijft hij alleen de uiterlijke dingen. Tijd: Het verhaal speelt zich af in de tweede wereldoorlog en de tijd daarna. Dat is vanaf januari 1945 tot 1981. Omdat er tussen de episoden grote tijdsprongenliggen, wordt er in elk eerste hoofdstuk van een episode gebruikt om kort te beschrijven wat er in de tussentijd is gebeurd. Het is geschreven in een chronologische volgorde. Ruimte : Anton is na de aanslag in A'dam gaan wonen en is daar blijven wonen. In de buurt van het ouderlijke huis staat nu een monument. Hij bezoekt Haarlem slechts 2 keer, namelijk in 1952 en in 1978 met zijn dochter. Personages : Anton van Steenwijk : 12 jaar ten tijde van de aanslag. Na de aanslag werd hij wees. En hij gaat na de oorlog studeren voor anesthesist. Hij heeft een rustig karakter en hij is niet haatdragend tegenover degenen die schuld hadden aan de dood van zijn ouders. Na de scheiding met haar ex-vrouw, hertrouwd hij maar hij krijgt ook meer last van migraine en nachtmerries. Saskia : De eerste vrouw van Anton. Ze ontmoet Anton in 1960 in Londen en ze trouwen in 1961. Samen krijgen ze een dochtertje, Sandra. Sandra was stewardess bij KLM. Ze scheiden in 1967, maar bleven wel vrienden. Liesbeth: Zij is de tweede vrouw van Anton. Ze trouwen in 1968. Ze krijgen een kind met de naam Peter. Zij geeft Anton, in tegenstelling tot Saskia, het gevoel los te kunnen komen van de oorlog. Cor Takes: Hij ontmoet Anton op een begrafenis. Het blijkt dat hij degene is die de aanslag heeft gepleegd samen met zijn vriendin Truus Coster. Hij is aan de drank en woont boven een voormalig hoofdkwartier van het verzet, een soort heiligdom. Truus Coster: Anton ontmoet haar in de cel op de avond van de aanslag. Ze vertelt hem dat het de schuld van de Duitsers was dat ze zoveel narigheden moesten doorstaan. Ze geeft om andere mensen. Karin Korteweg: Zij woont samen met haar vader in het huis naast de Steenwijks. De aanslag werd voor haar huis gepleegd. Ze legt samen met haar vader het lijk voor de deur van de Steenwijks. Ze is niet getrouwd. Ze heeft een erg schuldgevoel wat haar hele leven achterna zit. Motieven : Herinnering
Geschiedenis
Thema : De schuldvraag staat centraal in deze roman. Uiteindelijk zijn alleen de Duitsers die de trekker overhaalden schuldig aan de dood van Antons ouders, maar de verantwoordelijkheid wordt al snel verschoven naar de aanstichter van het geweld, de man of organisatie die de NSB'er voor hun huis neerschoot. Iemand is slechts verantworrdelijk voor zijn eigen daden en niet voor de reactie van anderen daarop. de bepaling van de grens tussen goed en kwaad is zeker in de oorlog een gevaarlijke onderneming. Auteur: Harry Mulisch werd in 1927 in Haarlem geboren. Dankzij zijn Oostenrijkse vader bleven hij en zijn joodse moeder in de oorlog uit de handen van de Duitsers. Op de middelbare school raakte hij in de ban van de wetenschap. In 1944 ging hij van school en legde zich voornamelijk toe op lezen en schrijven. Drie jaar later werd zijn eerste verhaal gepubliceerd in een tijdschrift. In 1951 won hij de Reina Prinsen Geerlingprijs met zijn debuutroman archibald strohalm, die een jaar later werd gepubliceerd. Met de roman Het stenen bruidsbed (1959) wisselde hij de verbeelding in de realiteit en engagement. Hij schreef in de jaren zestig voornamelijk non-fictie, zoals zijn verslag van het Eichmann-proces, De zaak 40/61 (1962) Na 1970 keerde de mythe weer terug in het werk van Mulisch, maar hij zorgde er nu wel voor dat zijn personages van vlees en bloed zijn. Met de romans Twee vrouwen (1975) en De aanslag (1983) Hoogste tijd (1985) bereikte hij een groot lezerspubliek. Deze boeken werken met wisselend succes verfilmd; Fons Rademakers won met De aanslag een Oscar voor de beste niet-Engelstalige film. In 1978 nam Mulisch de prestigieuze P.C Hoofdprijs in ontvangst en in 1995 volgde de Prijs der Nederlandse Letteren. IN 1992 verscheen de allesomvattende roman De ontdekking van de hemel, waarin hij verscheidene personages en thema's samen liet komen. De roman vormde de kroon op zijn oeuvre, maar hield geen einde van zijn schrijverschap in. In 1998 verscheen de roman De procedure. Op 25 oktober 1944 werd in Haarlem op de Westergracht de politieman Fake Krist geliquideerd. De foto die hiervan gemaakt werd vormde voor Mulisch het uitgangspunt voor zijn roman, De Aanslag.