Gegevens
1. Auteur: Evert Hartman Titel: Oorlog zonder vrienden Uitgever: Lemniscaat Jaar van uitgave: 1984
2. Genre: oorlogsnovelle
Inhoud
3. Gebeurtenissen: In het begin van het boek wordt Arnold in elkaar geslagen door drie jongens uit zijn klas (Johan, Hans en Martin). Dit gebeurde omdat Arnold had gezegd dat de koningin van Nederland (die op dat moment in Engeland zat) toch niets meer voor hen deed. Hierna wilde Arnold niet meer naar school gaan, omdat hij steeds meer gepest werd, totdat Piet Bergman in de klas bij Arnold kwam. Piet is een fanatieke NSB-er die later bij de SS (Schutzstaffel) wil. Op een dag komt Arnold uit school en loopt langs de winkel van fam. Jonkers. Na even te blijven wachten ziet hij Martin Jonkers heel verdacht wegrennen. Arnold besluit hem te achtervolgen, maar ineens is hij hem kwijt. Even later ziet hij Martin uit een woonboot komen. Hij gaat daar ook eens een kijkje nemen en ziet daar allemaal gestolen spullen liggen. Nadat de moeder van Arnold (Gea) een tijd ernstig ziek is geweest begint het te vriezen en daarom besluit Arnold een keer te gaan schaatsen. Zijn moeder is het daar niet zo mee eens, omdat het nog niet zo lang gevroren heeft. Toch besluit Arnold te gaan. Dit bleek later niet de beste keuze te zijn, want Arnold was nog niet goed aan wel aan het schaatsen of hij zakte door het ijs en bleef met een van zijn schaats vasthangen. Er was bijna niemand anders op het meer aan het schaatsen. Arnold riep om en hulp. Die kwam. Het waren twee jongens van zijn school. Het was heel vreemd dat een van hen hem wilde helpen, omdat ook zij wisten dat zijn vader een NSB-er is. Arnold begon steeds meer te beseffen dat hij een goede maat ging verliezen (Piet). Hij wilde voor het Duitse leger tegen Rusland gaan dienen. Ondanks dat hij heel vaak Arnold probeerde over te halen om mee te gaan is hij uiteindelijk alleen gegaan. En als dat nog niet genoeg is komt hij er ook nog achter dat het meisje waarop hij verliefd is bij het verzet zit en meegeholpen heeft bij een overval op het distributiekantoor. Mede door dat meisje (Marloes) en het lezen van een illegaal krantjes van het verzet (VRIJ NEDERLAND) begon Arnold langzamerhand te beseffen dat er een heleboel fout was met Hitler en al zijn ‘goede’ bedoelingen. Op een avond als Arnold van zijn ouders de opdracht kreeg om kolen te halen bij een man in de buurt werd hij in elkaar geslagen door Martin Jonkers en zijn maat Karel. Dit gebeurde toen hij stond te wachten totdat de man waarbij hij de kolen moest kopen even boodschap was gaan doen. Hij was bewusteloos en men moest hem naar het ziekenhuis brengen met twee gebroken ribben, een gebroken sleutelbeen en een kapotte arm. Daar krijgt hij te horen dat Piet in Rusland is overleden. Als Arnold ligt in het ziekenhuis naast een man (die Jeroen heet) verblijft komt hij erachter dat deze man een van de velen is die in gevangenschap zal worden gehouden door de Duitsers. Arnold wil dit voorkomen door Jeroen uit het ziekenhuis te laten vluchten. Hij steelt daarvoor het pistool van zijn vader. Het is dinsdag 5 september 1944. Iedereen zegt dat de eerste tanks van de bevrijders al bij Breda zijn. Koos Westervoort (de vader van Arnold) wordt steeds angstiger en besluit uiteindelijk met de rest van het gezin te vluchten naar Duitsland. Hij denkt namelijk dat de Duitsers hem daar wel zullen beschermen. Als ze diezelfde dag nog op het station staan te wachten op de trein naar Duitsland, neemt Arnold een hele grote beslissing. Hij wil niet mee naar Duitsland. Arnold zegt tegen zijn ouders dat hij nog even naar de wc moet. Deze hebben helemaal geen aandacht meer voor hem. Arnold springt over een hek, duikt de struiken in en wacht tot de trein naar Duitsland is vertrokken. In deze samenvatting zitten niet alle gebeurtenissen verwerkt die in het boek voorkomen. Ik heb alleen de belangrijkste eruit gekozen die belangrijk waren voor het verloop van het verhaal. Een voorbeeld van een gebeurtenis die ik niet in de samenvatting verwerkt heb is: dat Arnold samen met zijn vader naar een bijeenkomst zijn gegaan van een bijeenkomst met NSB leider Anton Mussert en dat Arnold Duitse soldaten heeft geholpen een Engelse piloot te vinden. 4. Personen: De hoofdpersoon uit het boek “Oorlog zonder vrienden” is Arnold Westervoort. Arnold is geboren rond 1930. Hij is erg eenzaam en komt erg teruggetrokken over (hij is namelijk het buitenbeentje in de klas). Hij is vaak met zijn gedachte ergens anders. Zijn vader (Koos) is lid van de NSB en hij vindt dat Arnold alles tegen hem moet zeggen wat er op school gebeurt, maar hij voelt zich er niet altijd even prettig bij, want zijn klasgenoten krijgen steeds meer het idee dat hij hen verklikt. 5. Plaats: Het verhaal speelt zich af in een plaats rondom Utrecht in een straal van ongeveer 25 kilometer. Dit weet ik omdat in het boek gezegd wordt dat Arnold in een half uur met de bus in Utrecht bij de Jeugdstorm is. 6. Tijd: Het verhaal speelt zich af in de tweede wereldoorlog. Om precies te zijn vanaf donderdag 30 april 1942 tot dinsdag 5 september 1944. Verteltijd: De verteltijd is 243 bladzijden. Vertelde tijd: De verteldetijd is ongeveer 2 jaar en 4 maanden. Chronologisch: Het gehele boek is chronologisch geschreven. Flashbacks: Er zitten in het hele boek geen grote flashbacks, alleen maar korte stukjes waarin wordt teruggeblikt in het verleden die nooit langer zijn dan drie regels. 7. Begin: Arnold had ruzie met drie jongens in zijn klas (Johan, Hans en Martin). Toen Arnold tegen de jongens zij dat de koningen (die op dat moment in Engeland was) toch niets meer voor hen deed, begonnen ze hem uit te schelden voor vuile NSB-er. Ondanks dat de ouders van Arnold hem altijd gezegd hadden zichzelf te beheersen, ontstond er een vechtpartij. 8. Probleem: Het belangrijkste probleem in het verhaal is, dat de vader van Arnold bij de NSB is en al zijn klasgenoten hem ervan verdenken dat hij met zijn vader meewerkt en iedereen op school wil verraden. Naderhand wordt hij zelfs verliefd op een meisje die in het verzet zit. Hij weet niet meer hoe hij zich tegenover zijn, vader, dat meisje (Marloes) en al zijn klasgenoten moet gedragen. Afloop: Arnold begint zich steeds meer te realiseren dat de Duitsers helemaal niet zo goed zijn als zij beweren. Dit komt mede doordat hij eerder een krantje heeft gelezen van "VRIJ NEDERLAND" en daarin leest wat de Duitsers nou werkelijk allemaal doen. Op dinsdag 5 september moeten Arnold, zijn vader, moeder en zus vertrekken naar Duitsland, omdat de geallieerden al in Oost Nederland zijn. Arnold en zijn familie komen aan op het station waar Arnold zegt dat hij naar het toilet moet. Hij rent weg, klimt over een hek en gaat in de bosjes liggen. Hij wacht totdat hij de trein hoort wegrijden. Realistisch: Het verhaal is zeer realistisch, mede doordat het verhaal over de tweede wereld oorlog gaat en deze oorlog ook werkelijk heeft plaatsgevonden. Ook komen er in het hele boek geen syenfiction achtige dingen voor. 9. Perspectief: Het gehele boek is in vertellersperspectief geschreven. Er worden namelijk gevoelens van meerdere personen uitgedrukt. Wel is het zo dat het boek grotendeels vanuit Arnolds standpunt is geschreven. 10. Titel: De titel van het boek “Oorlog zonder vrienden” slaat op de manier waarop Arnold Westervoort de tweede wereld oorlog moet doormaken. Hij heeft namelijk niet veel vrienden, omdat zijn vader bij de NSB zit en iedereen denkt dat hij een verrader is. Aan zijn vader heeft hij niet veel, want deze denkt alleen in het belang van de NSB, zijn moeder spreekt zich nooit uit omdat ze haar man wil blijven steunen en met zijn zus heeft Arnold niet zo’n goede kontakten. Thema
11. Diepere onderwerp(en): tweede wereldoorlog, pesten, eenzaam, verraad

Beoordeling
12. Argumenten: Hoe voelde je je tijdens het lezen? Tijdens het lezen van het boek “Oorlog zonder vrienden” leefde ik heel erg mee met de hoofdpersoon Arnold. Het is een zeer aangrijpend boek. Dit komt mede doordat boeken over de oorlog mij heel erg aantrekken. Alles heeft een emotionele, maar ook een keiharde kant. Dat had dit boek voor mij heel erg. Is het verhaal werkelijk? Het verhaal is zeer werkelijk, mede doordat het verhaal over de tweede wereld oorlog gaat en deze oorlog ook werkelijk heeft plaatsgevonden. Ook komen er in het hele boek geen syenfiction achtige dingen voor. Hoe is de opbouw? De opbouw van het verhaal is goed en makkelijk te volgen. Het is chronologisch verteld en er komen geen grote flashbacks voor, alleen maar korte stukjes die nooit langer zijn dan drie regels. Hoe is de originaliteit? Het boek “Oorlog zonder vrienden” is niet echt origineel. Het onderwerp ‘de tweede wereld oorlog’ is een veelgebruikt onderwerp voor boeken. Ook de gebeurtenissen zijn niet erg origineel. Hoe is de stijl? Elke keer als in het boek een nieuwe gebeurtenis aanbreekt wordt deze gedateerd aangegeven, van hieruit wordt het verhaal weer verder verteld. Dit heeft als gevolg dat het hele boek makkelijk te volgen is. ALLES ONDER VOORBEHOUD