Titel Terug tot Ina Damman Auteur S. Vestdijk Titel verklaring 1934; ondertitel: De geschiedenis van een jeugdliefde. Voor Anton is Ina in de eerste plaats een droombeeld, hij idealiseert haar.Voor de werkelijke Ina is hij bang; die angst maakt hem onhandig in de omgang met haar. Daardoor lukt het hem niet Ina voor zich te winnen. Ina verwacht van een jongen in deze situatie iets meer en maakt het tenslotte uit. Na een kort intermezzo met Marie v. d. Bogaard - blozend, aanhalig enz. - keert Anton in deel III (DE OVERWINNING) terug naar Ina, d.w.z. haar droombeeld, hoe hij zich haar herinnert. Aan het slot van het verhaal verlangt Anton naar zijn Note Book, waarin hij over haar kan schrijven. Je zou kunnen zeggen dat we hier de geboorte van de schrijver meemaken. Opbouw Genummerde hoofdstukken zijn verdeeld over drie afdelingen; I - Het woord (-eerste klas) II - Ina Damman (-tweede klas) III - De overwinning (-derde klas) ad I - Anton wordt gepest met het woord "vent"; hij bezweert het gevaar door schitterende schoolprestaties; dat leidt tot een nieuw gevaarlijk woord n.l. "naarstig" (meneer Greve) ad II - In de eerste klas is een meisje dat Antons aandacht trekt: Ina Damman. In dit deel probeert Anton haar op zijn manier te veroveren, zonder resultaat. ad III - Antons overwinning is dat hij definitief afziet van pogingen om Ina voor zich te winnen; hij zal voortaan alleen nog van haar dromen, over haar fantaseren en schrijven.
Samenvatting - Anton voor het eerst naar de h.b.s. Piet Idzerda roept vaders woord "vent". Onderweg naar school: Anton was zich bewust dat er nu iets begon, waarin zelfs zijn vader een zwaar hoofd in had gehad. Hij realiseerde zich dat de herinnering aan zijn gestorven vader hem "aanspoorde en voortbewoog" en heeft het gevoel dat zijn vader "wat er ook van hem geworden was, alleen nog bij die h.b.s. leefde en op hem wachtte. "Wanneer Piet Idzerda nu zijn vaders woord "vent" gebruikt, heeft Anton het gevoel dat de school zijn vader verraadt. Hij wordt beheerst door de angst dat het woord opnieuw zal klinken. Het betekent ook een breuk in de vertrouwensrelatie met zijn moeder; het is het eerste in zijn leven dat hij voor haar verzwijgt; zij kende immers angsten zoals hij..... - Van vechten met Idzerda komt niets, wel van het surrogaat daarvoor: uitblinken. Het woord zal niet klinken als de jongens hem respecteren. De om zijn onaantastbaarheid bewonderde leraar Greve betitelt Anton met het woord "naarstig" om duidelijk te maken dat Anton wel iets minder hard kan werken. Anton beseft dat dit net zo'n woord is als "vent". Hij zou Greve alles willen uitleggen, maar... - In februari voelt hij zich zo flink en vrij dat hij het waagt verliefd te worden op Marie. Daar komt een einde aan als hij ziet hoe Jan Breedevoort de wangen van de voor hem zittende Marie masseert, vuurrood zaten ze achter elkaar. Als de echte gemene beesten.... Anton is nog niet toe aan het lijfelijke aspect van de liefde. - Na een vechtpartij met Piet Idzerda schrijft zijn moeder een protestbrief aan Piets vader; de jongens verachten Anton hierom. Gevolg: Anton begint zijn moeder te haten. - Moeder toont Anton een portret waarop hij staat met terugwijkende kin. Engelse feuilletons leerden hem dat een vooruitspringende kin een teken is van flinkheid. Hij neemt zijn moeder deze confrontatie met eigen onmacht erg kwalijk. - Anton ziet zijn erste afspraak met Ina als de "stoutmoedige ontzetting van een droom in een aanwezigheid" Zijn verliefdheid verdringt zijn angst voor de jongens. Het gelukkigst voelt hij zich als hij haar naar de trein heeft gebracht. Thuis idealiseert hij hun relatie; hij is dan vrij van de beklemming "die hem verhinderde gewoon tegen haar te zijn en met haar te praten zoals hij met zijn vrienden praatte". Het was een gelukzalige angst, meer niet. En alle angsten van het eerste jaar op de school verzonken erbij,.... Hij was bang geweest voor woorden, voor hersenschimmen dus; nu had hij te maken met een werkelijkheid. Het veroveren van Ina zit hem niet mee: - Ina's verzoek om niet meer aan de overweg te wuiven - hinderlijke toespeling op zijn "relatie' door de leraren - Horsting suggereert: verliefdheid tast gezondheid en werklust aan; - de seksuele bluf van Gerrit Bolhuis; - verbod van Ina's vader haar weg te brengen; (na een week genegeerd) - Antons moeder zet hem bij het schaatsen voor schut. - Van een fietstocht naar Drenthe is het hoogtepunt een avondwandeling met Ina door het bos, maar de volgende dag wordt zijn gelukzalige stemming weer bedorven door de werkelijkheid: hij is weer onhandig en weet niet wat hij tegen Ina moet zeggen. Hij hoopt haar in de trein naar Weulnerdam gunstig te kunnen stemmen, maar Gerrit Bolhuis is hem voor en laat Ina lachen terwijl hij Anton de Coupe uitwerkt. "Wachter kan niet scharrele, zei Jelle Mol." - De kermis in Lahringen ziet Anton als een laatste mogelijkheid om Ina te veroveren; op houten paarden zullen ze in de caroussel ronddraven, maar Ina zit uiteindelijk op een leeuw en Anton op een hert! Vrienden en vriendinnen maken hem tenslotte duidelijk dat Ina hem vervelend vindt. Ina bevestigt dat op zijn verzoek en dan zet Anton er een punt achter. - Aan het begin van de derde klas zoekt Anton met vuilbekkerij toenadering tot Gerrit Bolhuis. Hij betreurt zijn puisterig uiterlijk en slaagt erin het beeld van Ina van zich af te schuiven. Onder het goedkeurend oog van Marie van den Boogaard heeft Anton dan eindelijk zijn vechtpartij met een jongen die Greve heeft gepest. - Tijdens een tweede tocht naar Drenthe is Marie Antons nieuwe vlam, maar de geur van een koolzaadveld brengt de gelukzalige stemming van het vorig jaar in zijn gedachten terug: Ina! Marie gedraagt zich tijdens een boswandeling bovendien te platvloers opdringerig. Anton geeft haar de bons en keert terug bij Ina Damman zoals hij zich haar het liefst herinnert; daarover zal hij schrijven in zijn Note Book. Tijd De tijdstructuur is niet-chronologisch. Een belangrijke flash-back is de herinnering van Anton aan het spelletje dat hij vroeger met Janke speelde. Het verhaal speelt omstreeks 1910. Ruimte "En dit is een typisch produkt van de associatiepsychologie. Dat heb ik dus wel nagevolgd dan, b.v. wanneer hij tot Ina Damman terugkeert op de fietstocht, terwijl hij daar min of meer geattaqueerd is door Marie van den Bogaard, dat hij dan uitsluitend door de geur van koolzaad tot Ina Damman terugkeert." (Vestdijk: interview Nol Gregoor) Het verhaal speelt in een klein provinciestadje: Lahringen (Harlingen) Personen - ouders: De gestorven vader houdt voor Anton aan de ene kant verband met opgaven, plichten en de angst om te falen, anderzijds mist hij hem als zekerheid en veiligheid verschaffende factor. Antons moeder heeft altijd in de schaduw van haar overheersende man geleefd; ze voelde zich erg onzeker in Lahringen en moest zich steeds geweld aandoen om dat te verbergen. Anton gaat als kind vertrouwelijk met haar om, maar zij kan hem niet tegen de bedreigende werkelijkheid in bescherming nemen. Anton gaat steeds scherper in haar de oorzaak van zijn falen zien; na moeders briefje aan de vader van Piet Idzerda b.v. vraagt Anton zich af wat zijn vader in dit geval gedaan zou hebben. Hij maakt zich langzamerhand los van zijn moeder; uiteindelijk veracht hij haar omdat zij even bang en zwak bleef als hij zelf is. - Janke: De vroegere dienstmeid is de flinke, vitale tegenpool van Antons moeder. Hij herinnert zich haar als beschermster en raadgeefster(meer van je af bijten!), maar bovenal als bedenkster van een opwindend seksueel spelletje(Anton is dan 8). De herinneringen aan haar geven Anton korte tijd de moed om zich door zijn problemen heen te vechten, maar als hij haar op een wandeling ontmoet volgt de desillusie: ze blijkt een middelmatig vrouwspersoon. - Ina Damman: Zij is Antons geidialiseerde geliefde, maar het lukt hem niet haar te vertederen; ze reageert koel op zijn toenaderingspogingen. Ze heeft ook niet bepaald een toeschietelijk karakter, eerder afstandelijk. - Marie van den Bogaard; Ze vormt een scherp contrast met Ina; speels, uitdagend, lijfelijk. - de jongens: Belangrijk zijn de onbetrouwbare Jan Breedevoort, de domme vulgaire rijmer Jelle Mol, de grofzinnelijke Gerrit Bolhuis, de samenzweerder - vriend Max Mees en de pesterige Piet Idzerda ("vent"). - leraren: Anton is gefascineerd door Greve, die hij bewondert om zijn superieure houding tegenover de jongens. Van hem wil hij zelfbedwang leren. Greve contrasteert scherp met de verachtelijke stiekem-onder-de-rokken-kijker Horsting. - Anton Wachter: Hij is door zijn moeder overdreven beschermd opgevoed, altijd bezorgd om zijn gezondheid("Mondje dicht, Anton"). Moeilijkheden zijn altijd uit zijn omgeving geweerd, hij kan ze daarom niet aan nu hij er ineens zelf voor staat. Hij maakt een onzekere, onhandige, laffe, weerloze indruk. Tegenover fysieke onmacht in de realiteit staat de macht om in de fantasie een en ander in te halen; veel fijner dan naast Ina lopen is het om thuis over haar te fantaseren enin zijn Note Book te schrijven. Ook met hoge cijfers kan hijzijn onmacht op een ander gebied compenseren. Naarmate de pogingen om de werkelijkheid naar zijn hand te zetten duidelijk falen, zoekt hij steeds vaker daarvoor compensatie in zijn fantasie. Uiteindelijk kiest Anton definitief voor zijn fantasiewereld. Perspectief Er is sprake van objectief perspectief met een alwetende verteller.
Motieven De volgende motieven spelen een belangrijke rol: puberteitsproblematiek; dominerende, veeleisende vader; zorgelijke, bangelijke moeder; contrast tussen platonischeliefde en platte seks; angst voor de realiteit; vlucht in een fantasiewereld; een negatief zelfbeeld hebben; enz. Deze roman is een bewerking van een veel uitgebreider roman van Vestdijk: Kind tussen vier vrouwen; de moeder staat voor de kinderliefde; Ina voor de geestelijke, ideele liefde; Marie voor de zinnelijke verliefdheid en Janke voor de puur lichamelijke liefde. Thema Angst voor en onmacht tegenover het leven maken dat een puber vlucht in een fantasiewereld. Stijl Hoewel het onderwerp voor Vestdijk emotioneel geladen is, is de toon van het boek eerder zakelijk-ironisch. Het proces van Antons geestelijke ontwikkeling wordt heel gedetailleerd weergegeven: analyserend, psycholiserend. Voor de moderne lezer is dat vaak te traag. Genre We hebben hier te maken met een psychologische roman. Het accent ligt op de innerlijke ontwikkeling van Anton Wachter. Hij is een goed voorbeeld van wat we een "round character" noemen: bij stukjes en beetjes krijgt hij voor de lezer vorm en bovendien zijn wij getuige van een innerlijk groeiproces. Mening We hebben dit boek klassikaal gelezen. Ik kende de schrijver niet en dus ook niks van zijn werk. Na het lezen van een paar bladzijden was mij al duidelijk geworden dat dit een boek was dat mij niet lag. Naarmate het boek vorderde werd dit gevoel alleen maar sterker. Er kwam totaal geen actie in het boek voor, alleen maar een persoon die niks durfde. Ik vind dit het slechtste en saaiste boek van mijn lijst.