1. Basisgegevens gelezen werk:
Uitgever: Wolters Noordhoff
Jaar van uitgave en gelezen druk: 2000, uitgave Grote Lijsters (Officieel 1984; Querido’s Uitgeverij BV) 2. Korte inhoud van het werk: Het boek gaat over de 71-jarige Maarten Klein en zijn vrouw Vera. Dit boek is geschreven vanuit de ikpersoon en je kijkt dus als het ware in de gedachten van Maarten Klein. Maarten is sterk aan het dementeren. In het begin van het boek valt het nog wel mee, maar uiteindelijk leeft er in zijn gedachten niets meer dan vage beelden en gedachten. Het verhaal beschrijft slechts 8 dagen, dus de snelheid waarmee Maarten achteruit gaat is echt enorm! Maarten woont met Vera en de hond Robert in Gloucester; Maarten en Vera hebben ook twee kinderen die al uit huis zijn, maar daar hebben ze haast geen contact meer mee. Maarten komt eigenlijk uit Nederland, maar na de oorlog is hij naar de VS geïmmigreerd. Bovendien werkte hij daar vroeger voor de IMCO (houdt zich bezig met de visserij), waar hij ook op de late leeftijd die hij bereikt heeft nog veel aan terugdenkt. Maarten begint steeds meer te vergeten. Vera schakelt een arts in, deze adviseert foto’s te gaan bekijken met Maarten om na te gaan of hij zich nog dingen herinnert. Vera en Maarten gaan dat doen en het valt op dat Maarten zich iedere keer minder herinnert, uiteindelijk herkent hij zichzelf geeneens meer! Vera vindt het verstandig om een ‘oppas’ te nemen voor de tijden dat zij niet thuis is, zodat Maarten geen gevaar loopt wanneer er niemand is om op hem te letten. Er komt een meisje een tijdje bij hen inwonen, zij heet Phil. Vanaf dit moment kun je echt goed merken dat Maarten achteruit gaat, steeds wanneer hij Phil ziet herkent hij haar niet en denkt hij dat ze een vriendin van zijn dochter is (iets later denkt hij zelfs dat het zijn dochter is!) Maarten haalt steeds allerlei situaties en tijden door elkaar; hij denkt vaak dat hij in de oorlog zit, hij noemt Vera steeds ‘mama’ (terwijl zijn ouders allang zijn gestorven) en meer van dat soort dingen. Vera doet echt haar best om zo goed mogelijk met Maarten om te gaan, maar op een bepaald moment wordt het voor haar echt onhandelbaar. Maarten herkent zelfs haar niet meer en weet ook totaal niet wat hij doet en waar hij is. Hij wordt dan opgenomen in een opvanghuis voor demente bejaarden, zijn gedachten vormen geen eens meer volledige zinnen en hij kan niks meer relativeren. De lente staat op het punt te beginnen……………….“Einde” 3. Verwachtingen vooraf: Ik heb op dit moment alleen nog maar de achterkant van het boek gelezen en ik ben dus nog niet aan het echte lezen begonnen. Het boek spreekt mij wel erg aan en ik heb dus ook wel zin om eraan te gaan beginnen. Alhoewel het geen autobiografisch boek is, heb ik het idee dat het zich wel op diezelfde manier laat lezen. Ik verwacht dat er veel ideeën en gevoelens beschreven worden en daar houd ik altijd erg van bij het lezen van een verhaal. Daardoor kan ik me altijd extra goed inleven bij het lezen. Dementie als onderwerp spreekt mij ook aan. Het lijkt me eigenlijk wel eng wanneer je op late leeftijd dement gaat worden en allerlei dingen snel vergeet enz. Ik kan me er niet goed een voorstelling van maken hoe dementerende mensen denken en in welke mate zij zelf door hebben dat er iets met ze aan de hand is. Ik hoop dat deze dingen me een beetje duidelijker worden bij het lezen van dit boek. Ik heb gewoon het idee dat ik dit een heel mooi boek ga vinden en of dat zo is, zal ik snel genoeg weten… 4. Mijn mening over het werk: Mijn verwachtingen die ik vooraf van dit boek had klopten eigenlijk allemaal wel. Ik vond het boek echt erg leuk om te lezen, vooral omdat je echt bijna letterlijk ‘in het hoofd’ van de hoofdpersoon zat. Tijdens het lezen dacht ik echt: “Ja, zo zal het zijn als je dement word.” Natuurlijk kun je als persoon met een gezond verstand nooit precies weten hoe het zal zijn om te dementeren, maar ik heb het idee dat Bernlef zeker in de richting komt met zijn beschrijvingen! Ik vond het erg leuk dat de ideeën en gevoelens van de hoofdpersoon gewoon echt letterlijk te volgen waren, je kunt je daardoor compleet inleven in het verhaal. Ik voelde bij het lezen gewoon echt mee met Maarten en Vera; je voelde vaak de wanhoop van Maarten omdat hij zelf merkte dat hij steeds minder controle kreeg over zijn handelingen en gedachten, maar je voelde ook de angst en wanhoop van Vera omdat zij steeds minder wist wat zij er mee aan moest! Ik heb steeds met plezier in dit boek gelezen, er is alleen wel heel even een stukje geweest dat ik iets minder boeiend/aangrijpend vond. Dat was het moment dat Maarten net in het opvangtehuis terecht kwam, toen vond ik de gedachten iets te vaag ik kon er echt geen touw meer aanvast knopen! Maar natuurlijk was dit ook helemaal de bedoeling, want zo zal het zeker zijn in een later stadium van dementie. Maar dat neemt niet weg dat ik het minder leuk vond om te lezen dan de rest van het verhaal. Bovendien vond ik een stukje van de tekst op de achterkant van het boek erg goed kloppen, namelijk: “Het boek laat zich lezen als een detective. Maar terwijl in een detective tenslotte alle stukjes in elkaar passen, raken ze in Hersenschimmen steeds meer uit hun verband.” 5. Informatie over het thema en motieven in het werk + eigen conclusies op dit punt: Het thema van dit boek lijkt in eerste instantie alleen dementie te zijn, Bernlef maakt in dit boek duidelijk wat er gebeurt wanneer iemand zijn geheugen en dus zijn verleden ‘verliest’. Het wordt duidelijk in hoe grote mate een verleden de persoon vormt; verleden is als het ware de persoon! Wanneer iemand zich het verleden niet meer duidelijk herinnert raken alle verbanden zoek en worden personen en situaties onherkenbaar. Bernlef zelf verwoordde de thematiek van dit boek als de vraag: “Bestaat er een werkelijkheid zonder taal, in hoeverre dient de herinnering als structurering van de werkelijkheid?” De snel toeslaande dementie in dit boek is dus niet hetgeen Bernlef in dit boek in de eerste instantie tot uiting wilde brengen. Ordening is ook iets wat centraal staat binnen dit boek; Maarten probeert zijn herinneringen te ordenen om weer vat te kunnen krijgen op de werkelijkheid, maar dat lijkt steeds slechter te lukken. Maarten’s vader hield vroeger dagelijks de temperatuur bij en tekende daar grafieken van (hij ordende het!) Achter deze metingen bevond zich ongetwijfeld een ordening, maar zijn vader heeft deze niet kunnen vinden. Werkt dat hetzelfde bij dementerende mensen? Er bestaat ook voor hen een ordening van ideeën en herinneringen, maar hij lijkt onvindbaar en het wordt alleen maar steeds moeilijker om deze ordening te kunnen vinden! Ook bij zijn werk bij IMCO heeft hij dit ordeningsprobleem ondervonden; men probeerde door middel van allerlei metingen vast te stellen hoeveel vis er van een bepaalde soort op een bepaalde tijd zich op een plek bevond, maar Maarten besefte al wel dat dit onmogelijk was om door metingen te bepalen. “Natuur geeft zijn systeem niet bloot!” Maarten verliest zijn eigen systeem alleen maar steeds meer, maar beseft wel dat hij altijd nog beschikt over de taal die erg belangrijk is! De taal is zijn laatste houvast. Maar uiteindelijk zal ook de taal en dus de mogelijkheid tot communicatie verdwijnen en door het verdwijnen van herinneringen gaat geleidelijk ook zijn persoonlijkheid verloren. En zonder herinnering kun je niet leven; de wereld gaat ongemerkt aan je voorbij. Eigen conclusie: De moraal van dit verhaal, die pas na het lezen echt duidelijk wordt, zit al van het begin af aan verstopt tussen de zinnen. De centrale vraag die Bernlef hier behandeld wordt steeds in andere verbanden geplaatst, hierdoor dringt steeds beter door wat de schrijver duidelijk wil maken. Mensen zoeken steeds systemen om alles te kunnen verklaren, maar niet alles is te verklaren! Je kunt niet alles ordenen, je bent als het ware overgeleverd aan de natuur. De natuur is onverklaarbaar en op de een of andere manier zul je uiteindelijk ‘slachtoffer’ van haar worden. 6. Noteer en verklaar: Titel: Hersenschimmen
Op blz.137 van het boek staat dit: “In het leven terug?…maar waar is zoiets gebleven?… is er wel zoiets?…of was gewoon alles inbeelding van het hoofd?… …hersenschimmen?” Deze regels spelen in de gedachten van Maarten wiens gedachten volledig uit verband zijn geraakt. De titel slaat dus op het geheugen van een dementerend persoon, in dit geval de 71-jarige Maarten Klein. In zijn hersenen bevinden zich geen duidelijke beelden en herinneringen meer. Nee, het zijn enkel schimmen die hij ziet. Het wordt steeds onduidelijker en uiteindelijk raakt het verband volledig zoek. Motto “A touching dream to which we all are lulled but wake from separately” Eigenlijk betekent dit ongeveer dat het leven uiteindelijk in het teken van de dood staat, daar kan je geen invloed op uitoefenen! Het motto van dit boek is eigenlijk dat je geen vat hebt op de natuur, je bent er als het ware aan overgeleverd. Systemen en ordeningen zijn in dit geval niet aan de mens besteed. Dit alles is door de schrijver duidelijk gemaakt door middel van een dementerende man, die een goed voorbeeld is van het overgeleverd zijn aan de natuur. Bij het lezen merk je dat hij zelf echt totaal geen invloed uit kan oefenen op hetgeen met hem gebeurd. 7. Relatie Bernlef en “Hersenschimmen”: Ik kan eigenlijk echt niet direct een relatie vinden tussen Bernlef’s leven en zijn boek ‘Hersenschimmen’ Eigenlijk vind ik dat best opmerkelijk, want hoe kan een man van 40 met een gezond verstand nou zomaar in de huid van een dementerende kruipen? Ik heb daar ook wat informatie over gezocht. Bernlef heeft zich voor het schrijven van dit boek breed op het onderwerp dementie georiënteerd, hij heeft onder andere veel vakliteratuur gelezen. Ook zei hij in een interview dat hij door familieomstandigheden wel vaak in een opvanghuis voor demente bejaarden kwam (misschien was dat de reden dat hij dit boek schreef? Maar dat heb ik nergens terug kunnen vinden), maar dat was niet genoeg om er een heel boek over te kunnen schrijven. Er zijn dus weinig zichtbare verbanden tussen het leven van Bernlef en de thematiek van dit boek.
Jaar van uitgave en gelezen druk: 2000, uitgave Grote Lijsters (Officieel 1984; Querido’s Uitgeverij BV) 2. Korte inhoud van het werk: Het boek gaat over de 71-jarige Maarten Klein en zijn vrouw Vera. Dit boek is geschreven vanuit de ikpersoon en je kijkt dus als het ware in de gedachten van Maarten Klein. Maarten is sterk aan het dementeren. In het begin van het boek valt het nog wel mee, maar uiteindelijk leeft er in zijn gedachten niets meer dan vage beelden en gedachten. Het verhaal beschrijft slechts 8 dagen, dus de snelheid waarmee Maarten achteruit gaat is echt enorm! Maarten woont met Vera en de hond Robert in Gloucester; Maarten en Vera hebben ook twee kinderen die al uit huis zijn, maar daar hebben ze haast geen contact meer mee. Maarten komt eigenlijk uit Nederland, maar na de oorlog is hij naar de VS geïmmigreerd. Bovendien werkte hij daar vroeger voor de IMCO (houdt zich bezig met de visserij), waar hij ook op de late leeftijd die hij bereikt heeft nog veel aan terugdenkt. Maarten begint steeds meer te vergeten. Vera schakelt een arts in, deze adviseert foto’s te gaan bekijken met Maarten om na te gaan of hij zich nog dingen herinnert. Vera en Maarten gaan dat doen en het valt op dat Maarten zich iedere keer minder herinnert, uiteindelijk herkent hij zichzelf geeneens meer! Vera vindt het verstandig om een ‘oppas’ te nemen voor de tijden dat zij niet thuis is, zodat Maarten geen gevaar loopt wanneer er niemand is om op hem te letten. Er komt een meisje een tijdje bij hen inwonen, zij heet Phil. Vanaf dit moment kun je echt goed merken dat Maarten achteruit gaat, steeds wanneer hij Phil ziet herkent hij haar niet en denkt hij dat ze een vriendin van zijn dochter is (iets later denkt hij zelfs dat het zijn dochter is!) Maarten haalt steeds allerlei situaties en tijden door elkaar; hij denkt vaak dat hij in de oorlog zit, hij noemt Vera steeds ‘mama’ (terwijl zijn ouders allang zijn gestorven) en meer van dat soort dingen. Vera doet echt haar best om zo goed mogelijk met Maarten om te gaan, maar op een bepaald moment wordt het voor haar echt onhandelbaar. Maarten herkent zelfs haar niet meer en weet ook totaal niet wat hij doet en waar hij is. Hij wordt dan opgenomen in een opvanghuis voor demente bejaarden, zijn gedachten vormen geen eens meer volledige zinnen en hij kan niks meer relativeren. De lente staat op het punt te beginnen……………….“Einde” 3. Verwachtingen vooraf: Ik heb op dit moment alleen nog maar de achterkant van het boek gelezen en ik ben dus nog niet aan het echte lezen begonnen. Het boek spreekt mij wel erg aan en ik heb dus ook wel zin om eraan te gaan beginnen. Alhoewel het geen autobiografisch boek is, heb ik het idee dat het zich wel op diezelfde manier laat lezen. Ik verwacht dat er veel ideeën en gevoelens beschreven worden en daar houd ik altijd erg van bij het lezen van een verhaal. Daardoor kan ik me altijd extra goed inleven bij het lezen. Dementie als onderwerp spreekt mij ook aan. Het lijkt me eigenlijk wel eng wanneer je op late leeftijd dement gaat worden en allerlei dingen snel vergeet enz. Ik kan me er niet goed een voorstelling van maken hoe dementerende mensen denken en in welke mate zij zelf door hebben dat er iets met ze aan de hand is. Ik hoop dat deze dingen me een beetje duidelijker worden bij het lezen van dit boek. Ik heb gewoon het idee dat ik dit een heel mooi boek ga vinden en of dat zo is, zal ik snel genoeg weten… 4. Mijn mening over het werk: Mijn verwachtingen die ik vooraf van dit boek had klopten eigenlijk allemaal wel. Ik vond het boek echt erg leuk om te lezen, vooral omdat je echt bijna letterlijk ‘in het hoofd’ van de hoofdpersoon zat. Tijdens het lezen dacht ik echt: “Ja, zo zal het zijn als je dement word.” Natuurlijk kun je als persoon met een gezond verstand nooit precies weten hoe het zal zijn om te dementeren, maar ik heb het idee dat Bernlef zeker in de richting komt met zijn beschrijvingen! Ik vond het erg leuk dat de ideeën en gevoelens van de hoofdpersoon gewoon echt letterlijk te volgen waren, je kunt je daardoor compleet inleven in het verhaal. Ik voelde bij het lezen gewoon echt mee met Maarten en Vera; je voelde vaak de wanhoop van Maarten omdat hij zelf merkte dat hij steeds minder controle kreeg over zijn handelingen en gedachten, maar je voelde ook de angst en wanhoop van Vera omdat zij steeds minder wist wat zij er mee aan moest! Ik heb steeds met plezier in dit boek gelezen, er is alleen wel heel even een stukje geweest dat ik iets minder boeiend/aangrijpend vond. Dat was het moment dat Maarten net in het opvangtehuis terecht kwam, toen vond ik de gedachten iets te vaag ik kon er echt geen touw meer aanvast knopen! Maar natuurlijk was dit ook helemaal de bedoeling, want zo zal het zeker zijn in een later stadium van dementie. Maar dat neemt niet weg dat ik het minder leuk vond om te lezen dan de rest van het verhaal. Bovendien vond ik een stukje van de tekst op de achterkant van het boek erg goed kloppen, namelijk: “Het boek laat zich lezen als een detective. Maar terwijl in een detective tenslotte alle stukjes in elkaar passen, raken ze in Hersenschimmen steeds meer uit hun verband.” 5. Informatie over het thema en motieven in het werk + eigen conclusies op dit punt: Het thema van dit boek lijkt in eerste instantie alleen dementie te zijn, Bernlef maakt in dit boek duidelijk wat er gebeurt wanneer iemand zijn geheugen en dus zijn verleden ‘verliest’. Het wordt duidelijk in hoe grote mate een verleden de persoon vormt; verleden is als het ware de persoon! Wanneer iemand zich het verleden niet meer duidelijk herinnert raken alle verbanden zoek en worden personen en situaties onherkenbaar. Bernlef zelf verwoordde de thematiek van dit boek als de vraag: “Bestaat er een werkelijkheid zonder taal, in hoeverre dient de herinnering als structurering van de werkelijkheid?” De snel toeslaande dementie in dit boek is dus niet hetgeen Bernlef in dit boek in de eerste instantie tot uiting wilde brengen. Ordening is ook iets wat centraal staat binnen dit boek; Maarten probeert zijn herinneringen te ordenen om weer vat te kunnen krijgen op de werkelijkheid, maar dat lijkt steeds slechter te lukken. Maarten’s vader hield vroeger dagelijks de temperatuur bij en tekende daar grafieken van (hij ordende het!) Achter deze metingen bevond zich ongetwijfeld een ordening, maar zijn vader heeft deze niet kunnen vinden. Werkt dat hetzelfde bij dementerende mensen? Er bestaat ook voor hen een ordening van ideeën en herinneringen, maar hij lijkt onvindbaar en het wordt alleen maar steeds moeilijker om deze ordening te kunnen vinden! Ook bij zijn werk bij IMCO heeft hij dit ordeningsprobleem ondervonden; men probeerde door middel van allerlei metingen vast te stellen hoeveel vis er van een bepaalde soort op een bepaalde tijd zich op een plek bevond, maar Maarten besefte al wel dat dit onmogelijk was om door metingen te bepalen. “Natuur geeft zijn systeem niet bloot!” Maarten verliest zijn eigen systeem alleen maar steeds meer, maar beseft wel dat hij altijd nog beschikt over de taal die erg belangrijk is! De taal is zijn laatste houvast. Maar uiteindelijk zal ook de taal en dus de mogelijkheid tot communicatie verdwijnen en door het verdwijnen van herinneringen gaat geleidelijk ook zijn persoonlijkheid verloren. En zonder herinnering kun je niet leven; de wereld gaat ongemerkt aan je voorbij. Eigen conclusie: De moraal van dit verhaal, die pas na het lezen echt duidelijk wordt, zit al van het begin af aan verstopt tussen de zinnen. De centrale vraag die Bernlef hier behandeld wordt steeds in andere verbanden geplaatst, hierdoor dringt steeds beter door wat de schrijver duidelijk wil maken. Mensen zoeken steeds systemen om alles te kunnen verklaren, maar niet alles is te verklaren! Je kunt niet alles ordenen, je bent als het ware overgeleverd aan de natuur. De natuur is onverklaarbaar en op de een of andere manier zul je uiteindelijk ‘slachtoffer’ van haar worden. 6. Noteer en verklaar: Titel: Hersenschimmen
Op blz.137 van het boek staat dit: “In het leven terug?…maar waar is zoiets gebleven?… is er wel zoiets?…of was gewoon alles inbeelding van het hoofd?… …hersenschimmen?” Deze regels spelen in de gedachten van Maarten wiens gedachten volledig uit verband zijn geraakt. De titel slaat dus op het geheugen van een dementerend persoon, in dit geval de 71-jarige Maarten Klein. In zijn hersenen bevinden zich geen duidelijke beelden en herinneringen meer. Nee, het zijn enkel schimmen die hij ziet. Het wordt steeds onduidelijker en uiteindelijk raakt het verband volledig zoek. Motto “A touching dream to which we all are lulled but wake from separately” Eigenlijk betekent dit ongeveer dat het leven uiteindelijk in het teken van de dood staat, daar kan je geen invloed op uitoefenen! Het motto van dit boek is eigenlijk dat je geen vat hebt op de natuur, je bent er als het ware aan overgeleverd. Systemen en ordeningen zijn in dit geval niet aan de mens besteed. Dit alles is door de schrijver duidelijk gemaakt door middel van een dementerende man, die een goed voorbeeld is van het overgeleverd zijn aan de natuur. Bij het lezen merk je dat hij zelf echt totaal geen invloed uit kan oefenen op hetgeen met hem gebeurd. 7. Relatie Bernlef en “Hersenschimmen”: Ik kan eigenlijk echt niet direct een relatie vinden tussen Bernlef’s leven en zijn boek ‘Hersenschimmen’ Eigenlijk vind ik dat best opmerkelijk, want hoe kan een man van 40 met een gezond verstand nou zomaar in de huid van een dementerende kruipen? Ik heb daar ook wat informatie over gezocht. Bernlef heeft zich voor het schrijven van dit boek breed op het onderwerp dementie georiënteerd, hij heeft onder andere veel vakliteratuur gelezen. Ook zei hij in een interview dat hij door familieomstandigheden wel vaak in een opvanghuis voor demente bejaarden kwam (misschien was dat de reden dat hij dit boek schreef? Maar dat heb ik nergens terug kunnen vinden), maar dat was niet genoeg om er een heel boek over te kunnen schrijven. Er zijn dus weinig zichtbare verbanden tussen het leven van Bernlef en de thematiek van dit boek.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden