Het stenen bruidsbed door Harry Mulisch

Titel Het stenen bruidsbed Jaar 1959 Druk 34e Personages Verreweg de belangrijkste persoon is Norman Corinth. Corinth is een tandarts uit de V.S., die naar Dresden afreist voor een congres voor tandartsen. Hij heeft kort voor het einde van de oorlog, in februari 1945, als oorlogsvlieger deelgenomen aan het gruwelijke bombardement van Dresden, dat de stad geheel verwoeste en aan tienduizenden mensen het leven kostten. Bij dat bombardement heeft het vliegtuig vlam gevat, maar door het toeval overleefd hij de ramp. Door de brand is wel zijn gezicht verminkt. Een ander hoofdpersonage is Frau Hella Viebahn. Zij de gastvrouw van Corinth tijdens het tandartsencongres. Zij is van grote betekenis voor Corinth, want al spoedig wordt hij verliefd op haar. Ook bewondert hij haar, omdat zij na 6 jaar in een concentratiekamp te hebben gezeten, nog steeds optimistisch, positief en vrouw is gebleven. De laatste hoofdpersoon is Herr Doktor Schneiderhahn. Schneiderhahn is ook een tandarts en komt uit voormalig West Duitsland (de BRD). Corinth verdenkt hem ervan een kampbeul te zijn geweest tijdens WOII. Dit blijkt later, tot woede van Corinth, niet waar te zijn. Schneiderhahn heeft een passie voor ruïnes. Mulisch heeft de namen zorgvuldig gekozen. In het begin, vooraf gaand aan het verhaal wordt namelijk gesproken over Troje, waar niet om de stad, maar om Helena werd gevochten. In Dresden wordt gevochten om Hella. Toeval? Ook de naam van Corinth is niet zomaar. Zijn volledige naam telt 13 letters, wat verwijst naar de bijbel, naar Korintiers 1/13 'Het hooglied van de liefde.' Thematiek Het grootste thema is het schuldgevoel dat Corinth heeft. Als Corinth op het begin in Dresden komt, probeert hij zijn gevoelens te verbergen. Maar na een tijdje lukt dat niet meer. In Schneiderhahn denkt hij iemand gevonden te hebben die ook met een schuldgevoel zit omdat Schneiderhahn met zijn verhalen de indruk geeft kampbeul geweest te zijn. Als Corinth erachter komt dat dat niet zo is, gaat hij naar hem toe, en slaat hem twee keer op zijn gezicht. Een tweede thema is de liefde. Want Corinth zit niet allen in Dresden voor het congres maar toch zeker ook voor de liefde. Hij probeert twee vrouwen te versieren (hij is getrouwd) namelijk Hella en Karin. Ook zijn verleden in de vorm van de zangen doet dienst als een metafoor voor zijn affaire met Hella. Een derde thema is de history en de antihistory. De zangen zijn namelijk gerelateerd aan het verhaal van Homerus over Troje.
Algemene Informatie Het boek komt uit 1959 en het verhaal wordt in chronologische volgorde verteld, met uitzondering van de zangen. Die verwijzen naar het verleden waar Corinth een oorlogsvlieger was en betrokken was bij het bombardement op Dresden. Een verklaring van de titel is de koele relatie tussen Hella en Corinth en het in koele bloeden vermoorden van de mensen in de rivier die gevlucht waren voor het bombardement. Het boek is geschreven in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Kunst en Wetenschap. Over de Schrijver Harry Kurt Victor Mulisch werd in 1927 te Haarlem geboren als zoon van een oud – officier in het keizerlijk Oostenrijkse leger. Zijn moeder was toen 18 jaar oud en een dochter uit een Belgische, Joodse familie. Harry groeide op tijdens WOII. Zijn vader collaboreerde met de bezetters, terwijl zijn moeder, vanwege haar afstamming, niet al te veel moest opvallen. Als kind schreef hij al verhalen, om zijn gedachten van zich af te kunnen schrijven. hield zich later bezig met de filosofie. Korte Inhoud De Amerikaan Corinth wordt uitgenodigd voor een tandartsencongres in Dresden. Hij is daar niet eerder terug geweest sinds hij actief deelnam aan het bombardement van Dresden. Hij wordt nu voor het eerst geconfronteerd met zijn daden. En na een tijdje krijgt hij daar een schuld gevoel van. In Dresden ontmoet hij Hella, met wie hij een kortstondige verhouding heeft, en Schneiderhahn, een tandarts uit het voormalige West Duitsland. Referaat De zang van de ijzeren vogel Toen ik in de bibliotheek van Heeze op zoek ging naar een boek voor dit referaat, stuitte ik in de computer op Het Stenen Bruidsbed. Een heleboel informatie verscheen op het beeldscherm. Titel, auteur, jaar, genre etc. Ik ben het boek gaan lezen en toen ik een paar dagen geleden weer achter die computer zat, met al die informatie over Het Stenen Bruidsbed weer voor mijn neus, viel het me eigenlijk pas op. Als genre stond daar gegeven dat Het Stenen Bruidsbed een Psychologische roman is. Op zich is het dat ook wel, maar ik begon toch te twijfelen. Is het een psychologische roman over een oorlogsvlieger, die terug komt naar de plaats des onheils en daar een liefdesavontuur heeft, of is het een liefdesroman, waarin al dat oorlogsgeweld niets meer is dan één grote metafoor om de liefde mee te beschrijven. Persoonlijk denk ik toch, dat het laatste het geval is. Ook omdat Mulisch nogal gek is op het gebruik van metaforen, maar vooral komt dat door de zg. zangen. Op het eerste gezicht lijken die op een flash-back, maar ik denk dat die zangen ook nog een andere betekenis hebben. Dat komt vooral omdat ze in het verhaal verweven zijn. Het is jammer dat er een blanco regel tussen het verhaal en een zang zit. Anders zou je nauwelijks merken dat je een sprong in de tijd maakt. Wat mij opviel is dat zo'n zang wordt gebruikt als Mulisch vertelt over de affaire van Corinth met Hella. Er is grote gelijkenis tussen de affaire en het bombardement. Vlak voor de eerste zang staat Corinth op zijn kamer, naakt voor de spiegel. Daar denkt hij terug aan de eerste dag in Dresden. "Bij de begroeting op Tempelhof had zij even geslikt, een beweging in haar keel, - het was gefotografeerd en doorgegeven. Nadat hij haar gevraagd had of zij getrouwd was (in de auto; zij was gescheiden) had zij aan haar ring zitten draaien: zij had evengoed kunnen zeggen, ik verlang naar je, je krankzinnige bavianensmoel groeit al in mijn buik, het water loopt in mijn mond." Later denkt Corinth: "Ik zal je. Ik zal je." Dan begint de eerste zang. Die gaat over hoe Corinth en zijn medesoldaten, in de bommenwerper, de stad Dresden naderen. Precies hetzelfde als Corinth die Hella probeert te benaderen. Ook Corinth moet in dit geval, net als in de flash-back, geduld hebben. Want de bommenwerper moet uitwijken na een bericht van de seinsteile Jimmy. Een paar regels voor het begin van de tweede zang, ligt Corinth met Hella in bed. Op het moment dat Hella haar benen spreidt en zij snikkend en roepend in elkaar glijden, begint de tweede zang. In die tweede zang wordt beschreven hoe Corinth en zijn maten Dresden hebben bereikt en hoe zij "de bommen lossen". Hier kun je ook duidelijk merken dat het vliegtuig model staat voor Corinth. Zo staat er geschreven: "Over zijn schuddende kanon hangt de blauwogige en in de staart roept de nimmer falende en hem antwoordt de stedenverdelger: Bommen los en terwijl hij onder zich twee schepen ziet gebotst en brandend ter aarde storten, springt het heerlijke luchtschip op, steigert en loeit van wellust. En nadat zij vijf minuten gevlogen hebben in een edele boog over de stad, volgt het luchtkasteel de zachte wending van de stroom en alle vliegers lachen en dan jaagt hij de kogels voor zich uit het water in, in de hoofden, koppen, testen…" Midden in de zin overslaand, verandert de zin in een totaal andere toonaard. Eigenlijk bedoeld Mulisch hier dit te zeggen: Hij steekt hem erin, en haar vermaning indachtig 'zul je oppassen' trekt hij hem nog wel terug voor hij heftig klaarkomt, maar na enkele minuten rust ontlaadt hij zich opnieuw, nu in haar mond. Want verderop in het boek staat geschreven dat Hella vond dat Corinth's zaad smaakte naar rauwe paddestoelen. Vlak voor de laatste zang wordt, net als in het vliegtuig, beschreven hoe het fout ging. De grote afknapper en de angst van de eenzaamheid. Ze worden namelijk uit de lucht geschoten door een, waarschijnlijk, dode Duitser. Mulisch schrijft: "Zij was er niet meer. Hij wist niet, hoe lang zij vlogen, en waarheen, en hoe hoog, en in welke nacht, tot het vuur er was dat in zijn gezicht spoot en de moker van de wind, die hem naar buiten scheurde, de machine één seconde een vlammende God boven hem, vol met het brullen van de jongens…" In het principe heeft Hella in dit verhaal dus model gestaan voor de stad Dresden. Hoe Hella en Dresden worden benaderd, dat Hella met Corinth naar bed gaat en Dresden wordt gebombardeerd, en dat Hella en Dresden er allebei aan kapot gaan. De een letterlijk, de ander figuurlijk. Het feit dat de zangen in "Homerus' - style" zijn geschreven, is ook geen toeval. Want Homerus schreef heldendichten. Dat Corinth en de jongens Dresden bombarderen, wordt door de Amerikanen (en Corinth is er een) als een heldendaad gezien. Logischer wijs kan ik daar uit concluderen dat zijn versierpoging tot Hella ook als een heldendaad wordt gezien. Eigenlijk vormen die drie zangen het ware verhaal van Het Stenen Bruidsbed. En dan niet het verhaal van het bombardement. Want dat is slechts de vertelling. Maar de zangen zijn een grote metafoor die verwijzen naar de liefde tussen Corinth en Hella. Wat eigenlijk een klein detail is maar wel grappig is en mijn stelling onderbouwt is dat de volledige naam van Corinth, Norman Corinth, bestaat uit 13 letters. Dat verwijst naar de bijbel, naar Korintiërs 1/13 'het hooglied van de liefde'. Ik zelf geef er de voorkeur aan om Het Stenen Bruidsbed een liefdesroman te noemen in plaats van een psychologische roman. En wie weet zal dat in de computer van de bibliotheek in Heeze ook nog wel eens gebeuren. Misschien dat ik dan ook makkelijker Het Stenen Bruidsbed uit de kast zou hebben gepakken. Want ik vind dat het genre psychologische roman voor mij toch een klein beetje remmend werkt.