Kinderjaren door Jona Oberski

1 Zakelijke gegevens: Kinderjaren, Malmberg, Den Bosch, 1999, 92 blz. (Eerste druk: 1978 BZZRoH Amsterdam) 3 Verdieping: Samenvatting van de inhoud. Omdat in het boek niet staat hoe het hoofdpersoontje heet, heb ik hem Jona genoemd. Naar de schrijver die dit verhaal vroeger echt meemaakte. Het hele verhaal wordt verteld in de ik-vertelsituatie. Jona is twee jaar als de Tweede wereld oorlog uitbreekt. Hij woont met zijn ouders in een flatje. Hij een zijn ouders hebben een hele hechte band. Tegenover hun flat is een winkel waar zijn moeder altijd de boodschappen doet. Op een gegeven moment hebben de Duitsers de winkelier verboden nog langer Joden als klant te hebben. Jona’s moeder moet nu bij een kennis gaan winkelen, die een eind verder op woont. Op een ochtend woorden Jona en zijn moeder door de Duitsers opgepakt en afgevoerd. Volgens zijn moeder is het een vergissing en kunnen ze elk moment weer terug naar huis. En dat is ook zo. Zijn vader heeft ervoor gezorgd dat ze na een week weer naar huis mogen. Op zijn verjaardag, krijgt Jona een harlekijn van z’n vader en moeder. Dan op een ochtend, wordt hun flatgebouw bestormd door de Duitsers. Alle Joden moeten naar Westerbork. Jona wordt wakker gemaakt en weet niet wat hem over komt. Omdat hij nog wil blijven slapen is hij erg brutaal tegen de Duitsers. Als zijn vader en moeder de koffers en tassen hebben in gepakt, verlaten ze hun huis. Jona merkt dat hij zijn harlekijn heeft vergeten en rent weer terug naar zijn kamer. De Duitsers worden ongeduldig, maar zijn harlekijn moet
mee. Als ze in Westerbork zijn aangekomen worden Jona en zijn moeder gescheiden van zijn vader. Alleen overdag mogen ze elkaar kort even zien. Vader verwacht dat ze elk moment naar Palestina kunnen vertrekken. Dan eindelijk op een dag worden hun namen op genoemd tijdens het appel. Nu denken ze dat ze naar Palestina gaan. Maar ze komen terecht in Bergen-Belsen. Ook daar zijn vrouwen en de kinderen gescheiden van de vaders. Ze kunnen elkaar nu alleen nog zien op een illegale manier. In het kamp heeft zijn moeder vriendinnen gevonden. Eva en Trude. Dan op een dag roept Trude Jona en zijn moeder. Ze moeten snel naar hun vader/man komen. De vader van Jona ligt op dat moment, in de ziekenbarak, op sterven. Hij ziet zijn eigen vader daar dan ook sterven. In het kamp zelf doet hij een aantal vreselijke dingen om bij de grote jongens te horen. Je merkt dat het (nog jonge) jochie niet begrijpt waar hij allemaal mee bezig is. Plotseling mogen zijn moeder en Jona weg uit het kamp. Ze moeten dagenlang in een trein zitten. Het meeste van de tijd slaapt Jona. Hierdoor herinnert hij zich er maar weinig van de treinreis, en denkt daarom vaak dat zijn moeder maar wat zit te zwammen, als die vertelt wat hij zoal gedaan heeft. In de wagon gaat het steeds meer achteruit met zijn moeder. Op een dag mogen ze opeens even de wagons uit. Jona gaat dan met Trude mee soep maken voor moeder. Jona slaapt in, en als hij ’s morgens wakker wordt kijkt hij naar buiten en ziet hij allemaal soldaten aankomen. Hij denkt dat het Duitsers zijn, maar het zijn de Russen die hen komen bevrijden! Ze worden dan ook bevrijd. Onder tussen is moeder nu ernstig ziek geworden en is helemaal aan het gek worden. Jona’s moeder overlijdt in een “ziekenhuis.” Jona is toen ze bevrijdt werden meegegaan met Trude en Eva. Trude wil niet aan Jona vertellen dat zijn moeder dood is en vertelt hem niet de waarheid. Ze zegt dat de weg is versperd en dat ze nu niet naar het ziekenhuis kunnen. Eva vindt dit onterecht en vertelt de waarheid aan Jona. Dan is hij een wees. Door Eva wordt hij naar een oud collega van zijn vader gebracht, Meneer Paul. Jona heeft hem al een keer eerder ontmoet op het werk van zijn vader. Door meneer Paul en zijn vrouw wordt hij verder opgevoed. Terwijl hij een moeilijk tijd doorgaat. De verhaaltechniek: 1 De schrijfstijl: het boek is in makkelijke taal geschreven. Het boek is ook vanuit een kind, en het verhaal dus ook. Alles wordt verteld vanuit de het jongetje. 2 De ruimte: Het verhaal speelt zich af in de Tweede Wereld

Oorlog, en een poosje erna. Het speelt zich op verschillende plekken af. Eerst thuis in Amsterdam, dan van Westerbork naar Bergen-Belsen. Dan loopt het jongetje weer tussen de barakken van het kamp door. Op het laatst komt hij weer in Amsterdam en krijgt hij daar pleegouders. 3 De verhaalfiguren: Er komen niet zo veel personen in het verhaal voor. Alles wordt verteld vanuit de hoofdpersoon die ik Jona genoemd heb. Een Joods jongetje dat nog te jong is om over het leven na te denken. Dat doet hij dan ook niet echt. Verder spelen zijn vader en moeder een grote rol in het verhaal. Hij heeft daar een goede band mee. En Trude komt ook veel in het verhaal voor, dat is een vriendin van Jona’s moeder. Verder zijn er geen belangrijke personen in het verhaal. Dat komt doordat je in de Tweede Wereld Oorlog weinig mensen in vertrouwen kon nemen. Want het kunnen net zo goed mensen zijn die alle vertrouwelijke dingen doorvertellen. En dat kan slecht aflopen. 4 De situaties: Er zijn allerlei situaties. Het verhaal begint thuis in Amsterdam. Ze worden naar een kamp gebracht, maar komen later weer thuis. Er gebeurt daarna van alles. Ze worden weer meegenomen en gaan naar allerlei kampen toe. Jona verliest z’n vader en moeder. Het verhaal eindigt ook in Amsterdam. Waar hij in een pleeggezin terecht komt. 5 De vertelwijze: Het verhaal is geschreven in de ik-vertelsituatie. Alles wordt verteld vanuit Jona, het Joodse jongetje. Thematiek: 1 Wat is de hoofdgedachte? De hoofdgedachte is eigenlijk: Het trieste noodloot van een onschuldig jongetje in de oorlog. Hij snapt niet wat er gaande is. 2 Welke tekstgedeelten en motieven zijn typerend voor dat thema? Jona wil bij de grotere kinderen horen. Ze laten hem eerst allerlei dingen doen. Hij moet zijn tong uitsteken tegen een Duitser. Die ziet dat niet, maar de gevolgen hadden erg kunnen zijn. Jona heeft geen idee wat hij doet. Hij heeft geen idee van de werkelijkheid. Ook moet hij van de grotere kinderen het “ketelhuis” in. Daar liggen alle lijken. Dat is natuurlijk verboden, maar ook daar heeft Jona geen idee van. Pas dan mag hij met de grotere kinderen meespelen. Maar Jona heeft geen idee wat hij fout heeft gedaan. 3 Wat is het verband tussen titel en thema? Het verhaal zijn de kinderjaren van Jona. Daarom heet het “kinderjaren.” Plaats in de literatuurgeschiedenis: 1 Wanneer is het werk voor het eerst gepubliceerd? In 1978
2 Wat weet je van de schrijver? Naam: Jona Oberski
Geboortedatum: 20 maart 1938
Opleiding: Gymnasium
Daarna: Wis- en Natuurkunde aan de universiteit van Amsterdam. Gezin: Vrouw en drie kinderen. Geboorteplaats: Amsterdam. Jona Oberski is het kind van uit Duitsland gevluchte Joodse ouders. In de Tweede Wereldoorlog komt de familie Oberski in het concentratiekamp Bergen-Belsen terecht. Jona is de enige die het kam overleeft. Na de oorlog groeit hij op om een pleeggezin in Amsterdam. Tijdens zijn studie raakt hij steeds meer geboeid door kernfysica. In 1962 gaat hij weken bij het Nationaal instituut voor Kernfysica en Hoge Energiefysica in Amsterdam. Ondertussen krijgt hij ook belangstelling voor literatuur. Hij doet mee aan workshop poëzie onder leiding van dichteres Judith Herzberg. Hij leert hier hoe je zo goed mogelijk een bepaald gevoel of gedachte kan verwoorden. Plotseling krijgt hij een idee voor een boek, Zijn oorlogsverleden biedt genoeg inspiratie. Jona begint met schrijven. Judith Herzberg leest het en zij raadt Jona aan naar een uitgeverij te stappen. In 1978 ligt het boek in de winkels. Nadien schrijft hij nog enkele columns voor het Amsterdamse universiteitblad Folia Civitatis. Pas de afgelopen jaren pakt Oberski het literaire werk weer op en verschijnen er nog twee boeken. 3 Het verhaal is gebeurd in de Tweede Wereldoorlog, en geschreven als Jona al ouder is. 4 Ik heb nooit andere boeken van Jona Oberski gelezen, dus ik kan daar niet over oordelen. 5 Het is een boek uit de oorlog, dus heel typerend voor de tijd waarin het ontstaan is.