Hoofdstuk 1 Primaire gegevens van het gelezen werk (§ 3.1 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Geef de primaire gegevens van het gelezen werk in het schema hieronder. Ondertitel: - 1e druk verschenen in: Oktober 1996
Bij uitgeverij: Balans, Amsterdam
Gelezen druk verschenen in 1999
Bij uitgeverij: Malmberg, Den Bosch (onderdeel van boektoppers 1999 VO-3) Aantal bladzijdes: 201
Leestijd: 5 uur
Uitgelezen op: 29 oktober 2000
Hoofdstuk 2 Samenvatting van de inhoud

Geef een samenvatting van de inhoud die niet korter mag zijn dan 1 A4’tje of ongeveer 350 woorden. De roman start met een proloog, gevolgd door 6 hoofdstukken, die evenzoveel dagen beslaan. Proloog en hoofdstukken hebben allemaal een titel. De verschillende hoofdstukken zijn weer met behulp van tussenkopjes onderverdeeld in een soort van paragrafen. Proloog - Geluk is een geladen revolver
De ik-persoon, Phileine geheten, vertelt over iets wat zich een jaar eerder heeft afgespeeld. Phileine is heel gelukkig met haar vriend Max, als ze van hem te horen krijgt dat hij voor anderhalf jaar naar New York moet, in het kader van een Shakespeare-project. Een paar maanden later vertrekt hij. Bij zijn afscheid beloven ze elkaar trouw te blijven, hoewel ze eerder tot een soort 'gebonden vrijheid' hebben besloten. In het begin voelt Phileine zich niet eenzaam, maar na een tijd krijgt ze het moeilijk, zodat ze besluit eerder dan afgesproken naar Max in New York te gaan. In het vliegtuig leert ze een Amerikaans echtpaar kennen: Fabian en Lena. Zij nemen Phileine een beetje onder hun hoede en zorgen er ook voor dat ze bij de verblijfplaats van Max wordt afgezet. Op hun uitnodiging gezamenlijk New York te bezichtigen gaat ze echter niet in. Max blijkt niet thuis te zijn wegens een generale repetitie, maar een huisgenote, die Phileine direct al tegenstaat, brengt haar naar zijn kamer. Naast die huisgenote, die Jules heet, blijken er nog meer medebewoners te zijn: ene Leonard en een Vlaamse economiestudente, voorzien van de naam Gulpje Degompelaere. Als Max thuiskomt, gaan ze direct met elkaar naar bed. Tijd om bij te komen hebben ze niet, want Max blijkt dezelfde avond een feest ter ere van Phileines komst te hebben georganiseerd. Alle bezoekers behoren tot de plaatselijke toneelscène en acteren is ook meteen het centrale gespreksthema van de avond. Phileine maakt ook kennis met Max' tegenspeler in 'Romeo and Juliet', het stuk waarvan binnenkort de première zal plaatsvinden. Ze heet Joanne en heeft een relatie met iemand die alleen met zijn initialen L.T. wordt aangeduid en reserve ontbijtweerman bij CBS is. Phileine maakt het einde van het feest niet meer mee, want door de vermoeiende reis en te veel drank besluit ze halverwege naar bed te gaan. Eerste dag - Maak me af
De volgende dag moet Max weer naar toneelrepetitie. Phileine belt eerst haar moeder op en gaat dan lunchen met Gulpje. In het restaurant wekken ze de interesse op van twee mannen die Gulpje kent. Ze komen aan hun tafeltje zitten, waar ze door de beide dames enigszins worden afgezeken. Bij hun vertrek laten ze hun visitekaartje achter, dat echter in de prullenbak verdwijnt. Als Phileine weer in Max' appartement is, heeft ze geen zin met de twee overgebleven medebewoners naar de televisie te kijken, zoals in Amerika gebruikelijk is, en ze besluit het echtpaar uit het vliegtuig, Fabian en Lena, te bellen. Fabian stelt meteen gretig voor haar de stad te laten zien en zo geschiedt. Al gauw blijkt Fabian niet alleen om redenen van naastenliefde te handelen. Hij lijkt Phileine wel te zien zitten als aanvulling op zijn saaie relatie en zoekt toenadering, maar zij houdt de boot af, onder verwijzing naar haar vaste verhouding. De avond brengt ze door met Phileine, Jules en een bevriend homopaar in achtereenvolgens een Japans restaurant en een Italiaanse ijsbar, zonder Max, die wel zou komen, maar zich kennelijk heeft verlaat. Hij arriveert als het al nacht is, in het gezelschap van een aantal acteurs en actrices, waaronder ook zijn aantrekkelijke tegenspeelster Joanne. Als ze Max begroet, ruikt ze een vrouwelijke geur aan hem en ze weet met grote stelligheid wie daarvoor verantwoordelijk is. De volgende ochtend gaat Max vroeg naar het toneelinstituut. Phileine gaat een park in, waar ze zich volkomen op haar gemak voelt, ondanks waarschuwingen dat New York zo gevaarlijk zou zijn. Wel is ze getuige van een confrontatie van een blanke en een groep negers, die goed afloopt. Als ze daarna door de stad loopt, ontmoet ze Lena, de vrouw van Fabian. Ze drinken wat in een bar, maar het samenzijn wordt beëindigd wanneer Lena niet bestand blijkt te zijn tegen de schunnige anekdotes van Phileine. Weer thuis treft ze Gulpje aan, die Phileine haar, kleren voor de spiegel uitprobeert. 's Avonds vindt de première van 'Romeo and Juliet' plaats. Phileine gaat er met alle huisgenoten van Max heen. Voordat het stuk begint, observeert Phileine de bezoekers. Het gezelschap bestaat, net als toneelpubliek bij premières in Nederland, voor een vrij groot deel uit mensen die zichzelf graag laten bewonderen en zich daar ook naar kleden. Als het stuk begint, kondigt de door popmuziek begeleide opening al aan dat het een experimentele versie is. De meeste spelers zijn naakt, Max ook. Het publiek is verbaasd. Al spoedig beginnen de acteurs allerlei obscene handelingen bij elkaar en zichzelf uit te voeren. Het hoogtepunt is de afscheidsscène van Romeo en Juliet, waarbij Max' geslachtsdeel met erectie door zijn tegenspeelster Joanne, wiens vriend L.T. ook toekijkt, wordt beroerd. Aan het eind van deze scène wordt met behulp van zilverkleurige ballonnen een zaadlozing gesuggereerd. Na afloop is Phileine zeer ontstemd en vol wraakgevoelens. Max voorvoelt haar woede en komt naar haar toe om te zien hoe haar stemming is. Hij zegt haar dat ze later die avond wel zullen praten. Intussen is een groot deel van het publiek ook aardig van zijn stuk door het stuk. Reden voor Reginald, de regisseur, om voor alle aanwezigen de keuze van de uitvoering van dit beroemde stuk te motiveren. Hij betoogt onder meer dat het vooral om de kracht van de liefde draait. Aangezien de bron hiervan bijna altijd in het psychische wordt gezocht, leek het hem erg nuttig eens aan te tonen dat de menselijke genen en hormonen, het fysieke aspect dus, eigenlijk veel belangrijker zijn. Alleen de laatste vraag uit het publiek, waarom het allemaal zo grof moest, laat hij onbeantwoord. Hij meent dat de mensen daar zelf wel achterkomen. Als een der aanwezigen, een vrouw met een enorme onderkin, niet ophoudt over de pornografie in het stuk te klagen, kan Phileine zich niet meer inhouden en richt ze haar agressie over Max' gedrag op de vrouw, wier spekkin het moet ontgelden. Een paar uur later is ze met Max op zijn kamer. Aanvankelijk schelden ze elkaar verschrikkelijk uit, maar later, in een kroeg, leggen ze het bij, niet in de laatste plaats met behulp van een grote hoeveelheid drank. Er ontstaat zelfs een enigszins euforische sfeer, waarin beiden er zeker van zijn dat hun verhouding de enige ware is en dat die ver verheven is boven zoiets triviaals als jaloezie. Als Max echter heel droog meldt dat het stuk nog twee keer wordt opgevoerd, is de spanning bij Phileine direct terug. Derde Dag - Ich bin ein New-Yorker
De volgende ochtend dagdroomt Phileine in bed over een klap die ze Max uit wraak over zijn overspel onder de dekmantel van een toneelstuk toedient. Daarna gaat ze met Gulpje naar een restaurant, waar ze weer de interesse van een paar Amerikanen wekken, die ze wederom publiekelijk met veel verbaal machtsvertoon weten te kleineren. Bovendien doen ze alsof ze de heren heel aantrekkelijk vinden door getweeën een orgasme te simuleren, wat ertoe leidt dat de directie van het restaurant hen eruit zet. Daarna krijgt Phileine bezoek van L.T., de vriend van Max' tegenspeelster, die haar komt ophalen voor een tochtje met zijn speedboot. Hij is in een goed humeur, want de vaste ontbijtweerman van CBS heeft een ongeluk gehad, zodat hij als reserve ontbijtweerman de komende tijd volop aan zijn trekken zal komen. Vervolgens krijgt Phileine eerst nog ruzie met Jules, omdat ze zich in haar geslacht vergist. Daarna gaat ze met L.T. mee. Tijdens de boottocht doet Phileine alsof ze heel treurig is door Max' uitspattingen op het toneel, zodat L.T. haar troost, waarna ze in lachen uitbarst. Dan verneemt hij via zijn zaktelefoon dat zijn concurrentweerman bij CBS is overleden, wat een hypocriete huilbui oplevert. Ze drinken intussen whisky en worden heel vertrouwelijk met elkaar. Als Phileine hem vraagt wat hij over haar zou zeggen als hij zou worden geïnterviewd, vertelt hij hoe hij in de boot toenadering tot haar zoekt, waarbij hij de diverse stadia van die pogingen ook echt uitvoert. Ten slotte gaan ze met elkaar naar bed, in de boot wel te verstaan. Vierde dag - De richting van mijn zeil
Thuis vindt Phileine een briefje van Max, waarop staat dat de regisseur een extra repetitie heeft ingelast. Ze besluit rustig in Max' appartement te blijven, krijgt weer ruzie met Jules en maakt zich zorgen over de gezondheid van Leonard, een altijd zieke huisgenoot. Ze vermaakt zich meer met Gulpje, die haar een paar staaltjes van 'mannen afzeiken' vertelt. Als ze later samen in een café‚ zitten, komt L.T., intussen vaste ontbijtweerman bij CBS, er ook binnen. Met hem erbij continueren ze het gespreksonderwerp van daarvoor: seks. Dan krijgt L.T. opeens een lumineus idee. Hij stelt voor direct naar het theater te gaan, waar de volgende voorstelling van Romeo & Juliet op het punt van beginnen staat. De vraag is namelijk: zijn de liefdesscènes van Max en Joanne aangepast nu men veronderstelt dat hun levenspartners niet in de zaal zitten? Om daarachter te komen gaan ze, met Gulpje erbij, naar het theater. De voorstelling begint en Phileine en haar metgezellen reageren luidruchtig op verschillende scènes, waarbij vooral Gulpje voorwendt dat ze er opgewonden van raakt. Het hoogtepunt, de seksscène van Max en Joanne, blijkt inderdaad anders dan bij de première te zijn. Tijdens het voorspel gaan ze veel verder en als het naderen van de climax zichtbaar wordt doordat Joanne Max een condoom omsjort, gilt Phileine keihard door de zaal, dat het zo wel genoeg is. Er ontstaat een woedende discussie tussen Max en haar, waar het publiek zich kostelijk mee vermaakt. Als het tot een treffen tussen dat publiek en een paar acteurs dreigt te komen, grijpt de regisseur in en zegt dat dit alles in scène is gezet, dus dat de ruzie tussen Max en Phileine bij het stuk hoort. Hij heeft willen tonen hoe er interactie tussen spelers en publiek kan plaatsvinden en bedankt Phileine voor haar interventie. Die voelt zich echter afgescheept, begint weer op Max te foeteren en sommeert hem zich onmiddellijk aan te kleden en mee te gaan. Vijfde dag - De plezierhemel
De volgende dag ontwaakt Phileine op een vreemd bed in een haar onbekend appartement. Ze herinnert zich niets meer en blijkt zich in de woning van Fabian en Lena te bevinden. Lena is er niet en Fabian vertelt haar dat L.T. en Gulpje haar de afgelopen nacht bij hem hebben gebracht, omdat ze niet meer naar
Max' appartement wilde. Fabian toont haar ook een krantenfoto, waarop een meisje een blote acteur op het toneel een klap geeft. Door alle gebeurtenissen raakt Phileine lichtelijk geëmotioneerd en ze heeft behoefte aan een vaderlijke figuur, waarvoor Fabian een geschikte kandidaat lijkt. Terwijl ze tegen hem aanhangt, krijgt haar neiging mannen te kleineren echter weer de overhand en ze probeert hem te verleiden. Die poging wordt onderbroken door een telefoontje van L.T., die haar doodleuk vertelt dat ze die avond in de talkshow van David Letterman wordt verwacht, omdat men nogal onder de indruk is van haar optreden in de schouwburg. Ze manipuleert Fabian nog wat verder en wordt dan opgehaald door een taxi, waarmee ze naar de tv-studio gaat. In het praatprogramma zit Phileine met een beroemde medegast aan tafel: de schrijver Salman Rushdie. Als Letterman haar verzoekt haar verhaal te vertellen, gebruikt ze het woord 'fuck', wat volgens de gastheer door de Amerikaanse kijker niet wordt getolereerd en hij geeft haar uitgebreid voorlichting op het gebied van televisienormen. Daarna hoort Letterman hem uit over het pornografische karakter van de Nederlandse televisie. Als Phileine zijn wijze van interviewen kritiseert, wordt hij boos en geeft zijn rol van gespreksleider aan haar. Als Phileine op zijn stoel zit en hem uitvraagt over Amerikaanse seks, vindt hij het welletjes en wil hij een serieus verhaal over de vorige avond horen. Vervolgens wendt Phileine voor zeer verdrietig te zijn, maar het is een truc. Op het moment dat Letterman haar wil troosten, barst ze in lachen uit en krijgt veel applaus van het publiek, omdat ze zich superieur aan de beroemde showmaster heeft getoond. Haar honorarium voor haar aandeel in de show besteedt Phileine aan een luxehotelkamer. De volgende ochtend belt ze haar moeder, maar het gesprek eindigt in een ruzie. Als ze de televisie aanzet, ziet ze zichzelf in de show van Letterman. Ze voelt zich eenzaam. Zesde dag - Tot de dikke dame begint te zingen
Dan komt Max naar Phileine haar hotelkamer en troont haar met geweld mee naar zijn appartement, waar alle huisvrienden plus de regisseur en een aantal acteurs Phileine haar komst afwachten. Max heeft nog een andere verrassing voor haar: een galajurk, voor een party die deze avond ten bate van aids-patiënten wordt gehouden. Max wil dat feest graag benutten om zijn band met Phileine te verstevigen. Het feest is groots, eten en drinken overdadig, de mensen talrijk. Onder hen ook veel aids-patiënten met buddy's. Tot haar schrik ontdekt Phileine onder hen ook de door haar veelvuldig geplaagde huisgenoten van Max, de zieke Leonard en Jules, die zijn buddy blijkt te zijn. Phileine schaamt zich dood. Als Gulpje de situatie afdoet met de opmerking dat aids nu eenmaal bij het leven hoort, scheldt Phileine haar krachtig uit. Als ze Max' pad kruist, volgt er weer ruzie, doordat Max haar overspel met L.T. verwijt. Als ze zich realiseert dat ze er niet meer tegen kan, wordt er een beroemde zangeres aangekondigd. Tijdens haar optreden ontstaat een sfeer van euforie en op het hoogtepunt neemt Phileine de microfoon over, om vervolgens aan het enorme publiek uit te leggen hoezeer ze van zichzelf, van de cynische Phileine, walgt. In een hartstochtelijk pleidooi valt ze vervolgens de harteloze, keiharde prestatiemaatschappij aan, waar zij zelf zo sterk deel van uitmaakte. Ze eindigt met excuses voor haar gedrag te vragen en bepleit een einde van het cynisme. Hoofdstuk 3 De verdieping § 3.1a Tijd (§ 4.1 uit Literatuur zonder grenzen VWO) In welke tijd speelt het verhaal zich af? Hoeveel tijd verloopt er ongeveer? Chronologische vertelvolgorde? Zitten er veel flashbacks in het verhaal? De vertelde tijd is zes dagen, afgezien van de proloog, die een tijdsspanne van enkele maanden bevat. Deze zes dagen staan gelijk met de 6 hoofdstukken die het boek bevat en die ook als titel hebben bijvoorbeeld: “Maak me af – Eerste dag.” De verteltijd is 200 pagina’s. Als je uitgaat van 14 pagina’s per uur om voor te lezen zal je dus uitkomen op een verteltijd van +/- 15 uur. Dit kan ik mij echter nauwelijks voorstellen. Omdat het boek niet echt moeilijk is, denk ik dat je, als je een beetje kunt lezen zeker 25 à 30 pagina’s per uur zou kunnen halen. Dan zij de verteltijd ongeveer 7 à 8 uur zijn. Het boek is chronologisch geschreven, de enkele flashbacks zijn niet direct als zodanig herkenbaar, het gaat hier bijna altijd om Phileine (zeg: vilein) die terugdenkt aan Kim en Lala, twee goede vrienden van haar in Nederland. § 3.1b Ruimte (§ 4.1 uit Literatuur zonder grenzen VWO) In welke omgeving speelt het verhaal zich af? Is er sprake van plaatswisseling? Beschrijf de relatie tussen plaats(wisseling) en thema. Het verhaal speelt zich af in Greenwich, New York. Dit is van oudsher al de artistieke wijk van New York. Het verhaal speelt zich veelal af in een uitgaansgelegenheid, of in het appartement van Max (Phileine haar vriend) of in het theater waar Romeo en Julliet gespeeld wordt. Plaatswisseling vindt meerdere keren plaatst tijdens het verhaal en dan gaat het over plaatswisselingen tussen de drie genoemde plaatsen waar het verhaal zich afspeelt. Er vindt gedurende het verhaal één grote plaatswisseling plaats, namelijk in de proloog, wanneer Phileine van Nederland naar Amerika vliegt. Ik heb geen verband tussen de thematiek van het boek en de plaats(wisselingen) kunnen ontdekken. § 3.2 De wijze van vertellen (§ 4.2 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Geef aan vanuit welk perspectief het boek is geschreven en kies uit: 1. De ik-verteller
2. De hij/zij- of personale verteller

3. De alwetende of auctoriale verteller
Het boek is geschreven vanuit perspectief 1: de ik-verteller. Dit is in de eerste zin van het verhaal al te merken; “Eindelijk ben ik aangekomen bij de dag dat ik ontzettend blij was met mijzelf en alle dingen die ik deed.”. Het boek is geschreven als een soort filmscript. Het begint met een proloog en eindigt op bladzijde 200 met het woord “AFTITELING”. Ook staat ergens midden in het boek op bladzijde 131: “Tijdens deze lachbui ga ik er heel even uit voor een mededeling van de sponsor, maar straks kom ik terug met meer over Gulpjes irritante gedrag. Hierna staat er in een kader het volgende: “EEN BOEK VAN UITGEVERIJ MALMBERG, DAN HEB JE WAT IN HANDEN”. Detail hierbij: In de originele versie (van Balans) is uitgeverij Malmberg vervangen door uitgeverij Balans. Nog twee voorbeelden van het feit dat het boek als filmscript is geschreven is te vinden op bladzijde 20 als de ‘paragraaf’ Regen en wind begint met de woorden: “Volgend shot.” Op pagina 36 begint de ‘paragraaf’ A Dutch fuck met de volgende zin: “Volgens het script zitten Gulpje en ik nu in een restaurant dat Veselka’s heet.” § 3.3 Thema en Motieven (§ 4.4, opdracht 26 & 27 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Opdracht 26: Maak een schema van het thema en de motieven van het door jou gelezen boek. Het thema is volgens mij de realiteit en de zoektocht naar jezelf. Je moet reëel blijven, vooral als je in de spiegel kijkt. Phileine weet dat ze is zoals ze is, ze vraagt bijvoorbeeld: 'Ben ik vervelend? Ze vindt dat mensen niet aan haar kop hoeven te zeuren, omdat ze dat zelf ook wel weet. Net als Phileine weet Gulpje goed wie ze is, ze zegt ook dingen die in haar opkomen zonder enige schaamte. Als zij een dure kledingwinkel uitkomt en een zwerver haar om geld vraagt, zegt ze: 'Nee, tenzij ik je via een creditcard kan betalen'. De zwerver scheldt haar vervolgens uit voor bitch en zij denkt: 'Zo is het!'. Het verschil tussen Gulpje en Phileine is wel dat Gulpje haar grenzen beter weet dan Phileine. Gulpje weet wanneer te stoppen terwijl Phileine op dat soort momenten haar grenzen overschrijdt omdat ze dat leuk vindt. Wanneer Phileine haar verontschuldigingen aanbiedt, zegt ze dan ook: 'Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik niet aardig ben'. Het opvallendste motief is seks. Seks met Max, seks in het toneelstuk waar Max in speelt, seks met L.T. (uit wraak), kortom seks is een erg opvallend motief in dit verhaal. Seksscènes worden uitgebreid verteld. 'Dat u niet minstens heeft gefantaseerd over onderwerping, verkrachting, groepen grootgeschapen havenarbeiders, vrouwen, macht, onmacht…en dingen deed die u misschien niet gedaan zou hebben als u niet zo verdoofd van geilheid was geweest'. Een ander motief is wraak. Phileine neemt wraak wanneer zij zich bedrogen en verkeerd behandeld voelt. Na de eerste opvoering van het toneelstuk waar Max in speelt, gaat ze met de vriend van Max’s tegenspeelster, L.T. naar bed omdat ze zich onjuist behandeld voelt. Wanneer Phileine voor de tweede maal de opvoering ziet blijkt ze nog verder te gaan dan de eerste keer. Ze neemt wraak door het toneelstuk te onderbreken en daarna door erover te praten bij David Letterman, een presentator van een veelbekeken praatprogramma. Natuurlijk is de liefde ook een motief in deze roman. Het vraagstuk 'Wat is liefde?' Komt uitgebreid aan de orde. 'Ik heb een vraag, hou je niet juist écht van elkaar als je je relatie weet uit te tillen boven het niveau van de eigendomsseks?'. Het boek heeft als titel Phileine zegt sorry, en komt eigenlijk pas terug in het einde van het verhaal. Dan voelt ze zich namelijk schuldig voor alles wat ze Max en al zijn vrienden heeft aangedaan en biedt zij publiekelijk haar excuses aan. Spijt is dan ook volgens mij het vierde en laatste motief. Maar ook jaloezie is een motief. Phileine is jaloers als Joanne met ‘haar’ Max op het podium de balkonscène ‘toneelspeelt’. Opdracht 27: Zoek in secundaire literatuur informatie over thema en motieven in het werk dat je gelezen hebt en voeg er je eigen conclusie aan toe. Ik heb voor deze opdracht uittrekselpocket nummer 5 van Prisma gebruikt. Jaap Goedgebuure (HP/De Tijd) zegt dat het taalgebruik van het boek vooral gericht is op zestienjarige ‘groupies’. Hans Goedkoop van NRC Handelsblad ziet achter dat populaire taalgebruik en de vele stijlspelletjes ook een serieuze boodschap. En dat is nou net wat ik bij opdracht 26 bedoel. Die boodschap achter de tekst is namelijk de zoektocht naar jezelf en de realiteit. § 3.4 Personages (§ 4.5, opdracht 31 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Opdracht 31: Maak een schema van de personages bij het door jou gelezen boek. Phileine (zeg: Vilein [slecht of boosaardig]): Zoals ze zelf ook beweert, is ze de grootste trut die er op aarde rondloopt. Ze zou dat ook zijn als je bepaalde situaties waarin ze zich werkt zou omschrijven en lezen, maar daarnaast is even ‘gewoon’ en lief als ieder ander mens. Ze zegt alles en iedereen in haar omgeving te haten, maar uiteindelijk blijkt toch dat er genoeg dingen zijn die haar wel bevallen zoals Max, het Aids-gala en Gulpje (tot op bepaalde hoogte). Maar de meeste mensen hebben toch gewoon een hekel aan haar omdat ze véél te snel de neiging heeft simpelweg te zeggen (en dan vooral in explosieve vorm) wat ze denkt over mensen. Ook werkt haar stomheid niet altijd mee, wanneer ze sommige (toch iets te gehaaste) opmerkingen maakt, die achteraf erg kwetsen blijken te zijn. Volgens Max is zij Brains, Beauty, Beast, Best
Max: Over Max krijg je hoofdzakelijk dingen te weten die in verband staan met Phileine. Hij is een normale jongen die ook zo zijn eigen dromen en werkelijkheden heeft. Zo ziet hij het stuk waarin hij een hoofdrol speelt niet als een simpel seksstuk en heeft hij op veel gebieden een totaal andere mening dan Phileine. Hij heeft nooit echt spijt van ‘zijn’ toneelstuk en is er stiekem trots op. Gulpje: Zij lijkt over het algemeen érg veel op Phileine en schreeuwen daarom samen om het hardst dat ze de grootste ‘bitches’ zijn die er op de aarde rondlopen. Toch blijkt er een verschil tussen de twee aan het einde van het boek. Op een gegeven moment blijkt Phileine toch nog ergens medelevend voor te zijn, terwijl Gulpje het allemaal weer zou laten barsten. L.T. Hij is de vriend van Joanne waarmee Max de seksscène ‘toneelspeelt’ en vanaf het eerste optreden, wat hij samen met Phileine ziet, is hij al van plan Joanne, en ook Max, samen met Phileine terug te pakken. Daardoor leert hij Phileine beter kennen en ondanks haar lompheid leert hij haar toch leuk vinden en gaat eigenlijk onder het motto van wraak met Phileine vreemd. Jules
Zij (of later blijkt hij) is een vriend van L.T. en eigenlijk één van de eerste die reageert op Phileines onacceptabele gedrag door te zeggen dat ze vreselijk is en alleen op de wereld is gekomen om mensen af te zeiken en belachelijk te maken. Maar, misschien heeft ze ook al een hekel aan Phileine doordat, toen hij (toen nog zij) de deur voor Phileine opendeed, deze meteen opmerkte: “Hai Max, so this is how you look like after your sexchange!” 3.5 Titel, ondertitel en motto (§4.6, opdracht 38 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Opdracht 38: Verklaar titel, ondertitel en/of motto (eventueel met behulp van secundaire literatuur). De door mij gelezen versie bevatte geen ondertitel, opdracht of motto. Wel was er een verantwoording die als volg luidt: “Ja, ik heb mij tijdens het schrijven van deze roman laten inspireren door vele (literaire) werken van anderen, met name door Romeo en Juliet van William Shakespeare en de vertaling van dit stuk door Gerrit Komrij. Soms heb ik zelfs geciteerd zonder bronvermelding. Schande! Sorry.” Ronald Giphart
Hierin biedt Giphart dus, net als Phileine deed, zijn excuses aan! De titelverklaring staat op de bladzijden 194 tot en met 200: ‘En dat is nog maar een van de vele dingen aan mezelf die ik niet begrijp. Niet alleen tegen Max heb ik me onuitstaanbaar gedragen, bijna iedereen die ik tegenkwam, moest het ontgelden. Ik ben namelijk de eerste om overal te roepen dat ik een hekel heb aan alles en iedereen, het leven in het bijzonder.’ ‘In de zes dagen dat ik in deze fantastische stad rondhuppelde, heb ik zo’n beetje iedereen regen me in het harnas gejaagd met mijn pueriele plagerijen. Ik heb me vervelend gedragen, ik heb mensen afgezeikt, ik heb makkelijk gepest, ik ben doelloos onaardig geweest, ik heb mensen beledigd om geen andere reden dan dat ik geen reden kon bedenken ze niet te beledigen.’ ‘Ik ben tot de conclusie gekomen dat ik niet aardig ben,’ serveer ik ten slotte. ‘Sterker nog: ik ben een vervalste teef. Het zit me dwars, deze vaststelling.’ Ik slik hoorbaar. ‘Ik bied mijn verontschuldigingen aan. Ik zeg sorry. Sorry, Max. Sorry, mensen,’ fluister ik en iets harder - misschien té hard - voeg ik eraan toe: ’Sorry dat ik besta.’ Phileine biedt in een onverwachte toespraak tijdens het aids-gala haar excuses aan voor haar onuitstaanbare gedrag met welke ze Max, Leonard, Jules, Joanne en de moeder van Ruth beledigd heeft. § 3.6a Relatie tussen tekst en auteur (§ 4.7, opdracht 42 & 43 of 44 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Opdracht 42: Zoek (een) interview(s) met de auteur en vertel na het lezen hiervan wat je van zijn of haar opvattingen terugvindt in het gelezen werk. Voor interview: zie bijlage 1
In de Mens en Gevoelens van 9 oktober 1995 zegt Giphart antwoord Giphart op de opmerking dat hij, net als zijn hoofdpersonen, ook geregeld het conflict zoekt, het volgende: “Mijn hoofdpersonages houden ervan tegen mensen aan te schoppen. Ik probeer het in interviews altijd te relativeren. Ik weet nu dat ik het me niet kan permitteren harde uitspraken te doen over anderen zonder er direct aan toe te voegen dat ik het niet meen.” Hieruit kan je dus opmaken dat hij zich niet met zijn hoofdpersonages associeert, zoals hij ook op ander punten in dat interview probeert te benadrukken. Dit ondanks het feit dat zijn 2e boek (en de hoofdpersoon hieruit), Giph heet en dat ook de broer van Phileine die naam draagt. Opdracht 43: Zoek informatie over de biografie van de auteur en geef aan wat volgens jou de relatie is tussen diens biografie en het gelezen werk. Ronald Giphart wordt in 1965 geboren in Dordrecht. Zijn vader is huisvestingsambtenaar en zijn moeder, Wijnie Jabaaij, is Tweede Kamerlid voor de PvdA. Zijn ouders gaan scheiden als Ronald 11 jaar is. Hij blijft bij zijn vader wonen en in 1987 verhuist hij naar Utrecht, waar hij Nederlands gaat studeren. Hij stopt na drie jaar met deze studie, omdat hij schrijver wil worden. Uitgeverij Nijgh en Van Ditmar vraagt hem om een boek te schrijven, naar aanleiding van een tekst in een literair tijdschrift. Hij is dan werkzaam als nachtportier bij ziekenhuis Overvecht en kan 's nachts een groot deel van zijn roman Ik ook van jou schrijven. In 1992 wordt dit debuut uitgegeven. Hiervoor ontving hij het Gouden Ezelsoor voor het best verkochte debuut van 1992. Vanaf 1994 wordt Giphart full-time schrijver en richt hij samen met Rob van Erkelens en Joris Moens het tijdschrift Zoetermeer op. Zijn grote voorbeeld is Jeroen Brouwers, een schrijver die hij in zijn eigen boeken ter sprake brengt. Giphart wordt gezien als één van de vaandeldragers van de generatie 'Nix'. Met deze gegevens in het achterhoofd kan men concluderen dat er weinig sprake is van enige vorm van directe betrokkenheid, zoals wel het geval is in, bijvoorbeeld, Marga Minco’s Het Bittere Kruid of Soldaat van Oranje, van Erik Hazelhoff Roelfzema. De enige overeenkomst die ik mij in kan denken, is dat Giphart ooit ook puber geweest is en wellicht toen ook zo dacht. Maar zeker weten doe ik het niet. Misschien schrijft Giphart hier wel gewoon over iets dat alleen in zijn ideeën om bestsellers te maken voorkomt. § 3.6b Relatie tussen tekst en context (§ 4.9, opdracht 54 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Opdracht 54: Geef aan welke consequenties voor de vorm en/of de inhoud de verplaatsing van het werk naar een andere maatschappelijke, cultuurhistorische context of naar een andere stroming zou hebben. Als je dit werk zou verplaatsen naar de middeleeuwen, wat inhoud dat je het werk naar een andere cultuurhistorische context verplaatst, kan dit werk gewoonweg NIET BESTAAN. Als je kijkt hoe de mensen toen dachten over seks!! Door de enorme verweving van de kerk met het leven en het denken van de mensen, kon er toen simpelweg geen roman als Phileine zegt sorry geschreven worden, afgezien van het feit dat er geen moderne dingen, zoals een theater of een vliegtuig, aanwezig waren. Het zal dus 1 grote consequentie hebben voor de inhoud van het boek. Je zou tegen 200 lege pagina’s aankijken. Maar als je de tekst naar een ander maatschappelijke context zou verplaatsten ondervindt men ook veel problemen. Neem bijvoorbeeld de islamitische cultuur. Daar zijn dit soort boeken, met als motief liefde, en met veel seks UIT DEN BOZE. Zij kunnen daar gewoon niet bestaan. Veelal komt het boek niet eens door de censuur, die in de islamitische wereld nog welig tiert, heen. Hoofdstuk 4 De literaire recensie (§ 5.1, opdracht 57 uit Literatuur zonder grenzen VWO, aan de hand van 1 recensie) Opdracht 57: Lees een recensie over het literaire werk dat je gelezen hebt en geef de belangrijkste argumenten aan. Bepaal tevens of de recensent positief of negatief is. [De belangrijkste argumenten, m.i., zijn onderstreept.] Bron: De Stem
Publicatiedatum: 21-11-1996
Recensent: Johan Diepstraten
Recensietitel: - Natuurlijk is de nieuwe roman Phileine zegt sorry van Ronald Giphart een brutaal, schaamteloos, pornografisch, zakkig en weerzinwekkend boek. Maar tegelijkertijd is het een bruisende roman die de lezer in zijn nekvel grijpt, die als geen ander een onthutsend beeld geeft van de tijdgeest, die zwierig en beeldend is geschreven en die bij vlagen humoristischer is dan Youp van 't Hek. Na Ik ook van jou (1992) en Giph (1993) heeft Giphart met zijn derde roman een vaste plaats veroverd in de Nederlandse literatuur. Dat hij even omstreden is als Gerard Reve, Jan Wolkers en Jan Cremer in hun begintijd, ligt voor de hand. De grote populariteit onder middelbare scholieren zal alleen maar toenemen nu Giphart een roman heeft geschreven die naadloos aansluit op hun belevingswereld. 'Zullen we gewoon al het inleidende gepraat overslaan? Ik heb zin in seks op het eerste gezicht,' zegt hoofdpersoon Phileine bij haar eerste ontmoeting met Max, in het besef dat 'zo'n uitspraak de natte droom moet zijn van iedere jongen'. Zelden is in één zin een complete roman samengevat. Giphart appelleert aan dit soort gevoelens en buit die maximaal uit. Hij tovert een wereld voor vol erotische dromen waarin geen plaats is voor de waarden en normen van de ouders. De cartoon waarmee de roman opent, zet de toon: 'Oh God! ... Wat zijn ze dom!!!’, roept een meisje uit. Op de achtergrond schenkt een moeder voor vader koffie in. In de wereld van Giphart is er geen plaats voor burgerlijke truttigheid. Braakemmers Om de dramatische effecten uit te kunnen spelen zet Giphart zwaar aan. Phileine houdt er geen enkele moraal op na en scheldt op de wereld als geen ander. De mensheid bestaat uit doorlekkende spagaatslobbers, pussende poliepneuzen, hypocriete zaadbanken en wandelende braakemmers. In het voetspoor van Reve's De avonden beziet ze haar ouders en filosofeert over het gruwelijke van de ouderdom en walgt van het leven. Het liefst had ze een revolver. Wat zou dat een uitkomst zijn. 'Was het nou werkelijk nodig dat je me afsneed, richtingloze apenkut? Was het nou werkelijk nodig dat u vlak voordat u doodgaat nog gauw even voordrong bij de kassa, kwijlend schuifelwijf? Was het nu werkelijk nodig dat je dat uitgezakte baggerlichaam tegen mijn schouder moest stoten, prehistorische vruchtbaarheidsgolem?' Letterman Het verhaal van Phileine zegt sorry is op de achterkant van een bierviltje samen te vatten. Phileine reist haar vriend Max achterna die in New York op een toneelacademie een moderne versie van Shakespeare's Romeo en Juliet instudeert. De toneelspelers zijn gekleed als Adam en Eva voor de zondeval. De beroemde balkonscène met het afscheid van de twee hoofdrolspelers wordt een pornografisch hoogstandje. Phileine verstoort een volgende opvoering, haalt daarmee de voorpagina's van de internationale bladen en treedt zowaar op bij David Letterman. Aan het einde van de roman spreekt ze op een Aids-gala de goegemeente toe en eindigt haar toespraak dramatisch met de woorden: 'Sorry dat ik besta'. Zo samengevat is het een verhaaltje van niks, nog knap onwaarschijnlijk ook, maar verteld op een manier dat het zowaar wat voorstelt. Het aardige van Giphart is dat hij een volstrekt ongeloofwaardige intrige zo weet te brengen dat de lezer halverwege niet eens echt meer twijfelt aan het waarheidsgehalte. De lellebel Phileine, Dutchy voor David Letterman, zie je als het ware in de Late Show zitten en gevat antwoorden. Wie Phileine zegt sorry op het magere verhaal beoordeelt en zich ergert aan de losbandige levensstijl van Phileine, doet het boek onrecht. De roman is in wezen een tragisch boek over iemand die volledig de weg kwijt is en uiteindelijk toch tot een bepaald inzicht komt. Het is een klassiek literair gegeven dat Giphart op een eigentijdse manier uitwerkt. Scheldend gaat Phileine door het leven, de hormonen vieren voortdurend vakantie, alleen het genot telt. Ze praat de hele dag over seks, pagina's lang. De obsessie ervoor heeft ze niet van een vreemde. Eén keer geeft haar moeder vaak draaierig ofwel straalbezopen - een levensles: er bestaat zoiets als liefdestrouw en sekstrouw. Liefdestrouw is er voor het monogame huwelijk. Sekstrouw is voor het overspel. 'Ik durf na al die jaren voor me zelf toe te geven dat de interessantste minuten van het bestaan de momenten zijn waarin we onszelf kwijtraken, waarin onze onderbuiken het winnen van onze hersens, waarin euforie, extase, wanhoop, weerloosheid en dat soort zaken samensmelten. Ik heb het over de peilloze diepte die er schuilgaat achter seks. [] Bij je vader vind ik diepgang en rust, Antonio, Anand, Allal en Apostolis zijn er voor de plooien in de lakens' Het was overigens een les van de oma van Phileine aan haar moeder: 'Zoek mooie nachten, kind, bij mooie dagen.' Het is een levensopvatting die in veel moderne romans wordt uitgedragen: Blauwe maandagen van Arnon Grunberg, Het zilveren thee-ei van Hermine Landvreugd en Bor van Joris Moens zijn vergeven van de ellenlange passages over een seksueel losbandig leven. Het afwijkende in Phileine zegt sorry is dat Giphart zijn hoofdpersoon laat inzien dat een dergelijke instelling tot niets leidt Phileine kijkt in de spiegel en ziet wat voor een verschrikkelijke bitch ze is. Ze realiseert zich dat de vriendschap met Gulpje, Kim en Lala op niets is gebaseerd. Aan het einde van de roman komt ze eveneens tot het inzicht dat er iets moet veranderen. 'We leven in een klaterwereld van uitsluitend ijdelheid, lawaai, vermoeiende wedijver en mateloze hypocrisie, en het lachwekkende daarbij is dat het allemaal niets heeft te betekenen,' houdt ze haar gehoor op het Aids-gala voor. 'Waarom gedragen we ons überhaupt zo kinderachtig? Waarom kunnen we alleen maar denken in termen van rangordes, toptienen, kongsies, successen, helden Nobelprijzen, hypes, bestsellers kijkcijfers? Kunnen we dan echt niet meer oprecht zijn en moeten we ons altijd verschuilen achter cynisme, ironie, satire en sarcasme?' De toespraak van Phileine getuigt niet van een diep filosofisch inzicht, maar de intentie is in orde. De roman mag tamelijk oppervlakkig zijn, het is wel een verdienste van Giphart dat hij middelbare scholieren aan het lezen krijgt. 'Schrijven moet alleen maar leuk zijn, leuk om te doen fijn om te vinden, schrijven is een solipsistische bezigheid die alleen louter genot en zinnenbevrediging moet verschaffen,' schreef Giphart in zijn vorige roman. Voor scholieren en studenten is Phileine zegt sorry een wereldboek. De opmars van Giphart is niet te stuiten. Net als MTV. Ik vind het moeilijk de mening van de recensent te verwoorden. Aan de ene kant ziet hij het als een positief punt dat Giphart scholieren aan het lezen krijgt. Aan de andere kant spreekt er volgens mij enig cynisme uit Diepstratens laatste zin: “De opmars van Giphart is niet te stuiten. Net als MTV.” Kan de lezer hier uit opmaken dat wijlen dhr. Diepstraten Giphart liever uit de boekhandel ziet verdwijnen? Ik denk het niet. Mede doordat er ook gezegd wordt dat de intentie in orde is, denk ik toch dat je de recensie gematigd positief mag noemen. Ook toch omdat er gezegd wordt dat Giphart nu een vaste plaats in de Nederlandse literatuur heeft veroverd. Hoofdstuk 5 De persoonlijke beoordeling. (§ 5.2 [minimaal 300 woorden] uit Literatuur zonder grenzen VWO) Maak een persoonlijke beoordeling volgens § 5.2 van Literatuur zonder grenzen VWO van minimaal 300 woorden. Het onderwerp: Het onderwerp van het boek, seks, vind ik persoonlijk te ver gezocht en veel te veel benadrukt. Ik ben van mening dat Giphart zich meer had kunnen, maar vooral had moeten, matigen bij de uitvoerige behandeling van dit onderwerp. Ook het toneelstuk is een belangrijk onderwerp van het boek, alhoewel dit pas meer richting het einde van het boek duidelijk wordt. De gebeurtenissen: Ronald Giphart heeft vooral veel nadruk gelegd op de gedachtes van Phileine. Je kan het boek als ware als een soort dagboek beschouwen, maar daar kom ik bij het onderdeeltje taalgebruik nog heel even op terug. Ik denk dat je de toneelvoorstelling als een nogal schokkende gebeurtenis kan aanwijzen. Het ‘toneelspelen van seks’ (door Max en Joanne) wordt nogal uitvoerig besproken, en is ook éen van de onderwerpen van het boek. De afloop vond ik zeer verrassend. Ik had tijdens de ongeveer 194 bladzijdes die voor de afloop komen, geen moment een afloop zoals deze, het aanbieden van excuses door Phileine, gedacht, ondanks de titel. De personen: Phileine, is denk ik, wel een persoon die je in het normale leven tegen zou kunnen komen, en daarom vond ik haar levensecht overkomen. Ik denk niet dat ik personen ken, die je tot het “Phileine-soort” rekenen kan. Wel ben ik van mening dat zij niet echt aardig is. Haar lust voor seks beschouw ik als een negatief punt aan haar, net zoals haar wereldbeeld. Het enige positieve kenmerk dat ik in Phileine kan zien, is dat ze op het einde van het boek eindelijk tot inzicht komt dat haar gedrag door andere personen als nogal kwetsend wordt ervaren. De opbouw: Het verhaal was makkelijk opgebouwd, het was chronologisch, zonder al te veel flashbacks, en dat droeg er zeker aan toe dat ik het boek snel uitgelezen had. De spanning, voor zover aanwezig, was goed verdeeld over het boek. De afloop was zeer verrassend. Het taalgebruik: Het taalgebruik is in sommige secties van het boek RONDUIT GROF. Zoals het volgende begin van een hoofdstuk: “Opstaan vind ik het allerergste, Lieve Kitty (afgezien dan van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog” Ik herkende hierin duidelijk het dag boek van Anne Frank. Ik vind dit ronduit IDIOOT, dat Ronald Giphart deze vergelijking DURFT te trekken. Ik vind dit absoluut niet van enige smaak of enig gevoel getuigen. Voor de rest was het taalgebruik acceptabel, afgezien van enkele scheldkanonades van Phileines kant, en makkelijk te begrijpen, wat tevens weer bijdroeg aan de snelheid waarmee ik het boek gelezen heb. Ik zal echter nooit meer een boek van Ronald Giphart lezen, want ze spreken me alles behalve aan en zijn taalgebruik is zeer onacceptabel, mijn inziens. Ik zou dit boek ook nooit tot de literatuur gerekend hebben. Ik vind persoonlijk een Jerry Cotton over meer literaire kwaliteit beschikken dan een Giphart. Hoofdstuk 6 Literaire vormen (Hoofdstuk 2, §1.2 uit Literatuur zonder grenzen VWO) Deel je werk in een van de 3 hoofdgenres en geef indien mogelijk een subgenre aan. Hoofdgenre: Epiek
Subgenre: Liefdesroman, met het accent op lichamelijke liefde (seks) Hoofdstuk 7 Extra verwerkingsopdrachten (Kies 2 opdrachten uit lijst op stencil) Gekozen opdrachten: Opdracht 36: Schrijf een kort verhaal waarin je de situatie en de gedachten van de hoofdpersoon na afloop van het verhaal beschrijft. De zaal begint te klappen. Ik barst in tranen uit. ‘Sorry’ snik ik,’sorry’. De dikke dame die zo mooi dat lied zo mooi gebracht heeft omhelst me. ‘Everything will be oké, you did a great job’ zegt ze. Langzaam loop ik het spotlight uit, het podium af. Daar staat Max me op te wachten. We omhelzen elkaar. De hele cast van het toneelstuk komt mij feliciteren met deze prestatie. Zelfs moeder Ruth, die wandelende onderkin, en de bril, waar Jules achter zit omarmen mij. ‘Zullen we naar huis gaan, schat?’ vraag ik aan hem. Deze kust me hartstochtelijk. Hij pakt mijn hand vast. Nooit heb ik mij zo gelukkig gevoeld. Iedereen die ik passeer gaat meteen aan de kant voor mij en juicht ons toe. Eenmaal buiten aangekomen roept Max een taxi. We stappen in en laten ons naar Max’ appartement brengen. Daar aangekomen lopen we meteen naar boven, naar de slaapkamer van Max en maken we nog uren regen en wind. Opdracht 39: Verzin drie mogelijke alternatieve titels voor het boek en geef bij elke titel een verklaring waarom je deze geschikt vindt. Titel 1: rOmEO-n-jULieT

Dit is, in deze typografie, de titel van het toneelstuk waarin Max speelt. Dit toneelstuk is nogal belangrijk in het boek dus vandaar dit al 1e alternatief. Titel 2: Brains, beauty, beast, best
Zo wordt Phileine op de achterkant van het boek beschreven. Ook noemt Max haar zo op bladzijde 21. Omdat je het boek als een soort dagboek op kan vatten, maar ook omdat Phileine de hoofdpersoon is, vind ik deze titel zeer geschikt. Titel 3: New York, New York
Beetje als parodie op Frank Sinatra’s New York, New York. Ik heb deze titel als 3e alternatief gekozen, omdat deze metropool het decor van het boek is.